"ციხეში ყველა პატიმარს დაცვა სჭირდება" - რას ჰყვებიან ადვოკატები

ციხეებში პატიმართა წამებაზე წლების განმავლობაში ოპოზიციურ არხებზე ბევრს ლაპარაკობდნენ ადვოკატები, სახალხო დამცველი, უფლებადამცველი ორგანიზაციები. თუმცა ნანახმა ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა. კადრებმა, რომელიც ტელეეკრანიდან ვიხილეთ, შოკში ჩააგდო მთელი საქართველო. რა იყო ახალი ადვოკატებისთვის, რომლებსაც უშუალო შეხება აქვთ ციხესთან, პატიმრებთან, მათ მშობლებთან? რა ვითარებაში მიმდინარეობს პატიმრის შეხვედრა ადვოკატთან, რატომ ვერ ამხელენ განსასჯელები ცემის ფაქტებს და როგორ კლავენ ციხეში პატიმრებს? ამ შეკითხვებით არასაბიუჯეტო ადვოკატებს მაია დონაძესა და დიანა გვიშიანს მივმართეთ.

დიანა:

- დიდი ხანია სისტემაში ვმუშაობ და სიმართლე გითხრათ, ჩემთვის ამ კადრებში დიდი სიახლე არ ყოფილა. ყოველთვის ვიცოდი, რომ კარანტინის დაშლის დროს პატიმრებს სცემდნენ. ამიტომ ყოველთვის ვაფრთხილებდი მათ, არ შეეპასუხოთ, არ გაუძალიანდეთ, რაც უნდა მოხდეს, თორემ შეიძლება ცემით მოგკლან-მეთქი. ბევრი ასეთი შემთხვევა მქონია პრაქტიკაში.

- კარანტინის დაშლა რას ნიშნავს?

მაია:

- კარანტინი არის პირველადი მოთავსების საკნები, საიდანაც უნდა დაანაწილონ სხვა საკნებში. აი, სწორედ ამ პროცესს ჰქვია კარანტინის დაშლა. ამ დროს ყველაზე აქტიურია ადვოკატი, მან ხშირად უნდა მოინახულოს პატიმარი, რომ ის არ იყოს ნაცემი. ასეთ დროს გაურკვეველი მიზეზით სცემენ პატიმარს. თქვენ ნახეთ კადრები, როცა რამდენიმე ბადრაგი ურტყამდა თითო-თითო პატიმარს. ეს იყო ზუსტად კარანტინის დაშლა. მიზანი მათი დაჩმორება, დამორჩილებაა. ღირსებას ულახავენ, რომ ადვილი სამართავები იყვნენ. ციხეშიც ხდება ზეწოლა, ღირსების შელახვა. მაგალითად, შედის ბადრაგი და ეუბნება, შეძვერი საწოლის ქვეშ და სანამ არ მოვალ, არ გამოხვიდეო, აბა, ნუ გააკეთებს!

- ამ ყველაფერს პატიმრები თავად გიყვებიან?

დიანა:

- იშვიათად თუ ჰყვებიან, თან გთხოვენ, რომ არ გაახმაურო. ეშინიათ იმ ჯალათების! ვეხვეწებით პატიმრებს, დავიწყოთ გამოძიება, გვითხარით, რომელმა ბადრაგმა გცემა, მაგრამ უარს ამბობენ. ისინი მათ ხელში არიან, ამის გამო მართლა მოკლავენ. გადაიყვანენ სამკურნალო დაწესებულებაში, იქ სხვა დიაგნოზს დაწერენ და ვერსად იჩივლებს. შეკრული წრეა, გამოსავალი არ არსებობს. სწორედ ასე მოექცნენ ერთ-ერთ ჩემი დაცვის ქვეშ მყოფ პატიმარ თამაზ დადვანს. 22 წლის დააკავეს, ყაჩაღობის მუხლით გაასამართლეს, 8 წე­ლი მიუსაჯეს დანაშაულისთვის, რომელიც არ ჩაუდენია და რამდენიმე თვეში სიცოცხლე მოუსწრაფეს. ჯანმრთელი ბიჭი იყო, არ ეპუებოდა მათ წესებს, ეტყობა, სიტყვასაც უბრუნებდა, როცა უმიზეზოდ ურტყამდნენ. მომიყვა, როგორ შესდგა 20 თანამშრომელი და როგორ ჩაუნგრიეს ორგანოები. ერთ დღესაც ოჯახის წევრებმა დაგვირეკეს, ძალიან მძიმედ არის და რამე გვიშველეო. ვუთხარი, შევალ და ვნახავ-მეთქი. შევედით მე და მაია ციხის საავადმყოფოში, მაშინ ჯერ კიდევ დადიოდა, მაგრამ ძალიან გაუბედურებული იყო. მახსოვს, მთხოვა, ჩემი შეყვარებულის სურათი და სხვა ფოტოები დამრჩა საპყრობილეში და (ცრემლი მოიწმინდა - ავტ.) გეხვეწები, იმ კედლებში ნუ დამიტოვებო. მაპატიეთ, ცრემლების გარეშე ვერ ვიხსენებ ამ ამბავს. მეორედ რომ მივედით, ციხის ექიმებმა გვითხრეს, მფრინავი ტუბერკულოზი აქვს და პირბადეების გარეშე ნუ შეხვალთო. პირბადეები თვითონ არ ჰქონდათ და ამიტომ ისე შევედით.

მაია:

- მოგვიყვა, როგორ სცემა რამდენიმე ბადრაგმა ერთად. მანდ მთავარია არ წაიქცე, თუ წაიქეცი, ზედ შეგდგებიან. ძლიერი ბიჭი იყო, თავიდან ვუძლებდიო, თქვა, მერე დიდი ტანის ბადრაგი მოვიდა, იმან დამარტყა, დამაგდო და შემდგნენო. სვანი იყო და ღირსების შელახვას ვერ აიტანდა. ალბათ ამიტომაც სცემეს. რომ ეტყოდნენ, ოთხზე იარეო, არ დადიოდა, ალბათ არც საწოლის ქვეშ ძვრებოდა, როგორც დანარჩენები...

დიანა:

- რეანიმაციაშიაო, გვითხრეს. ის ოთახი რეანიმაციას კი არა, მორგს უფრო ჰგავდა. საწოლზე ეგდო, არაფერი ეფარა, მოძრაობის უნარიც არ ჰქონდა, ხელზე ხელი მოვკიდე და ისე მოვაწერინე ხელი ექსპერტიზის დანიშვნის თხოვნაზე.

მაია:

- გვერდით ცელოფნის პარკში ოჯახიდან გამოგზავნილი თეთრეული და ტანსაცმელი ხელუხლებელი ედო. არც კი გადაუკრეს თეთრეული. ზამთარი იყო, ერთადერთი ამოილუღლუღა - ფანჯარა დახურეთო. იქვე კიდევ ორი პატიმარი იწვა მოკუნტული საწოლზე, არანაირი სამედიცინო აპარატურა და ნივთი იქ არ მოიპოვებოდა. მორგს ჰგავდა ის ოთახი, არც წამალი და არც სხვა სამედიცინო დახმარება, იწვნენ და ელოდნენ სიკვდილს. გავამხნევეთ, ნუ გეშინიათ, ყველაფერს გავაკეთებთ, ხვალ უკვე გამოხვალ-მეთქი.

დიანა:

- ექსპერტიზის დასკვნა რომ იქნება, მერე მაინც ხომ დაიჯერებენ, რა მიქნესო, თქვა. იმედი მიეცა. რომ გამოვედით, ექიმი ვნახე, ვუთხარი, მიხედეთ ბიჭს, რომ გდია იქ, გადასხმა მაინც გაუკეთეთ-მეთქი. ყურიც არ გვათხოვეს. მეორე დილას ციხესთან ვიდექით და ყველა ერთად ვბღაოდით.

მაია:

- მე დამირეკეს და მითხრეს, შენი პატიმარი მოკვდა და ოჯახს გააგებინეო. შეიყვანეს ოჯახის წევრები, ხელი მოაწერინეს იმაზე, რომ პრეტენზიები არ ექნებოდათ და მხოლოდ ამის შემდეგ გამოატანეს გვამი. აი, ეს არის მათი პენიტენციალური სისტემა. ექსპერტიზამ, რომელიც უკვე გვამს ჩაუტარდა, დადო დასკვნა, რომ დადვანი მფრინავი ტუბერკულოზით გარდაიცვალა. ოჯახმა არ ისურვა ამ დასკვნის გასაჩივრება და ჩვენც ხელ-ფეხი შეგვეკრა.

დიანა:

- მე მყავდა პატიმარი, რომელიც გლდანის ციხიდან რუსთავის განახლებულ კოლონიაში გადაიყვანეს. მის სანახავად რომ მივედი, მივხვდი, ადვოკატი კი არა, ბუზი ვერ შეფრინდებოდა. არც არასამთავრობოებს და სახალხო დამცველს უშვებდნენ. ეუბნებოდნენ, ახალი გახსნილია და რემონტი გვაქვსო. 3 კვირის მერე შეგვიშვეს და საშინელება მოვისმინე ჩემი პატიმრისგან. მითხრა, რომ შიშველი გაატარეს დუბინკებიანი ბადრაგების კორიდორში, დუბინკებს ურტყამდნენ. თუ დაეცემოდა, წიხლით შესდგებოდნენ. კადრებშიც ხომ ნახეთ, რომ დავარდებოდნენ, მაშინვე ფეხზე დგებოდნენ. ეშინოდათ, თუ ვერ ადგებოდნენ, უარესს უზამდნენ.

მაია:

- ასე ექცეოდნენ დანარჩენებსაც და სანამ მათი ჭრილობები არ მოშუშდებოდა, მანამდე არავის უშვებდნენ ციხეში. ე.წ. "პერედაჩსაც" კი არ იღებდნენ.

დიანა:

- კასაცია მქონდა დასამოწმებელი, ფურცელი გამომართვეს და შეიტანეს. მე არ შემიშვეს. ამ დროს გამოდიან ტელეეკრანით და ზღაპრებს გიყვებიან, რა კარგი ციხე გახსნეს.

მაია:

- აღარაფერს ვამბობ კარცერზე, საიდანაც პატიმრები, ფაქტობრივად, შეშლილები ამოდიან. საუბრის უნარი აქვთ წართმეული, გაშტერებული თვალებით გიყურებენ და კითხვაზე ვერ გპასუხობენ. კარცერიდან ამოყვანილ პატიმარს ჩვეულებრივ საგამომძიებლო ოთახში ვერ შეხვდები. მათ ვხვდებით ოთახში, რომელიც მოსასმენი აპარატებით არის აღჭურვილი, რომ არ ილაპარაკოს იქ მომხდარზე. ჩვენ მაინც ვეკითხებით, ხომ არ გცემეს, მაგრამ ეშინიათ, არაფერს ამბობენ.

- არსებობენ ისეთი პატიმრები, რომელთაც არ სცემენ, არ აწამებენ?

დიანა:

- არსებობენ, ისინი, ვინც თანამშრომლობენ ბადრაგთან. მე ერთი პატიმრის ოჯახი მთხოვდა, გამომეძებნა ციხის უფროსის ახლობელი, რომელსაც სთხოვდა, არ ეცემათ მათი ოჯახის წევრი იმის გამო, რომ უარს იტყოდა თანამშრომლობაზე. იცოდნენ, რომ თანამშრომლობას არ დათანხმდებოდა.

- რას ითვალისწინებს ციხის ადმინისტრაციასთან თანამშრომლობა?

- ადამიანობაზე უნდა აიღო ხელი, ღირსება დაკარგო. ვითომ რომელიღაც პატიმარს აქვს ინფორმაცია, რომ გარეთ ესა და ეს პიროვნება უკანონოდ ატარებს იარაღს ან არის ნარკოტიკების გამსაღებელი. ამგვარი "თანამშრომლების" საფუძველზე მათ შეუძლიათ ნებისმიერი უდანაშაულო პირი დააკავონ, წლები დაუმატონ უკვე დაკავებულს. ჩემს პატიმარს დაუმატეს ქურდული სამყაროს წევრობისთვის წლები, მეორე პატიმრის ჩვენების საფუძველზე, რომელიც ორ კვირაში გაათავისუფლეს საპყრობილიდან.

- თქვენ ადვოკატები იყავით შევარდნაძის მმართველობის პირობებშიც, რა განსხვავება და მსგავსებაა იმ პერიოდისა და დღევანდელ ციხეს შორის?

დიანა:

- წამება მაშინაც იყო. განსხვავებას მხოლოდ წესრიგში ვხედავ. ნორმალური პირობებია ადვოკატებისთვის, მაგრამ ჩვენ ამ კომფორტზე გავყიდეთ სამართლიანობა. ის, რომ კონდიციონერია ჩართული საპატიმროში, არ მცხელა და რიგში დგომა არ მიწევს პატიმრის სანახავად, არ არის მთავარი. რად მინდა წესრიგი, როცა ვერაფერს ვცვლი, როცა ვერ ვშველი პატიმარს. არავინ წერს საჩივარს კონკრეტულად რომელიმე ბადრაგის წინააღმდეგ, ვინც დაწერა, არ დაადგა კარგი დღე, ცემით მოკლეს ამის გამო. მაგალითად, გადავიყვანე ნაცემი, ფეხებმომტვრეული პატიმარი ციხის საავადმყოფოში. თუ პატიმარმა არ დამიდასტურა, რომ ეს ციხის ადმინისტრაციამ გააკეთა, მე როგორ დავამტკიცო, ვინ დამიჯერებს?!

მაია:

- მახსოვს, ერთხელ ციხის საავადმყოფოში ერთ-ერთ პატიმართან მომიხდა გასაუბრება. ახალგაზრდა ბიჭი იყო, თეატრალურის სტუდენტი. ცემასა და ზეწოლას ვერ გაუძლო და ფსიქიკური აშლილობა დაემართა. ეს არის მწერალ ლერი ალიმონაკის შვილი, გიორგი ალიმონაკი. თავის ადვოკატს ჰყავდა შემოყვანილი ინვალიდის ეტლით. გაგიჟდა საწყალი, ეჩვენებოდა, რომ მასთან მუდმივად იყო 6-7 ბიჭი, რომელიც თავისი ბავშვობა ეგონა. მასთან ერთად ეძინა, ესაუბრებოდა. ისეთ საბრალო მდგომარეობაში იყო, საწყალი, სახლში წამიყვანეთ, დედასთანო, გვთხოვდა. არც კი ახსოვდა, რომ პატიმარი იყო. ბოლოს, როცა ბადრაგი მოვიდა და გაჰყავდათ, გულზე ხელი დაიდო და ისე დაგვემშვიდობა. სასწაული სცენა იყო, ცრემლებამდე მივედით. მაშინ პირველად ვიტირე, მანამდე გვპირდებოდა, როცა აქედან გავალ და სწავლას დავამთავრებ, აუცილებლად გადავიღებ ფილმს, ყველაფერს მოვყვები, რაც აქ ვნახე და პერსონაჟები თქვენ იქნებითო.

დიანა:

- ასე რომ, ციხეში ყველა პატიმარს სჭირდება დაცვა. ეს მისი უსაფრთხოებისთვის აუცილებელია. თუ შენ პატიმრის ნებართვის გარეშე გაახმაურებ იმ ფაქტს, რომ ის ნაცემია, პატიმარს აიძულებენ, შეგხვდნენ და გვაიძულონ გავჩუმდეთ.

მაია:

- მქონდა ერთი საქმე, როცა პატიმრის წამებისთვის სტრასბურგის სასამართლოში პროცესი მოვიგე. ბიჭი უნდა გაეთავისუფლებინათ და სახელმწიფოს თანხა გადაეხადა მორალური ზიანისთვის. ეს რომ შეიტყო ციხის ადმინისტრაციამ, პატიმარს მოსთხოვა, უარი ეთქვა ამ ყველაფერზე და უკან გაეთხოვა საჩივარი. სამაგიეროდ ციხიდან გათავისუფლებას დაჰპირდნენ. იყო ზეწოლა და პატიმარმა მართლაც უარი თქვა საჩივარზე. სანაცვლოდ ოთხი თვის შემდეგ ადვოკატების ბრძოლის შედეგად გაათავისუფლეს.

- დღეს ალბათ გაცილებით აქტიურობენ პატიმრების ოჯახის წევრები, ნერვიულობენ მათ მდგომარეობაზე...

- რა თქმა უნდა. როგორც კი ეს ამბები გახმაურდა, ჩემი ტელეფონი არ გაჩერებულა. მირეკავდნენ და პატიმრების მონახულებას მთხოვდნენ. გუშინ ვიყავი ციხეში. არანაირი ინფორმაცია არ ჰქონდათ ამ ამბის შესახებ. რადიო გათიშული აქვთ.

- მაგრამ გლდანის ციხის წინ აქცია მიმდინარეობდა მთელი ღამე, იყო შეძახილები...

- მეც ზუსტად ეს გამიკვირდა და მითხრეს, რომ მთელი ღამე ტრაქტორს ამუშავებდნენ. ნაცემები არ არიან. ამბობენ, 2-3 დღეა ზედ გვყვებიან, რა ხდება არ ვიცით, არანაირი შეურაცხყოფა და ზეწოლა არ ყოფილაო.

- გამოსავალს რაში ხედავთ?

დიანა:

- ერთი და ორი კაცის დაპატიმრება ამას არ უშველის. ციხეში საპატრულო პოლიციის შესვლაც არ უშველის საქმეს. პატიმარი ბადრაგის ხელშია, ის მისი საკუთრებაა. ადვოკატი ვერაფერს გახდება.

მაია:

- გამოდის, რომ წესრიგის დამცველები უფრო დამნაშავეები ყოფილან, ვიდრე პატიმრები. განა ამაზე მეტი დანაშაული ჩაიდინეს პატიმრებმა გარეთ, ვიდრე მათ დაუშავეს ჩვენმა "წესრიგის დამცველებმა"?! სისტემაშია პრობლემა. მთლიანად უნდა შეიცვალოს ამ ჯაჭვის ყველა რგოლი. პატრულის ციხეში შესვლა, კალმახელიძისა და ახალაიას გადადგომა საქმეს არ უშველის.

ნინო მჭედლიშვილი

ჟურნალი "რეიტინგი"

(გამოდის ორშაბათობით)