სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის, პრო­ბა­ცი­ი­სა და იუ­რი­დი­უ­ლი დახ­მა­რე­ბის სა­კი­თხთა ყო­ფილ­მა მი­ნის­ტრმა ხა­თუ­ნა კალ­მა­ხე­ლი­ძემ "ფე­ის­ბუ­ქის" სა­კუ­თარ გვერ­დზე წე­რი­ლი გა­მო­აქ­ვეყ­ნა, რო­მელ­საც "ამ­ბე­ბი.გე" უც­ვლე­ლად გთა­ვა­ზობთ.

"ნება მი­ბო­ძეთ, გულ­წრფე­ლად გა­გი­ზი­ა­როთ ჩემი გან­ცდე­ბი, რაც ძა­ლი­ან ბევ­რი ფიქ­რი­სა და მწუ­ხა­რე­ბის შე­დე­გად გა­დავ­წყვი­ტე. უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა რაც შე­ე­ხე­ბა ცნო­ბილ კად­რებს, ეს იყო ჩემ­თვის ყვე­ლა­ზე თავ­ზარ­დამ­ცე­მი და შემ­ზა­რა­ვი, რაც ჩემს ცხოვ­რე­ბა­ში ოდეს­მე მი­ნა­ხავს და გან­მიც­დია. ეს არის პი­რა­დად ჩემი უდი­დე­სი ტრა­გე­დია.

მე მსგავ­სი რამ ვერ წარ­მო­მედ­გი­ნა, არა­სო­დეს და­მიშ­ვია, ყვე­ლა­ზე სა­ში­ნელ სიზ­მარ­შიც კი არ დამ­სიზ­მრე­ბია - მე­ტიც, ბევ­რი მი­ზე­ზი მქონ­და დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი, რომ პე­ნი­ტენ­ცი­ურ სის­ტე­მა­ში წა­მე­ბას ად­გი­ლი არ ჰქონ­და. იმ­დე­ნად დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი, რომ რამ­დე­ნი­მე თვის წინ სტრას­ბურ­გშიც ჩა­ვე­დი და წა­მე­ბის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო კო­მი­ტე­ტის სა­ქარ­თვე­ლო­ში ვი­ზი­ტის პერ­სპექ­ტი­ვა­საც მი­ვე­სალ­მე. ჩემ­თვის ჯერ კი­დევ შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ძვე­ლი ცი­ხე­ე­ბის პი­რო­ბებ­ში სას­ჯე­ლის მოხ­და წა­მე­ბის ტოლ­ფა­სი იყო, ამი­ტომ ინფრას­ტრუქ­ტუ­რას დიდ ყუ­რა­დღე­ბას ვაქ­ცევ­დი, მაგ­რამ კად­რე­ბი, რაც ყვე­ლამ ვნა­ხეთ ჩემ­თვის იყო შე­მაძ­რწუ­ნე­ბე­ლი.

მე უზო­მოდ ვწუხ­ვარ და ეს გრძნო­ბა არა­სო­დეს შე­მიმ­სუ­ბუქ­დე­ბა. ჩემ­თვის ეს კად­რე­ბი ვინ­მეს რომ ეჩ­ვე­ნე­ბი­ნა თა­ვის დრო­ზე, გარ­წმუ­ნებთ, რომ გან­გაშს ავ­ტეხ­დი უმალ­ვე, სრუ­ლი ამ სი­ტყვის მნიშ­ვნე­ლო­ბით და ვინ იცის რამ­დენ ადა­მი­ანს ავა­რი­დებ­დით მსგავს მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში აღ­მო­ჩე­ნას მთე­ლი იმ პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რო­დე­საც მზად­დე­ბო­და და ინა­ხე­ბო­და ეს კად­რე­ბი.

ეს არის ჩემ­თვის უდი­დე­სი სი­ნა­ნუ­ლის და გან­საც­დე­ლის პე­რი­ო­დი, სი­ტყვე­ბი არ მყოფ­ნის, რომ გად­მოგ­ცეთ, რა ემო­ცია იყო ეს ყვე­ლა­ფე­რი. იმ დღეს, რო­დე­საც კად­რე­ბი გა­დი­ო­და ეთერ­ში, ვი­ყა­ვი სრუ­ლი­ად ატრო­ფი­რე­ბუ­ლი, ნა­წყე­ნი, გულ­და­წყვე­ტი­ლი. იმა­ვე დღეს ყვე­ლა­ფე­რი ვერ ვნა­ხე, მაგ­რამ ჩემ­თვის ნა­თე­ლი იყო, რომ მე თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე დარ­ჩე­ნის არა­ვი­თა­რი მო­რა­ლუ­რი უფ­ლე­ბა არ მქონ­და. იმ ღა­მეს­ვე ვთხო­ვე პრე­ზი­დენტს გა­დად­გო­მის უფ­ლე­ბა, რაც სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის მომ­დევ­ნო დღეს გახ­და ცნო­ბი­ლი. ის იყო შეძრწუ­ნე­ბუ­ლი და გა­ნიც­დი­და ამ ყვე­ლა­ფერს.

იმ ღა­მეს გვი­ან, გო­ნივ­რუ­ლად, ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რად, ემო­ცი­უ­რად და ფი­ზი­კუ­რად ვი­ყა­ვი სრუ­ლი­ად დაც­ლი­ლი. მაგ­რამ ფირ­ზე ასა­ხუ­ლი პა­ტიმ­რე­ბის გან­საც­დე­ლი იყო უმ­ძი­მე­სი, ისე­თი, რო­მელ­საც ჩემი გან­საც­დე­ლი ვერ შე­ედ­რე­ბა და მე ვთვლი, რომ არა­ვი­თა­რი უფ­ლე­ბა არ გა­მაჩ­ნია სა­ერ­თოდ ჩემი მდგო­მა­რე­ო­ბის შე­სა­ხებ სა­უბ­რის, ამი­ტომ გთხოვთ, სწო­რედ გა­მი­გოთ, რად­გან არა­ვი­თარ კონ­კრე­ტულ რე­აქ­ცი­ას არ ვი­თხოვ, უბ­რა­ლოდ მინ­და გულ­წრფე­ლად გა­გი­ზი­ა­როთ რამ­დე­ნი­მე რამ, რაც ვფიქ­რობ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. მე და ჩემი თა­ნა­გუნ­დე­ლე­ბი ცენ­ტრა­ლურ აპა­რატ­ში და­უ­ღა­ლა­ვად ვმუ­შა­ობ­დით იმის­თვის, რომ გაგ­ვე­ტა­რე­ბი­ნა კონ­კრე­ტუ­ლი რე­ფორ­მე­ბი და მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ბევ­რი გა­კეთ­და, წინ კი­დევ უამ­რა­ვი იყო გა­სა­კე­თე­ბე­ლი, ჩემი რე­ა­ლუ­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის ფარ­გლებ­ში. მე ამ ტრა­გი­კულ­მა ფაქ­ტმა შემძრა და ყვე­ლა ჩემს მიერ გა­კე­თე­ბულ საქ­მეს, ყვე­ლა სი­ახ­ლეს, რა­საც სუ­ლით და გუ­ლით ვა­კე­თებ­დი, ყვე­ლა წვრილ­მან თუ მნიშ­ვნე­ლო­ვან წინსვლას დიდი ხაზი გა­და­უს­ვა. ყვე­ლა­ფე­რი გახ­და სრუ­ლი­ად უმ­ნიშ­ვნე­ლო.

ყო­ველ­თვის ვე­რი­დე­ბო­დი პი­რა­დად ჩემს შე­სა­ხებ სა­უ­ბარს, გა­და­ცე­მებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას. დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში სულ უფრო მე­ტად მი­მაჩ­ნდა, რომ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას ეს არ მო­ე­წო­ნე­ბო­და ჩემი სა­მი­ნის­ტროს მძი­მე პრო­ფი­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე. შე­საძ­ლოა, სწო­რედ ჩემს შე­სა­ხებ რე­ა­ლუ­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ის ვა­კუ­უმ­მა, ესეთ ურ­თუ­ლეს სფე­რო­ში მუ­შა­ო­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, სა­სურ­ვე­ლი ნი­ა­და­გი შექ­მნა ჩემს ირ­გვლივ ცი­ლის­წა­მე­ბის, უამ­რა­ვი მცდა­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­სავ­რცე­ლებ­ლად. ბოლო წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში სა­ოც­რად პო­პუ­ლა­რუ­ლი გახ­და სოცქსე­ლე­ბი და ინ­ტერ­ნე­ტი, სა­დაც ნე­ბის­მი­ე­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გავ­რცე­ლე­ბა შე­ნიღ­ბუ­ლი სა­ხე­ლით სრუ­ლი­ად მარ­ტი­ვი გახ­და.

მინ­და აღ­ვნიშ­ნო, რომ ჭო­რე­ბის და ცრუ ინ­ფორ­მა­ცი­ის გავ­რცე­ლე­ბის ტენ­დენ­ცი­ამ ისეთ ზღვარს მი­აღ­წია ჩემ­თვის, რომ ვე­ღა­რა­ფერს ვი­ჯე­რებ­დი. მე მჯე­რო­და, რომ ჩემი კე­თილ­სინ­დი­სი­ე­რი მუ­შა­ო­ბით გა­ვუმკლავ­დე­ბო­დი ამ ყვე­ლა­ფერს. არა­ვი­თარ შემ­თხვე­ვა­ში არ შე­იძ­ლე­ბა ცრუ ინ­ფორ­მა­ცი­ის გავ­რცე­ლე­ბა, არ შე­იძ­ლე­ბა უსა­ფუძ­ვლო ცი­ლის­წა­მე­ბა პირ­ველ რიგ­ში იმი­ტომ, რომ ადა­მი­ა­ნი სი­მარ­თლეს სიც­რუ­ი­სა­გან ვე­ღარ არ­ჩევს.

კონ­კრე­ტუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­და­მოწ­მე­ბი­სას მე­უბ­ნე­ბოდ­ნენ, რომ ისე­თი­ვე ტყუ­ი­ლი იყო, რო­გორც ჩემ­ზე რომ ამ­ბობ­დნენ საფ­ლა­ვებს ათხრე­ვი­ნებს პა­ტიმ­რებ­სო, ხან ფეხ­საც­მლის ქუს­ლე­ბით ცემს და ასე შემ­დეგ. ამ­დენ­მა ტყუ­ილ­მა და ჭორ­მა ჩემს შე­ხე­დუ­ლე­ბებ­ზე დიდი გავ­ლე­ნა იქო­ნია და სამ­წუ­ხა­როდ, გამ­ხა­და ძა­ლი­ან ჩა­კე­ტი­ლი. რაც შე­ე­ხე­ბა ოფი­ცი­ა­ლუ­რად შე­მო­სულ სა­ჩივ­რებს, უკ­ლებ­ლივ ყვე­ლა სა­ჩი­ვა­რი, რო­მე­ლიც სა­მი­ნის­ტრომ­დე მო­დი­ო­და შე­სა­ბა­მის სა­გა­მო­ძი­ე­ბო უწყე­ბას ეგ­ზავ­ნე­ბო­და რე­ა­გი­რე­ბი­სათ­ვის ვი­ნა­ი­დან ყვე­ლა სა­ჩი­ვა­რი სა­ჭი­რო­ებს მოკ­ვლე­ვას და გა­მო­ძი­ე­ბას კომ­პე­ტენ­ტუ­რი ორ­გა­ნო­ე­ბის მიერ. ეხლა, რო­დე­საც აღარ ვარ სა­ჯა­რო მო­ხე­ლე მსურს მო­გიყ­ვეთ, რომ მე 13 წლის ვი­ყა­ვი, რო­დე­საც ჩემ­მა ოჯახ­მა სა­ზღვარ­გა­რეთ სას­წავ­ლებ­ლად გა­მიშ­ვა.

ევ­რო­პა­ში მი­ვი­ღე სა­შუ­ა­ლო გა­ნათ­ლე­ბა, ხოლო ამე­რი­კა­ში უმაღ­ლე­სი გა­ნათ­ლე­ბა პო­ლი­ტი­კურ მეც­ნი­ე­რე­ბა­ში ეკო­ნი­მი­კის გან­ხრით და მა­გის­ტრის წო­დე­ბა სა­ერ­თა­შო­რი­სო ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში სა­ერ­თა­შო­რი­სო უსაფრ­თხო­ე­ბის გან­ხრით. შე­ვე­ცა­დე შე­მერ­ჩია პრო­ფე­სია, რო­მელ­შიც ძლი­ე­რი ვიქ­ნე­ბო­დი, ჩემ­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბო­და და სა­ქარ­თვე­ლოს გა­მო­ად­გე­ბო­და. 15 წე­ლი­წად­ზე მეტი მო­მი­წია სა­ზღვარ­გა­რეთ ცხოვ­რე­ბა. ამ წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ძა­ლი­ან ბევ­რი შრო­მა და უამ­რა­ვი სირ­თუ­ლეს გა­და­ლახ­ვა მო­მი­წია. მე გა­ვი­ზარ­დე და ჩა­მოვ­ყა­ლიბ­დი ლი­ბე­რა­ლურ დე­მოკ­რა­ტი­ულ ქვე­ყა­ნა­ში.

ამე­რი­კა­ში, შერ­ჩე­ვი­თი კურ­სე­ბის ფარ­გლებ­ში არა ერთი კურ­სი ამირ­ჩე­ვია ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვის სფე­რო­ში. მე ვი­ყა­ვი ძა­ლი­ან წარ­ჩი­ნე­ბუ­ლი, მო­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი სტუ­დენ­ტი და მა­გის­ტრა­ტუ­რის შემ­დგომ ვი­ყა­ვი ოპ­ტი­მიზ­მი­თა და წინსვლის დიდი სურ­ვი­ლით გამ­სჭვა­ლუ­ლი.

მჯე­რო­და, რომ ჩემი გა­ნათ­ლე­ბით შე­უძ­ლე­ბელს შევ­ძლებ­დი. არა­სო­დეს მი­ფიქ­რია სა­ზღვარ­გა­რეთ სა­ცხოვ­რებ­ლად დარ­ჩე­ნა­ზე და ჩემი მშობ­ლე­ბი ყო­ველ­თვის მო­მი­წო­დებდ­ბენ სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბი­სა­კენ. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­ვე­დი სო­ცო­ცხლით სავ­სე, გა­ნათ­ლე­ბუ­ლი, ბედ­ნი­ე­რი მო­მავ­ლის იმე­დით და ვარ­დე­ბის რე­ვო­ლუ­ცი­ით მო­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი. ძა­ლი­ან მი­ხა­რო­და სახ­ლში, მშობ­ლებ­თან დაბ­რუ­ნე­ბა. ბედ­ნი­ე­რი ვი­ყა­ვი, რო­დე­საც სა­გა­რე­ო­ში და­ვი­წყე მუ­შა­ო­ბა. ჩემი იქ გა­ტა­რე­ბუ­ლი პე­რი­ო­დი, ვფიქ­რობ, იყო ძა­ლი­ან ნა­ყო­ფი­ე­რი და მი­ხა­რო­და, რომ ჩემი თა­ვის რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბა მქონ­და, ქვეყ­ნის სამ­სა­ხურ­ში.

ამ­დე­ნი ხნის გან­შო­რე­ბამ ისე ქნა, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ მყავ­და სა­მე­გობ­რო წრე, ნაც­ნო­ბე­ბი, არ ვიც­ნობ­დი შიდა სამ­ზა­რე­უ­ლოს, ასე ვთქვათ. სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კა და ჩვე­ნი ქვეყ­ნის უსაფრ­თხო­ე­ბა არის ჩემი სუს­ტი წერ­ტი­ლი. სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის მი­ნის­ტრად და­ნიშ­ვნამ­დე მას­ში შე­მა­ვალ სფე­რო­ებ­ში ჩა­ხე­დუ­ლი სა­ერ­თოდ არ ვი­ყა­ვი, მხო­ლოდ ზო­გა­დად ვი­ცო­დი, რომ რე­ფორ­მა მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და, რაც აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა გაგ­რძე­ლე­ბუ­ლი­ყო. პა­ტიმ­რის უფ­ლე­ბე­ბის არ­სე­ბულ მდგო­მა­რე­ო­ბა­შიც არ ვი­ყა­ვი ჩა­ხე­დუ­ლი, გა­სა­გე­ბი მი­ზე­ზე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე. მხო­ლოდ ვფიქ­რობ­დი, რომ რად­გან რე­ფორ­მა მიმ­დი­ნა­რე­ობს - ესე იგი ბევ­რია გა­სა­კე­თე­ბე­ლი, შე­სა­ბა­მი­სად გა­ვერ­კვე­ვი ყვე­ლა­ფერ­ში და შე­ვუდ­გე­ბი საქ­მეს, ეტა­პობ­რი­ვად ყვე­ლა სა­კი­თხის მო­საგ­ვა­რებ­ლად. რა თქმა უნდა კარ­გად ვაც­ნო­ბი­ე­რებ­დი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას, მაგ­რამ იმ მწი­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ის ფარ­გლებ­ში, რაც გა­მაჩ­ნდა. ჩემი პი­რა­დი გად­მო­სა­ხე­დი­დან, უმ­თავ­რე­სი ამო­ცა­ნა სა­კად­რო პო­ლი­ტი­კა და თა­ნამ­შრო­მელ­თა კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის ამაღ­ლე­ბა, ისე­ვე რო­გორც არა­სა­პა­ტიმ­რო სას­ჯე­ლე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა იყო.

მე რა თქმა უნდა გარ­კვე­უ­ლი დრო დამ­ჭირ­და იმის­თვის, რომ სხვა­დას­ხვა ევ­რო­პუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა და სა­უ­კე­თე­სო პრაქ­ტი­კა გაგ­ვე­ზი­ა­რე­ბი­ნა. ჩემი უმ­თავ­რე­სი მო­ტი­ვა­ცია იყო ის, რომ შევ­ძლებ­დი ბევ­რი კარ­გი რამ გა­მე­კე­თე­ბი­ნა. 2010 წლის და­სა­წყის­ში ჯერ არ იყო ამოქ­მე­დე­ბუ­ლი 3 ახა­ლი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, შე­სა­ბა­მი­სად სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი პი­რო­ბე­ბი იყო ძა­ლი­ან მძი­მე. ზო­გა­დად, პე­ნი­ტენ­ცი­ურ სის­ტე­მა­ში არ­სე­ბობ­და უმ­ძი­მე­სი მემ­კვიდ­რე­ო­ბა.

სა­ჭი­რო იყო გარ­კვე­უ­ლი რე­ფორ­მე­ბის გა­ტა­რე­ბა, რაც სხვა რე­ფორ­მებს გახ­დი­და შე­საძ­ლე­ბელს და ასე შემ­დეგ. ჩემ­თვის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო: 1. თა­ნამ­შრო­მელ­თა კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის და ცოდ­ნის დო­ნის ამაღ­ლე­ბა; 2. ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა და პი­რო­ბე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა; 3. ხა­რის­ხი­ან ჯან­დაც­ვა­ზე ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა; 4. მსჯავ­რდე­ბულ­თა რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია; 5. არა­სა­პა­ტიმ­რო სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა.

მე მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად ვი­წყებ თა­ნამ­შრო­მელ­თა კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ა­ზე სა­უ­ბარს, ვი­ნა­ი­დან სწო­რედ ეს იყო სა­წინ­და­რი იმი­სა, რომ მსჯავ­რდე­ბულ­თა უფ­ლე­ბე­ბის რე­ა­ლი­ზა­ცია გა­რან­ტი­რე­ბუ­ლი ყო­ფი­ლი­ყო. თა­ნამ­შრო­მელ­თა კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის ამაღ­ლე­ბა არის ყვე­ლა­ზე ინ­სტრუ­მენ­ტა­ლუ­რი. თა­ნამ­შრომ­ლის მიერ კა­ნონ­დარ­ღვე­ვა მუდ­მი­ვი პრობ­ლე­მა იქ­ნე­ბა და მხო­ლოდ ცალ­კე­უ­ლი რე­ა­გი­რე­ბა არ მოხ­სნის პრობ­ლე­მას, თუ თა­ნამ­შრო­მელს არ ვას­წავ­ლეთ ის, რა­საც მის­გან მო­ვი­თხოვთ. ძვე­ლი პი­რო­ბე­ბი და გა­დატ­ვირ­თუ­ლო­ბა არა­ნა­ი­რად არ უწყობ­და ხელს თა­ნამ­შრო­მელს და არ უქ­მნი­და მას მუ­შა­ო­ბი­სათ­ვის შე­სა­ბა­მის გა­რე­მოს.

ახა­ლი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა უამ­რავ პრობ­ლე­მას წყვეტს, მათ შო­რის თა­ნამ­შრომ­ლი­სათ­ვის შე­სა­ბა­მი­სი სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბის შექ­მნის თვალ­საზ­რი­სით. ახალ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში თა­ნამ­შრო­მელს გა­აჩ­ნია პი­რო­ბე­ბი, რომ იყოს ნაკ­ლე­ბად და­ძა­ბუ­ლი და იმოქ­მე­დოს კა­ნო­ნის პარ­გლებ­ში.

მაგ­რამ ეს არ არის საკ­მა­რი­სი. ჩემ­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო სის­ტე­მა­ში მუ­შა­ო­ბის პრეს­ტი­ჟუ­ლო­ბის ამაღ­ლე­ბა, რათა უფრო მომ­თხოვ­ნი ყო­ფი­ლი­ყო თა­ნამ­შრო­მელ­თა შერ­ჩე­ვის წესი და შე­სა­ბა­მი­სად, უფრო შე­დე­გის მომ­ტა­ნი ყო­ფი­ლი­ყო მათი ტრე­ი­ნინ­გი.

ამ­დე­ნი ვა­კან­სია ქმნი­და სი­ტუ­ა­ცი­ას, რო­მელ­შიც თა­ნამ­შრომ­ლებს სტან­დარ­ტუ­ლის მა­გივ­რად კვი­რა­ში მრა­ვალ­ჯერ უწევ­დათ მო­რი­გე­ო­ბა, რაც პრაქ­ტი­კუ­ლად იმას ნიშ­ნავ­და, რომ თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში ცხოვ­რობ­დნენ. ეს ძა­ლი­ან არას­წო­რი პრაქ­ტი­კაა და ვფიქ­რობ, სე­რი­ო­ზუ­ლად მოქ­მე­დებს თა­ნამ­შრომ­ლის ფსი­ქო­ლო­გი­ა­ზე. ამას ისიც ემა­ტე­ბა, რომ ხელ­ფა­სე­ბი იყო ძა­ლი­ან და­ბა­ლი. მე შევ­ძე­ლი, რომ მი­ნი­მა­ლუ­რად მა­ინც გა­მე­ზარ­და ხელ­ფა­სი, მაგ­რამ ეს იყო მი­ზე­რი.

რა თქმა უნდა ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა ნელ-ნელა სა­შუ­ა­ლე­ბას იძ­ლე­ო­და გვეთ­ქვა, რომ ელე­მენ­ტა­რუ­ლი სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბი არ­სე­ბობ­და. 2010 წელს ამ კუ­თხით ვე­რა­ფერს გა­ვა­კე­თებ­დი, ვი­ნა­ი­დან მაგ დროს ჯერ მხო­ლოდ ახა­ლი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი იხ­სნე­ბო­და ნელ-ნელა და არც ბი­უ­ჯე­ტი იძ­ლე­ო­და ამის სა­შუ­ა­ლე­ბას. 2011-ში იყო წინ­გა­დად­გმუ­ლი ნა­ბი­ჯე­ბი. მე გა­მი­მარ­თლა, რომ სას­წავ­ლო ცენ­ტრში ძა­ლი­ან სან­დო და მონ­დო­მე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი მუ­შა­ობ­დნენ, რომ­ლე­ბიც ყვე­ლა­ნა­ი­რად ხელს მი­წყობ­დნენ.

ეს ცვლი­ლე­ბე­ბი იყო ძა­ლი­ან დიდი გა­მოწ­ვე­ვა, რთუ­ლი მუ­შა­ო­ბის პრო­ცე­სის ჯერ მხო­ლოდ და­სა­წყო­სი. 2011-ში მო­ხერ­ხდა მცი­რე­დი ზრდა ბი­უ­ჯეტ­ში. ჩვენ დავ­ნერ­გეთ ტრე­ი­ნინ­გის სრუ­ლი­ად ახ­ლე­ბუ­რი მე­თო­დი. ადრე, ტრე­ნინ­გი იყო ძა­ლი­ან სა­ბა­ზი­სო და სრუ­ლი­ად არა­საკ­მა­რი­სი, ვი­ნა­ი­დან ბევ­რი ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი რამ სა­ერ­თოდ არ ის­წავ­ლე­ბო­და.

მე მო­ვი­ნა­ხუ­ლე რა­მო­დე­ნი­მე ევ­რო­პუ­ლი სას­წავ­ლო ცენ­ტრი და ჩემი თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის რჩე­ვე­ბის მი­ხედ­ვით, სა­ვალ­დე­ბუ­ლო გავ­ხა­დეთ სრუ­ლი­ად ახ­ლე­ბუ­რი სამ­სა­ხურ­ში აყ­ვა­ნის წესი და სრუ­ლი­ად ახ­ლე­ბუ­რი მომ­ზა­დე­ბის კურ­სე­ბი. თუ ადრე თა­ნამ­შრო­მელს მო­ვა­ლე­ო­ბის მოხ­დის მიზ­ნით ტრე­ნინგზე მო­რი­გე­ო­ბი­დან აგ­ზავ­ნიდ­ნენ და იმ თა­ნამ­შრო­მელს მთე­ლი ტრე­ნინ­გის მან­ძილ­ზე პრაქ­ტი­კუ­ლად ეძი­ნა - ამი­ე­რი­დან ტრე­ნინ­გი იყო რამ­დე­ნი­მე დღი­ა­ნი ან რამ­დე­ნი­მე კვი­რი­ა­ნი.

თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი ბა­ზა­ზე რჩე­ბოდ­ნენ მთე­ლი ამ პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში. მთა­ვა­რი იყო, რომ ისი­ნი ამი­ე­რი­დან კონ­ცენ­ტრა­ცი­ას შეძ­ლებ­დნენ მხო­ლოდ ტრე­ნინგზე. ეტა­პობ­რი­ვად შე­მო­ღე­ბულ იქნა ისე­თი თე­მე­ბი, რო­გო­რი­ცაა ძა­ლის მი­ნი­მა­ლუ­რი გა­მო­ყე­ნე­ბა, აგ­რე­სი­ის მარ­თვა, ეფექ­ტუ­რი კო­მუ­ნი­კა­ცია. მსგავ­სი თე­მე­ბი მათ­თვის იყო სი­ახ­ლე. მეტ­მა და­ფი­ნან­სე­ბამ სა­შუ­ა­ლე­ბა მოგ­ვცა გაგ­ვე­ზარ­და საშ­ტა­ტო რა­ო­დე­ნო­ბა და და­ვი­მა­ტეთ ფსი­ქო­ლო­გი, რო­მე­ლიც თი­თო­ე­ულ თა­ნამ­შრო­მელ­ზე და­დებ­და ფსი­ქო­ლო­გი­ურ პორ­ტრეტს, რომ გა­სა­გე­ბი ყო­ფი­ლი­ყო არის თუ არა ეს ადა­მი­ა­ნი კონ­ფლიქ­ტუ­რი, აგ­რე­სი­უ­ლი, ლი­დე­რი, პა­სი­უ­რი. მოკ­ლედ, არის თუ არა ის ამა თუ იმ თა­ნამ­დე­ბო­ბის შე­სა­ფე­რი­სი. ჩვენ შევ­ქმე­ნით სამ­სა­ხურ­ში აყ­ვა­ნის ახა­ლი წესი, რომ­ლის მი­ხედ­ვით პო­ტენ­ცი­უ­რი თა­ნამ­შრო­მე­ლი, დე­პარ­ტა­მენ­ტთან გა­სა­უბ­რე­ბის გავ­ლის შემ­დგომ მო­დის რამ­დე­ნი­მე კვი­რი­ან ინ­ტენ­სი­ურ კურ­სზე, სა­დაც ყვე­ლა სა­ჭი­რო თე­მას სწავ­ლობს სიღ­რმი­სე­უ­ლად. შემ­დეგ იგი გა­დის პრაქ­ტი­კას და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში, რათა დარ­წმუნ­დეს, რომ ეს სწო­რედ ის გა­რე­მოა, სა­დაც მის­თვის მუ­შა­ო­ბა მი­სა­ღე­ბია. შემ­დეგ უკვე ბრუნ­დე­ბა სას­წავ­ლო ცენ­ტრში და აბა­რებს ძა­ლი­ან მომ­თხოვნ გა­მოც­დას ყვე­ლა­ფერ იმა­ზე, რაც მან შე­ის­წავ­ლა. ქუ­ლა­თა შე­ფა­სე­ბა და­წეს­და საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი, მაგ­რამ ეს იყო ძა­ლი­ან შრო­მა­ტე­ვა­დი და ხან­გრძლი­ვი პრო­ცე­სი.

მე იმე­დი მქონ­და, რომ იმ და­მა­ტე­ბი­თი ცვლი­ლე­ბე­ბით, რა­საც მო­მა­ვალ წელს ვა­პი­რებ­დით სას­წავ­ლო ცენ­ტრში, ჩვენ ეტა­პობ­რი­ვად გავ­ფილტრავ­დით თა­ნამ­შრომ­ლებს პე­ნი­ტენ­ცი­ურ სის­ტე­მა­ში. ჩა­ვა­ნაც­ვლებ­დით ახა­ლი-უფრო კომ­პე­ტენ­ტუ­რი, კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი, მცოდ­ნე კად­რე­ბით რომ­ლებ­საც ძვე­ლი მუ­შა­ო­ბის სტან­დარ­ტის მეხ­სი­ე­რე­ბა არ ექ­ნე­ბო­დათ და მათ­თვის მი­სა­ღე­ბი მხო­ლოდ ნას­წავ­ლი მე­თო­დე­ბით მუ­შა­ო­ბა იქ­ნე­ბო­და. ეს ყვე­ლა­ფე­რი თა­ნამ­შრო­მელ­თა ხელ­ფა­სე­ბის ზრდას აუ­ცი­ლებ­ლად სა­ჭი­რო­ებ­და და მე მქონ­და პი­რო­ბა, რომ მო­მა­ვა­ლი წლის ბი­უ­ჯე­ტით მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გავზრდი­დით თა­ნამ­შრო­მელ­თა ხელ­ფა­სებს. რა თქმა უნდა შემ­დგომ სა­ჭი­როა იმის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა, რომ თა­ნამ­შრო­მელ­მა მი­ღე­ბუ­ლი ცოდ­ნის შე­სა­ბა­მი­სად იმოქ­მე­დოს. თუ ის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში ყვე­ლა­ფერ ნას­წავლს ივი­წყებს და სხვა ყა­ი­და­ზე გა­და­დის-მა­შინ ყვე­ლა­ფე­რი წყალ­შია გა­დაყ­რი­ლი.

მა­ღა­ლი დო­ნის ტრე­ნინ­გე­ბი, მომ­თხოვ­ნი გა­მოც­და, კარ­გი ხელ­ფა­სი, ფორ­მა, და­ზღვე­ვა და კარ­გი სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბი იყო ის, რაც მოგ­ვცემ­და მუ­შა­ო­ბის მა­ღალ სტან­დარტს და თა­ნამ­შრო­მელს, რო­მე­ლიც მო­წო­დე­ბის სი­მაღ­ლე­ზე იმუ­შა­ვებ­და. სა­შუ­ა­ლო ვა­დი­ა­ნი პრო­ექ­ტი, მაგ­რამ ჩემი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი მი­ზა­ნი, რო­მელ­საც აუ­ცი­ლებ­ლად მი­ვაღ­წევ­დი შე­სა­ბა­მი­სი მხარ­და­ჭე­რის მეშ­ვე­ო­ბით დე­პარ­ტა­მენ­ტის მხრი­დან.

ზო­გი­ერ­თი რე­ფორ­მის გა­ტა­რე­ბა ჩემ­თვის მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო, რათა შე­მექ­მნა პა­ტიმ­რის წა­ხა­ლი­სე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა. კო­დექსში მხო­ლოდ სა­მარ­ტოო სა­კა­ნი იყო გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი. მსგავს პრაქ­ტი­კას ევ­რო­კავ­ში­რის წევ­რი ქვეყ­ნე­ბის სის­ტე­მებ­ში გა­ვე­ცა­ნი, სა­დაც უამ­რა­ვი სხვა­დას­ხვა ბერ­კე­ტი მოქ­მე­დებს. ამ მხრივ გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პა­ემ­ნის და ვი­დეო პა­ემ­ნის შექ­მნა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო. და­წე­სე­ბუ­ლე­ბას ეძ­ლე­ო­და სა­შუ­ა­ლე­ბა სხვა­დას­ხვა ცი­ვი­ლუ­რი, ჰუ­მა­ნუ­რი მე­თო­დე­ბით ერე­გუ­ლი­რე­ბი­ნა სი­ტუ­ა­ცია. მე ვცდი­ლობ­დი რაც შე­იძ­ლე­ბა მეტი ცი­ვი­ლი­ზა­ცია შე­მე­ტა­ნა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­ში. რაც შე­იძ­ლე­ბა მეტი მე­სა­უბ­რა ცვლი­ლე­ბე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზე, ევ­რო­პუ­ლი სტან­დარ­ტე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზე, ვეს­წრე­ბო­დი ტრე­ი­ნინ­გებს შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად, რომ მეთ­ქვა, რომ მუ­შა­ო­ბის დროს მხო­ლოდ ნას­წავ­ლით უნდა ეხელ­მძღვა­ნე­ლათ და ამით ხაზი გა­მეს­ვა პი­რა­დად ჩემს და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­ზე ტრე­ი­ნინ­გე­ბის მი­მართ. ვამ­ბობ­დი, რომ პა­ტიმ­რო­ბი­სა­გან არა­ვი­ნაა და­ზღვე­უ­ლი და პირ­ველ რიგ­ში უნდა გვახ­სოვ­დეს, რომ პა­ტი­მა­რი ადა­მი­ა­ნია.

რაც შე­ე­ხე­ბა ინფრას­ტრუქ­ტუ­რას, ამ სა­კი­თხის მოგ­ვა­რე­ბა ერთ-ერთი უპირ­ვე­ლე­სი სა­ჭი­რო­ე­ბა იყო. ცუდი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა ნიშ­ნავს არა მხო­ლოდ ცუდ სა­ცხოვ­რე­ბელ პი­რო­ბებს, არა­მედ არა­ა­დეკ­ვა­ტურ პი­რო­ბებს ჯან­დაც­ვის გან­ვი­თა­რე­ბის ხელ­შე­სა­წყო­ბად, არა­ვი­თარ სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­შუ­ა­ლე­ბას, გა­დატ­ვირ­თუ­ლო­ბას და ასე შემ­დეგ. 2010 წელს გა­იხ­სნა 3 ახა­ლი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, რო­მელ­მაც უსე­რი­ო­ზუ­ლე­სი შვე­ბა მო­ი­ტა­ნა ყო­ველ­მხრივ, პირ­ველ რიგ­ში კი სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი პი­რო­ბე­ბის კუ­თხით. შე­იქ­მნა სა­მე­დი­ცი­ნო პუნ­ქტე­ბი (თუმ­ცა პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვის­თვის და­მა­ტე­ბი­თი მშე­ნებ­ლო­ბე­ბი და­ი­წყო). მარ­თა­ლია 100 პრო­ცენ­ტით ბედ­ნი­ე­რი არ ვი­ყა­ვი არ­სე­ბუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბით, ვი­ნა­ი­დან არა­საკ­მა­რი­სი ფარ­თი იყო სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მე­ბი­სათ­ვის, რაც მო­მა­ვალ­ში ახალ მშე­ნებ­ლო­ბებს მო­ი­თხოვ­და.

ლა­ი­თუ­რის პრო­ექ­ტში შე­ვე­ცა­დე ყო­ველ­გვა­რი საკ­მა­რი­სი ფარ­თი ყო­ფი­ლი­ყო გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი სპორ­ტუ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი­სათ­ვის, და­ხუ­რუ­ლი სპორ­ტუ­ლი დარ­ბა­ზით, პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვის­თვის, ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი დახ­მა­რე­ბი­სათ­ვის, სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პრო­ექ­ტე­ბი­სათ­ვის, სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მი­სა­ღე­ბი­სათ­ვის და ასე შემ­დეგ. ეს იყო დიდი პრო­ექ­ტი, რომ­ლის ხარ­ჯზე და­ი­ხუ­რე­ბო­და შე­მორ­ჩე­ნი­ლი ძვე­ლი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი და რო­მე­ლიც მო­მა­ვალ­ში სა­ფუძ­ველს ჩა­უყ­რი­და თითო პა­ტი­მარ­ზე 4 კვად­რა­ტუ­ლი მეტ­რის სტან­დარ­ტის და­ნერგვას.

2011 წელს სა­მი­ნის­ტროს შე­ნო­ბის რე­მონ­ტის­თვის 1 მი­ლი­ო­ნი ლარი ჩაგ­ვე­რი­ცხა, რაც სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის დე­პარ­ტა­მენტს გა­და­ვე­ცი რუს­თა­ვის #6 და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის რე­მონ­ტი­სათ­ვის. ჩემ­თვის ეს გა­ცი­ლე­ბით უფრო მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო, ვიდ­რე სა­მი­ნის­ტროს რე­მონ­ტი, რად­გან პი­რო­ბე­ბი ერ­თერთ კორ­პუს­ში იყო ძა­ლი­ან ცუდი. შე­დე­გად, და­მონ­ტაჟ­და გა­ნი­ე­რი ფან­ჯრე­ბი, გა­უმ­ჯო­ბეს­და პი­რო­ბე­ბი. ზო­გა­დად, ვწუხ­ვარ, რომ ამ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში არ იყო სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მა გარ­და მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ატ­ლან­ტი­სის პროგ­რა­მი­სა. ამი­ტომ, მანდ გა­მო­ნაკ­ლი­სის სა­ხით გა­ვა­კე­თე­ბი­ნე გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პა­ე­მა­ნი უვა­დო პა­ტიმ­რე­ბი­სათ­ვის. პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვაც თავ­და­პირ­ვე­ლად მანდ ავა­მოქ­მე­დეთ. ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის შე­ნო­ბა­ში ბევ­რი თა­ვი­სუ­ფა­ლი ფარ­თი იყო, ამი­ტომ გა­მო­ნაკ­ლი­სის სა­ხით გა­ვა­კე­თე­ბი­ნე სახ­ლის კი­ნო­თე­ატ­რი.

ეს ჩემ­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო, იმი­ტომ, რომ პა­ტიმ­რე­ბი რა­ღა­ცის მო­ლო­დინ­ში მა­ინც იქ­ნე­ბოდ­ნენ, რა­ღაც ნა­თე­ლი წერ­ტი­ლი მა­ინც გა­უჩ­ნდე­ბო­დათ, ვი­ნა­ი­დან ტე­ლე­ვი­ზო­რე­ბი არ ჰქონ­დათ და ამით მა­ინც გა­ი­ხა­რებ­დნენ. იმე­დი მქონ­და, რომ სის­ტე­მა­ტი­უ­რად თუ არა,წა­ხა­ლი­სე­ბის მიზ­ნით მა­ინც იქ­ნე­ბო­და გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი სახ­ლის კი­ნო­თე­ატ­რი. შე­იძ­ლე­ბა წვრილ­მა­ნია, მაგ­რამ წარ­მო­იდ­გი­ნეთ რამ­დენს ნიშ­ნავს ეს ადა­მი­ა­ნის­თვის, რო­მე­ლიც და­ხუ­რულ რე­ჟიმ­ში იხ­დის სას­ჯელს. მე იმე­დი მქონ­და, რომ რო­დე­საც დე­პარ­ტა­მენ­ტი და­ი­ნა­ხავ­და, რომ ეს უწყი­ნა­რი პრო­ექ­ტი სი­ნამ­დვი­ლე­ში ძა­ლი­ან კარ­გი პრო­ექ­ტი იყო და წა­ხა­ლი­სე­ბის­თვი­საც იყო გა­მო­სა­დე­გი - მსგავს ინფრას­ტრუქ­ტუ­რას უკვე ყვე­ლა და­ხუ­რულ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში ავა­მოქ­მე­დებ­დით. სამ­წუ­ხა­როდ, ამ პა­ტა­რა კი­ნო­თე­ატ­რის მო­ნა­ხუ­ლე­ბა ვე­ღარ მო­ვას­წა­რი.

2010 წლამ­დე ჯან­დაც­ვა პე­ნი­ტენ­ცი­ურ სის­ტე­მა­ში იყო ძა­ლი­ან მწი­რი და უხა­რის­ხო, ამი­ტომ ამ სფე­როს პრაქ­ტი­კუ­ლად თავ­და­ყი­რა და­ყე­ნე­ბა იყო სა­ჭი­რო. 2010 წლი­დან ჯან­დაც­ვის დე­პარ­ტა­მენ­ტი უკვე არა სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბას, არა­მედ სა­მი­ნის­ტროს ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბო­და, შე­სა­ბა­მი­სად მე მქონ­და ბევ­რი ცვლი­ლე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა. ჩვენ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გავ­ზარ­დეთ ჯან­დაც­ვის და­ფი­ნან­სე­ბა (რაც მა­ინც არ იყო ბო­ლომ­დე საკ­მა­რი­სი) და უმ­თავ­რე­სი ჩვე­ნი მი­ზა­ნი იყო პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვის და­ნერგვა - ანუ პა­ტი­მარს ეყო­ლე­ბო­და პი­რა­დი ექი­მი, რაც მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გაზ­რდი­და ჯან­დაც­ვის ხა­რისხს და ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბას. ამ თე­მა­ზე მოკ­ლედ სა­უ­ბა­რი მი­ჭირს, ვი­ნა­ი­დან იმ­დე­ნი ნი­უ­ან­სის მოგ­ვა­რე­ბა დაგ­ვჭირ­და, რომ მიგ­ვეღ­წია იმი­სათ­ვის, რაც დღეს არ­სე­ბობს, რომ ყო­ფი­ლი­ყო სი­სუფ­თა­ვე, მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლო­ბა, სწო­რი მიდ­გო­მა, სა­მე­დი­ცი­ნო ბა­რა­თი - ანუ პა­ტიმ­რის ჯან­მრთე­ლო­ბის "ან­კე­ტა".

2010 წელს ტუ­ბერ­კუ­ლი­ო­ზით და­ა­ვა­დე­ბულ მსჯავ­რდე­ბულ­თა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში 950-მდე პა­ცი­ენ­ტი იმ­ყო­ფე­ბო­და, რაც უკვე და­ახ­ლო­ე­ბით 300-მდე ადა­მი­ა­ნით აჭარ­ბებ­და ლი­მიტს. ეს კი ძვე­ლი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა იყო, სა­დაც სამ­წუ­ხა­როდ თით­ქმის ყვე­ლა ფილ­ტვის და­ა­ვა­დე­ბის მქო­ნე თამ­ბა­ქოს მომ­ხმა­რე­ბე­ლი იყო (ჩვენ მო­ვა­წყეთ თამ­ბა­ქოს და­ნე­ბე­ბის აქ­ცია და თუ არ ვცდე­ბი 9 ადა­მი­ან­მა და­ა­ნე­ბა სი­გა­რეტს თავი). ზო­გა­დად 2010-2011 იყო კულ­მი­ნა­ცი­უ­რი პე­რი­ო­დი, რო­დე­საც პა­ტი­მარ­თა რა­ო­დე­ნო­ბის ზრდის პა­რა­ლე­ლუ­რად მოხ­და ყვე­ლა პრობ­ლე­მის აკუ­მუ­ლი­რე­ბა და ჯერ კი­დევ ბო­ლომ­დე გა­უ­მარ­თა­ვი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის და ჯან­დაც­ვის პი­რო­ბებ­ში პრობ­ლე­მებ­მა სე­რი­ო­ზუ­ლად იჩი­ნა თავი.

ტუ­ბერ­კუ­ლი­ო­ზის და­მარ­ცხე­ბა იყო ჩემი ყვე­ლა­ზე მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი. ჩემს ერ­თერთ მო­ად­გი­ლეს, რო­მე­ლიც კუ­რი­რებ­და ამ სა­კითხს, პრაქ­ტი­კუ­ლად ფერი არ ედო სა­ხე­ზე, იმ­დენს მუ­შა­ობ­და. მან ჯან­დაც­ვის დე­პარ­ტა­მენ­ტთან ერ­თად ძა­ლი­ან ბევ­რი რამ გა­ა­კე­თა ამ სფე­რო­ში, რის­თვი­საც მე მისი მად­ლო­ბე­ლი ვარ. ტუ­ბერ­კუ­ლი­ო­ზის და­სა­მარ­ცხებ­ლად მთა­ვა­რი იყო სრუ­ლი­ად ახა­ლი, თა­ნა­მედ­რო­ვე სამ­კურ­ნა­ლო ცენ­ტრის მშე­ნებ­ლო­ბა. გა­სა­კე­თე­ბე­ლი იყო ძა­ლი­ან ბევ­რი, მაგ­რამ ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი და რთუ­ლი იყო ისე­თი მიდ­გო­მის და­წე­სე­ბა, რომ­ლის თა­ნახ­მად რე­ჟი­მის ინ­ტე­რე­სი არა­სო­დეს შე­ა­ფერ­ხებ­და სა­მე­დი­ცი­ნო ინ­ტე­რესს. მე პი­რა­დად ხში­რად ვთათ­ბი­რობ­დი ექი­მებ­თან და ყუ­რა­დღე­ბას ვა­მახ­ვი­ლებ­დი იმა­ზე, რომ ეს მი­მარ­თუ­ლე­ბა ჩემ­თვის პი­რა­დად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო. მათ უნდა ცოდ­ნო­დათ, რომ მათ­გან მხო­ლოდ ხა­რის­ხი­ა­ნი მუ­შა­ო­ბა იყო მი­სა­ღე­ბი. ჩვენ გავ­ზარ­დეთ მედ­პერ­სო­ნა­ლის რა­ო­დე­ნო­ბა და რო­გორც იქნა შევ­ქმე­ნით საკ­მა­ოდ კარ­გი ექი­მე­ბის ჯგუ­ფი. ბევ­რი მათ­გა­ნი პა­რა­ლე­ლუ­რად სა­მო­ქა­ლა­ქო სექ­ტორ­შიც მუ­შა­ობ­და.

უამ­რა­ვი რამ შე­მიძ­ლია ჩა­მოვ­თვა­ლო, მა­გა­ლი­თად ის, რომ შე­იქ­მნა წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბი­თი სა­მეთ­ვალ­ყუ­რეო საბ­ჭო, შე­იქ­მნა პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვა, გა­იხ­სნა სა­მო­ქა­ლა­ქო აფ­თი­ა­ქე­ბი (სა­დაც არა­ვი­თა­რი სიძ­ვი­რე არ იყო), მრა­ვალ­ჯერ გა­ი­ზარ­და ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა, შე­იქ­მნა სრულ­ყო­ფი­ლი სტო­მა­ტო­ლო­გი­უ­რი მომ­სა­ხუ­რე­ბა, ჯან­დაც­ვის სა­მი­ნის­ტრომ ყვე­ლა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში მი­ავ­ლი­ნა ექთ­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც მხო­ლოდ ტუ­ბერ­კუ­ლი­ო­ზის გა­მოვ­ლე­ნით იყ­ვნენ და­კა­ვე­ბულ­ნი, რიგ­დე­ბო­და ტუ­ბერ­კუ­ლი­ო­ზის პრე­ვენ­ცი­ის და სიმპტო­მე­ბის შე­სა­ხებ სა­ინ­ფორ­მა­ციო ბრო­შუ­რე­ბი, და­წეს­და პა­ცი­ენ­ტის იზო­ლა­ცია სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში და სხვა მრა­ვა­ლი. დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში და­ი­წყო მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი კლე­ბი­თი ტენ­დენ­ცია ყვე­ლა მი­მარ­თუ­ლე­ბით, რა­ზეც 2012 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბი აშ­კა­რად მე­ტყვე­ლებს.

ჩემ­და სამ­წუ­ხა­როდ ვერ მო­ვას­წა­რი ტუ­ბერ­კუ­ლი­ო­ზის სამ­კურ­ნა­ლო და სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო ცენ­ტრის გახ­სნა, რომ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბას 2 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში დავ­ფუს­ფუ­სებ­დი და სულ­მო­უთ­ქმე­ლად ვე­ლო­დი მის ამოქ­მე­დე­ბას.

პა­ტიმ­რის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ი­სათ­ვის სა­ჭი­რო ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის გა­ფარ­თო­ე­ბა ყო­ველ­თვის იყო ჩემ­თვის ყვე­ლა­ზე სა­ყუ­რა­დღე­ბო და სა­ინ­ტე­რე­სო თემა, მაგ­რამ მუდ­მი­ვად არ გვყოფ­ნი­და ფარ­თი სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მე­ბი­სათ­ვის. მუდ­მი­ვად იდგა ის პრობ­ლე­მა, რომ 3000 კა­ცი­ან და­წე­სე­ბუ­ლე­ბას სამ­ყო­ფი სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მა და და­საქ­მე­ბა ვერ ექ­ნე­ბო­და. მე ძა­ლი­ან ვა­მა­ყობ იმით, რომ მო­ვა­ხერ­ხე გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პა­ემ­ნის ამოქ­მე­დე­ბა.

მე უაღ­რე­სად მი­ხა­რო­და ის, რომ ეს რე­ფორ­მა სი­ხა­რუ­ლის მომ­ტა­ნი იყო პა­ტიმ­რი­სათ­ვის და მისი ოჯა­ხი­სათ­ვის, რა­საც ნა­თე­სა­ვე­ბი "ფე­ის­ბუ­ქის" მეშ­ვე­ო­ბით ხში­რად მა­ტყო­ბი­ნებ­დნენ. მი­ხა­რო­და, რომ მე­უღ­ლე­ე­ბი ერ­თმა­ნეთს ნა­ხუ­ლობ­დნენ გან­ცალ­კე­ვე­ბით, რომ მშობ­ლე­ბი შვი­ლებს ეფე­რე­ბოდ­ნენ, რომ ზო­გი­ერ­თი პა­ტი­მა­რი შვილს პირ­ვე­ლად ეხე­ბო­და. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ დე­პარ­ტა­მენ­ტი ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბო­და მის ამოქ­მე­დე­ბას და­ხუ­რულ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­ში, მე მო­ლო­დინ­ში ვი­ყა­ვი იმი­სა, რომ იგი შე­იც­ვლი­და აზრს, ვი­ნა­ი­დან გრძელ­ვა­დი­ან პა­ე­მანს არა­ვი­თა­რი სე­რი­ო­ზუ­ლი პრობ­ლე­მა არ მო­უ­ტა­ნია და სას­ტუმ­რო­ე­ბი და­ხუ­რულ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­შიც ამოქ­მედ­დე­ბო­და. შე­სა­ბა­მი­სი ცვლი­ლე­ბე­ბის შე­ტა­ნა კა­ნონ­ში მო­ვას­წა­რით, ამი­ტომ ალ­ბათ მალე და­ხუ­რულ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­შიც ამოქ­მედ­დე­ბა ამ­გვა­რი პა­ე­მა­ნი.

ვი­დეო პა­ე­მა­ნიც იყო ძა­ლი­ან კარ­გი სი­ახ­ლე, რომ­ლი­თაც არა მხო­ლოდ ოჯა­ხი, არა­მედ ნე­ბის­მი­ე­რი ადა­მი­ა­ნი უკავ­შირ­დე­ბო­და პა­ტი­მარს, თან დის­ტან­ცი­უ­რად და ხში­რად. ორი­ვე პა­ე­მან­მა მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გა­ზარ­და პა­ტი­მარ­თან კონ­ტაქ­ტის სა­შუ­ა­ლე­ბა. მე მო­ხა­რუ­ლი ვარ, რომ სა­ფუძ­ვე­ლი ჩა­ვუ­ყა­რე პრო­ფე­სი­ულ გა­ნათ­ლე­ბას პა­ტიმ­რე­ბი­სათ­ვის. არა ერ­თმა ნა­კად­მა მი­ი­ღო პრო­ფე­სი­ის და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი სერ­თი­ფი­კა­ტი პრო­ფე­სი­უ­ლი გა­ნათ­ლე­ბის სახ­ლებ­ში, რო­მელ­თა გან­ვი­თა­რე­ბა­ში გვერ­დში ნორ­ვე­გი­უ­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ცია ამოგ­ვიდ­გა. პრო­ფე­სი­უ­ლი გა­ნათ­ლე­ბის სახ­ლი არის კე­თილ­მო­წყო­ბი­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო სივ­რცე, რო­მე­ლიც კი­დევ ბევ­რი სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მის გან­ვი­თა­რე­ბას ჩა­უყ­რის სა­ფუძ­ველს. მე ძა­ლი­ან მინ­დო­და ამ სივ­რცე­ში ვე­ფხის­ტყა­ოს­ნის მკი­თხველ­თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბა ჩა­მოგ­ვე­ყა­ლი­ბე­ბი­ნა პე­ნი­ტენ­ცი­უ­რი სის­ტე­მი­სათ­ვის. ნი­კო­ლოზ რაჭ­ველ­მა მუ­სი­კის გაკ­ვე­თი­ლე­ბიც კი შე­მომ­თა­ვა­ზა, რაც ძა­ლი­ან გა­მე­ხარ­და, გან­სა­კუთ­რე­ბით რუს­თა­ვის 16 და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის მუ­სი­კო­სე­ბის­თვის, რომ­ლებ­მაც უთ­ბი­ლე­სი წე­რი­ლით მუ­სი­კა­ლუ­რი ინ­სტრუ­მენ­ტე­ბის შეგ­ზავ­ნა მთხო­ვეს და ბო­ლოს დის­კიც კი ჩა­წე­რეს, რომ­ლის ერთი ასლი მეც მერ­გო.

მუ­დამ ვცდი­ლობ­დით ბიბ­ლი­ო­თე­კე­ბის მო­მა­რა­გე­ბას და კე­თილ­მო­წყო­ბას. მე და ჩემს მო­ად­გი­ლე­ებს არა ერთხელ შეგ­ვიგ­რო­ვე­ბია ფული წიგ­ნე­ბის სა­ყიდ­ლად. აგ­რეთ­ვე ავა­მოქ­მე­დეთ რა­მო­დე­ნი­მე სა­წარ­მო, ვთა­ნამ­შრომ­ლობ­დით არა­სამ­თავ­რო­ბო­ებ­თან სხვა­დას­ხვა პრო­ექ­ტე­ბის ფარ­გლებ­ში, რო­გო­რი­ცაა თექა, ხეზე კვე­თა, ფლო­რა, დი­ზა­ი­ნი, გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­სათ­ვის მომ­ზა­დე­ბა და სხვა. ძა­ლი­ან მინ­დო­და სუ­ვე­ნი­რე­ბის და­მამ­ზა­დე­ბე­ლი მცი­რე სა­წარ­მო­ე­ბი დაგ­ვე­ფუძ­ნე­ბი­ნა, ვი­ნა­ი­დან პა­ტიმ­რებს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი პა­ტა­რა ნა­კე­თო­ბე­ბი ეხერ­ხე­ბათ. პა­ტიმ­რის მიერ დამ­ზა­დე­ბუ­ლი სუ­ვე­ნი­რი პო­პუ­ლა­რუ­ლი იქ­ნე­ბო­და. ზედ ექ­ნე­ბო­და წარ­წე­რა: made in georgian prison. უმაგ­რე­სი იქ­ნე­ბო­და! შე­საძ­ლოა ტუ­რის­ტულ ცენ­ტრებ­შიც გა­ყი­დუ­ლი­ყო ორი­გი­ნა­ლუ­რი სუ­ვე­ნი­რე­ბი და გა­სამ­რჯე­ლო პა­ტი­მარს ჩა­ე­რი­ცხე­ბო­და, მისი შე­მო­სავ­ლის წყა­რო გახ­დე­ბო­და. ამის­თვი­საც შე­სა­ბა­მი­სი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა იყო სა­ჭი­რო.

იყო მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბიც კერ­ძო სექ­ტორ­თან და პირ­ველ ეტაპ­ზე ამის ამოქ­მე­დე­ბა თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში იგეგ­მე­ბო­და, რაც სა­ქარ­თვე­ლო­ში კი­დევ ერთ ახალ პრო­ექტს აა­მოქ­მე­დებ­და. იქვე ვგეგ­მავ­დით მა­ი­სუ­რე­ბის სტამ­ბის დად­გმას და იუ­მო­რის­ტუ­ლი წარ­წე­რე­ბის მა­ი­სუ­რე­ბის დამ­ზა­დე­ბა-გა­ყიდ­ვას. ჩემი შე­თა­ვა­ზე­ბა იყო, ხუმ­რო­ბის დო­ნე­ზე, მა­ი­სუ­რებ­ზე ჩემი კა­რი­კა­ტუ­რა ყო­ფი­ლი­ყო ასა­ხუ­ლი, თა­ი­გუ­ლით ხელ­ში, წარ­წე­რით "ვე­ძებ აკა­კის საფ­ლავს!". ეს ხომ ყვე­ლა­ზე სა­ხა­ლი­სო ჭორი იყო, რო­მე­ლიც ჩემს შე­სა­ხებ ოდეს­მე გა­მი­გია.

ქალ­თა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში ოს­ლოს ბიბ­ლი­ო­თე­კის მხარ­და­ჭე­რით შევ­ქმე­ნით უმაღ­ლე­სი სტან­დარ­ტის ბიბ­ლი­ო­თე­კა, რო­მე­ლიც აღ­ჭურ­ვი­ლია სა­უ­კე­თე­სო წიგ­ნე­ბი­თა და ელექტრო­ნუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კით. გა­ვოგნ­დი, რო­დე­საც გავ­ხსე­ნით ეს ბიბ­ლი­ო­თე­კა. ძა­ლი­ან მი­ხა­რო­და. ქალ­თათ­ვის სა­კა­ნონ­მდებ­ლო დო­ნე­ზე შევ­ქმე­ნით ახა­ლი ტი­პის პა­ე­მა­ნი - სა­ო­ჯა­ხო პა­ე­მა­ნი, რომ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბის და­წყე­ბას ნო­ემ­ბერ­ში ვა­პი­რებ­დით. ეს პრო­ექ­ტი იმი­ტომ მო­ვი­ფიქ­რე, რომ გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პა­ემ­ნი­სა­გან გან­სხვა­ვე­ბით სა­ო­ჯა­ხო ძა­ლი­ან ინ­ტენ­სი­უ­რად გან­ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და და საკ­მაო ხან­გრძლი­ვო­ბით, რაც დე­დებს შვი­ლებ­თან ხში­რი და უშუ­ა­ლო ურ­თი­ერ­თო­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბას მის­ცემ­და.

მისი შიდა ინ­ტე­რი­ე­რი ჩემს კა­ბი­ნეტ­ში და­ფა­ზე დავ­ხა­ზე. ზუს­ტად ესე გა­ვა­კე­თე თა­ვის დრო­ზე გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პა­ემ­ნის დაპ­რო­ექ­ტე­ბი­სა­საც. სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი მი­სა­ღე­ბის პრო­ექ­ტის ყვე­ლა ნი­უ­ანსსაც თავს დავ­სტრი­ა­ლებ­დი, ვი­ნა­ი­დან ჩემ­თვის ეს იყო უაღ­რე­სად სა­ინ­ტე­რე­სო პრო­ექ­ტი, რომ­ლი­თაც ძა­ლი­ან ვა­მა­ყობ.

მე ძა­ლი­ან მინ­დო­და და­მე­ნერ­გა ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი მიდ­გო­მა სის­ტე­მა­ში და ამას აუ­ცი­ლებ­ლად გა­ვა­კე­თებ­დი, თუმ­ცა­ღა უამ­რა­ვი დაბ­რკო­ლე­ბის გა­და­ლახ­ვა იყო სა­ჭი­რო და უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა ყვე­ლა­სათ­ვის საკ­მა­რი­სი სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მე­ბის ნა­ირ­სა­ხე­ო­ბა უნდა და­ნერ­გი­ლი­ყო. სა­ჭი­რო იყო კარ­გი ელექტრო­ნუ­ლი ბაზა ინ­ფორ­მა­ცი­ის პი­რად საქ­მე­ებ­ში შე­სა­ნა­ხად (რა­ზეც მუ­შა­ო­ბა უკვე მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და, ეს­ტო­ნუ­რი და ეს­პა­ნუ­რი გა­მოც­დი­ლე­ბის გა­ზი­ა­რე­ბით) და რაც მთა­ვა­რია - საკ­მა­რი­სი რა­ო­დე­ნო­ბის კომ­პე­ტენ­ტუ­რი სოც­მუ­შა­კის სამ­სა­ხურ­ში აყ­ვა­ნა.

ეს პრო­ფე­სია ზო­გა­დად ძა­ლი­ან დე­ფი­ცი­ტუ­რია სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჯერ­ჯე­რო­ბით. ამი­ტომ, ეს მიდ­გო­მა პირ­ველ ეტაპ­ზე არას­რულ­წლო­ვა­ნე­ბი­სათ­ვის დავ­ნერ­გეთ, ისე­ვე რო­გორც პრო­ბა­ცი­ა­ში, სა­დაც სოც მუ­შა­კე­ბი პრაქ­ტი­კუ­ლად სან­თლით სა­ძებ­ნე­ლი გაგ­ვიხ­და. თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა კი მხო­ლოდ და მხო­ლოდ სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო მიზ­ნე­ბი­სათ­ვის შევ­ქმე­ნით.

არა­სა­პა­ტიმ­რო სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბას და პრო­ბა­ცი­ას რაც შე­ე­ხე­ბა, ამ კუ­თხით სი­ტუ­ა­ცია ბოლო პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გა­ვა­უმ­ჯო­ბე­სეთ. პრო­ბა­ცი­ის ეროვ­ნუ­ლი სა­ა­გენ­ტო ძა­ლი­ან მონ­დო­მე­ბუ­ლად მუ­შა­ობ­და და სრუ­ლი­ად გახ­სნი­ლი იყო ლი­ბე­რა­ლუ­რი მიდ­გო­მე­ბი­სად­მი, გა­ტარ­და მა­ღა­ლი დო­ნის რე­ფორ­მე­ბი, პრო­ბა­ცია და­ვა­კომ­პლექ­ტეთ მა­ღალკ­ვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი კად­რე­ბით, შე­მო­ვი­ღეთ ელექტრო­ნუ­ლი მო­ნი­ტო­რინ­გი, მა­ღა­ლი დო­ნის ტრე­ნინ­გე­ბი, შევ­ქმე­ნით სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის სა­სარ­გებ­ლო შრო­მა, ვმო­ნა­წი­ლე­ობ­დით გან­რი­დე­ბა­ში, შევ­ქმე­ნით კარ­გი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა, ვა­ფარ­თო­ებ­დით სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მებს და ინ­ტენ­სი­უ­რად ვშუ­ამ­დგომ­ლობ­დით და­საქ­მე­ბა­ზე.

ძლი­ე­რი არა­სა­პა­ტიმ­რო სა­ას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის სის­ტე­მის შექ­მნით ჩვენ ხელს ვუ­წყობ­დით არა­სა­პა­ტიმ­რო სას­ჯე­ლის გა­მო­ყე­ნე­ბის სიხ­ში­რეს. რაც უფრო ეფექ­ტი­ა­ნად ხდე­ბო­და არა­სა­პა­ტიმ­რო სას­ჯე­ლის აღ­სრუ­ლე­ბა - მით უფრო იზ­რდე­ბო­და ამ სა­ხის სას­ჯე­ლის უპი­რა­ტე­სო­ბა სა­პა­ტიმ­რო სას­ჯელ­თან შე­და­რე­ბით, რაც ჩვენ­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო სა­პა­ტიმ­რო­ე­ბის გან­ტვირ­თვის თვალ­საზ­რი­სით. მო­მა­ვა­ლი წლი­დან ვა­პი­რებ­დით სრუ­ლი­ად ახა­ლი ტი­პის ბი­უ­რო­ე­ბის ამოქ­მე­დე­ბას, სა­დაც ინფრას­ტრუქ­ტუ­რა იქ­ნე­ბო­და ევ­რო­პუ­ლის მსგავ­სი, ად­გილ­ზე­ვე სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მე­ბის არ­სე­ბო­ბით და ასე შემ­დეგ.

მე ძა­ლი­ან მინ­დო­და შინა პა­ტიმ­რო­ბის სის­ტე­მის და­ნერგვაც, მაგ­რამ ამის მო­თელ­ვა მხო­ლოდ მოგ­ვი­ა­ნე­ბით თუ და­ი­წყე­ბო­და, ვი­ნა­ი­დან ჯერ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვის, ანუ ღია ტი­პის ანა­ლო­გი­უ­რი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის გახ­სნა. ამ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა/მო­წყო­ბა მო­ვას­წა­რით, მაგ­რამ ამოქ­მე­დე­ბას იან­ვრი­დან ვა­პი­რებ­დით. ეს არის ძა­ლი­ან დიდი სი­ახ­ლე, ახა­ლი სი­ტყვა სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის კუ­თხით ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში. ჩვენ ბევ­რი და­სავ­ლუ­რი ანა­ლო­გი და­ვათ­ვა­ლი­ე­რეთ, იმი­სათ­ვის, რომ ყვე­ლა­ზე კარ­გი პრაქ­ტი­კა გაგ­ვე­ზი­ა­რე­ბი­ნა ჩვე­ნი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბით, მა­გა­ლი­თად გერ­მა­ნი­ი­დან წა­მო­ვი­ღეთ ეზოს ჭად­რა­კის უზარ­მა­ზა­რი და­ფე­ბის იდეა. ამ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში, რო­მე­ლიც გლ­დან­ში მდე­ბა­რე­ობს, ჩვენ უზ­რუნ­ველ­ვყა­ვით თბი­ლი გა­რე­მო, სა­უ­კე­თე­სო სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი პი­რო­ბე­ბი გი­სო­სე­ბის გა­რე­შე.

და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის ში­ნა­არ­სი მდგო­მა­რე­ობს იმა­ში, რომ იგი არის მხო­ლოდ რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი, სა­დაც და­საქ­მე­ბაც არის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი და შა­ბათ-კვი­რას სახ­ლში გამ­გზავ­რე­ბაც. და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა უზ­რუნ­ველ­ყოფს უმ­ტკივ­ნე­უ­ლო დაბ­რუ­ნე­ბას სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში, გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­სათ­ვის მომ­ზა­დე­ბას. ჩე­მის აზ­რით ეს და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა და­ა­ბა­ლან­სებ­და ცი­ხე­ებ­ში სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო პროგ­რა­მე­ბის უკ­მა­რი­სო­ბას, ამ ეტაპ­ზე. ვერ წარ­მო­იდ­გენთ რამ­დე­ნი ვი­მუ­შა­ვეთ ამ პრო­ექ­ტზე.

ჩემი მო­ად­გი­ლე პრაქ­ტი­კუ­ლად მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე ცხოვ­რობ­და, მთე­ლი სული და გული ჩადო ამ პრო­ექ­ტის შექ­მნა­ში. ჩვენ მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად და­ვუქ­ვემ­დე­ბა­რეთ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა პრო­ბა­ცი­ის ეროვ­ნულ სა­ა­გენ­ტოს და არა სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის დე­პარ­ტა­მენტს, რა­ტო­მაც მას არა ღია ტი­პის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, არა­მედ თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა და­ერ­ქვა. და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა, რო­გორც ვიცი, უკვე ამოქ­მედ­დე­ბა და მე ყო­ველ­თვის ვი­ა­მა­ყებ იმით, რომ ამ სი­ახ­ლეს მე და ჩემ­მა გუნ­დმა ჩა­ვუ­ყა­რეთ სა­ფუძ­ვე­ლი.

მე ამ კონ­კრე­ტუ­ლი, გა­ტა­რე­ბუ­ლი რე­ფორ­მე­ბით და მო­მა­ვა­ლი გეგ­მე­ბით ვსაზ­რდო­ობ­დი. ვცდი­ლობ­დი 30 წა­მი­ან კო­მენ­ტარ­ში ჩქარ-ჩქა­რა გად­მო­მე­ცა თი­თო­ე­უ­ლი წინ­გა­დად­გმუ­ლი ნა­ბი­ჯის მნიშ­ვნე­ლო­ბა, იმი­სათ­ვის, რომ ხალ­ხს ცოდ­ნო­და, ოჯა­ხის წევ­რებს ცოდ­ნო­დათ. მე სი­გი­ჟემ­დე მი­ხა­რო­და ყვე­ლა მიღ­წე­ვა, ყვე­ლა რე­ფორ­მა, რომ­ლის რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბა მო­მე­ცა. მე მი­ხა­რო­და, რომ სხვა­დას­ხვა სი­ახ­ლეს იო­ტი­სო­დე­ნი შვე­ბა მოჰ­ქონ­და კონ­კრე­ტუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი­სათ­ვის.

მე მქონ­და ჩემი მოქ­მე­დე­ბის სივ­რცე, რო­მელ­შიც ჩემი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით მაქ­სი­მა­ლუ­რად ვი­ხარ­ჯე­ბო­დი. ყვე­ლა­ნა­ი­რად ვცდი­ლობ­დი, რომ ყვე­ლა­ფე­რი გა­მე­კე­თე­ბი­ნა, რაც შე­მეძ­ლო. ერ­თა­დერ­თი მი­ზე­ზი, რის გა­მოც მე ამ­დე­ნი ხანი გავ­ძე­ლი ამ ურ­თუ­ლეს თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე იყო ის, რომ მე ღრმად მწამ­და, რომ ბევ­რი სა­სი­კე­თო რამ კეთ­დე­ბო­და სა­მე­დი­ცი­ნო, სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო და სხვა მი­მარ­თუ­ლე­ბით, რაც ჩემ­თვის მა­მოძ­რა­ვე­ბე­ლი ძალა იყო. მეც ადა­მი­ა­ნი ვარ და ყო­ველ­თვის გუ­ლის­ტკი­ვი­ლით ვის­მენ­დი ყვე­ლა ცი­ლის­წა­მე­ბას და ტყუ­ილს ჩემს შე­სა­ხებ. ჩემ­თვის მთა­ვა­რი არის სი­ნამ­დვი­ლე, მთა­ვა­რი არის სი­მარ­თლე, მთა­ვა­რი არის, რომ მე ჩემი თა­ვის წი­ნა­შე, ჩემი ოჯა­ხის წი­ნა­შე ვარ მარ­თა­ლი, რად­გან მე ყვე­ლა­ფერს ვა­კე­თებ­დი ჩემს ხელთ არ­სე­ბუ­ლი ბერ­კე­ტე­ბით, რომ მდგო­მა­რე­ო­ბა გა­მე­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­ნა.

არ და­ვიღ­ლე­ბი იმის თქმით, რომ უაღ­რე­სად ვწუხ­ვარ და უაღ­რე­სად გან­ვიც­დი იმას, რაც მოხ­ვდა. სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბა არ არის სა­სი­ა­მოვ­ნო და სა­სი­ხა­რუ­ლო თემა. პი­რი­ქით, საკ­მა­ოდ დამ­თრგუნ­ვე­ლია. მი­უ­ხე­და­ვად უამ­რა­ვი ნერ­ვი­უ­ლო­ბის და ენით აუ­წე­რე­ლი სტრე­სის, ჩემი ფი­ზი­კუ­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე ვცდი­ლობ­დი მაქ­სი­მა­ლუ­რი დრო და­მეთ­მო სამ­სა­ხუ­რი­სათ­ვის. სე­რი­ო­ზუ­ლი ზე­მოქ­მე­დე­ბა იქო­ნია ამ ყვე­ლა­ფერ­მა ჩემს ჯან­მრთე­ლო­ბის მდგო­მა­რე­ო­ბა­ზეც. ბოლო რა­მო­დე­ნი­მე თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში ხში­რად ვამ­ბობ­დი სახ­ლში, რომ გა­და­ვი­ღა­ლე, გა­და­ვიწ­ვი, აღარ შე­მიძ­ლია, მაგ­რამ თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის ამოქ­მე­დე­ბაც ძა­ლი­ან მინ­დო­და.

რაც შე­ე­ხე­ბა ჩემს ურ­თი­ერ­თო­ბას სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტთან - კავ­ში­რი მხო­ლოდ ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბას­თან მქონ­და (და კი­დევ ტა­ტოს­თან, რო­მელ­მაც უაღ­რე­სად შე­მი­წყო ხელი რე­ფორ­მე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბით არას­რულ­წლო­ვა­ნი მსჯავ­რდე­ბუ­ლე­ბი­სათ­ვის). და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის მო­ნა­ხუ­ლე­ბი­სას მა­ინ­ტე­რე­სებ­და რო­გორ მუ­შა­ობ­და გრძელ­ვა­დი­ა­ნი პა­ე­მა­ნი, რო­გო­რი იყო სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი პი­რო­ბე­ბი, რო­გორ მუ­შა­ობ­და სა­მე­დი­ცი­ნო ნა­წი­ლი, იყე­ნებ­დნენ თუ არა კა­ნო­ნით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბულ ღო­ნის­ძი­ე­ბებს, ჰქონ­დათ თუ არა რა­ი­მე პრობ­ლე­მა, მა­გა­ლი­თად, ქალ­თას აღარ ყოფ­ნი­და დე­და­თა და ბავ­შვთა სახ­ლში სივ­რცე, რის გა­მოც და­ვი­წყეთ და­მა­ტე­ბი­თი ოთა­ხე­ბის მი­შე­ნე­ბა. ძი­რი­თა­დად ყვე­ლა­ფე­რი წეს­რიგ­ში მხვდე­ბო­და, მხო­ლოდ არ­სე­ბუ­ლი სა­კი­თხე­ბის გა­დაჭ­რა იყო სა­ჭი­რო, ძი­რი­თა­დად სა­ყო­ფა­ცხოვ­რე­ბო.

და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში მივ­დი­ო­დი რა­მო­დე­ნი­მე მი­ზე­ზით: მშე­ნებ­ლო­ბის და­სათ­ვა­ლი­ე­რებ­ლად, ამოქ­მე­დე­ბუ­ლი რე­ფორ­მე­ბის ხა­რის­ხის შე­სა­მოწ­მებ­ლად, რო­გო­რი­ცაა პა­ე­მა­ნი და პრო­ფე­სი­უ­ლი გა­ნათ­ლე­ბა, ახა­ლი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რის გა­სახ­სნე­ლად და ასე შემ­დეგ. პა­ტიმ­რებს ვე­კი­თხე­ბო­დი რო­გორ იყ­ვნენ, რამ­დე­ნი ხანი ისე­ირ­ნეს, რო­გო­რი იყო იმ დღის საკ­ვე­ბი, რამე ხომ არ სჭირ­დე­ბო­დათ და ასე შემ­დეგ. არა­სო­დეს არც ერთი პა­ტიმ­რი­სათ­ვის შე­ნო­ბით არ მი­მი­მარ­თავს.

სა­მე­დი­ცი­ნო სა­კი­თხებს გა­მა­დი­დე­ბე­ლი შუ­შით ვაკ­ვირ­დე­ბო­დი. ვნა­ხუ­ლობ­დი ხდე­ბო­და თუ არა სა­მე­დი­ცი­ნო ბა­რა­თე­ბის ადეკ­ვა­ტუ­რი წარ­მო­ე­ბა, ფლობ­და თუ არა მთა­ვა­რი ექი­მი სი­ტუ­ა­ცი­ას სრულ­ყო­ფი­ლად, იყო თუ არა სი­სუფ­თა­ვე და სხვა. ერ­თა­დერ­თხელ, 2010 წელი იყო თუ არ ვცდე­ბი, რო­დე­საც გა­დავ­წყვი­ტე ღა­მის სა­ა­თებ­ში რუს­თა­ვის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბის გა­უფრ­თხი­ლებ­ლად მო­ნა­ხუ­ლე­ბა (დე­პარ­ტა­მენტს ვთხო­ვე გა­უფრ­თხი­ლე­ბე­ლი ვი­ზი­ტი ყო­ფი­ლი­ყო). კონ­კრე­ტუ­ლად არა­ფერს ვე­ძებ­დი, მხო­ლოდ მე­გო­ნა შე­იძ­ლე­ბო­და რა­ი­მე თვალ­ში მომ­ხვედ­რო­და. ყვე­ლა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა­ში იყო სრუ­ლი სი­წყნა­რე, სიმ­შვი­დე, ყვე­ლას ეძი­ნა.

ჩემ­თვის ყვე­ლა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო სა­მე­დი­ცი­ნო ნა­წი­ლის მდგო­მა­რე­ო­ბა იყო ღა­მის სა­ა­თებ­ში. მა­შინ ჯერ კი­დევ არ არ­სე­ბობ­და მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო პუნ­ქტე­ბი და პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვა. სა­მე­დი­ცი­ნო პუნ­ქტებ­ში იმა­საც კი ვა­მოწ­მებ­დი, იდო თუ არა სა­პო­ნი ხელ­სა­ბან­თან, იმი­ტომ, რომ ჩემ­თვის ზუს­ტად ესე­თი წვრილ­მა­ნით ვლინ­დე­ბო­და ადა­მი­ა­ნის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა სა­მუ­შა­ო­სად­მი. მე გა­მი­ჭირ­დე­ბა გად­მოგ­ცეთ რამ­დე­ნი რა­მის შეც­ვლა მოგ­ვი­წია ამ პე­რი­ო­დის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რამ­დე­ნი რამ გა­მო­ვას­წო­რეთ - რიგ შემ­თხვე­ვებ­ში სრუ­ლი­ად ელე­მენ­ტა­რუ­ლი, მაგ­რამ ამავდრო­უ­ლად ინ­სტრუ­მენ­ტა­ლუ­რი.

მოკ­ლედ, იმ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის ფარ­გლებ­ში, ჩემი ბერ­კე­ტე­ბის ფარ­გლებ­ში, რო­მე­ლიც მე გა­მაჩ­ნდა, ყვე­ლა­ნა­ი­რად ვცდი­ლობ­დი, რომ ბიძ­გი მი­მე­ცა ახ­ლე­ბუ­რი მიდ­გო­მე­ბი­სათ­ვის, თა­ნა­მედ­რო­ვე რე­ფორ­მე­ბი­სათ­ვის, რომ გავ­ლე­ნა მქო­ნო­და თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­ზე, რომ ეტა­პობ­რი­ვად შე­მეც­ვა­ლა უკე­თე­სო­ბი­სა­კენ ის, რაც შე­მეძ­ლო.

სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტი სა­მი­ნის­ტრო­სა­გან საკ­მა­ოდ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი იყო, თა­ვი­სი იუ­რი­დი­უ­ლი, ფი­ნან­სუ­რი და სხვა გან­ყო­ფი­ლე­ბე­ბით. ის სა­მი­ნის­ტრო­სა­გან გან­ცალ­კე­ვე­ბით მდე­ბა­რო­ებ­და. მე მჯე­რო­და, რომ მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ ზოგ რე­ფორ­მას დე­პარ­ტა­მენ­ტი სკეპ­ტიკ­რად უყუ­რებ­და - ეტა­პობ­რი­ვად ის და­ი­ნა­ხავ­და, რომ რე­ფორ­მე­ბი სი­ნამ­დვი­ლე­ში ყვე­ლა­სათ­ვის მომ­გე­ბი­ა­ნი იყო. ამ დე­პარ­ტა­მენ­ტის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბამ კარ­გად იცო­და ჩემი პო­ლი­ტი­კა, ჩემი მის­წრა­ფე­ბე­ბი, ჩემი ინ­ტე­რე­სე­ბი, შე­სა­ბა­მი­სად გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი კად­რე­ბის შემ­დეგ მე დავ­რჩი უაღ­რე­სად ნა­წყე­ნი.

მე გულ­წრფე­ლად მჯე­რო­და, რომ ადა­მი­ა­ნუ­რი მიდ­გო­მით მე შევ­ძლებ­დი გავ­ლე­ნა მქო­ნო­და ბევრ მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ზე. მჯე­რო­და, რომ ჩემი მუ­შა­ო­ბის სტი­ლით, ჩემი მიდ­გო­მე­ბით, ჩემი ვაჟ­კა­ცუ­რი საქ­ცი­ე­ლით მე შევ­ძლებ­დი ყვე­ლა სა­ჭი­რო ბერ­კე­ტის ხელ­ში ჩაგ­დე­ბას, მაგ­რამ მე ეს ვერ მო­ვა­ხერ­ხე. მე ვცდი­ლობ­დი მო­მე­პო­ვე­ბი­ნა ყვე­ლა თა­ნამ­შრომ­ლის სიყ­ვა­რუ­ლი, პა­ტი­ვის­ცე­მა და ნდო­ბა. მე მი­მაჩ­ნდა, რომ ამით შევ­ძლებ­დი იმას, რომ ადა­მი­ანს მო­ე­რი­დე­ბო­და ჩემი, რომ ჩემი პა­ტი­ვის­ცე­მი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე პი­რა­დად ჩემი პრინ­ცი­პე­ბი­სა და პო­ლი­ტი­კის მი­მართ ლო­ი­ა­ლუ­რი იქ­ნე­ბო­და.

მე გა­გე­ბით ვე­კი­დე­ბო­დი სას­ჯე­ლაღ­სრუ­ლე­ბის სის­ტე­მის სირ­თუ­ლე­ებს, რა­ზეც უკვე ვი­სა­უბ­რე, შე­სა­ბა­მი­სად მე ძა­ლი­ან მინ­დო­და თა­ნამ­შრომ­ლის­თვი­საც შე­სა­ბა­მი­სი სა­მუ­შაო პი­რო­ბე­ბი შეგ­ვექ­მნა, რომ მის­თვის მარ­ტი­ვი ყო­ფი­ლი­ყო მუ­შა­ო­ბა, რომ მას მკა­ფი­ოდ სცოდ­ნო­და რო­გორ უნდა ემუ­შა­ვა, სცოდ­ნო­და რას ით­ვა­ლის­წი­ნებს ევ­რო­პუ­ლი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა და ა.შ. მე დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი, რომ მოკ­ლე­ვა­დი­ან პერ­სპექ­ტი­ვა­ში ამ კუ­თხით დიდ შე­დეგს მი­ვაღ­წევ­დი, თუ დე­პარ­ტა­მენ­ტი, ისე­ვე რო­გორც ბი­უ­ჯე­ტი შე­მი­წყობ­და ხელს. ზუს­ტად ეს რწმე­ნა მაძ­ლევ­და მოთ­მი­ნე­ბას და სტი­მულს.

მე ვარ ძა­ლი­ან მიმ­ნდო­ბი ადა­მი­ა­ნი. ჩემი ოჯა­ხი ბავ­შვო­ბი­დან მე­უბ­ნე­ბა, რომ ადა­მი­ან­ში უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა კარ­გი უნდა და­ვი­ნა­ხო, მის მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში ჩა­ვა­ყე­ნო თავი, რომ ადა­მი­ა­ნი ბო­რო­ტე­ბას მხო­ლოდ გა­უ­ნათ­ლებ­ლო­ბის გამო ჩა­დის, იმი­ტომ რომ არ იცის სხვაგ­ვა­რად რო­გორ მო­იგ­ვა­როს კონ­კრე­ტუ­ლი სი­ტუ­ა­ცია, რომ უნდა შე­ვი­ცო­დო ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც იწყევ­ლე­ბა და იგი­ნე­ბა, ვი­ნა­ი­დან მან არ იცის, თუ სხვაგ­ვა­რად რო­გორ გა­მო­ხა­ტოს თა­ვი­სი მო­საზ­რე­ბა. რომ ჩემი საქ­ცი­ე­ლით უნდა მივ­ცე მას მა­გა­ლი­თი და ვას­წავ­ლო თავ­მოყ­ვა­რე­ო­ბა, იმი­სათ­ვის, რომ მან სხვა ადა­მი­ა­ნე­ბი შე­იყ­ვა­როს. რომ ბედ­ნი­ე­რია მხო­ლოდ ის ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც აც­ნო­ბი­ე­რებს ამ ყვე­ლა­ფერს. ჩემს თავ­ში ყო­ველ­თვის ტრი­ა­ლებს ეს პრინ­ცი­პე­ბი, რის გა­მოც ჩემ­თვის ჩემს თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე მუ­შა­ო­ბა ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რად იყო ძა­ლი­ან რთუ­ლი. ყვე­ლა­ნი ვუშ­ვებთ შეც­დო­მებს, რა­ღაც ეტაპ­ზე, მაგ­რამ სწო­რი მიდ­გო­მით მჯე­რა, რომ ადა­მი­ან­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გავ­ლე­ნა შეგ­ვიძ­ლია ვი­ქო­ნი­ოთ.

მე ვცდი­ლობ­დი დე­პარ­ტა­მენ­ტი­სათ­ვის მეჩ­ვე­ნე­ბი­ნა, რომ რე­ფორ­მე­ბი და ევ­რო­პუ­ლი სტან­დარ­ტე­ბი სა­კად­რო კუ­თხით იყო ერ­თა­დერ­თი გა­მო­სა­ვა­ლი. მე ვცდი­ლობ­დი თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის ევ­რო­პა­ში გამ­გზავ­რე­ბას, რომ თა­ვი­ან­თი თვა­ლით ენა­ხათ, თუ რა არის შე­საძ­ლე­ბე­ლი. მე მინ­დო­და ტრე­ი­ნინ­გე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით ნელ-ნელა ყვე­ლა­ფე­რი შე­მეც­ვა­ლა.

გულ­და­სა­წყვე­ტია, რო­დე­საც ადა­მი­ა­ნი ვერ აც­ნო­ბი­ე­რებს, რომ თა­ვი­სი არას­წო­რი ქმე­დე­ბით ჩრდილს აყე­ნებს ყვე­ლა თა­ვის თა­ნამ­შრო­მელს, და­უმ­სა­ხუ­რებ­ლად.

ბო­ლო­სა­კენ, მინ­და გი­თხრათ, რომ ჩემი მუ­შა­ო­ბის პე­რი­ოდ­ში მე შევ­ძე­ლი შე­მექ­მნა ძლი­ე­რი ცენ­ტრა­ლუ­რი აპა­რა­ტი და პრო­ბა­ცი­ის სამ­სა­ხუ­რი, სა­დაც პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლიზ­მი და­უ­ნა­ხა­ვი არა­სო­დეს დარ­ჩე­ნი­ლა. იქ მუ­შა­ო­ბენ შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც და­უ­ღა­ლა­ვად შრო­მობ­დნენ და ბევრ სა­სი­კე­თო ინი­ცი­ა­ტი­ვას ჩა­უ­ყა­რეს სა­ფუძ­ვე­ლი. მე უაღ­რე­სად ვა­ფა­სებ ამ ადა­მი­ა­ნე­ბის წვლილს. მსურს მად­ლო­ბა გა­და­ვუ­ხა­დო ყვე­ლას, ვინც ამ დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში გვერ­დში ამო­მიდ­გა. უღ­რმე­სი მად­ლო­ბა ყვე­ლას, ვინც ამას იმ­სა­ხუ­რებს.

აქვე, მინ­და გუ­ლი­თა­დად ვუ­სურ­ვო წარ­მა­ტე­ბა სა­მი­ნის­ტროს. მე ყო­ველ­თვის ვიქ­ნე­ბი ამ უწყე­ბის გულ­შე­მატ­კი­ვა­რი და ყო­ველ­თვის გა­მი­ხარ­დე­ბა მისი ნე­ბის­მი­ე­რი სა­ხის წინსვლა.

დღე­ვან­დე­ლი გად­მო­სა­ხე­დი­დან ძა­ლი­ან ვნა­ნობ, რომ უფრო პრინ­ცი­პუ­ლად არ მო­ვი­თხო­ვე მეტი ძა­ლა­უფ­ლე­ბა და ბერ­კე­ტი. მე ვთვლი, რომ ეს იყო შეც­დო­მა. მე ვნა­ნობ, რომ არ მქონ­და მოქ­მე­დე­ბის სრუ­ლი არე­ა­ლი, რომ ბევ­რი ჩემ­ზე არ იყო და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.

მინ­და კი­დევ ერთხელ გა­მოვ­ხა­ტო ჩემი უღ­რმე­სი მწუ­ხა­რე­ბა. უაღ­რე­სად გან­ვიც­დი იმას, რომ ესე­თი გან­საც­დე­ლი გხვდათ წი­ლად",-აღ­ნიშ­ნუ­ლია გან­ცხა­დე­ბა­ში.