• ავ­ტო­რი: ვა­ლე­რი ჩე­ჩე­ლაშ­ვი­ლი

სტა­ტი­ის სა­თა­ურ­ში გა­მო­ტა­ნი­ლი იდეა აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის აბ­სო­ლუ­ტურ უმ­რავ­ლე­სო­ბას კი­თხვებს არ გა­უ­ჩენს. მის სა­სარ­გებ­ლოდ ბევ­რი არ­გუ­მენ­ტის მოყ­ვა­ნა შე­იძ­ლე­ბა და ერთი შე­ხედ­ვით თით­ქოს ჩანს, რომ უკვე ყვე­ლა­ფე­რი ნა­თე­ლია. მაგ­რამ არც ასე მარ­ტი­ვად არის საქ­მე.

სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რო­ბა დიდ ურ­თი­ერთ პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას ეფუძ­ნე­ბა და გუ­ლის­ხმობს თან­მიმ­დევ­რულ, სის­ტე­მა­ტურ და მრა­ვალ­დო­ნი­ან ურ­თი­ერთქმე­დე­ბას. ეს გან­სა­კუთ­რე­ბით აქ­ტუ­ა­ლუ­რია დღეს, როცა ორი ქვე­ყა­ნა, სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ის რე­გი­ო­ნი და მთლი­ა­ნად ევ­რო­პა, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი მისი სამ­ხრეთ-აღ­მო­სავ­ლე­თი ნა­წი­ლი, გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი ტურ­ბუ­ლენ­ტო­ბის სივ­რცედ იქცა. უკ­რა­ი­ნა­ში რუ­სე­თის ბარ­ბა­რო­სუ­ლი შეჭ­რის შე­დე­გად გა­ნად­გურ­და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბის ფუნ­და­მენ­ტუ­რი პრინ­ცი­პე­ბი, ორ­მხრი­ვი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ფორ­მა­ტე­ბი გა­ნიც­დის დი­ნა­მი­ურ ცვლი­ლე­ბებს და ყო­ველ­თვის ვერ უძ­ლებს გა­მოც­დას. მათ შო­რის სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რო­ბის პრინ­ცი­პი. უკ­რა­ი­ნა-სა­ქარ­თვე­ლოს ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი ამის სამ­წუ­ხა­რო მა­გა­ლი­თია. უკ­რა­ი­ნელ და ქარ­თველ დიპ­ლო­მა­ტებს უზარ­მა­ზა­რი ძა­ლის­ხმე­ვა მო­უ­წევთ სა­ი­მი­სოდ, რომ ორი ქვეყ­ნის ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი თუნ­დაც 2021 წლის ბო­ლოს არ­სე­ბულ დო­ნეს დაბ­რუნ­დნეს,. მარ­თა­ლია, მათ და­ეხ­მა­რე­ბათ ორი მუდ­მი­ვად მოქ­მე­დი ძლი­ე­რი პო­ზი­ტი­უ­რი ფაქ­ტო­რი - ორი ხალ­ხის უზო­მო ემო­ცი­უ­რი თა­ნაგ­რძნო­ბა ერ­თმა­ნე­თის მი­მართ და ათა­სო­ბით ქარ­თვე­ლი მო­ხა­ლი­სე, რომ­ლე­ბიც უკ­რა­ი­ნულ-რუ­სულ ფრონტზე უკ­რა­ი­ნელ ძმებ­თან ერ­თად იცა­ვენ უკ­რა­ი­ნის, სა­ქარ­თვე­ლოს და მთე­ლი სამ­ხრეთ-აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პა­ის თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­სა და და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას.

აზერ­ბა­ი­ჯან­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს შო­რის სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რო­ბა ჩვე­ნი სა­ერ­თო სიმ­დიდ­რე და მემ­კვიდ­რე­ო­ბაა, ხოლო მისი მნიშ­ვნე­ლო­ბა გას­ცდა ორ­მხრი­ვი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ჩარ­ჩო­ებს. ასე­თი პარტნი­ო­რო­ბის გამ­ყა­რე­ბის სა­ფუძ­ვე­ლია ორი ხალ­ხის ის­ტო­რი­უ­ლი მე­გობ­რო­ბა და ურ­თი­ერ­თო­ბის და­დე­ბი­თი ემო­ცი­უ­რი ფონი, რო­მე­ლიც სა­უ­კუ­ნე­ებს ით­ვლის.

საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დაშ­ლი­სა და და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის აღ­დგე­ნის შემ­დეგ, ორ ხალ­ხს შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მი­ე­ცა ხა­რის­ხობ­რი­ვად ახალ დო­ნე­ზე გა­და­ეყ­ვა­ნა ურ­თი­ერ­თო­ბა. აზერ­ბა­ი­ჯა­ნულ - ქარ­თუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი ბოლო ოც­და­ა­თი და მეტი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში არის მა­გა­ლი­თი იმი­სა, თუ რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა ამ მიზ­ნის მიღ­წე­ვა. მსგავ­სი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი სხვა ქვეყ­ნებ­საც გა­უჩ­ნდათ, მაგ­რამ ბევ­რმა ამ პო­ტენ­ცი­ა­ლის გა­მო­ყე­ნე­ბა ვერ შეძ­ლო.

ის­ტო­რი­უ­ლი სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბა მო­ი­თხოვს გა­ვიხ­სე­ნოთ და და­ვა­ფა­სოთ პრე­ზი­დენტ ჰე­ი­დარ ალი­ე­ვი­სა და პრე­ზი­დენტ ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი როლი ორ სა­ხელ­მწი­ფოს შო­რის სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­სა და გაძ­ლი­ე­რე­ბის საქ­მე­ში. რომ არა ეს ორი ლი­დე­რი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ას­პა­რეზ­ზე უდაო რე­პუ­ტა­ცი­ი­თა და ავ­ტო­რი­ტე­ტით, აზერ­ბა­ი­ჯან­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს მე­ტად გა­უ­ჭირ­დე­ბო­დათ გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის მშფოთ­ვა­რე 90-ია­ნე­ბის გა­და­ლახ­ვა. მა­შინ ორი­ვე ქვე­ყა­ნა აგ­რე­სი­უ­ლი სე­პა­რა­ტიზ­მის საფრ­თხი­სა და ძლი­ე­რი გარე ზე­წო­ლის პი­რის­პირ აღ­მოჩ­ნდა. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ორმა ლი­დერ­მა მო­ა­ხერ­ხა არა მხო­ლოდ თა­ვი­ან­თი ქვეყ­ნე­ბის სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ო­ბის გან­მტკი­ცე­ბა, არა­მედ მთე­ლი რიგი მსხვი­ლი ინფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა, რა­მაც აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი და სა­ქარ­თვე­ლო გლო­ბა­ლუ­რი მო­თა­მა­შე­ე­ბის გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი და გე­ო­ე­კო­ნო­მი­კუ­რი ინ­ტე­რე­სე­ბის რუ­კა­ზე გა­ნა­თავ­სა. რუ­სე­თის მძლავ­რი ნე­გა­ტი­უ­რი გავ­ლე­ნი­სა და მის მიერ ჩვენს ქვეყ­ნებ­ში დესტრუქ­ცი­უ­ლი ელე­მენ­ტე­ბის ამოქ­მე­დე­ბის, ასე­ვე აგ­რე­სი­უ­ლი სე­პა­რა­ტიზ­მის გავ­ლე­ნის ია­რა­ღად გა­მო­ყე­ნე­ბის მი­უ­ხე­დე­ვად, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს ტან­დემ­მა არა მხო­ლოდ გა­ნამ­ტკი­ცა სა­კუ­თა­რი ქმე­დი­თუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა, არა­მედ ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბა ორ­მხრი­ვი სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რო­ბის ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი, რო­მე­ლიც ან­გა­რიშ­გა­სა­წევ ფაქ­ტო­რად იქცა რე­გი­ო­ნულ და გლო­ბა­ლურ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში.

ორ­მხრი­ვი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ეს ხა­რის­ხი არა მხო­ლოდ ჩვე­ნი სა­ერ­თო აქ­ტი­ვია, ის აგ­რეთ­ვე დიდ პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას გვა­კის­რებს. უბ­რა­ლოდ მისი მო­ცე­მუ­ლო­ბად აღ­ქმა და ურ­თი­ერთქმე­დე­ბის მიღ­წე­უ­ლი დო­ნის პა­სი­უ­რად გა­მო­ყე­ნე­ბა იქ­ნე­ბო­და პო­ლი­ტი­კუ­რი ახ­ლომ­ხედ­ვე­ლო­ბის უკი­დუ­რე­სი გა­მოვ­ლი­ნე­ბა. აუ­ცი­ლე­ბე­ლია მუდ­მი­ვი, სის­ტე­მა­ტუ­რი, აქ­ტი­უ­რი, მრა­ვალ­დო­ნი­ა­ნი დი­ა­ლო­გი ორ­მხრივ ფორ­მატ­ში და სა­ერ­თა­შო­რი­სო პლატ­ფორ­მებ­ზე, პო­ლი­ტი­კუ­რი პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბი­სა და ვექ­ტო­რე­ბის მუდ­მი­ვი შე­ჯე­რე­ბა. ამის­თვის რე­სურ­სე­ბი, გან­სა­კუთ­რე­ბით ადა­მი­ა­ნუ­რი, არ უნდა და­ი­ზო­გოს.

დღეს თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ვან სფე­როს წარ­მო­ად­გენს ტრანსკას­პი­უ­რი და ევ­რო­პუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბა. აზერ­ბა­ი­ჯა­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს უკა­ვია კრი­ტი­კუ­ლად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი სივ­რცე კას­პი­ის და შავ ზღვებს შო­რის, რაც ცენ­ტრა­ლუ­რი დე­რეფ­ნის მთა­ვარ კომ­პო­ნენტს წარ­მო­ად­გენს. ხოლო ცენ­ტრა­ლუ­რი დე­რეფ­ნის მნიშ­ვნე­ლო­ბა გა­ნუ­ზომ­ლად გა­ი­ზარ­და რუ­სე­თი­სა და ირა­ნის მი­მართ შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბი­სა და ევ­რო­კავ­ში­რის მკაც­რი სან­ქცი­ე­ბის პო­ლი­ტი­კის ფონ­ზე.

ისე­თი პრო­ექ­ტე­ბის წარ­მა­ტე­ბა, რო­გო­რი­ცაა ტრანსკას­პი­უ­რი მილ­სა­დე­ნის სის­ტე­მე­ბი ან „მწვა­ნე ენერ­გი­ის კა­ბე­ლი“ აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­დან სა­ქარ­თვე­ლო­სა და შავი ზღვის გავ­ლით ევ­რო­კავ­ში­რამ­დე, და­მო­კი­დე­ბუ­ლია ორი ქვეყ­ნის კომ­პე­ტენ­ტურ და კო­ორ­დი­ნი­რე­ბულ მუ­შა­ო­ბა­ზე, რაც არ­სე­ბი­თად სტრა­ტე­გი­უ­ლი პარტნი­ო­რო­ბის არსს წარ­მო­ად­გენს.

სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის ევ­რო­კავ­შირ­ში წევ­რო­ბის კან­დი­და­ტის სტა­ტუ­სის მი­ნი­ჭე­ბა ახალ გან­ზო­მი­ლე­ბას ანი­ჭებს ორ­მხრივ ურ­თი­ერ­თო­ბებს. სა­ქარ­თვე­ლოს მო­მა­ვა­ლი გა­წევ­რი­ა­ნე­ბა ევ­რო­კავ­შირ­ში ნიშ­ნავს, რომ აზერ­ბა­ი­ჯანს, თურ­ქე­თის მსგავ­სად, ექ­ნე­ბა სახ­მე­ლე­თო სა­ზღვა­რი ევ­რო­კავ­შირ­თან; აზერ­ბა­ი­ჯანს, ისე­ვე რო­გორც თურ­ქეთს, გა­უჩ­ნდე­ბა სან­დო და­საყ­რდე­ნი პარტნი­ო­რი ევ­რო­კავ­შირ­ში, რო­მე­ლიც ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას უკეთ გა­ა­აზ­რე­ბი­ნებს აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­სა და თურ­ქე­თის ინ­ტე­რე­სებ­სა და პრი­ო­რი­ტე­ტებს. ევ­რო­კავ­ში­რის სივ­რცის გა­ჩე­ნა სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ა­ში ნიშ­ნავს ახალ გე­ო­პო­ლი­ტი­კურ რე­ა­ლო­ბას პო­ზი­ტი­უ­რი კონ­ტექ­სტის მდგე­ნე­ლით რე­გი­ო­ნის ყვე­ლა ქვეყ­ნის­თვის, მათ შო­რის აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის­თვის. სწო­რედ ეს გა­რე­მო­ე­ბა ხაზ­გას­მით აღ­ნიშ­ნა აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის პრე­ზი­დენ­ტმა ბა­ტონ­მა ილ­ჰამ ალი­ევ­მა ფო­რუმ­ზე „ყა­რა­ბა­ღი: სახ­ლში დაბ­რუ­ნე­ბა 30 წლის შემ­დეგ. მიღ­წე­ვე­ბი და სირ­თუ­ლე­ე­ბი“. მისი სი­ტყვე­ბით, „...ჩვენ შევ­ძე­ლით წარ­მოგ­ვე­ჩი­ნა სა­კუ­თა­რი თავი - ორი­ვე ქვე­ყა­ნა - რო­გორც ერ­თი­ა­ნი, სტრა­ტე­გი­უ­ლად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გუნ­დი ევ­რო­პა­ში..., ჩვენ სრუ­ლად გვეს­მის სა­ქარ­თვე­ლოს სურ­ვი­ლი გა­წევ­რი­ან­დეს ევ­რო­კავ­შირ­ში, ვუ­სურ­ვებ წარ­მა­ტე­ბებს ქარ­თველ მე­გობ­რებს ამ საქ­მე­ში. და ვუ­ლო­ცავ მათ სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის სტა­ტუ­სის მი­ნი­ჭე­ბას»[1].

ორ ქვე­ყა­ნას შო­რის თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა სა­გა­რეო ვაჭ­რო­ბის სფე­რო­ში დი­ნა­მი­უ­რად ვი­თარ­დე­ბა. ქვე­მოთ მოყ­ვა­ნი­ლია სა­ქარ­თვე­ლოს მთა­ვა­რი სა­გა­რეო სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რე­ბის ცხრი­ლი ( მი­ლი­ო­ნი აშშ დო­ლა­რი)[2]

ფორ­მა­ლუ­რად, სა­ქარ­თვე­ლოს მე­სა­მე სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რია აშშ, რო­მელ­თან სა­ვაჭ­რო ბრუნ­ვა 2,046 მლნ. აშშ დო­ლარს შე­ად­გენს, თუმ­ცა ეს გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია იმ­პორ­ტში მსუ­ბუ­ქი მე­ო­რა­დი ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის სა­ვაჭ­რო პო­ზი­ცი­ის ტო­ტა­ლუ­რი დო­მი­ნი­რე­ბით - 1,832 მლნ. აშშ დო­ლა­რი. ასე რომ, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რე­ბის სი­ა­ში მყარ მე­ო­თხე ად­გილს იკა­ვებს, ჩი­ნეთს ფეხ­და­ფეხ. ალ­ბათ, ეს შე­საძ­ლოა წარ­მა­ტე­ბა­თაც ჩა­ით­ვა­ლოს, თუმ­ცა იყო წლე­ბი, რო­დე­საც აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი სა­ქარ­თვე­ლოს მე­ო­რე სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რი იყო თურ­ქე­თის შემ­დეგ. თვალ­ში­სა­ცე­მია, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­დან მე­ო­რა­დი მსუ­ბუ­ქი ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის ექ­სპორ­ტი ელ­ვი­სე­ბუ­რად იზ­რდე­ბა, და დიდი ალ­ბა­თო­ბით, შემ­დგო­მი ექ­სპორ­ტის სა­გა­ნი ხდე­ბა. ზო­გა­დად, სა­ვაჭ­რო ბრუნ­ვის სტრუქ­ტუ­რა ხა­სი­ათ­დე­ბა ინერ­ცი­უ­ლო­ბით, იშ­ვი­ა­თად ჩნდე­ბა ახა­ლი სა­ვაჭ­რო პო­ზი­ცი­ე­ბი. ორ­მხრი­ვი ვაჭ­რო­ბის ექ­სტენ­სი­უ­რი ზრდის შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი თით­ქმის ამო­წუ­რუ­ლია. დროა ვი­ფიქ­როთ ეკო­ნო­მი­კუ­რი თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის უფრო ღრმა ფორ­მებ­ზე, მა­გა­ლი­თად, სამ­რეწ­ვე­ლო კო­ო­პე­რა­ცი­ა­ზე, ერ­თობ­ლივ სა­წარ­მო­ებ­ზე და ა.შ. ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ეს ხა­რის­ხი მო­ი­თხოვს რო­გორც ბიზ­ნე­სის, ისე სამ­თავ­რო­ბო უწყე­ბე­ბის ახალ ხედ­ვას და ურ­თი­ერთქმე­დე­ბის გან­სხვა­ბე­ბულ ხა­რისხს.

არის კი ეს შეს­რუ­ლე­ბა­დი ამო­ცა­ნა? რა უშ­ლის ხელს დღეს ჩვენს ქვეყ­ნებს შო­რის თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის ახალ ეტაპ­ზე გან­ვი­თა­რე­ბას?

ერთ-ერთი მთა­ვა­რი პრობ­ლე­მა სა­ქარ­თვე­ლოს ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბის ხში­რი ცვლი­ლე­ბაა, რომ­ლის მო­ტი­ვე­ბი აზერ­ბა­ი­ჯან­ში ყო­ველ­თვის არ ეს­მით. ახლა ისევ გვყავს ახა­ლი პრე­მი­ერ-მი­ნის­ტრი, ბა­ტო­ნი ირაკ­ლი კო­ბა­ხი­ძე, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი მო­წყო­ბის შე­სა­ბა­მი­სად, ინ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი მნიშ­ვნე­ლო­ბით პირ­ვე­ლი პი­რია. რამ­დე­ნი დრო დას­ჭირ­დე­ბა მას, რომ სრულ­ფა­სოვ­ნად გა­ერ­კვეს აზერ­ბა­ი­ჯა­ნულ-ქარ­თულ ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში, ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში გა­ა­ტა­როს მისი მნიშ­ვნე­ლო­ბა და გა­ი­აზ­როს, რომ აზერ­ბა­ი­ჯან­თან სტრა­ტე­გი­ულ პარტნი­ო­რო­ბას ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა არ გა­აჩ­ნია რო­გორც ორ­მხრივ ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში, ასე­ვე მრა­ვალ­მხრი­ვი სა­ერ­თა­შო­რი­სო თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის ფორ­მა­ტებ­ში?

რამ­დე­ნად მალე მი­აღ­წევს აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის ლი­დერ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში მისი ნდო­ბის დონე თუნ­დაც ყო­ფი­ლი პრე­მი­ე­რის, ბა­ტო­ნი ირაკ­ლი ღა­რი­ბაშ­ვი­ლის ნდო­ბის დო­ნეს? მინ­და მჯე­რო­დეს, რომ ამას ხელს შე­უ­წყობს დარ­გობ­რი­ვი უწყე­ბე­ბის სა­ბა­ზი­სო საქ­მი­ა­ნო­ბა და, უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, სა­გა­რეო საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრო. ამ თვალ­საზ­რი­სით, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­სა და დიპ­ლო­მა­ტე­ბის ვი­ზი­ტე­ბის და ზო­გა­დად შეხ­ვედ­რე­ბის სიხ­ში­რე ნამ­დვი­ლად არ არის და­მაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბე­ლი.

კარ­გად გვახ­სოვს დრო, რო­დე­საც სა­გა­რეო საქ­მე­თა მი­ნის­ტრე­ბი თით­ქმის ყო­ველ კვი­რას ხვდე­ბოდ­ნენ ან ესა­უბ­რობ­დნენ ერ­თმა­ნეთს. ამ დი­ა­ლოგს ზურგს უმაგ­რებ­დენ დარ­გობ­რი­ვი უწყე­ბე­ბი, სა­გა­რეო საქ­მე­თა მი­ნის­ტრის მო­ად­გი­ლე­ე­ბი, დე­პარ­ტა­მენ­ტე­ბის დი­რექ­ტო­რე­ბი და ორი ქვეყ­ნის სა­ელ­ჩო­ე­ბი. დღეს ასე­თი კონ­ტაქ­ტე­ბის დე­ფი­ცი­ტის გან­ცდაა. ძა­ლი­ან მინ­და, რომ ამ შე­ფა­სე­ბებ­ში ვცდე­ბო­დე.

2023 წელს აზერ­ბა­ი­ჯან­მა აღად­გი­ნა ტე­რი­ტო­რი­უ­ლი მთლი­ა­ნო­ბა სა­ერ­თა­შო­რი­სოდ აღი­ა­რე­ბულ სა­ზღვრებ­ში და გა­ავ­რცე­ლა სუ­ვე­რე­ნი­ტე­ტი ქვეყ­ნის მთელ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე. ეს კარ­გია არა მხო­ლოდ აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის­თვის, არა­მედ მთლი­ა­ნად სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ის­თვის. ეს არის რე­გი­ონ­ში სა­ერ­თა­შო­რი­სოდ აღი­ა­რე­ბუ­ლი სა­ზღვრე­ბის აღ­დგე­ნის პირ­ვე­ლი პრე­ცე­დენ­ტი, რაც სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ა­ში გრძელ­ვა­დი­ა­ნი მშვი­დო­ბის დამ­ყა­რე­ბი­სა და მისი სტა­ბი­ლუ­რო­ბი­სა და ინ­ტეგ­რა­ცი­ის რე­გი­ო­ნად გარ­დაქ­მნის შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს აჩენს. ხოლო ჩვე­ნი სა­ერ­თო რე­გი­ო­ნი - სამ­ხრეთ კავ­კა­სია - უკვე საკ­მა­ოდ ხელ­შე­სა­ხებ ეკო­ნო­მი­კურ წო­ნას იძენს. სამი ქვეყ­ნის ჯა­მუ­რი ნო­მი­ნა­ლუ­რი მშპ 131,955 მი­ლი­ონ აშშ დო­ლარს შე­ად­გენს, აქე­დან სომ­ხე­თი - 24,540 მი­ლი­ო­ნი აშშ დო­ლა­რი, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი - 77,392 მი­ლი­ო­ნი აშშ დო­ლა­რი, ხოლო სა­ქარ­თვე­ლო – $30,023 მი­ლი­ო­ნი აშშ დო­ლა­რი (სსფ-ის 2023 წლის შე­ფა­სე­ბა[3]).

ამ ფონ­ზე სავ­სე­ბით მო­სა­ლოდ­ნე­ლი იყო, რომ აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის პრე­ზი­დენ­ტის, ბ-ნ ილ­ჰამ ალი­ე­ვის ხე­ლახ­ლა არ­ჩე­ვას­თან და­კავ­ში­რე­ბით კი­თხვე­ბი არ იქ­ნე­ბო­და. არა­ვის ეპა­რე­ბო­და ეჭვი, რომ მხარ­და­ჭე­რის პრო­ცენ­ტი 90%-ზე მეტი იქ­ნე­ბო­და, რაც გა­მარ­თლდა კი­დეც. მაგ­რამ სხვა სა­კი­თხებ­თან ერ­თად, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის საპ­რე­ზი­დენ­ტო არ­ჩევ­ნე­ბის შე­დე­გე­ბი ასე­ვე რე­გი­ო­ნუ­ლი სტა­ბი­ლუ­რო­ბის კომ­პო­ნენტს წარ­მო­ად­გენს. ჩნდე­ბა იმე­დი, რომ სამ­შვი­დო­ბო პრო­ცე­სი ახალ იმ­პულსს შე­ი­ძენს. ხოლო აზერ­ბა­ი­ჯან­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს სტრა­ტე­გი­ულ­მა პარტნი­ო­რო­ბამ შე­საძ­ლოა ამ პრო­ცეს­ში და­დე­ბი­თი მხარ­დამ­ჭე­რი ფაქ­ტო­რის როლი შე­ას­რუ­ლოს.

[1]https://www.ekhokavkaza.com/a/32716991.html

[2]https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/765/sakonlit-sagareo-vachroba

[3]https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)