ომის ქარ-ცე­ცხლი სა­ქარ­თვე­ლო­ში უამ­რავ ადა­მი­ანს აქვს გა­მოვ­ლი­ლი. სა­კუ­თარ ტყავ­ზე არა­ერ­თმა გა­მოს­ცა­და ომის კოშ­მა­რი. იმას, რა­საც ახლა მო­გიყ­ვე­ბით, აღელ­ვე­ბი­სა და ემო­ცი­ე­ბის გა­რე­შე ვერ წა­ი­კი­თხავთ. სა­უ­ბა­რია ექიმ­ზე, რო­მე­ლიც სო­ხუ­მის ჰოს­პი­ტალ­ში ბომ­ბე­ბის ქვეშ სა­კუ­თარ სამ­სა­ხუ­რებ­რივ მო­ვა­ლე­ო­ბას პირ­ნათ­ლად ას­რუ­ლებ­და...

იქ გა­კე­თე­ბულ ბოლო ოპე­რა­ცი­ა­ზეც, რო­მე­ლიც ქი­რურ­გებ­მა - გია შერ­ვა­ში­ძემ, გუ­რამ ტორ­ჩი­ნა­ვამ და მალ­ხაზ მირ­ცხუ­ლა­ვამ ჩა­ა­ტა­რეს, ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტი, ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გი ბელა მეტ­რე­ვე­ლი კო­ლე­გა თე­მურ ბარ­კა­ლა­ი­ას­თან ერ­თად, მათ გვერ­დით იდგა. ქალ­ბა­ტო­ნი ბელა გვე­უბ­ნე­ბა, რომ ამ ადა­მი­ა­ნე­ბი­დან დღეს ცო­ცხა­ლი არც ერთი აღარ არის...

ბელა მეტ­რე­ვე­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო სამ­სა­ხუ­რის თა­და­რი­გის ოფი­ცე­რია, გი­ნე­კო­ლო­გი-რეპ­რო­დუქ­ტო­ლო­გი, ანეს­თე­ზი­ო­ლოგ-რე­ა­ნი­მა­ტო­ლო­გი, მე­დი­ცი­ნის დოქ­ტო­რი, ერთ-ერთი კლი­ნი­კის დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი და კლი­ნი­კუ­რი ხელ­მძღვა­ნე­ლი. მას უკ­რა­ი­ნა­ში რუ­სე­თის აგ­რე­სი­ის ფონ­ზე, ამ დღე­ებ­ში სულ დე­ტა­ლებ­ში გა­უ­ცო­ცხლდა აფხა­ზე­თის ომის დროს გა­და­ტა­ნი­ლი მძი­მე დღე­ე­ბი...

- ის, რაც აფხა­ზე­თის ომში მოხ­და, ბო­ლომ­დე ჩვენს მე­გო­ბარ აფხა­ზებ­საც არ ჰქონ­დათ დაშ­ვე­ბუ­ლი და წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. რომ შე­საძ­ლე­ბე­ლი იყო, ერ­თმა­ნე­თის­თვის ავ­ტო­მა­ტი ასე მიგ­ვეშ­ვი­რა. ექი­მე­ბი რა თქმა უნდა, სიკ­ვდილ-სი­ცო­ცხლის კონ­ვე­ი­ერ­თან, თი­თო­ე­უ­ლი ჯა­რის­კა­ცის გა­და­სარ­ჩე­ნად მყა­რად ვი­დე­ქით. მი­უ­ხე­და­ვად ეროვ­ნე­ბი­სა, ყვე­ლა დაჭ­რილს ვეხ­მა­რე­ბო­დით. მოჰ­ყავ­დათ ქარ­თვე­ლიც, აფხა­ზიც, რუ­სიც, სო­მე­ხიც, ბერ­ძე­ნიც. გვარს არა­ვის ვე­კი­თხე­ბო­დით და არც იმას, ფრონ­ტის რო­მელ მხა­რეს იყო დაჭ­რი­ლი...

ჩვენს მო­ვა­ლე­ო­ბას ვას­რუ­ლებ­დით, ვიბ­რძო­დით მათი სი­ცო­ცხლის გა­და­სარ­ჩე­ნად.

- უკ­რა­ი­ნა­ში დღეს იგი­ვე ხდე­ბა... რუ­სე­თი ბომ­ბავს სა­ა­ვად­მყო­ფო­ებს, ეს­ვრის და­უც­ველ ადა­მი­ა­ნებს...

- დეჟა­ვიუ და­მე­მარ­თა... გუ­ლის ყვე­ლა თა­რო­ზე შე­მო­დე­ბუ­ლი პა­ტარ-პა­ტა­რა ამ­ბა­ვი, რო­მელ­საც ადრე ჩა­ნა­წე­რე­ბა­დაც ვაგ­რო­ვებ­დი, გა­მი­ახ­ლდა. ის ჭრი­ლო­ბე­ბი ნელ-ნელა იხ­სნე­ბა და თავს მახ­სე­ნებს. აფხა­ზე­თის ომის დროს მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლად იბომ­ბე­ბო­და ჩვე­ნი სამ­შო­ბი­ა­რო სახ­ლიც, იბომ­ბე­ბო­და ორი­ვე ჰოს­პი­ტა­ლი, პირ­ვე­ლიც და მე­ო­რეც. მე მე­ო­რე­ში ვმუ­შა­ობ­დი.

იყო ასე­თი შემ­თხვე­ვა - უმ­ძი­მე­სი პა­ცი­ენ­ტი მეწ­ვა ნარ­კო­ზის ქვეშ, რო­მე­ლიც სა­ინ­ტუ­ბა­ციო მი­ლი­ა­ნად აფეთ­ქე­ბის ხმამ მო­მიგ­ლი­ჯა, სა­დღაც კუ­თხე­ში გა­და­აგ­დო. მერე ფორ­თხვით მი­ვე­დით, ვი­პო­ვეთ, ყვე­ლა­ფე­რი თავ­ზე ეყა­რა. ღმერ­თის წყა­ლო­ბით მილი მოხ­სნი­ლი არ იყო. მი­ვა­გო­რეთ სა­ნარ­კო­ზო აპა­რა­ტი და იქვე, ია­ტაკ­ზე­ვე გა­ვაგ­რძე­ლეთ მისი რე­ა­ნი­მი­რე­ბა. სა­ო­ცა­რი სი­ტუ­ა­ცია იყო... რო­გორც კონ­ვე­ი­ერ­ზე, ისე მოჰ­ყავ­დათ დაჭ­რი­ლიც და მკვდა­რიც.

ერთხელ პო­ზი­ცი­ი­დან უმ­ძი­მე­სი დაჭ­რი­ლე­ბი მო­იყ­ვა­ნეს, ერთ-ერთს დიდი სის­ხლის კოლ­ტი ჰქონ­და სა­ხე­ზე, რად­გა­ნაც ხა­ხა­ში გამ­ჭო­ლი, უმ­ძი­მე­სი ჭრი­ლო­ბა მი­ე­ღო. სის­ხლი სდი­ო­და. ჯი­ბი­დან სა­ბუ­თი ამო­ვუ­ღე, რომ გა­მე­გო, ვინ იყო, ის­ტო­რი­ა­შიც ხომ უნდა ჩა­მე­წე­რა. გვა­რად ლო­მი­ძე აღ­მოჩ­ნდა, სო­ხუ­მე­ლი, ჩამ­ბას ქუ­ჩი­დან.

მი­თხრეს, ინ­ტუ­ბა­ცი­ას ვერ მო­ა­ხერ­ხე­ბო. მა­ინც ვცა­დოთ-მეთ­ქი. პირ­ვე­ლი­ვე მცდე­ლო­ბი­სას ჩავ­დგი სა­ინ­ტუ­ბა­ციო მილი, გა­ვა­კე­თეთ ტამ­პო­ნი და ბიჭი გა­და­ვარ­ჩი­ნეთ. ქა­ლაქ­ში თბი­ლი­სე­ლი ექი­მე­ბი იყ­ვნენ, მე­ო­რე დღეს ჩვენ­თან, უმ­ძი­მე­სი პა­ცი­ენ­ტე­ბის სა­ნა­ხა­ვად მო­ვიდ­ნენ. მათ შო­რის იყოს ბო­ხუა, სის­ხლძარ­ღვთა ცნო­ბი­ლი ქი­რურ­გი.

მო­მიყ­ვა­ნეთ ის ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გი, ვინც ლო­მი­ძეს ინ­ტუ­ბა­ცია გა­უ­კე­თაო. ისე­თი მკაც­რი ხმა ჰქონ­და, ავი­წუ­რე, თუმ­ცა მა­შინ­ვე ვუ­თხა­რი - მე ვარ-მეთ­ქი. მე ექიმს ვკი­თხუ­ლო­ბო (ეტყო­ბა, არ მქონ­და ექი­მის გა­რეგ­ნო­ბა) ექი­მი ვარ-მეთ­ქი. თქვენ გა­ა­კე­თეთ, კო­ლე­გა? ხელი ჩა­მო­მარ­თვა. გი­ლო­ცავთ, ეს უმაღ­ლე­სი პი­ლო­ტა­ჟია, კი­დევ ბევ­რჯერ შევხდე­ბით ერ­თმა­ნეთ­სო...

იმ დროს ჩვე­ნი ჰოს­პიტ­ლის და­ბომბვა და­ი­წყო. გა­და­წყდა, ნა­ო­პე­რა­ცი­ე­ბი პა­ცი­ენ­ტე­ბი პირ­ველ სა­ა­ვად­მყო­ფო­ში გა­დაგ­ვეყ­ვა­ნა და მხო­ლოდ ახა­ლი დაჭ­რი­ლე­ბი მიგ­ვე­ღო. ამი­ტომ, ლო­მი­ძეც პირ­ველ ჰოს­პი­ტალ­ში გა­და­ვიყ­ვა­ნეთ. შემ­დეგ დღეს ისევ ვმუ­შა­ობ­დი, მო­რი­გე ვი­ყა­ვი და გა­ვი­გეთ, რომ ბომ­ბე­ბი პირ­ველ სა­ა­ვად­მყო­ფოს და­უ­ში­ნეს. მა­შინ იცით, რომ კო­მუ­ნი­კა­ცია ჭირ­და, მით უფრო, ომის დროს, მაგ­რამ რო­გორ­ღაც პირ­ველ ჰოს­პი­ტალ­ში და­რეკ­ვა მო­ვა­ხერ­ხე. რა ხდე­ბა თქვენ­კენ-მეთ­ქი? და­ვი­ბომ­ბეთ და ხალ­ხი და­ი­ღუ­პაო. მა­შინ­ვე ლო­მი­ძე ვი­კი­თხე. ლო­მი­ძე და­ი­ღუ­პაო...

ჩემი სიმ­წრით გა­დარ­ჩე­ნი­ლი ბიჭი იმ და­ბომბვას შე­ე­წი­რა. ძა­ლი­ან გან­ვი­ცა­დე... უკვე დევ­ნი­ლო­ბა­ში აქ, თბი­ლის­ში გოგა თო­ლორ­და­ვამ გა­ა­კე­თა დევ­ნილ­თა ჰოს­პი­ტა­ლი, სა­დაც 5-6 ექი­მი რო­მე­ლიც იქ ბოლო დღე­ებ­ში ერ­თად ვი­ყა­ვით, ისევ შე­ვიკ­რი­ბეთ. მთე­ლი აფხა­ზე­თის დევ­ნი­ლო­ბა ჩვენ­თან მო­ე­მარ­თე­ბო­და და ვეხ­მა­რე­ბო­დით...

სა­დღაც 1994 წელს, კა­ბი­ნეტ­ში ძა­ძებ­ში ჩაც­მუ­ლი ქალი შე­მო­ვი­და, რო­მელ­საც ახალ­გაზ­რდა გოგო ახ­ლდა. მე და რეზო სუ­ლუ­ხია ვი­ყა­ვით (სო­ხუ­მის სამ­შო­ბი­ა­როს მთა­ვა­რი ექი­მი). ქალ­ბა­ტო­ნი დაჯ­და და ვხე­დავ, რომ გა­უ­ბე­დუ­რე­ბუ­ლი დე­დაა, გულ­ზე სამი გარ­დაც­ვლი­ლი ბი­ჭის სუ­რა­თი უკი­დია. რა გვა­რი ბრძან­დე­ბით-მეთ­ქი? - ვკი­თხე. ლო­მი­ძეო... მე ვი­ყა­ვი თქვე­ნი შვი­ლის ექი­მი-მეთ­ქი.

ატირ­და და მი­თხრა, - ვიცი, ეს ის­ტო­რია, ჩემ­მა შვი­ლებ­მა მი­ამ­ბე­სო. თურ­მე მა­შინ ძმე­ბი ახ­ლდა მას და ისი­ნი პატ­რო­ნობ­დნენ. რო­გორ ვი­ფიქ­რებ­დი, რომ ასე შეგ­ხვდე­ბო­დი­თო...

- ორი დღის წინ ტე­ლე­ვი­ზი­ით გი­ყუ­რეთ, 18 წლის თო­მა­ზე ჰყვე­ბო­დით...

- ერთ დღეს 18 წლის თბი­ლი­სე­ლი ბიჭი, თომა შე­მო­იყ­ვა­ნეს. არ­ტე­რია ჰქონ­და და­ზი­ა­ნე­ბუ­ლი. ქი­რურ­გი გია შერ­ვა­ში­ძე იყო, მალ­ხაზ მირ­ცხუ­ლა­ვა ეხ­მა­რე­ბო­და და მე და თე­მურ ბარ­კა­ლა­ია რე­ა­ნი­მა­ცია-ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გე­ბი ვი­ყა­ვით. ქა­ლაქ­ში რად­გან სი­ჩუ­მე იყო, და­ბომბვა არ იყო მო­სა­ლოდ­ნე­ლი, ამი­ტომ, 6-სა­ა­თი­ა­ნი ოპე­რა­ცია და­ვი­წყეთ. მის­თვის ფე­ხის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა გვინ­დო­და. ოპე­რა­ცია მთავ­რდე­ბო­და და სას­წრა­ფოდ ევა­კუ­ა­ცია გა­მო­ცხად­და. ერ­თმა­ნეთს გა­დავ­ხე­დეთ, - რო­მე­ლი მი­ვა­ტო­ვებ­დით? გა­ვაგ­რძე­ლეთ. ერ­თა­დერ­თი გია შერ­ვა­ში­ძემ ექთ­ნებს უბ­რძა­ნა - ევა­კუ­ა­ცია სას­წრა­ფოდ და­ი­წყეთ, ჩას­ხე­დით მან­ქა­ნებ­ში, და­ვას­რუ­ლებთ და ჩვენც ჩა­მო­ვალ­თო...

ოპე­რა­ცია სა­ა­თი და 20 წუთი კი­დევ მი­დი­ო­და. რომ დამ­თავ­რდა, მე და თე­მურ ბარ­კა­ლა­ი­ამ სა­ნარ­კო­ზო აპა­რა­ტი­ა­ნად და დიდი ჟანგბა­დის ბა­ლო­ნით გა­ვა­გო­რეთ თომა და ქვე­მოთ ჩა­ვე­დით. აგუ­ძე­რის პა­ტა­რა ნავ­სად­გურ­ზე, ზღვა­ში დიდი ბე­ტო­ნის ფი­ლე­ბი იყო შეჭ­რი­ლი, სა­დაც ხალ­ხი უკ­რა­ი­ნის გემს ელო­დე­ბო­და, რო­მელ­საც მო­სახ­ლე­ო­ბა უნდა გად­მო­ეყ­ვა­ნა. მოკ­ლედ, თო­მაც იქ და­ვაწ­ვი­ნეთ. ვე­ლო­დე­ბო­დით გემს. გემი ნა­პირს ვერ მო­ად­გა, აფხა­ზებ­მა არ მო­უშ­ვეს, ეს­როდ­ნენ. გაბ­რუნ­და, და მო­შო­რე­ბით დად­გა...

ღამ­დე­ბო­და, აგ­რილ­და სა­ნა­პი­რო­ზე, "ბა­სა­ნოშ­კე­ბით," ხა­ლა­თე­ბით ვი­ყა­ვით. დაჭ­რი­ლე­ბი წუხ­დნენ, სტკი­ო­დათ, ში­ო­დათ... იმ დროს ჩემ­მა მე­უღ­ლემ, რო­მე­ლიც სა­ზე­ნი­ტო დი­ვი­ზი­ონ­ში მსა­ხუ­რობ­და, მი­პო­ვა. რომ შე­ხე­და, გა­და­სახ­ვე­ვი მა­სა­ლა აღარ გვქონ­და და არც საჭ­მე­ლი, წა­მო­დი, აქვე, შტა­ბია, საკ­ვებს და გა­და­სახ­ვევ მა­სა­ლას გა­მო­გა­ტა­ნო. სა­ზე­ნი­ტო დი­ვი­ზი­ო­ნი აგუ­ძე­რა­ში იდგა. გავ­ყე­ვი, დაჭ­რი­ლებ­თან ჩვე­ნი ექი­მე­ბი დარ­ჩნენ. შტაბ­ში ყვე­ლა­ფე­რი ჩან­თა­ში ჩა­მი­წყვეს და წა­მო­ვი­ღე.

გზა­ში ალ­ყა­ში აღ­მოვ­ჩნდი, მაგ­რამ ბე­დად გა­დავ­რჩი, ვერ და­მი­ნა­ხეს და ისევ შტაბს მი­ვა­დე­ქი. იმ პე­რი­ოდ­ში უკვე შე­მო­სუ­ლე­ბი იყ­ვნენ და აგუ­ძე­რა და­კა­ვე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ. იმ გე­მის კა­პი­ტან­მა სა­ოც­რე­ბა ჩა­ი­დი­ნა, სი­ცო­ცხლის ფა­სად გა­რის­კა და ნავ­სად­გურ­ზე შე­მო­ვი­და, ხალ­ხი აიყ­ვა­ნა და წა­იყ­ვა­ნა, მაგ­რამ იქ ვერ მოვ­ხვდი. მათ თო­მაც წა­იყ­ვა­ნეს...

მთე­ლი გზა ნორ­მა­ლუ­რად იყო. მერე თე­მუ­რი მიყ­ვე­ბო­და, ჟანგბა­დი დამ­თავ­რდა. ფოთ­მაც ვერ მი­ი­ღო გემი, რად­გა­ნაც იქაც ბევ­რი ხალ­ხი მი­ა­წყდა. აფხა­ზე­თი­დან წა­სულ ნა­კა­დებს ვერ აუ­დი­ოდ­ნენ. წა­მა­ლიც გა­მო­ლე­უ­ლი იყო და იძუ­ლე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი, გა­მეღ­ვი­ძე­ბი­ნაო. კარ­გად იყო, მაგ­რამ გემი რე­იდ­ზე გა­ა­ჩე­რეს, შევ­ყოვ­ნდით და მა­შინ და­ი­ღუ­პაო... ეს ამ­ბა­ვი ცოტა ხნის წინ იმ გა­და­ცე­მა­ში რომ მოვ­ყე­ვი, მის ოჯახს მო­უს­მე­ნია. თო­მას დედა და­მი­კავ­შირ­და. ვი­ცო­დით, რომ გე­მით ჩა­მო­ას­ვე­ნეს, მაგ­რამ არ ვი­ცო­დი, რო­მელ დღეს გა­და­მე­ხა­და 40, და­ღუპ­ვის თა­რი­ღი ვერ და­ვად­გი­ნე­თო...

სწო­რედ გუ­შინ (ინ­ტერ­ვიუ ჩა­წე­რი­ლია 27 მარტს - ავტ.) ვუ­თხა­რი, რომ თომა გემ­მა 27-ში გა­მო­იყ­ვა­ნა და 28-ში გამ­თე­ნი­ი­სას და­ი­ღუ­პა-მეთ­ქი... დე­დას­თან ემო­ცი­უ­რი სა­უ­ბა­რი მქონ­და...

- სა­ბო­ლო­ოდ რო­გორ და­ტო­ვეთ აფხა­ზე­თი?

- რო­გორ­ღაც შემსვეს ჯავ­შანტრან­სპორ­ტი­ორ­ში, სა­დაც ბავ­შვე­ბი, ქა­ლე­ბი იყ­ვნენ. ქა­ლა­ქის მო­სახ­ლე­ო­ბა ტო­ვებ­და სო­ხუმს. მი­ვა­დე­ქით მდი­ნა­რე კო­დორს, მაგ­რამ ავ­ტო­მა­ტე­ბით წინ გა­დაგ­ვიდ­გნენ, - და­ნაღ­მუ­ლია, ვერ გა­დახ­ვალ­თო. ჩვენს ჯავ­შანტრან­სპორ­ტი­ორს ქა­ლა­ქი­დან მო­სახ­ლე­ო­ბის გრძე­ლი კო­ლო­ნა მოჰ­ყვე­ბო­და. ერ­თა­დერ­თი გა­მო­სა­ვა­ლი ის იყო, რომ მერ­ხე­უ­ლის ასახ­ვევ­ში ავ­სუ­ლი­ყა­ვით, რომ თავი შეგ­ვე­ფა­რე­ბი­ნა. ჭუ­ბე­რის გზა­ზე გავ­ლას ვინ ფიქ­რობ­და. რომ მოვ­ბრუნ­დით, მტერ­მა დაგ­ვი­ნა­ხა და იფიქ­რეს, შე­ტე­ვა­ზე მივ­დი­ო­დით. ბომ­ბე­ბი დაგ­ვი­ში­ნეს.

ვუ­ყუ­რებ­დით აქეთ-იქით რო­გორ ფეთ­ქდე­ბო­და სახ­ლე­ბი... ავას­წა­რით მერ­ხე­უ­ლის ასას­ვლელ­ში. კო­ლო­ნა გა­მოგ­ვყვა. ზო­გი­ერთს მოხ­ვდა ტყვი­ე­ბი, აფეთ­ქდნენ. მათ წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბას სა­ზე­ნი­ტო დი­ვი­ზი­ო­ნი უწევ­და, რომ­ლებ­მაც სა­კუ­თარ თავ­ზე აიღო ჩვე­ნი გა­მოყ­ვა­ნა.

- რამ­დე­ნი დღე მო­დი­ო­დით?

- 14 დღე მოვ­დი­ო­დი. ფე­ხე­ბი მო­მე­ყი­ნა. გზად ვი­ღაც გარ­დაც­ვლი­ლი ბი­ჭის ფა­რა­ჯა მო­მაც­ვეს და მისი "პარ­ტი­ან­კე­ბი“ მეც­ვა. ზოგ­ჯერ ტან­კში ვი­ჯე­ქი და ისე მოვ­დი­ო­დი, ზოგ­ჯერ - ფე­ხით. სო­ფელ­ში სა­ნამ ვი­ყა­ვით, მო­სახ­ლე­ო­ბა საკ­ვებს გვაწ­ვდი­და. მერე ალ­პუ­რი ზონა რომ და­ი­წყო, ის ნამ­დვი­ლი კა­ტორ­ღა აღ­მოჩ­ნდა. თოვა და მუ­ჭის ოდე­ნა სე­ტყვაც წა­მო­ვი­და, არა­ფე­რი დაგ­ვაკ­ლდა...

იმ პე­რი­ოდ­ში უკ­რა­ი­ნულ­მა ვერ­ტმფრე­ნებ­მა შე­მოფ­რე­ნა და­ი­წყეს. ვიწ­რო ბი­ლი­კე­ბი იყო, მარ­ჯვე­ნა მხა­რეს უფსკრუ­ლე­ბი. ზე­მო­დან გვი­ახ­ლოვ­დე­ბოდ­ნენ, საჭ­მელს გვაყ­რიდ­ნენ. ვი­ღაც იჭერ­და, ვი­ღაც - ვერა და სა­დღაც ცვი­ო­და, მაგ­რამ იმე­დი იყო, რომ ვინც და­ი­ჭერ­და, ლუკ­მას სხვა­საც გა­უ­ყოფ­და. მათ იქ ასე­თი 300 შე­მოფ­რე­ნა გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლეს. სა­დაც შე­საძ­ლე­ბე­ლი იყო, იმ ვერ­ტმფრე­ნებს მცი­რე­წლო­ვა­ნი ბავ­შვე­ბიც გა­დაჰ­ყავ­დათ. ორი ჩვენს თვალ­წინ აფეთ­ქდა, რად­გან გა­და­წო­ნა მოხ­და. გზა­ში სვა­ნე­ბი გვაფრ­თხი­ლებ­დნენ, - არ ჩა­მოს­ხდეთ, ღამე ია­რეთ. გა­ი­ყი­ნე­ბით და არც ერთ კუნ­ძზე არ დას­ხდეთ, ისი­ნი გა­დაჭ­რი­ლი ხე­ე­ბი კი არა, გა­ყი­ნუ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი­აო...

მოკ­ლედ, გზად შე­მოგ­ვხვდა ვი­ღაც მა­მა­კა­ცი, მუხ­ლებ­ზე დამ­ხო­ბი­ლი და ჩვენს ჯა­ვა­შანტრას­პორ­ტი­ორს ვინც მარ­თავ­და, მას ეხ­ვე­წე­ბო­და, - დედა გარ­და­მეც­ვა­ლა და ჩა­მაყ­ვა­ნი­ნე­თო. არა­და, ნემ­სის ჩა­საგ­დე­ბი ად­გი­ლი არ იყო. მერე მძღო­ლი ბი­ჭებს მი­უბ­რუნ­და - ერთი შან­სი მაქვს - ქამ­რე­ბი მო­იხ­სე­ნით, გა­და­ვა­ბამ და მიც­ვა­ლე­ბულს ტანკს ზე­მო­დან მი­ვა­ბა­მო. მოკ­ლედ, და­ა­ბეს. გზა­ში მო­უ­ლოდ­ნე­ლად ავ­ყი­რავ­დით, ძლივს გა­დავ­რჩით. ის ქამ­რე­ბი აწყდა და მიც­ვა­ლე­ბუ­ლი გა­და­ის­რო­ლა. კაცი გა­ვარ­და, ყვი­რო­და - დედა, დედა... გა­დაჰ­ყვნენ ბი­ჭე­ბი და რას ხე­და­ვენ - ქალ­მა ლა­პა­რა­კი და­ი­წყო. გა­ყი­ნუ­ლი ყო­ფი­ლა და ტან­კის მო­ტორ­თან ახ­ლოს რომ იყო მიკ­რუ­ლი, ეტყო­ბა, გალღვა. დარ­ტყმის ეფექ­ტმა კი სას­წა­უ­ლი მო­ახ­დი­ნა. მო­ა­სუ­ლი­ე­რეს, დას­ვეს, მაგ­რამ გა­უ­ჩე­რებ­ლად ლა­პა­რა­კობ­და. ეტყო­ბა, ფსი­ქი­კა­ზე იმოქ­მე­და...

ერთი ამ­ბა­ვიც მინ­და, მო­გიყ­ვეთ - 24-25 სექ­ტემ­ბე­რი იყო, ვმუ­შა­ობ­დი, ანეს­თე­ზი­ო­ლო­გი მე ვი­ყა­ვი, ქი­რურ­გე­ბი შერ­ვა­ში­ძე და მირ­ცხუ­ლა­ვა იყ­ვნენ. შე­მო­იყ­ვა­ნეს დაჭ­რი­ლი, რომ­ლის­თვი­საც ფე­ხის ამ­პუ­ტა­ცია იყო ჩა­სა­ტა­რე­ბე­ლი. ყვე­ლა მებ­რძოლს მე­და­ლი­ო­ნი ეკი­და, სა­დაც სის­ხლის ჯგუ­ფი ეწე­რა. პაცი­ენ­ტი მახ­სოვს, ამი­რან მურ­ჯიკ­ნე­ლი გახ­ლდათ. არა­და, უმ­ძი­მე­სი მდგო­მა­რე­ო­ბა იყო, 100 მლ ხსნა­რიც აღარ გვქონ­და, რომ სა­ო­პე­რა­ცი­ოდ პა­ცი­ენ­ტი და­მე­ძი­ნე­ბი­ნა. სის­ხლის მა­რა­გიც არ იყო... რა მექ­ნა, არ ვი­ცო­დი, ვწრი­ა­ლებ­დი, აქეთ-იქით ვა­წყდე­ბო­დი...

ფო­ი­ე­ში სამი ბიჭი პო­ზი­ცი­ე­ბი­დან და­ქან­ცუ­ლე­ბი შე­მო­ვიდ­ნენ და ია­ტაკ­ზე დაც­ვივ­დნენ. ვი­ფიქ­რე - ამათ რო­გორ ვუ­თხრა, რა ჯგუ­ფის სის­ხლი გაქვთ-მეთ­ქი?! არ შე­იძ­ლე­ბა, ძლივს სუნ­თქავ­დნენ...

იმ დროს ერ­თმა თავი ას­წია - რა იყო, და­ი­კო, სის­ხლია სა­ჭი­რო? თან­ხმო­ბის ნიშ­ნად თავი და­ვუქ­ნიე. ბევ­რი ვერა და 100 მლ ავუ­ღე, მისი ჯან­მრთე­ლო­ბის­თვის ზი­ა­ნი რომ არ მი­მე­ყე­ნე­ბი­ნა. მერე ის ორიც ადგა და ცოტ-ცოტა ჩვენც აგ­ვი­ღე, უნდა ვუშ­ვე­ლო­თო. არ ვიცი ქა­რე­ლის თუ კა­ხე­თის რო­მე­ლი­ღაც ბა­ტა­ლი­ო­ნი­დან იყ­ვნენ. მოკ­ლედ, ამი­რან მურ­ჯიკ­ნე­ლი გა­და­ვარ­ჩი­ნეთ... ამას წი­ნათ ამ სა­ხე­ლის და გვა­რის კაცს, რო­მელ­საც ფეხ­ზე პრო­თე­ზი ჰქონ­და, ერთ-ერთ არხზე თვა­ლი მოვ­კა­რი, ინ­ტერ­ვი­უს აძ­ლევ­და. ეს რომ და­ვი­ნა­ხე, უეც­რად შევ­ძა­ხე. ეს ადა­მი­ა­ნი თურ­მე თბი­ლის­ში ცხოვ­რობს და სამი შვი­ლი ჰა­ყავს. მას­თან და­კავ­ში­რე­ბა ჯერ­ჯე­რო­ბით ვერ მო­ვა­ხერ­ხე.

- სუ­ლის­შემ­ძვრე­ლი ამ­ბე­ბია... რა არის ომში ექი­მის­თვის მთა­ვა­რი...

- მთა­ვა­რია, ომში ექიმ­მა იპო­ვო სა­კუ­თარ თავ­ში დიდი ძალა. ბრა­ზი, სი­ძულ­ვი­ლი, სა­სო­წარ­კვე­თა გა­და­ზარ­დო და მო­მარ­თო დაჭ­რი­ლი ადა­მი­ა­ნის გა­და­სარ­ჩე­ნად ბრძო­ლა­ში, სიყ­ვა­რულ­ში. ყვე­ლა ექი­მი ომის გმი­რია და იმე­დის სიმ­ბო­ლოა. ომში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მო­თხოვ­ნა და სხვა კა­ნო­ნე­ბია თა­და­რი­გის ოფიც­რე­ბის­თვის, სა­მე­დი­ცი­ნო ოფიც­რე­ბის­თვის, მოქ­მე­დი ექი­მე­ბის­თვის... ერთი მინ­და ვთქვა, რომ სა­მე­დი­ცი­ნო სამ­სა­ხურ­მა აფხა­ზე­თის ომში ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლად იმუ­შა­ვა, ნაკ­ლე­ბი და­ნა­კარ­გე­ბით, სხვა სფე­რო­ებ­ზე ვე­რა­ფერს ვი­ტყვი...

შე­ნიშ­ვნა: სტა­ტი­ის მთა­ვარ ფო­ტო­კო­ლაჟ­ზე გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია ფო­ტოგ­რაფ მაიკ გოლდვო­ტე­რის ფო­ტო­ე­ბი