რძლის უმძრახობის წესი - ნაკლებად ცნობილი ფაქტები ე.წ. სამხრეთ ოსეთის შესახებ
მართალია, ეთნიკურად ქართველ და ოს ხალხს ერთმანეთთან თანაცხოვრებისა და ურთიერთობის მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილება გვაკავშირებს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ჩვენ ბევრი რამ არ ვიცით ოსური ტრადიციების, ადათ-წესების შესახებ. მით უმეტეს, ნაკლებად ვერკვევით იმ ყოფასა და დღევანდელობაში, რაშიც ეთნიკურად ოსი საზოგადოება ცხოვრობს.
თემით AMBEBI.GE დაინტერესდა. ჩვენ შევეცადეთ ე.წ. სამხრეთ ოსეთის შესახებ თქვენთვის საინტერესო და ნაკლებად ცნობილი ფაქტები შეგვეგროვებინა.
ე.წ. სამხრეთ ოსეთის თანამედროვე ყოფაზე, ეთნიკურად ოსი საზოგადოების ტრადიციებსა და შემორჩენილ წეს-ჩვეულებებზე, კავკასიური სახლის აღმასრულებელი დირექტორი გიორგი კანაშვილი და ფილოლოგიის დოქტორი, პროფესორი ნაირა ბეპიევი AMBEBI.GE-ს ესაუბრნენ.
გიორგი კანაშვილის თქმით, ე.წ. სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობის რაოდენობის დასახელებისას რამდენიმე ვერსია განიხილება, მათ შორის ყველაზე სანდო რიცხვი არაუმეტეს 50 000 მოსახლეა. ადგილობრივი მოსახლეობა კონცენტრირებულია ცხინვალსა და მის გარშემო ტერიტორიაზე.
ყოფილ ავტონომიურ ოლქში, ლიახვის ხეობის მიმდებარე სოფლებში, ომის, ეთნიკური წმენდების შემდეგ, ქართველების ხვედრითი წილი მინიმუმამდეა დაყვანილი. ეთნიკურად ქართველები ძირითადად ახალგორში ცხოვრობენ. საუბარია დაახლოებით, 1 500 კაცზე. როგორც ადგილობრივები აღნიშნავენ, ბოლო დროს მზარდი ეთნიკური ჯგუფია ქვემო ქართლიდან ჩასული აზერბაიჯანელები, რომლებიც კონფლიქტამდე თუ მას შემდეგ, სხვადასხვა გზით მოხვდნენ იქ. ისინი სავაჭრო სეგმენტში არიან დასაქმებულები და საკმაოდ აქტიურად მიმდინარეობს მათი ინტეგრირება ოსურ საზოგადოებასთან. ბევრმა ისწავლა ოსური ენა, შეიქმნა შერეული ოჯახები.
"ზოგადად, ე.წ. სამხრეთ ოსეთში შერეული ოჯახების რიცხვი საკმაოდ მაღალია. მთელ საბჭოთა კავშირში ქართველებსა და ოსებს შორის ქორწინებების რაოდენობა პროცენტულად ყველაზე დიდი იყო. ე.წ. სამხრეთ ოსეთის ნებისმიერ ოჯახში ერთი წევრი მაინც ეთნიკურად ქართველია. შერეული ოჯახები იქმნება ახლაც, მაგრამ იშვიათად.
მოსახლეობის მიგრაცია სერიოზული პრობლემაა. ახალგაზრდები, რომლებიც ძირითადად მიდიან რუსეთში ან ჩრდილო ოსეთში, როგორც წესი, უკან აღარ ბრუნდებიან. ამისთვის მათ არანაირი მოტივაცია არ აქვთ. სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობა, რეალურად, დემოგრაფიული კატასტროფის წინაშე დგას, რადგან ახალგაზრდა, აქტიური ნაწილი ყოველწლიურად გაედინება", - აღნიშნავს გიორგი კანაშვილი.
მისი თქმით, ოსური საზოგადოება სხვა კავკასიურ ხალხთაგან განსხვავებით, შედარებით ნაკლებად ტრადიციულია. ქალი ოსეთში ყოველთვის საკმაოდ თავისუფალი იყო. დღესაც ისინი ასე თუ ისე ჩართული არიან პოლიტიკურ სპექტრსა თუ სამოქალაქო სეგმენტში. თუმცა ქალის უფლებების დაცვის კუთხით ან მათი როლის გაზრდის თვალსაზრისით სამხრეთ ოსეთში მუშაობა არ მიმდინარეობს.
ფილოლოგიის დოქტორის, პროფესორის ნაირა ბეპიევას თქმით, ქართველები და ოსები საუკუნეების განმავლობაში გვერდიგვერდ თანაცხოვრობდნენ. სწორედ ამიტომ მათ წეს-ჩვეულებებსა და ტრადიციებში ბევრი რამ საერთოა. თუმცა გარკვეული ინდივიდუალური ნიშნებიც იკვეთება.
"ქართველებისა და ოსების ფოლკლორი, ტრადიციები, ეთნოკულტურა, ეთნოფსიქოლოგია მსგავსია, მაგრამ ინდივიდუალიზმი აქაც ფიქსირდება. ოსების უმრავლესობა მართლმადიდებელია და მათი მხოლოდ მცირე ნაწილია მუსლიმი. შესაბამისად, ყველა ის წესი, რაც მართლმადიდებლებს აქვთ, მკვიდრად არის შენარჩუნებული სამხრეთ ოსეთშიც.
ასევე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ოსები ძველით ახალ წელს უფრო მეტად აღნიშნავენ. ოსებისთვის გამორჩეული დღესასწაულია ვასტირჯი. მართალია, ვასტირჯი მითოლოგიიდანაა, მაგრამ როგორც ამბობენ, ის წმინდა გიორგის ტრანსკრიპტირებული სახეა. ვასტირჯი ცხენზე ამხედრებული წმინდანია, რომელიც მამაკაცთა და მგზავრთა მფარველად მიიჩნევა.
რაც შეეხება ტრადიციებს, მათთვის მნიშვნელოვანია მიცვალებულისთვის ცეცხლის დანთების ტრადიცია, აღნიშნული წესი დღესაც შემორჩენილია. ასევე მიცვალებულებთან დაკავშირებულია ლავასკანაც. ტრადიციის მიხედვით, გააწყობენ სუფრას, რომელიც მიძღვნილია გარდაცვლილისთვის, მასზე დაწყობილ კერძებს კი მხოლოდ მეორე დღეს მიირთმევენ".
ნაირა ბეპიევას თქმით, ოსეთში მკაცრად არის დაცული უმცროს-უფროსობა.
"თუ უფროსი სადღეგრძელოს ამბობს, ყველა ახალგაზრდა ფეხზე დგება. უფროსის წინაშე მოკრძალება მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ასევე შემორჩენილია რძლის უმძრახობის წესი, - რძალი მორიდების ნიშნად არ ელაპარაკება მამამთილს. ეს პატივისცემის გამოხატულებაა", - აღნიშნავს ფილოლოგიის დოქტორი.
ქრისტინე გამთენაძე
AMBEBI.GE
გამოიწერეთ საზოგადოების სიახლეები და იხილეთ ის თქვენს Newsfeed-ში!
AMBEBI.GE/საზოგადოება