კო­ა­ლი­ცია "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბის" ლი­დერ­მა ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა "ფორბსის" რუ­სულ გა­მო­ცე­მას ინ­ტერ­ვიუ მის­ცა, რო­მელ­შიც არ­ჩევ­ნებ­ში გა­მარ­ჯვე­ბის შემ­დეგ სკუ­თა­რი გეგ­მე­ბის შე­სა­ხებ ისა­უბ­რა.

- რა ფუნ­ქცია გა­აჩ­ნია თქვენს მიერ შექ­მნილ სა­მუ­შაო ჯგუფს, რო­მე­ლიც პრე­ზი­დენტ სა­ა­კაშ­ვი­ლის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­თან იმუ­შა­ვებს?

- ამ ჯგუ­ფის შე­მად­გენ­ლო­ბა ცვა­ლე­ბა­დია (ახლა მას­ში სამი ადა­მი­ა­ნია - რეს­პუბ­ლი­კუ­რი პარ­ტი­ი­სა და "თა­ვი­სუ­ფა­ლი დე­მოკ­რა­ტე­ბის" ლი­დე­რე­ბი და­ვით უსუ­ფაშ­ვი­ლი და ირაკ­ლი ალა­სა­ნია და ივა­ნიშ­ვი­ლის საქ­ველ­მოქ­მე­დო ფონ­დის ყო­ფი­ლი ხელ­მძღვა­ნე­ლი ირაკ­ლი ღა­რი­ბაშ­ვი­ლი) და მისი შე­მად­გენ­ლო­ბა და ფუნ­ქცი­ე­ბი შე­იძ­ლე­ბა შე­იც­ვა­ლოს. სა­ა­კაშ­ვი­ლის ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­თან პირ­ვე­ლი შეხ­ვედ­რე­ბის შემ­დეგ ბევ­რი რამ გა­ირ­კვე­ვა. მთა­ვა­რია, თა­ვი­დან ავი­ცი­ლოთ ძა­ლა­უფ­ლე­ბის გა­და­ცე­მის ვა­კუ­უ­მი - ისი­ნი მი­დი­ან, ჩვენ მოვ­დი­ვართ და გვსურს, იმ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში, სა­ნამ ისი­ნი ოფი­ცი­ა­ლუ­რად და არა­ო­ფი­ცი­ა­ლუ­რად მა­ინც სა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბო ძა­ლას წარ­მო­ად­გე­ნენ, ჩვენ კი მათ შე­საც­ვლე­ლად ვემ­ზა­დე­ბით, ქვე­ყა­ნა­ში არ იყოს დაბ­ნე­უ­ლო­ბა და სტრე­სი.

- "ჩემ­თვის ფუნ­და­მენ­ტუ­რად მი­უ­ღე­ბე­ლია კო­ა­ლი­ცია "ქარ­თუ­ლი ოც­ნე­ბის" ხედ­ვა და ჩვენს შო­რის ღრმა გან­სხვა­ვე­ბე­ბი არ­სე­ბობს. ჩვენ ვფიქ­რობთ, რომ მათი მო­საზ­რე­ბე­ბი ყოვ­ლად მცდა­რია", - ასე და­ა­ხა­სი­ა­თა პრე­ზი­დენ­ტმა თქვე­ნი კო­ა­ლი­ცია უკვე მას შემ­დეგ, რაც ცნო­ბი­ლი გახ­და არ­ჩევ­ნე­ბის შე­დე­გე­ბი. ხომ არ ფიქ­რობთ, რომ მას­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა გა­გიძ­ნელ­დე­ბათ?

- ყვე­ლა­ზე მე­ტად მო­მე­წო­ნა გან­ცხა­დე­ბა, რომ პრე­ზი­დენ­ტი არ ეთან­ხმე­ბა ჩვენს იდე­ო­ლო­გი­ას. პრინ­ციპ­ში, ეს მარ­თლაც ასეა - ჩვენ შე­უ­თავ­სე­ბელ­ნი ვართ სწო­რედ იდე­ო­ლო­გი­ის კუ­თხით. ის ფაქ­ტი, რომ იგი არ ეთან­ხმე­ბა ჩვენს მო­საზ­რე­ბებს, გა­მოვ­ლინ­და მის თი­თო­ე­ულ ქმე­დე­ბე­ბით და კარ­გია, რომ მან ეს აღი­ა­რა. დიახ, ჩვენ გვინ­და ნამ­დვი­ლი, არ ფა­სა­დუ­რი დე­მოკ­რა­ტია, შე­სა­ბა­მი­სად, ჩვე­ნი ქმე­დე­ბე­ბი იქ­ნე­ბა გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი იმ ქმე­დე­ბე­ბის­გან, რო­მელ­თაც ად­გი­ლი ჰქონ­დათ მისი მმარ­თვე­ლო­ბის პე­რი­ოდ­ში

- თქვე­ნი სი­ტყვებ­მა იმის შე­სა­ხებ, რომ ამ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში ყვე­ლა­ზე ლო­გი­კუ­რი სა­ა­კაშ­ვი­ლის გა­დად­გო­მა იქ­ნე­ბო­და, სხვა­დას­ხვაგ­ვა­რი ინ­ტერპრე­ტა­ცია ჰპო­ვეს. კონ­კრე­ტუ­ლად რა იგუ­ლის­ხმეთ?

- პი­რა­დად მე და ჩვენ­მა კო­ა­ლი­ცი­ამ გა­ვა­კე­თეთ ყვე­ლა­ფე­რი რაც შეგ­ვეძ­ლია, რათა მას შე­ე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა პო­ლი­ტი­კუ­რი სახე. ჩვენ ისე სუფ­თად, იუ­ვე­ლი­რუ­ლად ჩა­ვა­ტა­რეთ სა­არ­ჩევ­ნო კამ­პა­ნია, რომ მას სხვა გზა არ ქონ­და გარ­და იმი­სა, რომ ეღი­ა­რე­ბი­ნა არ­ჩევ­ნე­ბის შე­დე­გე­ბი. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, ბევ­რი (მათ შო­რის მეც) არ იყო დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი, რომ მას შე­ეძ­ლო ამის გა­კე­თე­ბა.

რაც შე­ე­ხე­ბა გა­დად­გო­მას, არ მინ­და და არ ვა­პი­რებ მას ეს ვა­ი­ძუ­ლო. მან ერთხელ უკვე შეძ­ლო ეღი­ა­რე­ბი­ნა და­მარ­ცხე­ბა, ეს მისი მხრი­დან გმი­რუ­ლი საქ­ცი­ე­ლი იყო, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მას სხვა გა­მო­სა­ვა­ლი არ ჰქონ­და. შე­სა­ბა­მი­სად, მან მო­ა­ხერ­ხა ნა­წი­ლობ­რივ შე­ე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­ნა სახე და, რაც მთა­ვა­რია, ეს კარ­გია ჩვე­ნი ქვეყ­ნი­სა და დე­მოკ­რა­ტი­ის მო­მავ­ლი­სათ­ვის, იმი­სათ­ვის, რომ აღარ დაგ­ვჭირ­დეს რე­ვო­ლუ­ცი­ე­ბის მო­წყო­ბა.

ჩვენ ყო­ველ­ნა­ი­რად შე­ვეც­დე­ბით მას­თან მუ­შა­ო­ბას, თუ რა თქმა უნდა, იგი ამას შეძ­ლებს. რო­დე­საც ვსა­უბ­რობ­დი გა­დად­გო­მა­ზე, მე ვგუ­ლის­ხმობ­დი შე­საძ­ლო კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი კონ­ფლიქ­ტის თა­ვი­დან აცი­ლე­ბას, რაც ძა­ლა­უფ­ლე­ბის ორი წყა­როს არ­სე­ბო­ბა­ში გა­მო­ი­ხა­ტე­ბო­და. მაგ­რამ ეს არ არის შე­თა­ვა­ზე­ბა და, რა თქმა უნდა, არ არის ულ­ტი­მა­ტუ­მი. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, ეს მარ­თლაც იქ­ნე­ბო­და სა­უ­კე­თე­სო და­სას­რუ­ლი.

- რო­გორც ვხე­დავ, ხორ­ცი­ელ­დე­ბა პირ­ვე­ლი ნა­წი­ლი თქვე­ნი გეგ­მი­სა - ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ოპო­ზი­ცი­ა­ში ყოფ­ნა და შემ­დგომ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მოს­ვლა. ახლა იწყე­ბა მე­ო­რე ფაზა გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა - დარ­ჩეთ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში ორი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში. სხვა­თა შო­რის, რა­ტომ ორი და არა ოთხი წელი, რო­გორც სა­არ­ჩევ­ნო ციკ­ლი ით­ვა­ლის­წი­ნებს?

- და­ვა­ზუს­ტებ: მაქ­სი­მუმ ორი წე­ლი­წა­დი. ვფიქ­რობ, ასე­თია მაქ­სი­მა­ლუ­რი ვადა, რომ­ლის გან­მავ­ლო­ბა­შიც მო­ვა­ხერ­ხებ ყვე­ლა­ფერ აუ­ცი­ლე­ბელს: კონ­სტი­ტუ­ცი­ის წეს­რიგ­ში მოყ­ვა­ნას, კა­ნო­ნე­ბის იმგვა­რად შეც­ვლას, რომ ისი­ნი ასა­ხავ­დნენ ქვეყ­ნის რე­ა­ლუ­რი სტრა­ტე­გი­ა­სა და გან­ვი­თა­რე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბას. სა­სა­მარ­თლო­ე­ბი­სა და მე­დი­ის თა­ვი­სუფ­ლე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა, პო­ლი­ტი­კი­სა და პო­ლი­ცია-პრო­კუ­რა­ტუ­რის გან­ცალ­კე­ვე­ბა და ა.შ. ორ წე­ლი­წად­ში შე­იძ­ლე­ბა ყვე­ლა­ფერ ამის მოს­წრე­ბა, ისე­ვე რო­გორც კარ­გი გუნ­დის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა. მი­ნი­მუ­მი - წე­ლი­წა­დი მაქ­სი­მუ­მი - ორი.

- მი­თხა­რით პა­ტი­ოს­ნად, გაქვთ წარ­მოდ­გე­ნა, რა მემ­კვიდ­რე­ო­ბას იღებთ?

- დიახ.

- და რო­გორ შე­ა­ფა­სებ­დით მას?

- რო­გორც ძა­ლი­ან ცუდს. ეს შე­უ­ია­რა­ღე­ბე­ლი თვა­ლი­თაც ჩანს. უფრო კონ­კრე­ტუ­ლად კი ამა­ზე მა­შინ გე­ტყვით, როცა შე­ვალთ ფი­ნანსთა სა­მი­ნის­ტრო­სა და ეროვ­ნულ ბან­კში... მე ვფიქ­რობ, რომ მათ რი­ცხვე­ბი ჰა­ე­რი­დან მო­აქვთ და რე­ა­ლო­ბა კი სულ სხვაგ­ვა­რია. ძა­ლი­ან ძნე­ლი იქ­ნე­ბა წელს ბი­უ­ჯე­ტის შევ­სე­ბა. გა­სულ წელ­საც კი იგი ძი­რი­თა­დად გრან­ტე­ბის და სეს­ხე­ბის ხარ­ჯზე ივ­სე­ბო­და. სრუ­ლი პა­სუხს მი­ი­ღებთ, რო­დე­საც ჩვენ ფი­ნან­სურ ბლოკ­ში სა­კუ­თარ ხალ­ხს შე­ვიყ­ვანთ. თუ ბი­უ­ჯეტ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ყვე­ლა­ფე­რი მეტ­ნაკ­ლე­ბად ნორ­მა­ლუ­რად დაგ­ვხვდა, მა­შინ არც ისე ცუ­დად ყო­ფი­ლა საქ­მე. თუმ­ცა სა­ა­კაშ­ვილ­მა და მის­მა კომ­პა­ნი­ამ თით­ქმის ყვე­ლა მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ში და­უშ­ვეს მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი შეც­დო­მე­ბი: სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის დარ­გში, ჯან­მრთე­ლო­ბას, გა­ნათ­ლე­ბის, მეც­ნი­ე­რე­ბის სფე­რო­ში... ყველ­გან.

- წინა მთავ­რო­ბის რო­მელ იდე­ებ­სა და პრო­ექ­ტებ­ზე იტყვთ უარს?

- ასე ზუს­ტად ჩა­მოთ­ვლა გა­მიძ­ნელ­დე­ბა. ეკო­ნო­მი­კუ­რი კა­ნო­ნე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა რიგ­ზეა, უბ­რა­ლოდ მათ არა­ვინ იცავს. ჩვენ­თვის არ არის პრინ­ცი­პუ­ლი გა­ვა­ნად­გუ­როთ ყვე­ლა­ფე­რი, რაც მათ შექ­მნეს. პრაქ­ტი­კუ­ლი სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში, პრაქ­ტი­კუ­ლი, რა თქმა უნდა, პრო­ექტს არ შევ­ცვლით. მთა­ვა­რია - კა­ნო­ნის უზე­ნა­ე­სო­ბა და­ვაბ­რუ­ნოთ.

- რო­გორ?

- პირ­ველ რიგ­ში, კონ­სტი­ტუ­ცია უნდა შე­იც­ვა­ლოს - ის უბ­რა­ლო ჩა­სა­წერ წიგ­ნა­კად გა­და­აქ­ცი­ეს და აუ­ცი­ლე­ბე­ლია მისი წეს­რიგ­ში მოყ­ვა­ნა. ასე­ვე ბევ­რი სხვა კა­ნო­ნიც, ამა­ზე უკვე მუ­შა­ო­ბენ სხვა­დას­ხვა თე­მა­ტუ­რი ჯგუ­ფე­ბი.

- პრო­ექ­ტე­ბი? მა­გა­ლი­თად, ლა­ზი­კის მშე­ნებ­ლო­ბა?

- ეს პრო­ექ­ტე­ბი კი არა, ანეკ­დო­ტე­ბია. მე მათ სწო­რედ ანეკ­დო­ტებს ვუ­წო­დებ: ქა­ლა­ქი ლა­ზი­კა, ტან­კი ლა­ზი­კა, ბე­ტე­ე­რი ლა­ზი­კა - არ­ცერ­თი მათ­განს. სე­რი­ო­ზუ­ლად, რა თქმა უნდა, არა­ვინ აღიქ­ვამს. ეს უბ­რა­ლოდ სა­სა­ცი­ლოა.

- თქვენ სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბას­თან სა­ინ­ვეს­ტი­ციო და­ვე­ბის სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­სა­მარ­თლო­ში, რო­მე­ლიც და­ფუძ­ნე­ბუ­ლია ვა­შინგტონ­ში. დღეს, თქვენ უკვე ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში ხართ. რო­გორ მოგ­ვარ­დე­ბა ეს პრობ­ლე­მა ახლა, რო­დე­საც სი­ტუ­ა­ცია ძი­რე­უ­ლად შე­იც­ვა­ლა?

- კარ­გი კი­თხვაა, თუმ­ცა მე ჯერ ჯე­როვ­ნად არ დავ­ფიქ­რე­ბულ­ვარ ამა­ზე. თუ სა­არ­ბიტ­რა­ჟო სა­სა­მარ­თლომ­დე შევ­ძლებთ ყვე­ლა­ფერ ამის მოგ­ვა­რე­ბას - ჩვე­ნი­ვე ქვეყ­ნის ფარ­გლებ­ში - პრო­ცე­სი, რა თქმა უნდა, შე­წყდე­ბა, თუ არა - დაე სა­არ­ბიტ­რა­ჟო სა­სა­მარ­თლომ გა­და­წყვი­ტოს. მახ­სოვს, რო­გორ მეს­ხმოდ­ნენ თავს ამის გამო, თით­ქოს მე ჩემი ქვეყ­ნის გა­ძარ­ცვა მსურს და ა.შ. მა­ში­ნაც გან­ვა­ცხა­დე და ახ­ლაც ვი­მე­ო­რებ, ყვე­ლა­ფერს უნდა და­ერ­ქვას თა­ვი­სი სა­ხე­ლი, საქ­მე ბო­ლომ­დე უნდა იქ­ნეს მიყ­ვა­ნი­ლი და ყვე­ლა­ფე­რი, რისი წარ­თმე­ვაც უკა­ნო­ნოდ მოხ­და, უკან უნდა დაბ­რუნ­დეს.

- თქვენ უკვე გა­მო­ა­ცხა­დეთ, რომ პირ­ვე­ლად აშშ-ს ეწ­ვე­ვით. რა არის ეს - სიმ­ბო­ლო, სიგ­ნა­ლი, თუ გა­რე­მო­ე­ბა­თა თან­ხვედ­რა?

- ვფიქ­რობ, ეს ლო­გი­კუ­რია. მთე­ლი ამ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში - არ­ჩევ­ნე­ბის წინ, სა­არ­ჩევ­ნო პე­რი­ოდ­ში და შემ­დეგ გა­დამ­წყვე­ტი როლი ითა­მა­შეს ამე­რი­კე­ლებ­მა, რო­მელ­მაც და­ი­კა­ვეს ძა­ლი­ან პრინ­ცი­პუ­ლი პო­ზი­ცია. და არა მხო­ლოდ არ­ჩევ­ნე­ბის დროს - მათ მრა­ვა­ლი ინ­ვეს­ტი­ცია ჩა­დეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის. სა­ა­კაშ­ვილ­მა ყვე­ლა­ფე­რი ეს ქარს გა­ა­ტა­ნა, მაგ­რამ მე ნამ­დვი­ლად მწა­დია შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნო და გა­ვაღ­რმა­ვო ეს თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა.

ამას­თა­ნა­ვე, ჩვენ, რა თქმა უნდა, მჭიდ­როდ ვი­თა­ნამ­შრომ­ლებთ ევ­რო­პას­თან და, რა თქმა უნდა, ჩვე­ნი ყვე­ლა­ზე დიდი გა­მოწ­ვე­ვაა - ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა რუ­სეთ­თან.

მე მეს­მის, რომ ამ მხრივ ბევ­რი კი­თხვა ის­მე­ბა და ხში­რად გვეს­მის, რომ ნატო და რუ­სე­თი არ არი­ან თავ­სე­ბა­დი, მაგ­რამ ვფიქ­რობ, ჩვენ მა­ინც შევ­ძლებთ სა­ერ­თო ენის გა­მო­ნახ­ვას და იმის დამ­ტკი­ცე­ბას, რომ ეს შე­საძ­ლე­ბე­ლია.

- რუ­სე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან, თქვენ ალ­ბათ გქონ­დათ ურ­თი­ერ­თო­ბა, რო­დე­საც ცხოვ­რობ­დით და მოღ­ვა­წე­ობ­დით რუ­სეთ­ში, მაგ­რამ ახლა თქვენ პო­ლი­ტი­კო­სი ხართ - ლი­დე­რი გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი კო­ა­ლი­ცი­ი­სა სხვა ქვე­ყა­ნა­ში. რო­გორც მო­ი­აზ­რებთ თქვენს ურ­თი­ერ­თო­ბას პუ­ტინ­სა და მედ­ვე­დევ­თან?

- მე პი­რა­დად პუ­ტინს ან მედ­ვე­დევს არა­სო­დეს შევ­ხვედ­რი­ვარ, თუმ­ცა ვფიქ­რობ, რომ ვალ­დე­ბუ­ლი ვარ ყვე­ლა­ფე­რი გა­ვა­კე­თო, რათა შე­საძ­ლე­ბე­ლი გახ­დეს რუ­სეთ­თან მე­გობ­რუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბის დამ­ყა­რე­ბა, რათა ხელი შე­ვუ­წყო ამას. თუ რა გა­მოგ­ვი­ვა, გა­მოჩ­ნდე­ბა, მაგ­რამ მე იმე­დი მაქვს, რომ ყვე­ლა­ფე­რი გა­მო­ვა.

მე ბევ­რი მე­გო­ბა­რი მყავს რუ­სეთ­ში და ვიც­ნობ იქა­ურ ბიზ­ნეს გა­რე­მოს, ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლებს, მეც­ნი­ე­რებს (იქ სა­დოქ­ტო­რო და­ვი­ცა­ვი და სა­ერ­თოდ ძა­ლი­ან კარ­გად ვიც­ნობ ამ წრეს) ჩვენ ერ­თმა­ნეთს კარ­გად ვიც­ნობთ, ახლო კულ­ტუ­რა გვაქვს, სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ერ­თად ვცხოვ­რობ­დით, გვყავს ბევ­რი კულ­ტუ­რუ­ლი მოღ­ვა­წე, რომ­ლე­ბიც ერ­თმა­ნეთს ელო­დე­ბი­ან და უერ­თმა­ნე­თოდ ნაღ­ვლო­ბენ.

სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის მე­ტად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია რუ­სე­თის ბა­ზა­რიც. ვფიქ­რობ, რომ პირ­ველ ეტაპ­ზე, ყო­ველ­გვა­რი წი­ნა­პი­რო­ბის გა­რე­შე, უნდა აღ­დგეს მი­ნი­მუმ კულ­ტუ­რუ­ლი და სა­ვაჭ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი. მე მეს­მის, რომ ჩვე­მო ურ­თი­ერ­თო­ბი ჩიხ­ში შე­ვი­და, მაგ­რამ ჩვენ უნდა გა­მო­ვი­დეთ ამ ჩი­ხი­დან.

- ეს არ იქ­ნე­ბა ად­ვი­ლი...

- მეს­მის, მაგ­რამ ეს ნამ­დვი­ლად არ არის იმის მი­ზე­ზი, რომ ჩვენ ხე­ლე­ბი ჩა­მო­ვუშ­ვათ. არა­ერ­თხელ მით­ქვამს, რომ მთა­ვა­რი ბრა­ლი ამ და­ძა­ბუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბის წარ­მოქ­მნა­ში პრე­ზი­დენტ სა­ა­კაშ­ვილს მი­უ­ძღვის, მის­მა ომამ­დელ­მა რი­ტო­რი­კამ გა­ნა­პი­რო­ბა სა­ზღვრე­ბის და­ხურ­ვა, შემ­დეგ კი ამას აგ­ვის­ტოს ომიც მოჰ­ყვა, რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც ჩემი მო­საზ­რე­ბე­ბი მას ასე არ მოს­წონს, მაგ­რამ მე ჩემს აზ­რზე ვრჩე­ბი: რომ არა მისი ავან­ტი­უ­რა, ეს არ მოხ­დე­ბო­და.

- პრე­ზი­დენ­ტმა ვლა­დი­მერ პუ­ტინ­მა გა­ნა­ცხა­და, რომ ომის­თვის მზა­დე­ბა გა­ცი­ლე­ბით ადრე და­ი­წყო.

- ჰო, მე ხში­რად მეს­მის, რომ აი ივა­ნიშ­ვი­ლი ამ­ბობს ასე და მედ­ვე­დე­ვი და პუ­ტი­ნი კი თვი­თონ­ვე აღი­ა­რე­ბენ, რომ ომის­თვის მზა­დე­ბა რამ­დე­ნი­მე წლით ადრე და­ი­წყეს. მე კი მინ­და ვი­კი­თხო: რა რამ­დე­ნი­მე წელი? რამ­დე­ნი­მე წელი კი არა, უკვე რამ­დე­ნი­მე სა­უ­კუ­ნეა რუ­სე­თი კავ­კა­სი­ის უღე­ტე­ხი­ლის გა­და­სა­ლა­ხად ემ­ზა­დე­ბა. და ყო­ველ ჯერ­ზე მე მი­წევს გან­ვმარ­ტო, რომ ეს გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი ინ­ტე­რე­სე­ბია და ისი­ნი არა მხო­ლოდ რუ­სეთს გა­აჩ­ნია. ბევრ დიდ ქვე­ყა­ნას აქვს ასე­თი­ვე დიდი მადა, ისი­ნი მე­ზობ­ლის ტე­რი­ტო­რი­ებს "ეზ­მა­ნე­ბი­ან".

მე არ მინ­და, რომ და­ვა­სა­ხე­ლო ჩვე­ნი სხვა მე­ზობ­ლე­ბიც, მაგ­რამ ის­ტო­რი­ას თუ შევ­ხე­დავთ, და­ვი­ნა­ხავთ, რომ მცდე­ლო­ბე­ბი მრავ­ლად იყო და ყვე­ლა­ზე იშ­ვი­ა­თად სწო­რედ რუ­სე­თის­გან. შე­სა­ბა­მი­სად, რო­დე­საც პა­ტა­რა, და­უც­ვე­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს ლი­დე­რი ხართ, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია სწო­რი პო­ლი­ტი­კი­სა და ქცე­ვის წე­სის შე­მუ­შა­ვე­ბა.

მე არ ვა­მარ­თლებ რუ­სეთს, მაგ­რამ პირ­ველ რიგ­ში პა­სუ­ხი სა­კუ­თარ თავს, სა­კუ­თარ მთავ­რო­ბას უნდა მოვ­თხო­ვოთ. არ შე­იძ­ლე­ბა ასე ბრიყ­ვუ­ლად მო­იქ­ცე, ცხვი­რი წა­ი­ტე­ხო და მერე და­ი­წყო იმით პრო­ვო­ცი­რე­ბა თუ ვინ, რამ­დენ ხანს და რის­თვის ემ­ზა­დე­ბო­და.

- ასე­თი პო­ზი­ცი­ის გამო თქვენ ხში­რად პრო­რუ­სუ­ლი პო­ლი­ტი­კოსს გი­წო­დე­ბენ.

- რუ­სულ­მა მხა­რემ გა­მო­ავ­ლი­ნა უზარ­მა­ზა­რი აგ­რე­სია, რაც ძალ­ზე სამ­წუ­ხა­რო და მი­უ­ტე­ვე­ბე­ლია. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ გარ­კვე­უ­ლი დრო გა­ვი­და, ტკი­ვი­ლი და ჭრი­ლო­ბე­ბი ისევ გვრჩე­ბა. მაგ­რამ ორი­ვე მხა­რე უნდა ვე­ცა­დოთ ჩი­ხი­დან გა­მოს­ვლას და ხელი შე­უ­წყოს ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის და­რე­გუ­ლი­რე­ბას.

- თქვენ ახ­სე­ნეთ, რომ რუ­სუ­ლი ბა­ზა­რი და სა­ვაჭ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი. მზად ხართ მეგ­ზუ­რო­ბა გა­უ­წი­ოთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში შე­მო­მა­ვალ რუ­სუ­ლი ინ­ვეს­ტი­ცი­ებს?

- სი­ა­მოვ­ნე­ბით - რუ­სულ, ისე­ვე რო­გორც ნე­ბის­მი­ერ სხვა სა­ინ­ვეს­ტი­ციო პო­ლი­ტი­კას. ჩემი მხრივ დიდი მხარ­და­ჭე­რა ექ­ნე­ბა და მე მზად ვარ ჩემი პი­რა­დი კა­პი­ტა­ლით შე­ვი­ტა­ნო წვლი­ლი ამა­ში.

სხვა­თა შო­რის, მე უკვე მქონ­და ამის მცდე­ლო­ბა წარ­სულ­ში: შავი ზღვის სა­ნა­პი­რო­ზე 1,5 კმ მი­წის ნაკ­ვე­თი შე­ვი­ძი­ნე, ამო­ვაშ­რე მყრა­ლი ჭა­ო­ბი, გა­ვა­კე­თილ­შო­ბი­ლე გა­რე­მო, სა­უ­კე­თე­სო ად­გილ­ზე ევ­კა­ლიპ­ტის და პალ­მის ბა­ღე­ბი აშენ­და, და­ი­წყო მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი ტუ­რის­ტულ სა­ა­გენ­ტო­ებ­თან (და სა­ა­კაშ­ვილ­მა იცო­და ამის შე­სა­ხებ). მზად ვი­ყა­ვი გა­და­მე­ხა­და 75% პრო­ექ­ტის ღი­რე­ბუ­ლე­ბი­სა, რათა ვინ­მე და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ყო და ჩემი პარტნი­ო­რი გამ­ხდა­რი­ყო. იგეგ­მე­ბო­და სას­ტუმ­რო­ე­ბის აშე­ნე­ბა რუსი ტუ­რის­ტე­ბი­სათ­ვის, რათა ისი­ნი ჩა­მო­სუ­ლიყ­ვნენ და და­ეს­ვე­ნათ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, მაგ­რამ ჯერ სამ­ხედ­რო რი­ტო­რი­კა და­ი­წყო, მერე ომი და პრო­ექ­ტი გა­ი­ყი­ნა.

- და რა და­ა­ინ­ტე­რე­სებთ რუს ინ­ვეს­ტო­რებს სა­ქარ­თვე­ლო­ში? 20 პოსტსაბ­ჭო­თა წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, მათ უკვე ბევ­რი რამ ნა­ხეს, ბევ­რიც შე­ი­ძი­ნეს. რას შეს­თა­ვა­ზებთ მათ?

- ვფიქ­რობ, რჩე­ბა ნოს­ტალ­გი­უ­რი გან­წყო­ბა. პირ­ველ რიგ­ში, ჩემი თა­ო­ბი­სათ­ვის, შე­საძ­ლოა, ცოტა უფრო ძვე­ლი თა­ო­ბი­სა და ცოტა უფრო ახალ­გაზ­რდე­ბის­თვი­საც. წარ­მო­იდ­გი­ნეთ: მხო­ლოდ 2 სა­ა­თის ფრე­ნა, რუ­სებს კი უფრო ახ­ლოს არა­ფე­რი აქვთ: ჩვენ გვაქვს ზღვა, მთა, ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ბუ­ნე­ბა და კულ­ტუ­რა. ჩვენ ხელი უნდა შე­ვუ­წყოთ ამ პრო­ცე­სის გან­ვი­თა­რე­ბას და პრობ­ლე­მე­ბის გა­დაჭ­რას.

- თქვენ გა­ყი­დეთ თქვე­ნი ბიზ­ნე­სი რუ­სეთ­ში. დაგ­რჩათ კონ­ტაქ­ტე­ბი ყო­ფილ პარტნი­ო­რებ­თან?

- მე ყვე­ლას­თან მქონ­და კარ­გი ურ­თი­ერ­თო­ბა, მა­ში­ნაც კი, როცა სხვა­დას­ხვა ბიზ­ნეს ჯგუ­ფებს შო­რის ომე­ბი იყო გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი. მე ვი­ყა­ვი გა­მო­ნაკ­ლი­სი: ჩემი სტრუქ­ტუ­რე­ბი ამა­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას არ იღებ­დნენ. არ ვო­მობ­დით არა­ვის­თან, ყვე­ლას­თან გვქონ­და სუფ­თა და მე­გობ­რუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი, თუმ­ცა­ღა ბოლო 10 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მე აღარ ვყო­ფილ­ვარ რუ­სეთ­ში, და ეს დაღს ას­ვამს ჩვენს ურ­თი­ერ­თო­ბას: თით­ქმის და­ვი­ვი­წყეთ ერ­თმა­ნე­თი, მაგ­რამ ახ­ლაც დიდი სი­ა­მოვ­ნე­ბით შეხ­ვდე­ბო­დი ბევრ მათ­განს.

- და ვინ გა­უ­ძღვე­ბა ახლა თქვენს ბიზ­ნესს? კონ­სტი­ტუ­ცი­ით თქვენ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას ვე­ღარ მი­ი­ღებთ ამ პრო­ცეს­ში.

- მე უკვე თით­ქმის ჩა­მოვ­შორ­დი ამ პრო­ცესს. პო­ლი­ტი­კა­ში მოს­ვლამ­დეც კი ნაკ­ლე­ბად ვე­რე­ო­დი მარ­თვა­ში. ძი­რი­თა­დად ამას უძღვე­ბოდ­ნენ და გა­უ­ძღვე­ბი­ან ლიკ­ვი­დი­რე­ბა­დი მსხვი­ლი ბან­კე­ბი, სა­დაც მე ფული მაქვს და­ბან­დე­ბე­ბი, თან­ხა კი ბირ­ჟა­ზე ტრი­ა­ლებს.

- წარ­მა­ტე­ბუ­ლი ბიზ­ნეს მე­ნე­ჯე­რი იყა­ვით, მაგ­რამ ახლა მო­გი­წევთ ეფექ­ტუ­რი სა­ხელ­მწი­ფო მოღ­ვა­წე გახ­დეთ. რო­გორ თვლით, გა­გი­ჭირ­დე­ბათ გა­და­წყო­ბა?

- მე უკვე ბევ­რი რამ ვის­წავ­ლე, წელი - არ არის მცი­რე პე­რი­ო­დი. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, თავ­და­პირ­ვე­ლად ეს ყვე­ლა­ფე­რი ძა­ლი­ან მე­უ­ცხო­ე­ბო­და: პო­ლი­ტი­კო­სე­ბი და ბიზ­ნეს­მე­ნე­ბი სხვა­დას­ხვა ყა­ი­დის ხალ­ხი არი­ან. ბიზ­ნეს ელი­ტა სრუ­ლი­ად სხვა საქ­მეა და თუ არა ეს ერ­თწ­ლი­ა­ნი გა­მოც­დი­ლე­ბა, მე ალ­ბათ სე­რი­ო­ზუ­ლად და­ვეჭ­ვდე­ბო­დი, ძალ­მი­ძდა ეს თუ არა. თავ­და­პირ­ვე­ლად ძალ­ზე გა­მი­ჭირ­და მე­ნე­ჯმენ­ტის პრინ­ცი­პე­ბის პო­ლი­ტი­კუ­რი გა­რე­მო­ში და­ნერგვა, ზოგ­ჯერ იმედ­საც ვკარ­გავ­დი. თუმ­ცა, ვფიქ­რობ, ერთი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ბევ­რი რამ ვის­წავ­ლე და მე შევ­ძლებ კარ­გი მთავ­რო­ბა ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბო.

- ერთ-ერთ ინ­ტერ­ვი­უ­ში თქვენ გა­ნა­ცხა­დეთ, რომ რუ­სეთ­ში და­ახ­ლო­ე­ბით ათას ქარ­თუ­ლი წარ­მო­შო­ბის მი­ლი­ო­ნერს ით­ვლი­ან. გაქვთ თუ არა ამ რე­სურ­სი­დან დახ­მა­რე­ბის იმე­დი?

- დიახ, თუმ­ცა მე ამას დახ­მა­რე­ბას არ და­ვარ­ქმევ­დი. ეს იქ­ნე­ბა ურ­თი­ერ­თპა­ტი­ვის­ცე­მა, ორ­მხრი­ვი პრო­ცე­სი ისე­თი გა­რე­მოს შე­საქ­მნე­ლად, რო­მე­ლიც მათ და­ა­ინ­ტე­რე­სებთ. არა მარ­ტო რუ­სე­თი­დან - ის­რა­ე­ლი­დან და სხვა ქვეყ­ნე­ბი­დან ასე­ვე ვე­ლით ინ­ტე­რეს­სა და ინ­ვეს­ტო­რე­ბის მო­დი­ნე­ბას. მე მზად ვარ, მათ სა­კუ­თა­რი სახ­სრე­ბი­თაც და­ვეხ­მა­რო.

- ხში­რად სა­უბ­რობთ სა­კუ­თა­რი სახ­სრე­ბით ინ­ვეს­ტი­რე­ბა­ზე. რას გუ­ლის­ხმობთ ამა­ში, თუ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ, რომ გსურთ და­ი­კა­ვოთ ქვეყ­ნის უმაღ­ლე­სი თა­ნამ­დე­ბო­ბის?

- მე არ ვა­პი­რებ გან­ცალ­კე­ვე­ბით ინ­ვეს­ტი­რე­ბას. მაგ­რამ თუ ბიზ­ნესს (დიდი, სა­შუ­ა­ლო ან პა­ტა­რა) სურს შე­ვი­დეს ქვე­ყა­ნა­ში და ად­გი­ლობ­რი­ვი ბიზ­ნე­სი ცდი­ლობს შე­მომ­სვლელ­თან ერ­თად გა­ი­ზი­ა­როს რის­კე­ბი, უცხო­უ­რი ინ­ვეს­ტო­რი, რო­მელ­მაც არ იც­ნობს ქვე­ყა­ნა, გა­ცი­ლე­ბით და­ი­მე­დე­ბუ­ლი და აქ­ტი­უ­რი ხდე­ბა. მე ამ პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას ჯერ კი­დევ 90-იან წლებ­ში ბან­კი "ქარ­თუს" მეშ­ვე­ო­ბით ვა­პი­რებ­დი და მას აუ­ცი­ლებ­ლად და­ვუბ­რუნ­დე­ბი. ინ­ვეს­ტო­რებს კვლა­ვაც შევ­თა­ვა­ზებ მი­წა­სა და პარტნი­ო­რო­ბას, ოღონდ საქ­მე ად­გი­ლი­დან და­იძ­რას.

- რო­გორ აპი­რებთ ამის რე­ა­ლი­ზე­ბას?

- ისევ და ისევ აუ­ცი­ლე­ბე­ლია შე­იქ­მნას პი­რო­ბე­ბი, რო­მე­ლიც მო­ი­ზი­დავს კა­პი­ტალს, ყო­ველ­გვა­რი ხე­ლოვ­ნუ­რი სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის გა­რე­შე. იგი­ვე რუსი ტუ­რის­ტე­ბი გა­და­ეჩ­ვივ­ნენ ჩვენს კუ­რორ­ტებს, ჩვენ მოვ­ხვდით უმ­კაც­რე­სი კონ­კუ­რენ­ცი­ის პი­რო­ბებ­ში, მათ კი იპო­ვეს უკე­თე­სი ად­გი­ლე­ბი: თურ­ქე­თი, სა­დაც ეს სი­ი­ა­ფეა და მომ­სა­ხუ­რე­ბაც უკე­თე­სია, კვიპ­რო­სი, საფ­რან­გე­თი, ეს­პა­ნე­თი, და ა.შ. ძა­ლი­ან რთუ­ლია მათ­თვის კონ­კუ­რენ­ცი­ის გა­წე­ვა. ამი­სათ­ვის ჩვენ უნდა იბ­რძო­ლოთ. ჩვენ შე­ვეც­დე­ბით ჩვე­ნი გა­ვი­ტა­ნოთ.

- კონ­კუ­რენ­ტე­ბი თქვენს პროგ­რა­მას ხში­რად სო­ცი­ა­ლის­ტურს უწო­დე­ბენ

- დიახ და შემ­დეგ კი ჩა­მო­წე­რეს და გა­და­წე­რეს ჩვე­ნი და­პი­რე­ბე­ბი, გა­ამ­რავ­ლეს ოთხზე და თა­ვი­ანთ პროგ­რა­მად წა­რად­გი­ნეს. სი­ნამ­დვი­ლე­ში მე ლი­ბე­რა­ლი ვარ და ვფიქ­რობ, რომ ჩვენ უნდა ავა­შე­ნოთ ქვე­ყა­ნა, რო­მე­ლიც ლი­ბე­რა­ლურ ეკო­ნო­მი­კა­სა და სო­ცი­ა­ლურ სო­ლი­და­რო­ბა­ზე იქ­ნე­ბა და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი.

- ერთი წლის წინ, თქვენ შე­სა­ხებ სა­ქარ­თვე­ლო­ში არც ისე ბევ­რმა იცო­და, ახლა კი მი­ლი­ონ­ზე მეტ­მა ადა­მი­ან­მა მოგ­ცათ ხმა. მთლი­ა­ნად შე­იც­ვა­ლა ასე­ვე თქვე­ნი ცხოვ­რე­ბის წე­სიც. არ გი­ჭირთ ამას შე­ე­გუ­ოთ?

- შე­გუ­ე­ბის პრობ­ლე­მა არ არ­სე­ბობს. მე ბევ­რი გა­ვა­კე­თე ამ შე­დე­გის მი­საღ­წე­ვად. ერი ვარ­დე­ბო­და კო­მა­ში პო­ლი­ტი­კუ­რი პრო­ცე­სი თით­ქმის შე­ჩერ­და, იკ­ვე­თე­ბო­და 30 წლით ყო­ველ­გვა­რი პერ­სპექ­ტი­ვის ჩახ­შო­ბის პერ­სპექ­ტი­ვე­ბი. ვინც აც­ნო­ბი­ე­რებს რე­ა­ლო­ბას, რო­მელ­საც ად­გი­ლი ქონ­და სა­ქარ­თვე­ლო­ში, მას ეს­მის, რომ მე შე­უძ­ლე­ბე­ლი შევ­ძე­ლი.

მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, მოძ­რა­ო­ბის ძი­რი­თა­დი ძრა­ვა და ჩემი პარტნი­ო­რი ქარ­თვე­ლი ხალ­ხი იყო, რო­მელ­თაც მე სიყ­ვა­რუ­ლი­სა გულ­წრფე­ლო­ბის გრძნო­ბა გა­ვუღ­ვი­ძე. ორ­ჯერ ვი­მოგ­ზა­უ­რე მთელ სა­ქარ­თვე­ლო­ში. პირ­ვე­ლი და მე­ო­რე მგზავ­რო­ბა იყო ძი­რე­უ­ლად გან­სხვავ­დე­ბო­და. ხალ­ხმა იწა­მა და მო­მენ­დო.

- დიდ იმე­დებს, შე­საძ­ლოა, ასე­თი­ვე დიდ იმედ­გაც­რუ­ე­ბა და აგ­რე­სია მოჰ­ყვეს. ხართ ამის­თვის მზად?

- მზად ვარ. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მე არა­ერ­თხელ გან­ვმარ­ტე, რომ ერთ დღე­ში ყვე­ლა მდი­და­რი ვერ გახ­დე­ბა, მე ძა­ლი­ან ძუნ­წი ვარ და­პი­რე­ბებ­ში, მაგ­რამ რო­დე­საც პი­რო­ბას ვდებ, მას ყო­ველ­თვის ვას­რუ­ლებ. რა­საც დავ­პირ­დით, იმა­ზე მეტ­საც გა­ვა­კე­თებთ.

მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, ხალ­ხს ყო­ველ­თვის არ სურს ბო­ლომ­დე და­გიგ­დოს ყური, პო­ლი­ტი­კუ­რი კულ­ტუ­რა ჩვენ­თან ჯერ კი­დევ მწი­რია: ყვი­რი­ან ჩემს სა­ხელს, ჩემი სა­ხით ახალ მე­სი­ას ელო­დე­ბი­ან. შე­სა­ბა­მი­სად, ად­გი­ლი ექ­ნე­ბა გარ­კვე­ულ იმედ­გაც­რუ­ე­ბას, მაგ­რამ ამის გა­და­ლახ­ვა შე­იძ­ლე­ბა.

- თქვე­ნი კამ­პა­ნი­ა­ში ჩარ­თუ­ლი იყ­ვნენ ლო­ბის­ტე­ბი და პი­ა­რის სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა კუ­თხი­დან, რაც, პრინ­ციპ­ში, ახა­ლი სი­ტყვაა ქარ­თუ­ლი ოპო­ზი­ცი­ის ბრძო­ლის არ­სე­ნალ­ში. რამ­დე­ნად წო­ნა­დია მათ მიერ შე­ტა­ნი­ლი წვლი­ლი თქვენს გა­მარ­ჯვე­ბა­ში?

- ფაქ­ტობ­რი­ვად, არა­ფერ მნიშ­ვნე­ლო­ვანს ად­გი­ლი არ ქო­ნია. სა­კუ­თა­რი თა­ვის ქება უხერ­ხუ­ლია, მაგ­რამ გა­მარ­ჯვე­ბას ჩვენ თა­ვად მი­ვაღ­წი­ეთ, მე და ჩემ­მა გუნ­დმა: ხალ­ხმა, იდე­ამ, გა­მოც­დი­ლე­ბამ, პო­ლი­ტი­კურ­მა ალ­ღომ და ანა­ლი­ტი­კურ­მა შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­მა.

ბევ­რი ფიქ­რობს, რომ ჩემი ფული დაგ­ვეხ­მა­რა. სი­ნამ­დვი­ლე­ში კი ფული ყვე­ლა­ზე ნაკ­ლე­ბად დაგ­ვეხ­მა­რა. მთა­ვა­რი როლი ხალ­ხის ნდო­ბამ და ჩემ­მა პი­რად­მა ადა­მი­ა­ნურ­მა კა­პი­ტალ­მა ითა­მა­შა. ლო­ბის­ტებ­მა, რა თქმა უნდა, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი როლი ითა­მა­შეს, მაგ­რამ არ ღირს მათი მნიშ­ვნე­ლო­ბის გაზ­ვი­ა­დე­ბა.

ჩვენ კამ­პა­ნი­ა­ზე 1-დან 3 მი­ლი­ო­ნამ­დე დავ­ხარ­ჯეთ. ზუს­ტი თან­ხა არ მახ­სოვს, თუმ­ცა ამის გა­და­მოწ­მე­ბა ად­ვი­ლი შე­საძ­ლე­ბე­ლია. ყვე­ლა კონ­ტრაქ­ტი, რო­მე­ლიც ჩვენ დავ­დეთ, ლე­გი­ტი­მუ­რი და გამჭვირ­ვა­ლეა. და­ნარ­ჩე­ნი ყვე­ლა­ფე­რი სწო­რად შერ­ჩე­უ­ლი გუნ­დის, მათ მიერ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი ანა­ლი­ზის, გათ­ვლე­ბის და ქარ­თვე­ლი ხალ­ხის წარ­მა­ტე­ბაა.

- გაქვთ თუ არა ქვეყ­ნის გან­ვი­თა­რე­ბის მო­დე­ლი? რო­გორც სა­ა­კაშ­ვი­ლის­თვის მა­გა­ლი­თად სინ­გა­პუ­რი იყო?

- რო­გორც ოს­ტაპ ბენ­დე­რი ოც­ნე­ბობ­და რიო დე ჟა­ნი­ე­ი­ორ­ზე, ისე ოც­ნე­ბობ­და სა­ა­კაშ­ვი­ლი სინ­გა­პურ­ზე. მე არ და­ვა­სა­ხე­ლებ კონ­კრე­ტულ ქვეყ­ნებს. ჩვე­ნი არ­ჩე­ვა­ნი ევ­რო­პაა. არ აქვს მნიშ­ვნე­ლო­ბა იქ­ნე­ბა ეს საფ­რან­გე­თის, გერ­მა­ნი­ის, ჰო­ლან­დი­ის თუ ბელ­გი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის მო­დე­ლი.

რე­ვაზ სა­კე­ვა­რიშ­ვი­ლი

forbes.ru