"აგრესია ჩემზე გადმოიტანეს"

"პირობა დავდე, რომ დავიცავდი ყველას, ვისი უფლებებსაც საფრთხე დაემუქერებოდა. ამას ნამდვილად ვცდილობ და ჩემს სიტყვას ვასრულებ, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა, ბევრი ჩემი ნაბიჯი საზოგადოების თვალში არაპოპულარული იყოს. ასე მოხდა ბაჩო ახალაიას დაცვის შემთხვევაში, რომლის საქმეშიც ბევრი დარღვევა აღმოვაჩინეთ, თუნდაც 17 მაისის აქცის შეფასებისას... უბრალოდ, სხვა გზა არ მქონდა და ვფიქრობ, სწორედ ასე უნდა მოქცეულიყო ადამიანი, რომელსაც სახალხო დამცველი ჰქვია", - ამბობს ჩვენთან საუბარში ომბუდსმენი უჩა ნანუაშვილი.

- ბატონო უჩა, რომელი სფერო მიგაჩნიათ დღეს ყველაზე პრობლემატურად?

- კვლავ ბევრი სფეროა პრობლემატური. შეიძლება ითქვას, რომ ბოლო თვეების განმავლობაში რადიკალურად შეიცვალა სიტუაცია პენიტენციურ სისტემაში. წლების განმავლობაში დაგროვილი პრობლემები - წამების, არაჰუმანური მოპყრობის და სხვა, დღეს თითქმის აღარ გვხვდება: მოხსნილია ციხეების გადატვირთულობის პრობლემაც, რადგან პატიმრების რაოდენობა შემცირდა; იკლო სიკვდილიანობის ფაქტებმა; გადაიდგა ნაბიჯები სამედიცინო ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებისა და პატიმართა სამედიცინო დახმარების კუთხით... თუმცა მემკვიდრეობა ძალიან მძიმეა და ალბათ დიდი ხნის განმავლობაში ამ სფეროში მაინც იქნება პრობლემები.

- ვრცელდება ინფორმაცია, რომ საპატიმროებში კვლავ კრიმინალური ავტორიტეტები აკონტროლებენ სიტუაციას?

- ამის შესახებ გარკვეული ინფორმაცია არსებობს, თუმცა უნდა ითქვას ისიც, რომ კრიმინალური ავტორიტეტები და მაყურებლები ყოველთვის არსებობდნენ - სექტემბრამდეც, გასულ წლებშიც, მაგრამ ეს ინფორმაცია დახურული იყო და ამაზე არავინ ლაპარაკობდა. ეს პრობლემა არსებობს გარკვეულ დაწესებულებებში და ამას სამინისტროც აღიარებს, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ მმართველობის ერთი მკაცრი და მძიმე ფორმიდან არ მივიდეთ მეორე უკიდურესობამდე, უნდა მოინახოს შუალედი, რათა მართვა არ იყოს დამყარებული მხოლოდ ძალადობასა და იძულებაზე, ამავე დროს, გამოირიცხოს ამ პროცესში მაყურებლების მონაწილეობა.

- 17 მაისის მოვლენებზეც მინდა გკითხოთ…

- ჩემთვის, როგორც სახალხო დამცველისთვის, მთავარი იყო, დაცული ყოფილიყო ორივე ჯგუფის ინტერესები და უსაფრთხოება, თავისი აზრი ყველას მშვიდობიანი ფორმებით გამოეხატა, მაგრამ სამწუხაროდ, მოხდა კანონის ჩარჩოებიდან გასვლა და ძალადობა, რომელიც ნებისმიერ სახელმწიფოში დასაგმობია. როდესაც 17 ადამიანი ჰოსპიტალიზებულია, ვერ ვიტყვით, რომ ჩვენში ყველაფერი წესრიგშია. შეიძლება ვისაუბროთ ფორმებზე, რა და როგორ უნდა მომხდარიყო, მაგრამ ყველას აქვს უფლება, გამოხატოს თავისი აზრი და ამას წინ არავინ უნდა აღუდგეს. პოლიციას უნდა დაეცვა აღმართული კორდონი, მაგრამ ეს ვერ მოახერხა და მივიღეთ მძიმე შედეგი. თუმცა საკუთარი თვალით ვნახე, რომ იმავე პოლიციამ ბევრი ადამიანი გადაარჩინა აგრესიას, ასე რომ არა, შესაძლოა, უფრო მძიმე შედეგიც მიგვეღო.

- აქციაზე თქვენმა გამოჩენამ და მხარეთა დაშოშმინების მცდელობამ ადამიანების ნაწილი გააღიზიანა, რატომ აღგიქვეს "გეების დამცველად"?

- დავინახე, როგორ მისდევდა რამდენიმე ათეული ადამიანი ორ ახალგაზრდას, რომლებმაც ფილარმონიის მახლობლად "პოპულის" მაღაზიაში შეასწრეს. მათ პოლიციელები გადაეღობნენ, მეც მოვასწარი და ჩავდექი კარში, ამასობაში კი ახალგაზრდები გაუჩინარდნენ. რადგან ხალხს მე შევრჩი ხელში, ის აგრესია ჩემზე გადმოიტანეს. მე, უბრალოდ, ჩემი მოვალეობა შევასრულე - მინდოდა დამეცვა ძალადობისგან თუნდაც ის ორი ადამიანი. თუმცა, რა თქმა უნდა, სახალხო დამცველი ვალდებულია, ორივე მხარის უფლებები დაიცვას. ამიტომაც ვიყავი იქ და ვაშოშმინებდი ხალხს, რომ ძალის გამოყენებით არაფერი შეიცვლებოდა და თავი შეეკავებინათ. ჩემი მოვალეობა იყო მათ შუა ჩავმდგარიყავი და ძალადობა აგვეცილებინა.

- ბატონო უჩა, დღეს ასევე ბევრი საუბრობს, რომ სამართლიანობის აღდგენის პროცესი ნელა მიმდინარეობს.

- პროცესი დაწყებულია, რაღაც ნაბიჯები გადაიდგა, მაგალითად, პოლიტპატიმრები გათავისუფლდნენ, მაგრამ პროცესი არის ნელი. პარლამენტმა აღიარა ამ ადამიანების გარკვეული ჯგუფი, საქმეების უმეტესობას კი კვლავ გრიფი "საიდუმლო" ადევს, უმეტესობას არა აქვს მოხსნილი ნასამართლეობა, რის გამოც მათ არ შეუძლიათ საჯარო სამსახურში მუშაობის დაწყება. ბევრს ჩამორთმეული აქვს მართვის მოწმობა და სხვა მთელი რიგი უფლებები. შეიძლებოდა ეს ყველაფერი ავტომატურად გასწორებულიყო მაგრამ ასე არ მოხდა, რაც იწვევს ამ ადამიანების სამართლიან უკმაყოფილებას. ვცდილობთ, ამ საკითხებზე მივაპყროთ ხელისუფლების ყურადღება. არაფერს ვამბობ, კომპენსაციასა და რეაბილიტაციაზე, რომელსაც შეიძლება მილიონები დაჭირდეს, მაგრამ რაც მარტივი გასაკეთებელია, ხელისუფლებამ მალე უნდა დაიწყოს. ხელისუფლება მხოლოდ აღიარება-გათავისუფლებით შემოიფარგლა და ამიტომაც არიან ეს ადამიანები უკმაყოფილონი.

- ალბათ, უკმაყოფილებას ისიც იწვევს, რომ გახმაურებული საქმეების გამოძიება გარკვეულწილად ჭიანურდება…

- კარგად მესმის, რა პრობლემების წინაშე დგანან პროკურატურა და შსს, მაგრამ აქამდე ერთი საქმე მაინც ხომ უნდა გახსნილიყო? ეს პროცესი ძალზე გაჭიანურდა და არ მიკვირს ამის გამო საზოგადოების შეშფოთება, ფიქრობენ, რომ გამოძიება ჩიხში შევიდა.

- შემთხვევით, თქვენც ასე ხომ არ ფიქრობთ?

- მე ასე არ ვფიქრობ, მაქვს მოლოდინი, მალე გაიხსნება გახმაურებული საქმეები. ჩემს ანგარიშშიც არის შეტანილი ბევრი რეკომენდაცია. პარლამენტში, ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტში მომზადდება დადგენილების ტექსტი, სადაც ჩვენი რეკომენდაციები შევა და სწორედ ეს უკავშირდება ბევრი გახმაურებული საქმის გამოძიებას. პარლამენტი შეგვპირდა, რომ მიღებული დადგენილება დაავალდებულებს შესაბამის აღმასრულებელ სტრუქტურებს, რომ მოხდეს ყველაფრის გამოძიება, ანუ ეს აღარ იქნება რეკომენდაცია.

- გადაწყდა, რომ პირადი ცხოვრების ამსახველი ფარული ჩანაწერები ერთ კვირაში განადგურდება, თუმცა არის ეჭვი, რომ ეს პრობლემას ვერ გადაჭრის, შესაძლოა იყოს ჩანაწერების ასლებიც. რა ბერკეტი ამის თავიდან ასაცილებლად?

- სამწუხაროდ, ამის არანაირი ბერკეტი არ არსებობს. ვინ იცის, მასალების რამდენი ასლი არსებობს. უკანონოდ მოპოვებული კადრები უნდა განადგურდეს, მაგრამ მთავარია, გამკაცრდეს სასჯელი. 157-ე მუხლი, საკმაოდ მსუბუქია და არის საფრთხე, რომ ამის გამო შესაძლოა, ადამიანის სიცოცხლეც კი დაგეს საფრთხის ქვეშ. ამიტომაც კანონმდებლობის გამკაცრებაა მნიშვნელოვანი. უნდა დაისაჯოს ყველა ის ადამიანი, ვინც მონაწილეობდა ამ მასალების შექმნაში, უკანონოდ მოპოვებაში, გადაღებასა თუ გავრცელებაში. აქ არ არის ლაპარაკი თუნდაც მხოლოდ მინისტრის პირველ მოადგილეზე. ვფიქრობ, ბევრი ადამიანია მის უკან და ყველა უნდა დაისაჯოს. უნდა შეიქმნას პრეცედენტი იმისა, რომ ვიღაც დაისაჯა კანონის მთელი სიმკაცრით.

- თბილისიდან დაღესტნელი მოჯაჰედის მაგომედ მაგომედოვის ადგილსამყოფელი თუ დადგინდა? როგორც ვიცით, თქვენი არხებით ცდილობდით ამის გარკვევას...

- ორი დღის წინ შევხვდი მაგომედოვის დედას და ვისაუბრეთ. ჩეჩნებისგან მქონდა ინფორმაცია, რომ შესაძლოა, ის ყოფილიყო სირიაში, მაგრამ ის ვერსად ნახეს, ვერც სირიის და ვერც თურქეთის ტერიტორიაზე. მიუხედავად გავრცელებული ინფორმაციისა, რომ ის რუსეთს გადასცეს, ოჯახის ინფორმაციით, მაგომედოვი საქართველოში იმყოფება. ისინი აცხადებენ, რომ მან უკვე დაიწყო საუბარი ჟურნალისტებთან ლოპოტის ხეობაში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით. ოჯახის წევრების თქმით, გასული წლის განმავლობაში იგი იმყოფებოდა საქართველოში და მას ჰქონდა ინფორმაცია ლაფანყურის მოვლენებთან დაკავშირებით. ოჯახი არ გამორიცხავს, რომ მისი გაუჩინარება შესაძლოა უკავშირდებოდეს მისი, როგორც მოწმის განეიტრალებას ძველი ჩინოვნიკების ხელდასხმით.

- ლაფანყურის სპეცოპერაციასთან დაკავშირებით, თქვენ ახალი დეტალები გაახმაურეთ, რის გამოც უმცირესობამ უპასუხისმგებლო და ანტისახელმწიფოებრივ ქმედებაში დაგადანაშაულათ. ამასთან, თქვენ მოითხოვეთ დროებითი საგამოძიებო კომისიის შექმნა, რაზეც პარლამენტისგან უარი მიიღეთ. რატომ აარიდა თავი ამ კომისიის შექმნას უმრავლესობამ?

- უარის შემდეგ, მოხდა ამ საკითხის განხილვა პარლამენტში და იმედი მაქვს, ის მალე შეცვლის თავის პოზიციას და შეიქმნება კომისია. საქმეში რა მასალებიც დევს, არანაირ საიდუმლო დოკუმენტებზე არ მაქვს წვდომა, არავის გაუნდვია ჩემთვის. უბრალოდ, მე ეს ინფორმაცია ჩემით და ჩემი თანამშრომლების მეშვეობით მოვიპოვე. ასლან მარგოშვილის იარაღის რეგისტრაციის მოწმობას რაც ეხება, ეს არის საჯარო დოკუმენტი, რომელიც გაცემულია შსს-დან. ჩვენ კვლავ ვაყენებთ საკითხს, რომ შეიქმნას კომისია და მჯერა, ეს საკითხი მალე დადებითად გადაწყდება.

- უმცირესობის წევრები აცხადებენ, რომ თქვენ საქმე იქითკენ წაიყვანეთ, თითქოს საქართველოში ტერორისტების ამზადებდნენ…

- მე არასდროს მითქვამს, რომ საქართველო იყო, ან არის ტერორისტული ქვეყანა. ყოველთვის ხაზს ვუსვამდი, რომ რამდენიმე მაღალი თანამდებობის პირი იყო ჩართული ამ პროცესში - ლორთქიფანიძე, ამირიძე და მაისურაძე, რომლებიც ხელს უწყობდნენ ამ ადამიანების ჩამოყვანა-მომზადებას. მე მათ დანაშაულებრივ ქმედებაში ქვეყანას ვერ დავდებ ბრალს. საუბარია იმ რამოდენიმე ადამიანზე, რომელთა პასუხისმგებლობის საკითხსაც ვაყენებთ და ველით გამოძიებას, რომელიც, იმედია, ახლა მაინც წარიმართება.

- გამოძიება ნამდვილად მიდის? როგორც ვიცი, აქამდე თქვენ მიერ დასახელებული არც ერთი პირი არ დაკითხულა.

- არ ვიცი... იმიტომაც არ აქვთ ქისტებს ნდობა გამოძიების მიმართ, რომ ეს ადამიანები, რომელთაც ყველა ასახელებს, კვლავ დადიან თავისუფლად, კვლავ შედიან და გამოდიან იმავე დუისის პოლიციის შენობაში, აქვთ ძალაუფლება, რომ მოახდინონ ზეწოლა მონაწილეებზე, მოწმეებზე. ეს რა თქმა უნდა, უფრო მეტ ეჭვსა და გაუგებრობას წარმოშობს. ამიტომაც ვფიქრობ, საპარლამენტო კომისია იქნებოდა ერთადერთი გამოსავალი, რადგან დაზარალებულ ხალხს ნდობა აქვს დაკარგული ოფიციალური გამოძიების მიმართ. ჩვენ დავინახეთ, რომ ამ კონკრეტული სპეცოპერაციის დროს იყო ძალიან ბევრი დარღვევა და ყველაფერი უნდა იქნას შესწავლილი.

- თქვენი აზრით, რამდენად ეფექტური იქნება მართლმსაჯულების ხარვეზების დამდგენი კომისიის მუშაობა?

- ვფიქრობ, იქნება. რაღაც მექანიზმი უნდა არსებობდეს ქვეყანაში, რომლითაც გამოტანილი განაჩენების გადახედვა იქნება შესაძლებელი. ასეთი მექანიზმი არა ერთი, არამედ ორი და სამიც შესაძლოა იყოს იმის გამო, რომ პროკურატურა დღეს ვერ აუდის ათასობით საქმის განხილვას. ფაქტობრივად, პროკურატურა ჩიხშია შესული იმიტომ, რომ 18 000 განცხადების მხოლოდ განხილვაც კი ძალიან რთულია. საპარლამენტო ანგარიშში ჩვენ ასევე ვსაუბრობდით, შეიქმნას არა ერთი, არამედ რამოდენიმე მსგავსი კომისია, თუნდაც მაგ. საკუთრების უფლების დარღვევებთან დაკავშირებით. 9000-ზე მეტი საქმეა, როდესაც მოქალაქეებმა სახელმწიფოს აჩუქეს საკუთარი უძრავ-მოძრავი ქონება. შესაძლოა, წამების ფაქტების გამოძიებაზეც შეიქმნას ცალკე კომისია, ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, მოხდეს დიფერენცირება და განიტვირთოს პროკურატურა, სხვანაირად, ეს 18 000 საქმე დარჩება ისევე, როგორც არის და არანაირი შედეგი არ დადგება. რაც მეტი ასეთი მექანიზმი იქნება, ვფიქრობ, უფრო ეფექტური იქნება შედეგები.

ნანა ფიცხელაური