ქარ­თუ­ლი თე­ატ­რის ის­ტო­რი­ა­ში იყ­ვნენ ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე­ზე დიდი მსა­ხი­ო­ბე­ბი, რო­მელ­თაც ხალ­ხის­გან იმ სიყ­ვა­რუ­ლი­სა და ერ­თგუ­ლე­ბის მე­ა­თე­დიც არ რგე­ბი­ათ წი­ლად, რაც ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძეს ერგო.

უსა­ზღვრო ნი­ჭი­ე­რე­ბა­სა და პი­როვ­ნულ მომ­ხიბ­ვლე­ლო­ბას­თან ერ­თად, სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხალ­ხო არ­ტის­ტი ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე ეროვ­ნუ­ლი მუხ­ტის მქო­ნე მსა­ხი­ო­ბი იყო, რა­საც უტყუ­ა­რი ალ­ღო­თი ხვდე­ბო­და სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ო­ბა­და­კარ­გუ­ლი ქვეყ­ნის მა­ყუ­რე­ბე­ლი და არ­ტისტს გა­მორ­ჩე­ულ პა­ტივს მი­ა­გებ­და.

ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე­ზე რუს­თა­ვე­ლის სა­ხელ­მწი­ფო აკა­დე­მი­უ­რი თე­ატ­რის მსა­ხი­ო­ბე­ბი, რეს­პუბ­ლი­კის დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლი არ­ტის­ტე­ბი, და­ვით პა­პუ­აშ­ვი­ლი და სოსო ლა­ღი­ძე გვე­სა­უბ­რე­ბი­ან, რომ­ლებ­საც მსა­ხი­ობ­თან არა­ერ­თი წლის მე­გობ­რო­ბა და პარტნი­ო­რო­ბა აკავ­ში­რებ­დათ.

"რაც ცხოვ­რე­ბა­ში იყო, ის იყო სცე­ნა­ზე"

და­ვით პა­პუ­აშ­ვი­ლი: - ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე ახ­ლოს 1963 წელს გა­ვი­ცა­ნი, როცა თე­ატ­რა­ლუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტის სტუ­დენ­ტე­ბი რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რში გაგ­ვა­ნა­წი­ლეს. თე­ატ­რში ბრწყინ­ვა­ლე თა­ო­ბა დაგ­ვხვდა: რა­მაზ ჩხიკ­ვა­ძე, ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე, გოგი გე­გეჭ­კო­რი, გუ­რამ სა­ღა­რა­ძე, ჯე­მალ ღა­ღა­ნი­ძე. ისი­ნი ახალ­გაზ­რდა მსა­ხი­ო­ბებს აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბით შეგ­ვხვდნენ და კრე­ბის შემ­დეგ რეს­ტო­რან­შიც დაგვპა­ტი­ჟეს. სუფ­რას­თან ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძემ გვი­თხრა; თქვენ ჩვე­ნი საქ­მე უნდა გა­ნაგ­რძოთ, ახალ­მა თა­ო­ბამ ახა­ლი სი­ტყვა უნდა თქვას თე­ატ­რშიო... მის­მა სი­ტყვამ ძალა შეგვმა­ტა.

რეს­ტორ­ნი­დან გა­მოს­ვლი­სას ბა­ტონ­მა ერო­სიმ მკი­თხა: სად ცხოვ­რო­ბო? როცა ვუ­თხა­რი, ვა­კე­ში-მეთ­ქი, გა­უ­ხარ­და, მე­ზობ­ლე­ბი ვყო­ფილ­ვარ­თო. გზა­ში ოჯა­ხის შე­სა­ხებ გა­მომ­კი­თხა, როცა ვუ­თხა­რი, რაჭ­ვე­ლი ვარ-მეთ­ქი, გა­უ­ხარ­და, - დედა მყავს რაჭ­ვე­ლიო. ერო­სის დედა, თა­მარ ბენ­დუ­ქი­ძე, რო­მე­ლიც უბე­დუ­რი შემ­თხვე­ვის გამო სრუ­ლი­ად ახალ­გაზ­რდა და­ინ­ვა­ლიდ­და, ერო­სის გან­სა­კუთ­რე­ბით უყ­ვარ­და, დღე­ში ას­ჯერ ურე­კავ­და დე­დას, უფრთხილ­დე­ბო­და, ატყო­ბი­ნებ­და, სად იყო... ასე და­ი­წყო ჩვე­ნი ახ­ლობ­ლო­ბა.

სცე­ნა­ზე პირ­ვე­ლად მი­ხე­ილ თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის სპექ­ტაკლ "გვა­დი ბიგ­ვა­ში" მო­მი­წია ერო­სის­თან პარტნი­ო­რო­ბამ. სოფ­ლის გუნ­დის დი­რი­ჟორს ვთა­მა­შობ­დი. ერო­სის მო­ე­წო­ნა ჩემ მიერ შექ­მნი­ლი გრო­ტეს­კუ­ლი სახე, მა­ქებ­და, მამ­ხნე­ვებ­და, დიდი ბავ­შვი­ვით იყო, სხვი­სი წარ­მა­ტე­ბა ახა­რებ­და, რისი ნი­ჭიც, სამ­წუ­ხა­როდ, ბევრ მსა­ხი­ობს არა აქვს. ასე­ვე და­უ­ვი­წყა­რია ჩემ­თვის ტე­ლეს­პექ­ტაკ­ლი "უჩინ­მა­ჩი­ნის ქუდი", რო­მე­ლიც დღემ­დე არ ჩა­მო­დის ეკ­რა­ნი­დან. ბრწყინ­ვა­ლე რე­ჟი­სორ­მა კახა კა­ხაბ­რიშ­ვილ­მა მსა­ხი­ობ­თა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ან­სამ­ბლი შეკ­რი­ბა და სპექ­ტაკ­ლი მარ­თლა ერთი ამო­სუნ­თქვით შე­იქ­მნა, რა თქმა უნდა, ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძის თავ­კა­ცო­ბით.

- ამ­ბო­ბენ, რომ ის უც­ნა­უ­რი, ცოტა ახი­რე­ბუ­ლი კაცი იყო.

- ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე მარ­თა­ლი, ზედ­მე­ტად მი­ა­მი­ტი იყო, სჯე­რო­და, რა­საც გარ­შე­მომ­ყოფ­ნი ეუბ­ნე­ბოდ­ნენ და თვი­თო­ნაც ქვე­ნა გრძნო­ბე­ბით არა­სო­დეს მოქ­მე­დებ­და. ეს სცე­ნა­ზეც ეტყო­ბო­და. სპექ­ტაკლ "პე­პო­ში", სა­დაც მის მო­სამ­სა­ხუ­რეს, სამ­სონს ვთა­მა­შობ­დი, სცე­ნა­ზე გა­მოს­ვლის­თა­ნა­ვე ჩემი გმი­რის და­ნახ­ვა­ზე ეღი­მე­ბო­და. ერო­სი იმპრო­ვი­ზა­ცი­ის დი­დოს­ტა­ტი გახ­ლდათ...

თით­ქმის ყო­ველ კვი­რას, დი­ლით, შინ გა­მო­მივ­ლი­და ხოლ­მე, წა­მო­დი, ჯერ მცხე­თა­ში პური ვი­ყი­დოთ და მერე წა­ვი­დეთ თე­ატ­რში რე­პე­ტი­ცი­ა­ზეო, მცხე­თუ­რი პური გან­სა­კუთ­რე­ბით უყ­ვარ­და. უშუ­ა­ლო ადა­მი­ა­ნი იყო, მაგ­რამ ყვე­ლას­თან არ ით­ქვი­ფე­ბო­და, სა­სურ­ვე­ლი სტუმ­რე­ბის­თვის სა­ი­დუმ­ლო პა­რო­ლიც ჰქონ­და: ორი მოკ­ლე და ერთი გრძე­ლი ზარი, რის შემ­დე­გაც ერო­სის სახ­ლში შეს­ვლა ნე­ბა­დარ­თუ­ლი გქონ­და. ნარ­დის თა­მა­ში უყ­ვარ­და და მო­გე­ბაც ბავ­შვი­ვით უხა­რო­და. შე­სა­ნიშ­ნა­ვი თა­მა­და იყო, ამ­ბობ­და: შე­ვარ­ცხვი­ნე სა­დღეგ­რძე­ლო, რო­მე­ლიც ჭი­ქის ხელ­ში აღე­ბამ­დეა მო­ფიქ­რე­ბუ­ლიო, სა­ო­ცა­რი თა­ნად­გო­მა იცო­და, თან გა­დაგ­ყვე­ბო­და. ამ­ქვეყ­ნი­დან მის­მა წას­ვლამ ჩემ­ში, ჩემს ოჯახ­ში დღემ­დე გა­უმრთე­ლე­ბე­ლი ბზა­რი გა­მო­იწ­ვია...

ხალ­ხს ერო­სი მარ­თლაც სა­ოც­რად უყ­ვარ­და. თე­ატ­რში მო­სუ­ლი მა­ყუ­რე­ბე­ლი, რო­მელ­საც ვე­რა­ფერს გა­მო­ა­პა­რებ, გრძნობ­და დიდი არ­ტის­ტის გულ­წრფე­ლო­ბას, ში­ნა­გან სი­მარ­თლეს. ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე რაც ცხოვ­რე­ბა­ში იყო, ის იყო სცე­ნა­ზეც.

"მას ქარ­თველ ლე­ვი­ტანს უწო­დებ­დნენ"

სოსო ლა­ღი­ძე: - ჩვე­ნი ურ­თი­ერ­თო­ბა ჯერ კი­დევ ჩემი სტუ­დენ­ტო­ბის პე­რი­ოდ­ში და­ი­წყო, როცა რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რის სპექ­ტაკ­ლებ­ში ვმო­ნა­წი­ლე­ობ­დი. იმ­ხა­ნად თე­ატ­რებს სა­კუ­თა­რი ფეხ­ბურ­თის გუნ­დე­ბი ჰყავ­დათ და გა­მო­ნაკ­ლი­სი არც რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რი იყო, რუს­თა­ვე­ლის გუნ­დის ძი­რი­თად შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში, რო­გორც ყო­ფი­ლი ფეხ­ბურ­თე­ლი, ნო­დარ ჩხე­ი­ძეს­თან, კოტე მა­ხა­რა­ძას­თან, ჯე­მალ ღა­ღა­ნი­ძეს­თან, გოგი გე­გეჭ­კორ­თან, კარ­ლო სა­კან­დე­ლი­ძეს­თან, ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძეს­თან ერ­თად ვთა­მა­შობ­დი.

რაც შე­ე­ხე­ბა პარტნი­ო­რო­ბას, 1958 წელს ერ­თად ვი­თა­მა­შეთ ფილმში "წარ­სუ­ლი ზა­ფხუ­ლი", რო­მე­ლიც გაგ­რა­ში გა­და­ვი­ღეთ და რო­მელ­შიც მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ გოგი გე­გეჭ­კო­რი, ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე, რა­მაზ ჩხიკ­ვა­ძე, მე­დეა ჯა­ფა­რი­ძე, ბელა მი­რი­ა­ნაშ­ვი­ლი. გა­დამ­ღე­ბი ჯგუ­ფი სას­ტუმ­რო "გაგ­რიფშში" ვცხოვ­რობ­დით. ერთ სა­ღა­მოს სას­ტუმ­რო­ში გოგი გე­გეჭ­კორს ცნო­ბი­ლი მომ­ღე­რა­ლი და­ვით გამ­რე­კე­ლი ეს­ტუმ­რა მე­უღ­ლეს­თან, ბუ­ბუ­სია თვა­ლა­ვა­ძეს­თან ერ­თად, რო­მე­ლიც იმ­დრო­ინ­დე­ლი თბი­ლი­სის ცნო­ბი­ლი ლა­მაზ­მა­ნი იყო. გო­გის­თან, ოთახ­ში, ერო­სი, რა­მა­ზი და მე ვი­ყა­ვით. სას­ტუმ­რო "გაგ­რიფ­ში" სა­კავ­ში­რო დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბი­სა იყო და სრუ­ლი წეს­რი­გი სუ­ფევ­და. 12 სა­ა­თის შემ­დეგ "ოტ­ბოი" ცხად­დე­ბო­და.

სუფ­რა გა­ი­შა­ლა და ღი­ღი­ნი წა­მო­ი­წყეს, თუკი შე­იძ­ლე­ბა ასე ეწო­დოს ერო­სის, რა­მა­ზის, დათ­კა გამ­რე­კე­ლის ხმას, რო­მელ­საც გა­ნუ­მე­ო­რე­ბე­ლი ხმის ტემ­ბრი ჰქონ­და. შემ­დეგ თან­და­თან მო­უ­მა­ტეს, ქე­ი­ფი ეშხში შე­ვი­და და "მრა­ვალ­ჟა­მი­ერ­ზე" რომ გა­და­ვიდ­ნენ, ორს იყო გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი, თუმ­ცა, არც ერთ დამ­სვე­ნე­ბელს პრო­ტეს­ტი არ გა­მო­უთ­ქვამს, ისე­თი ღვთი­უ­რი ხმე­ბი ის­მო­და. სწო­რედ ხმამ მო­უ­ტა­ნა ერო­სის პო­პუ­ლა­რო­ბა, ქარ­თუ­ლი რა­დი­ოს ერთ-ერთ სა­უ­კე­თე­სო დიქ­ტორს "ქარ­თველ ლე­ვი­ტანს" უწო­დებ­დნენ, რა­საც თე­ატ­რში გან­სა­ხი­ე­რე­ბუ­ლი ბრწინ­ვა­ლე რო­ლე­ბი მოჰ­ყვა. სა­ფეხ­ბურ­თო გა­და­ცე­მე­ბი ისე მიჰ­ყავ­და, რა­დი­ომსმე­ნე­ლი სტა­დი­ონ­ზე გრძნობ­და თავს. მან და­ამ­კვიდ­რა ტერ­მი­ნე­ბი "თა­ნამ­სა­ჯი", "გოლი მომ­წიფ­და"...

რუს­თა­ვე­ლის თე­ატ­რში 31 წლის ასაკ­ში მო­სულ­მა მსა­ხი­ობ­მა ოი­დი­პო­სი, ივა­ნე მრის­ხა­ნე, ლო­პე­სი ("ეს­პა­ნე­ლი მღვდე­ლი") ითა­მა­შა. აღა­რა­ფერს ვამ­ბობ "ხა­ნუ­მა­სა" და "პე­პო­ზე", რო­მელ­მაც ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძეს არ­ნა­ხუ­ლი პო­პუ­ლა­რო­ბა მო­უ­ტა­ნა. მახ­სოვს, სერ­გო ზა­ქა­რი­ა­ძე სა­გან­გე­ბოდ იმ სცე­ნის სა­ნა­ხა­ვად შე­მო­დი­ო­და დარ­ბაზ­ში, რო­მელ­შიც ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძე, რა­მაზ ჩხიკ­ვა­ძე და სა­ლო­მე ყან­ჩე­ლი მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ. ეს იყო იმპრო­ვი­ზა­ცი­ის კას­კა­დი, თუმ­ცა ნა­ფიქ­რი­სა და გა­აზ­რე­ბუ­ლის. მახ­სოვს, "ჭინჭრა­ქა­ში", მო­უ­ლოდ­ნე­ლად, მე­დეა ჩა­ხა­ვას ჰკი­თხა - ბად­რი­ჯანს რომ ფრთე­ბი ჰქონ­დეს, რა იქ­ნე­ბო­დაო? და რაკი პარტნი­ო­რის­გან პა­სუ­ხი ვერ მი­ი­ღო, თვი­თონ­ვე უპა­სუ­ხა: თვითმფრი­ნა­ვი იქ­ნე­ბო­დაო. ოი­დი­პო­სი ბრწყინ­ვა­ლედ ითა­მა­შა და როცა საქ­მე "ოტე­ლო­ზე" მიდ­გა, პირ­და­პირ თქვა: ხო­რა­ვას მერე ოტე­ლოს ვერ ვი­თა­მა­შე­ბო.

ხომ უზა­დო მე­ტყვე­ლე­ბა ჰქონ­და ერო­სის, მა­ინც ყო­ველ სა­ღა­მოს ვარ­ჯი­შობ­და, მისი სა­მა­გი­დო წიგ­ნი "ვე­ფხის­ტყა­ო­სა­ნი" იყო. წიგ­ნი­ე­რი ადა­მი­ა­ნი იყო, მისი საყ­ვა­რე­ლი ჟურ­ნა­ლე­ბი "მნა­თო­ბი" და "ცის­კა­რი იყო, სა­დაც იმ­ხა­ნად შე­დევ­რე­ბი იბეჭ­დე­ბო­და. რაც უნდა გა­ხუ­რე­ბუ­ლი ქე­ი­ფი ყო­ფი­ლი­ყო, თუ მე­ო­რე დღეს სპექ­ტაკ­ლი ჰქონ­და, სტუმ­რებს 11 სა­ათ­ზე და­ი­თხოვ­და, რომ ემუ­შა­ვა, წა­ე­კი­თხა.

-რაც შე­ე­ხე­ბა მის პი­რად ცხოვ­რე­ბას?

- მისი ერ­თა­დერ­თი მე­უღ­ლე მსა­ხი­ო­ბი ელე­ნე ყიფ­ში­ძე იყო, რო­მე­ლიც ჯერ კი­დევ ინ­სი­ტუ­ტში სწავ­ლი­სას შე­უყ­ვარ­და თავ­და­ვი­წყე­ბით. მალე იქორ­წი­ნეს, მაგ­რამ ქორ­წი­ნე­ბა ხან­მოკ­ლე აღ­მოჩ­ნდა. ამის შემ­დეგ დიდი სიყ­ვა­რუ­ლი აღარ სწვე­ვია. ცხა­დია, ჰყავ­და მე­გო­ბა­რი ქალ­ბა­ტო­ნი, მაგ­რამ თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბის ინ­ტი­მურ მხა­რე­ზე, ზო­გი­ერ­თის­გან გან­სხვა­ვე­ბით, სა­უ­ბა­რი არ უყ­ვარ­და.

გა­და­უ­ჭარ­ბებ­ლად შე­მიძ­ლია ვთქვა, ჩემ­თვის ერო­სი მა­მო­ბი­ლი, უახ­ლო­ე­სი ადა­მი­ა­ნი იყო. 1982 წლის 26 იან­ვარს, როცა მის­მა მე­ზობ­ლებ­მა და­მი­რე­კეს, ცუ­დად არი­სო, თე­ატ­რში (იმ დღეს "რი­ჩარდ III"-ს ვთა­მა­შობ­დით) უკვე ჩაც­მუ­ლი სას­ცე­ნო კოს­ტი­უ­მი გა­ვი­ხა­დე და სპექ­ტაკ­ლი მი­ვა­ტო­ვე. კი­ბე­ზე სე­სი­ლია თა­ყა­იშ­ვი­ლი შემ­ხვდა და მი­თხრა - ყვე­ლა­ფე­რი დამ­თავ­რე­ბუ­ლი­აო. ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძეს, დიდ არ­ტისტსა და დიდ პი­როვ­ნე­ბას ქარ­თვე­ლი ხალ­ხი დღემ­დე მხო­ლოდ სა­ხე­ლით იხ­სე­ნი­ებს - ერო­სი... და ვფიქ­რობ, ამით ყვე­ლა­ფე­რია ნათ­ქვა­მი.

ნინო კვი­ტაშ­ვი­ლი

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)