24
აპრილიდღის ზოგადი ასტროლოგიური პროგნოზი
ცნობილი ექიმი ონკოლოგი და გენეტიკოსი ალექსანდრე თავართქილაძე, ძროხის რძის ვარგისიანობასთან ატეხილ სკანდალს ეხმაურება. შეგახსენებთ, რომ გუშინ, სურსათის ეროვნულმა სააგენტომ ინფორმაცია გაავრცელა, რომლის თანახმადაც იმპორტირებული რძის 5 ნიმუშში აფლატოქსინ M1-ის გადაჭარბებული ოდენობა დაფიქსირდა.
სურსათის ეროვნული სააგენტოს ცნობით, აღნიშნული პროდუქტის ბაზრიდან ამოღება და დალუქვა მიმდინარეობს. აფლატოქსინების გადაჭარბებული რაოდენობა "სოფლის ნობათის" რძის ნიმუშებში გამოვლინდა.
ალექსანდრე თავართქილაძე:
- ძალიან რთულია როცა ვისმენთ, რომ ყოველდღიური მოხმარების საკვებ პროდუქტებში არის ნაპოვნი ისეთი კანცეროგენი, როგორიცაა აფლატოქსინი… თუმცა მე, როგორც ონკოლოგი და გენეტიკოსი ვფიქრობ, რომ მოცემული საკითხი კარგად/სწორად უნდა იქნას შესწავლილი და არ უნდა მივეცეთ უკიდეგანო სტრესს, თუმცა ვფიქრობ, საკითხი ნამდვილად იმსახურებს განსაკუთრებულ ყურადღებას…
…ცუდი ის არის, რომ აქ მწვავე მოწამვლაზე არ გვაქვს აქცენტი (რაზეც კონცენტრირდება ექსპერტთა უმრავლესობა)… რა შედეგიც დაიდო არის ის, რომ ალფლატოქსინის ეს დოზა ვერ გამოიწვევს მწვავე მოწამვლას… მაგრამ... აფლატოქსინი B1 და მისი მეტაბოლიტი აფლატოქსინი M1 (რომელიც რძეში გადადის და სწორედ რძის პროდუქტებში გვხვდება), ხასიათდება კუმულაციური ანუ ორგანიზმში დაგროვებითი და პარალელურად აქტიური ბიოქიმიური მოქმედებით.
როგორ ხდება დაგროვება (კუმულაცია)?
- აფლატოქსინი B1 ღვიძლში მეტაბოლიზდება და გარდაიქმნება აქტიურ მეტაბოლიტებად, მათ შორის აფლატოქსინი M1-დ, რომელიც შემდეგ ხვდება რძესა და რძის პროდუქტებში. - ქრონიკული მოხმარებისას მცირე დოზებიც კი თანდათანობით სხეულში დაგროვებას იწვევს, რაც დაზიანების რისკს ზრდის.
რატომ და როგორ იზრდება კიბოს რისკი ხანგრძლივი მოხმარებისას?
აფლატოქსინები, განსაკუთრებით B1 ფორმა, მიჩნეულია ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ ბუნებრივ კანცეროგენად. ის ძირითადად ზრდის:
1. ღვიძლის კიბოს (ჰეპატოცელულური კარცინომა) განვითარების რისკს.
2. DНA-ის დაზიანებისა და გენური მუტაციების ალბათობას, რამაც შესაძლოა სხვა სიმსივნური პროცესებიც გამოიწვიოს.
რაც შეეხება აფლატოქსინის M1 ფორმას
- აფლატოქსინი M1, რომელიც რძეში გადადის, B1-თან შედარებით ნაკლებად, თუმცა მაინც კანცეროგენულია და შეუძლია გამოიწვიოს ჯანმრთელობის პრობლემები, განსაკუთრებით ბავშვებში და ქრონიკულად მომხმარებელ პირებში.
- მუდმივად მცირე რაოდენობით აფლატოქსინის შემცველი რძის პროდუქტების მიღება მნიშვნელოვნად ზრდის ჯამურ რისკს.
ასევე გავითვალისწინოთ, რომ...
აფლატოქსინების არსებობის რისკი მაღალია კუსტარულად (სახლის პირობებში, ტრადიციული წესით) დამზადებულ ჩირსა და ჩაიში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც პროდუქტი ინახება არასწორად ან მოუხერხებელ პირობებში, სადაც ტენიანობა და ტემპერატურა მაღალია.
რატომ წარმოიქმნება აფლატოქსინი კუსტარულ პროდუქტებში?
აფლატოქსინი წარმოიქმნება Aspergillus-ის ტიპის სოკოების (ძირითადად Aspergillus flavus და Aspergillus parasiticus) მოქმედების შედეგად. მათი ზრდისთვის ხელსაყრელი პირობებია:
• მაღალი ტენიანობა (70%-ზე მეტი)
• სითბო (20-40°C)
• ჰაერის ცირკულაციის ნაკლებობა და ზოგადად მზა პროდუქციის შენახვის არავენტილირებული საწყობების არარსებობა
• არასწორი ან არასაკმარისი გამოშრობა.აფლატოქსინის რისკის შემცველი პროდუქტებია:
• ჩირი (განსაკუთრებით ლეღვი, ქიშმიში, ქლიავი, ატამი, ვაშლი, გარგარი)
• ჩაი და მცენარეული ნაყენები, თუ ჩაის მცენარე (ბალახეული, ყვავილები) ცუდად გაშრა ან ტენიან, დახურულ სივრცეში შეინახეს.
როგორ შევამციროთ რისკი?
• შეარჩიეთ პროდუქტი, რომელიც კარგადაა გამშრალი, არ არის ტენიანი, წებოვანი და არ გააჩნია ობის ან უცნაური სუნის ნიშნები.
• პროდუქტი ინახეთ მშრალ, გრილ და კარგად ვენტილირებულ სივრცეში.
• რეგულარულად შეამოწმეთ პროდუქტები და მოიშორეთ ნებისმიერი ობის ნიშნის მქონე ჩირი ან ჩაი.
• ასპერგილუს ფლავუსი შეიძლება ზოგჯერ ობის სახით ვერ დავინახოთ და მაგალითად ვიგრძნოთ გემო… განსაკუთებით ცხელი სასმელების მოხმარების დროს ის ორგანიზმში ძალიან კარგად შეიწოვება და ნელ-ნელა გროვდება ორგანიზმში ანუ კუმულირდება და აზიანებს ჩვენს გენებს და შემდეგ პოტენციურად ზრდის ქრონიკული ანთებების და ავთვისებიანი სიმსივნეების განვითარების რისკებს.
ამგვარად, კუსტარულად დამზადებულ ჩირსა და ჩაიშიც აფლატოქსინების რისკი ნამდვილად არსებობს, განსაკუთრებით არასწორი დამუშავებისა და შენახვის პირობებში. ამიტომ, განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციეთ პროდუქტის ხარისხსა და შენახვის წესებს.
ამიტომ უნდა გაკონტროლდეს ყველა ხსენებული პროდუქტი და არა მხოლოდ აფლატოქსიბენზე არამედ სხვა გავრცელებულ კანცეროგენებზეც:
1. აფლატოქსინი B1• პროდუქტები: მარცვლეული, თხილეული, ჩირი, ჩაი, სანელებლები
• ასოცირებული სიმსივნე: ღვიძლის კიბო
2. ნიტროზამინები (Nitrosamines)
• პროდუქტები: დამუშავებული ხორცი (ძეხვი, სოსისი, ლორი, ბეკონი)•
ასოცირებული სიმსივნე: კუჭის, მსხვილი ნაწლავის, საყლაპავის კიბო
3. პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადები (PAH)
• პროდუქტები: გრილზე ან ნახშირზე შემწვარი ხორცი, შებოლილი პროდუქტები
• ასოცირებული სიმსივნე: კუჭის, მსხვილი ნაწლავის, ფილტვის კიბო
4. ჰეტეროციკლური ამინები (HCAs)
• პროდუქტები: მაღალ ტემპერატურაზე მომზადებული ხორცი (მწვადი, შემწვარი)
• ასოცირებული სიმსივნე: მსხვილი ნაწლავის, პანკრეასის, პროსტატის კიბო
5. აკრილამიდი
• პროდუქტები: შემწვარი კარტოფილი, ჩიფსები, გამომცხვარი პური, ტოსტები, ორცხობილები
• ასოცირებული სიმსივნე: თირკმლის, საშვილოსნოს, საკვერცხის, პანკრეასის კიბო6. ალკოჰოლი (ეთანოლი)
• პროდუქტები: ალკოჰოლური სასმელები
• ასოცირებული სიმსივნე: ღვიძლის, პირის ღრუს, საყლაპავის, მკერდის, მსხვილი ნაწლავის კიბო
7. ბენზოპირენი
• პროდუქტები: შებოლილი ხორცი და თევზი, ნახშირის ცეცხლზე მომზადებული საკვები
• ასოცირებული სიმსივნე: კუჭის, საყლაპავის, ფილტვის კიბო
8. ფორმალდეჰიდი
• პროდუქტები: ცუდად შენახული ზღვის პროდუქტები, ზოგიერთი კონსერვი, დაბალხარისხიანი ხორცპროდუქტი
• ასოცირებული სიმსივნე: ნაზოფარინგეალური, კუჭის კიბო, ლეიკემია
9. დიოქსინები
• პროდუქტები: ცხიმიანი ხორცი, თევზი, რძის პროდუქტები, კვერცხი (დაბინძურებული გარემოს შემთხვევაში)
• ასოცირებული სიმსივნე: ღვიძლის კიბო, ლიმფომა, ფილტვის, კანის კიბო
10. ტრანს-ცხიმები
• პროდუქტები: მარგარინი, გამომცხვარი ტკბილეული, ჩიფსები, სწრაფი კვების პროდუქტები
• ასოცირებული სიმსივნე: მსხვილი ნაწლავის, მკერდის, პროსტატის კიბო
11. ხელოვნური დამატკბობლები (საქარინი, ასპარტამი)
• პროდუქტები: გაზიანი სასმელები, დიეტური პროდუქტები, საღეჭი რეზინი
• ასოცირებული სიმსივნე: საშარდე ბუშტის კიბო, ლიმფომები, ლეიკემია
12. ბისფენოლ A (BPA)
• პროდუქტები: კონსერვის ქილები (ბისფენოლით დაფარული), პლასტმასის ჭურჭელი, სასმლის ბოთლები
• ასოცირებული სიმსივნე: მკერდის, პროსტატის, საკვერცხის, საშვილოსნოს სიმსივნეები
ამიტომ სიმშვიდისა და ჯანმრთელობისათვის სასურველია პროდუქტები კონტროლდებოდეს სხვა გავრცელებულ კანცეროგენებზეც…
რაც შეეხება აფლატოქსინების, თუნდაც მინიმალური, ქრონიკული მოხმარება ნამდვილად ზრდის ონკოლოგიური დაავადებების რისკს
ამიტომ მნიშვნელოვანია პროდუქტის ხარისხის კონტროლი და დაცვა უსაფრთხოების სტანდარტების მიხედვით…
მე პირადად ამ საკითხმა ძალიან ამაღელვა, თუმცა იმედს ვიტოვებ რომ ბევრად მეტ ინფორმაციას შევაგროვებ ამ მიმდინარე საკითხებთან დაკავშირებით და ჩემს მოკრძალებულ აზრს მოგაწოდებთ, თავისი რეკომენდაციებით.
წაიკითხეთ ასევე:
- რა შემთხვევაში იწვევს აფლატოქსინების მიღება მძიმე დაავადებებს - პაატა იმნაძე "სოფლის ნობათის" რძის ნიმუშებში აფლატოქსინების გამოვლენის ფაქტს ეხმაურება
- "გაყიდვიდან ვიღებთ აზერბაიჯანში წარმოებული რძის მცირე პარტიას" - "სოფლის ნობათი" განცხადებას ავრცელებს
