დღემდე თაღლითობის უამრავი სქემა გაშიფრულა, მაგრამ თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით, ინტერნეტ სივრცეში თაღლითები სულ ახალ-ახალ ხრიკებს იგონებენ და არც მსხვერპლების პოვნა უჭირთ. სიფრთხილისკენ მოწოდების მიუხედავად, სამწუხაროდ, ადამიანები მაინც ებმებიან ინტერნეტ აფერისტების მახეში და ამიტომაც მთელ მსოფლიოში დაზარალებულთა რიცხვი ყოველდღიურად იზრდება. ინტერნეტთაღლითობის ფიშინგი ჰქვია და ფიშერები კარგი ფსიქოლოგებიც არიან, იციან, რით მოხიბლონ ადამიანები და ინტერნეტმომხმარებლებიც ამ მომხიბვლელი წინადადებით ინტერესდებიან, იოლი გზით გამდიდრების სურვილი უჩნდებათ და ამიტომაც ადვილად ებმებიან მათ მახეში. საქმე იქამდე მიდის, რომ თავად აწვდიან მათ საკუთარ საბანკო მონაცემებს. უნდა გვახსოვდეს, თუ არ ვიქნებით ფრთხილად, ნებისმიერ წამს შეიძლება დავზარალდეთ და ამის ხელშემწყობები ჩვენ თავად ვიყოთ. როგორც წესი, გამოცდილი თაღლითებისთვის პრობლემას არ წარმოადგენს ელფოსტის პაროლის, საბანკო ბარათის ნომრის ან ინტერნეტბანკის მონაცემების გაგება თუ გაყალბება. ისინი ძირითადად ყალბ პლატფორმებს იყენებენ და მათი იდენტიფიცირება, დამნაშავის კვალზე გასვლა ურთულესია. ამიტომაც ფიშინგი მაინც რჩება ინტერნეტის ერთ-ერთ ყველაზე საშიშ პრობლემად. სწორედ ამიტომ ფიშინგთან ბრძოლის ნაცვლად მისგან თავდაცვას უფრო გვირჩევენ. მაგალითად, როცა რომელიმე ყიდვა-გაყიდვის საიტზე განცხადებას ტვირთავ, საიტის ადმინისტრაცია გატყობინებს ამ საფრთხის შესახებ, რადგან თაღლითები აქტიურად იყენებენ სწორედ ყიდვა- გაყიდვის სხვადასხვა საიტებს, ასევე "ვოცაპს", "ვაიბერს", სოციალურ ქსელებს...
ჩვენი რესპონდენტი ამბობს, რომ ბოლო დროს ფიშერები ძალიან გააქტიურებულები არიან და თავისი ისტორია მოგვიყვა:
"მინდამ მოგიყვეთ ახალი თაღლითური სქემის შესახებ, რომელში გახვევა მეც დამიპირეს, თუმცა არ გავები. თქვენთან მომართვის მიზანი ერთია, მინდა სხვებიც გავაფრთხილო. თუ თქვენ გაქვთ გაკეთებული განცხადება პრესტიჟული ქონების გაყიდვაზე, სიფრთხილით უნდა მოეკიდოთ თითოეულ შემოსულ ინფორმაციას და სატელეფონო ზარს. მე პირადად მქონდა განცხადება დადებული ყიდვა გაყიდვის ერთ-ერთ საიტზე და მივიღე შეტყობინება ფოსტაზე, რომ სურდათ ჩემი ბინის შეძენა. ის პირი გამეცნო როგორც უკრაინელი სამხედრო მაღალჩინოსანი. როცა დავგუგლე ინტერნეტში, მისი სახელი და გვარი ძალიან მარტივად იძებნებოდა ინტერნეტში, ასევე "იუთუბზე" და ვიკიპედიაშიც. მან მომწერა, რომ დაინტერესებული იყო საქართველოში ინვესტირებით და სურდა ჩემი ბინა ეყიდა. ასეთ დროს ბუნებრივია ადამიანი თანხმდები, მზად ხარ მიყიდო შენი უძრავი ქონება. მეც დავეთანხმე, ამ დროს მისგან, რომელიც ფეიკი ადამიანი აღმოჩნდა, მივიღე ასეთი წინადადება, რომ მას სურდა საქართველოში დიდი თანხის ინვესტირება და ის მზად იყო რამდენიმე მილიონი გამოეგზავნა ნაღდი ფულის სახით დიპლომატიური ფოსტით ჩემს სახელზე, ხოლო შემდგომში თვითონ ჩამოვიდოდა და ჩემს მიერ შეთავაზებულ ბიზნესებში ინვესტირებას გააკეთებდა, მე კი ამ ბიზნესებში წილს და ხელფასს მივიღებდი. ის მეუბნებოდა, რომ იყო უკრაინელი, რომელიც გამეცნო როგორც სამხედრო პირი, ჩემს შემთხვევაში კირილო ბუდანოვი იყო, უკრაინის სამხედრო დაზვერვის უფროსი, რომელმაც მომწერა ისიც, რომ ის ფრონტი ხაზზეა და მას არ აქვს შესაძლებლობა ტელეფონზე ან ვიდეო ზარით საუბრის.
ამის შემდეგ მეილზე თაღლითისგან მივიღე მორიგი შეტყობინება, რომ ის იყენებს თავის გავლენებს და დიპლომატიური ფოსტით აგზავნის ამ მილიონებს ჩემთან, ხოლო ჩემი, როგორც მიმღები პირის ვალდებულება იყო 1300 დოლარი გადამეხადა საბაჟო პროცედურების დასასრულებლად. ხშირ შემთხვევაში ეს თანხა 5000 დოლარამდე მერყეობს. ისინი იყენებენ https://skywestdeliveryexpressltd.com/ როგორც გადამზიდავს, რომელიც შესაძლოა მათი თაღლითური სქემის ნაწილიც არის. ამ გადამზიდავი კომპანიისგან მივიღე ტვირთის გამოგზავნის ტრეკინგ ნომერიც, რომლის მეშვეობითაც ადამიანი დარწმუნდები, რომ თქვენ სახელზე 100 კგ-ზე მეტი ტვირთია გამოგზავნილი და გაჩერებულია თანხის გადაუხდელობის გამო.
როგორც კი თქვენ ფულს გადარიცხავთ თაღლითების მიერ გამოგზავნილ საბანკო რეკვიზიტებზე, თქვენთან კომუნიკაცია შეწყდება, ტვირთი აორთქლდება. ამიტომ მივმართავ საზოგადოებას, თავს გაუფრთხილდით, არ გაებათ ამ თაღლითობაში.
მე, რა თქმა უნდა, ყველა მეილი ხელთ მაქვს, ჩემს შემთხვევაში როგორც უკვე აღვნიშნე, კირილო ბუდანოვის, უკრაინის სამხედრო დაზვერვის უფროსის სახელით მესაუბრებოდნენ, აქ ფსიქოლოგიაც არის გამოყენებული. ამ კაცთან საერთოდ კომუნიკაციაში რომ შედიხარ, რუსების მტერი ხარ. მომავალში ამის ხმამაღლა თქმაც კი არ შეგიძლია. ფულიც არ არის ამხელა, რომ ყვირილი ატეხო და გრცხვენია ადამიანს იმის აღიარებაც, რომ მოგატყუეს, ამ მახეში გაები და ამაზეც ხმამაღლა ვერ საუბრობ. მათი სქემა საკმაოდ კარგად არის დახვეწილი, რომ ეჭვი არაფერში შეიტანო. აქვთ ამ პიროვნების პასპორტი, რომელსაც ასევე გიგზავნიან. გიგზავნიან ანგარიშის ნომერს, სადაც თანხა უნდა ჩარიცხო. მოკლედ მთელი სცენარია შემუშავებული, რომ ადვილად მოტყუვდე. ჩემს შემთხვევაში პასუხები დაგვიანებით მოდიოდა და ამის მიზეზად საბრძოლო მოქმედებების ინტენსივობას ასახელებდა ის, ესეც იმიტომ კეთდებოდა, რომ ეჭვი არაფერში შემეტანა.
თაღლითებმა გამოგზავნეს "დიპლომატის" პირადობის დამდასტურებელი დოკუმენტის ასლი, მათი მითითებით, ფული ამ პიროვნებისთვის უნდა ჩამერიცხა.
მე პირველივე მეილიდან შევიტანე ეჭვი მასში, თავიდან პრანკი მეგონა, (სატელეფონო ხულიგნობის სახეობა - ავტ. ) მერე მალე მივხვდი, რომ ფროდი (საკომუნიკაციო მომსახურებაში არსებული თაღლითური ქმედებები - ავტ.) იყო და მაქსიმალურად შევყევი, რომ ბოლომდე გამეგო ყველაფერი. ვფიქრობ, ბევრ ქართველს გაატყავებენ ისინი, ამიტომ გადავწყვიტე ამაზე ხმამაღლა მესაუბრა და მინდა მივმართო ადამიანებს, რომ იყვნენ ძალიან ფრთხილად, არ გაებან ამ ადამიანის და მსგავსი თაღლითების მახეში".
თაღლითურ სქემებზე კომენტარი ვთხოვე ადმინისტრაციულ, სამოქალაქო საქმეთა და ბავშვთა უფლებებში სპეციალიზებულ ადვოკატს ნუგბარა როსტიაშვილს. მისი თქმით, საქართველოში ამ გზით დაზარალებული უამრავი ადამიანია. თავად მასაც მოუწია რამდენიმე დაზარალებულის დაცვა.
ადვოკატი ნუგბარა როსტიაშვილი:
- თაღლითები ხშირად იმ საიტებზე უსაფრდებიან ადამიანებს, რომლებზეც ყიდვა-გაყიდვის განცხადებები იტვირთება და მერე იწყებენ განმცხადებლების წამოგებას ანკესზე. მე ვიცავდი ადამიანს, რომელსაც გაუგზავნეს ლინკი, მას ჰქონდა ასეთი მინაწერი, "ეს ბინა შენია?" გადავიდა ამ ლინკზე გაუცნობიერებლად და მოიპოვეს წვდომა მის მონაცემებთან.
რაც შეეხება იმ ამბავს, რაზეც თქვენი რესპონდენტი საუბრობს, ძალიან კარგია, რომ ის დროულად გაერკვა სიტუაციაში და არ დაზარალებულა, მაგრამ მას ვურჩევ მაინც მიმართოს პოლიციას და მიაწოდოს ეს ინფორმაცია. გადასცეს ის მონაცემები, რაც მას ხელთ აქვთ, უთხრას, რომ ასეთი ტიპის დანაშაულს ჰქონდა ადგილი, თუკი მსგავსი განცხადებით იგივე პიროვნებაზე სხვასაც აქვს მიმართული, შეიძლება სხვას გამოადგეს ეს მასალები და დადასტურდეს, რომ ეს არის ორგანიზებული დანაშაული, რის ნიშნებიც აშკარად ჩანს, რადგან ზედმეტად კარგად აქვთ შეფუთული თაღლითობის სქემა. საკმაოდ გავრცელებული ხრიკია ცნობილი ადამიანების გვარ-სახელების გამოყენებაც, რასაც ამ, კონკრეტულ შემთხვევაშიც ჰქონდა ადგილი. სხვათა შორის, ხშირად სწორედ უკრაინელები და რუსები არიან მსგავსი ფიშინგ სქემების დამფუძნებლები და ხელშემწყობები. თუ რამდენიმე მსგავსი ქეისის მასალების შეგროვდა, სისხლის სამართლის საქმის აღძვრა იქნება შესაძლებელი. გარდა ამისა, ფიშინგის სხვა ბევრი სახეობაც არის ცნობილი, რამდენადაც ვითარდება ტექნიკა და ინტერნეტსფერო, უფრო და უფრო ხვეწავენ ისინი სქემებს, ამიტომ ძალიან ფრთხილად უნდა ვიყოთ.
ბევრი დაუცველი შეტყობინება მოდის ფოსტაზეც, ამიტომ უნდა გვახსოვდეს, რომ უცხო ლინკი არ უნდა გახსნა, თორემ შეიძლება ავტომატურად დადასტურდეს შენი ინფორმაცია. ასევე ბარათების მონაცემები გუგლში არ უნდა დაიმახსოვროთ!
ასეთი ფაქტიც იყო, ჩემი კლიენტი ყიდდა "აიფონის" ტელეფონს, დაუკავშირდნენ, უთხრეს, რომ უცხოეთიდან ურიცხავდნენ თანხას, გიგზავნით ლინკს, ამაზე თქვენი თანხმობაა საჭირო, ბარათის მონაცემები უნდა შეიყვანოთო, ესეც მოტყუვდა, შეიყვანა ბარათის მონაცემები და მის ანგარიშზე არსებული 1500 ლარამდე თანხა მაშინვე მოხსნეს მისი ანგარიშიდან და გადარიცხეს ერთ-ერთი ცნობილი ქართული ბანკის ანგარიშზე, ჩაერიცხა კონკრეტულ პიროვნებას. უფრო მეტიც, ძალიან სწრაფად ამ ადამიანის ანგარიშიდან საბანკო სესხი, 9500 ლარიც გაიაქტიურეს და ეს თანხაც გადარიცხეს ისევ იმავე ბანკში, იმავე პირის ანგარიშზე. მაშინვე დარეკა ამ ქალბატონმა ბანკში, როცა მისი ანგარიშიდან თანხა მოიხსნა და მოითხოვა ანგარიშის დაბლოკვა, მაგრამ ბანკისგან მიიღო უარი, უთხრეს, რომ ფიზიკური პირის ანგარიშს ვერ დაბლოკავდნენ. ამასობაში ვიდრე ამას არკვევდა ბანკის თანამშრომელთან, უკვე 9500 ლარიანი სესხი გააქტიურეს და დასვეს იმავე ანგარიშზე. ესეც უთხრა, მაგრამ მაინც არ დაიბლოკა იმ კაცის ანგარიში. ჩვენ მივმართეთ სასამართლოს და მოვითხოვეთ ამ თანხების უკან დაბრუნება. ყველაზე ცუდი, რაც იყო ჩვენს შემთხვევაში, ბანკმა ამ ქალბატონს მოსთხოვა იმ გადარიცხული სესხის თანხა თავად სასწრაფოდ დაეფარა. მას მოუწია ამ სესხის დაფარვაც, ორმაგად დაზარალდა ეს ადამიანი და დაიწყო ბრძოლა სასამართლოში. როგორც წესი, ასეთი თაღლითური სქემების დროს ძირითადად უცხოურ ანგარიშებს იყენებენ და იქ კვალზე გასვლა ძალიან ჭირს. ჩვენს შემთხვევაში თაღლითი საქართველოში იყო, იმავე ბანკში ჰქონდა თაღლითსაც ანგარიში გახსნილი, საიდანაც ამ ქალბატონს თანხა მოუხსნეს, ამიტომ ამ ბანკს ჩვენ ვედავებოდით იმასაც, რომ ის პირი იყო მისი მომხმარებელი...
- რადგან ქართული ბანკის კონკრეტული პირის ანგარიშზე ჩაირიცხა ის 9500 ლარი, ალბათ პრობლემა არ იყო გამოვლენა დამნაშავის და მისგან ამ თანხის ამოღება...
- ჩვენ ვიჩივლეთ სასამართლოში და ბანკისგან ვითხოვდით ამ თანხის დაბრუნებას, რადგან იმავე წუთას შეატყობინა ქალბატონმა ბანკს, აცნობა ისიც, ვისთანაც იყო თანხა ჩარიცხული და მოითხოვა მისი ანგარიშის დაბლოკვა. კომპიუტერულ მონაცემებში შეღწევა სისხლის სამართლის დანაშაულია, მაგრამ ამ შემთხვევაშიც ზარალის ანაზღაურება თუ გინდა, მაინც სამოქალაქო წესით უნდა მოითხოვო ამის ანაზღაურება... გიწევს ბაჟის გადახდა, სასამართლოში სარჩელის შეტანა და სამოქალაქო გზით დავა სასამართლოში, რომ დაიბრუნო შენთვის წართმეული თანხა. სამწუხაროდ, ხშირად ამას უკან ვერ იბრუნებ, როგორც წესი, ეს გადარიცხულია უცხოურ ანგარიშებზე. ჩვენ რომ ვიჩივლეთ სასამართლოში, ბუნებრივია არ გაჭირდა იმ პირის იდენტიფიცირება. სასამართლო პროცესზე მოვიდა ის პირი, ვის სახელზეც იყო გადარიცხული ეს თანხები და აღმოჩნდა შშმ პირი. აშკარად თაღლითი იყო, ასე ჰქონდათ ეს სქემა შეფუთული. პროცესზე მოყვა მეუღლე, რომელიც ამტკიცებდა, რომ მის ქმარს ეს არ ჩაუდენია, მას ცალი ხელი არ ჰქონდა, ცოლი ასევე ამტკიცებდა, ჩემს ქმარს ლაპარაკის უნარიც არ აქვს და მის ანგარიშზე არანაირი თანხა არ ჩარიცხულიაო. რეალურად ისინი იტყუებოდნენ. ტრანზაქცია მასთან შევიდა... ამ საქმის განხილვა სასამართლოში არ გაგრძელებულა, რადგან აშკარად თავად ბანკს არ უნდოდა ამ საქმეზე სასამართლოს გადაწყვეტილების დადგომა, ამით შეიქმნებოდა სასამართლო პრეცედენტი და შემდეგ სხვა მოქალაქეებს, რომლებიც ამ გზით დაზარალდებიან, ექნებოდათ ხელთ ეს პრეცედენტული განაჩენი და მოითხოვდნენ ისინიც ანალოგიურად დაკარგული თანხის დაბრუნებას. ამიტომ სასამართლოს ვერდიქტი არ აწყობდა ბანკს, შესაბამისად, სარჩელი გამოგვატანინეს და აგვინაზღაურეს ზარალი სრულად, ბაჟიც დავიბრუნეთ.
მოკლედ, თუ იჩივლებ, მტკიცების ტვირთი მერე შენზეა და ძალიან რთულია ამტკიცო შენი სიმართლე. მაგალითად, პირადად მეც ყოველთვის ვფრთხილობ, თუ რამეს ვყიდულობ ინტერნეტით, მაშინაც ვცდილობ ისეთი ბარათის მონაცემები მივუთითო, რომელსაც ძირითად ბარათად არ ვიყენებ, რომ უფრო მეტად ვიყო დაცული. ყველა საბანკო დაწესებულება, როცა გაძლევს ბარათს, გაფრთხილებს, რომ ეს პირადი მონაცემები დაიცვა და თუკი შენ ვიღაც მესამე პირს გაანდობ შენი ბარათის მონაცემებს, ამაზე პასუხისმგებელი ბანკი აღარ იქნება.
ბევრი შემთხვევაა ასეთი - ტექნიკას როცა ყიდის ადამიანი, ამ დროს მოდის შეტყობინება, ვყიდულობ და დამიდასტურეო, გადადიხარ რაღაც ლინკზე და უცებ თანხას გაჭრის, რის კვალს ვეღარ აგნებ. ათასნაირი სქემებია, მაგალითად არის კიდევ ასეთი სქემა, ელექტრონული ფოსტით ერთი და იმავე შინაარსის უამრავ წერილს აგზავნიან. ადრესატები შემთხვევითი ადამიანები არიან. წერილი შეიცავს გაფრთხილებას მონაცემების განახლების აუცილებლობის შესახებ და გადადიხარ ყალბი ინტერნეტგვერდის ბმულზე, რომელიც ვიზუალურად ნამდვილის იდენტურია. წერილის მიმღებთა უმეტესობა ყურადღებას არ აქცევს მცირედ განსხვავებას. ფიშერი ამ გზებით იგებს მომხმარებლის სახელს, პაროლს, საბანკო ანგარიშისა და ბარათის ნომერს და მთავარ მოქმედებაზეც გადადის. ქსელი მთელ მსოფლიოშია მოდებული და ვერასდროს გაიგებ წერილს საიდან გიგზავნიან. ამიტომ არ გადახვიდეთ საეჭვო ბმულებზე. ყურადღებით დააკვირდი იმ ვებგვერდის მისამართს, სადაც პაროლი შეგყავს. ზოგიერთ შემთხვევაში, გაყალბებული მისამართი შეიძლება მხოლოდ ერთი სიმბოლოთი განსხვავდებოდეს ნამდვილისგან. არავის გადასცეთ თქვენი ინტერნეტ და საბანკო მონაცემები ტელეფონის ან ელექტრონული ფოსტის მეშვეობით; დაეჭვების შემთხვევაში აუცილებლად დაუკავშირდით თქვენს ბანკს, ხოლო თუ ამას ვერ ახერხებთ, ნებისმიერ დროს შეგიძლიათ შეცვალოთ პაროლი, რომელიც სასურველია, ციფრების, ასოებისა და სიმბოლოების კომბინაციას წარმოადგენდეს; კარგად დააკვირდით ელექტრონული ფოსტით მოსული ბმულის ბრაუზერში მითითებულ მისამართს. ნუ შეხვალთ მოულოდნელად ამომხტარ მოციმციმე ბმულებში. გამოიჩინეთ სიფრთხილე!