"შორის ქსელი", ანუ მოლდოველთა ხმების ყიდვის პროექტი, რომელიც მოსკოვიდან იმართებოდა - ვინ არის გაქცეული ოლიგარქი, იგივე გაყალბების დირიჟორი და როგორ მუშაობდა მისი ქსელი?
წინასწარი შედეგებით, მოლდოვას საპრეზიდენტო არჩევნებში პროევროპულმა კანდიდატმა, მოქმედმა პრეზიდენტმა მაია სანდუმ გაიმარჯვა. BBC-ის ცნობით, საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის ხმების 98%-ის დათვლის შემდეგ მიღებული მონაცემები აჩვენებს, რომ სანდუ თითქმის 55%-ით ლიდერობს, მისმა მეტოქემ, ალექსანდრე სტოიანოგლომ, რომელსაც მხარს პრორუსული “სოციალისტების პარტია“ უჭერდა, ხმების 45.03%-ი მოიპოვა.
მოლდოვას საპრეზიდენტო არჩევნებმა, რომელიც ქვეყნის დღევანდელი პროდასავლური ხელისუფლებისთვის ლამის შოკურ თერაპიად იქცა, მთელი მსოფლიოს ყურადღება მთელი რიგი მიზეზების გამო მიიპყრო. მათგან ერთ-ერთი იყო ის მექანიზმი, რომლითაც ქვეყნის მომავალი ლამის ხმების ნაღდი ფულით ყიდვით განისაზღვრა და ეს ხდებოდა ღიად, გაოგნებული საზოგადოების წინაშე.
პრეზიდენტი მაია სანდუ, რომელიც იბრძოდა ხელისუფლებაში დარჩენისთვის, ადანაშაულებს გარე ძალებს ამომრჩევლების მოსყიდვით მოლდოვის დემოკრატიაზე უპრეცედენტო თავდასხმაში.
მოლდოველი ექსპერტები ამბობენ, რომ თუ დაიცავთ რომაული სამართლის პრინციპს "მოძებნეთ ის, ვინც ისარგებლებს“, მაშინ ძნელი გასაგები არ იქნება, თუ ვინ შეიძლება იყოს დაინტერესებული პატარა და ეკონომიკურად სუსტი მოლდოვის შიგნით დესტაბილიზაციით.
"იმ პირობებში, როდესაც რუსეთი საერთაშორისო იზოლაციაშია, ნებისმიერი სახელმწიფო, რომელიც აღიარებს რუსეთს მეგობარ სახელმწიფოდ, რომელიც ემორჩილება მის დიქტატს, არის რუსეთის დიდი საგარეო პოლიტიკური მიღწევა. ამიტომ ისინი მთელი ძალით იბრძვიან მოლდოვისთვის. ამიტომაც ხარჯავენ აქ ფულს“, - ამბობს პოლიტოლოგი ანატოლი ტარანუ, მოლდოვის ყოფილი ელჩი რუსეთში.
ოფიციალური კიშინიოვი, მისი დასავლელი პარტნიორები და სხვადასხვა პოლიტოლოგი ქვეყნიდან გაქცეულ ოლიგარქ ილან შორს მოლდოვაში რუსული გავლენის მთავარ დირიჟორს უწოდებენ.
ეს სახელი უკვე დიდი ხანია ჩნდება აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის, ევროკავშირისა და შვეიცარიის სანქციების სიებში და მოლდოვაში ჩატარებულ არჩევნებთან დაკავშირებით მსოფლიოს უმსხვილესი გამოცემების სათაურებშიც მოხვდა.
-
ვინ არის ის, კონკრეტულად როგორ უკავშირდება მოსკოვს?
ილან შორი და მისი თანამოაზრეები ღიად საუბრობენ თავიანთ პრორუსულ შეხედულებებსა და მისწრაფებებზე.
ა. წ. 9 მაისს, ის თავის უახლოეს მოკავშირეებთან ერთად, ესწრებოდა მოსკოვში, წითელ მოედანზე გამართულ გამარჯვების აღლუმს და იჯდა სპეციალურად მიწვეულთა ლოჟაში.
ერთი კვირის შემდეგ ცნობილი გახდა, რომ შორმა მიიღო რუსეთის მოქალაქეობა, ხოლო რამდენიმე კვირის შემდეგ კი, პეტერბურგის საერთაშორისო ეკონომიკურ ფორუმზე (SPIEF) წარმოადგინა "მოლდავეთის სასამართლო“, სადაც ის გადაიღეს ვლადიმერ პუტინთან, მარია ზახაროვასთან და "რუსული სამყაროს" იდეოლოგ ალექსანდრე დუგინთან ერთად.
გაქცეული ოლიგარქი 1987 წელს დაიბადა ისრაელში, მოლდოვიდან რეპატრიანტ, ბიზნესმენ მირონ შორის ოჯახში, რომელიც დატოვა საბჭოთა კავშირი 1970-იან წლებში, ებრაული ემიგრაციის პირველი ტალღის დროს. 1990-იან წლებში, მეორე ტალღის მწვერვალზე, როდესაც მილიონობით ადამიანი ტოვებდა საბჭოთა კავშირს, შორის ოჯახი საპირისპირო მიმართულებით წავიდა და მოლდოვაში დაბრუნდა.
ცვლილებების ეპოქაში მამის წარმატებულმა ბიზნესმა (ტანსაცმლისა და პარფიუმერიის ბრენდები და კოსმეტიკური მაღაზიების გაერთიანება ShorHolding), რომლის მემკვიდრეც ილან შორი 18 წლის ასაკში გახდა, მისცა მას პოლიტიკაში მარტივად შესვლის შესაძლებლობა.
შორი პოლიტიკაში გააქტიურდა 2010-იან წლებში.
2015-19 წლებში იგი მოლდოვის ქალაქ ორჰეის მერის თანამდებობაზე მუშაობდა. სხვადასხვა სოციალური პროექტების წყალობით, რომელთა ნაწილს თვითონ აფინანსებდა, ქალაქელებს შორის საკმაოდ დიდი მხარდაჭერა მოიპოვა.
ის დღემდე აკონტროლებს პენსიონერებისთვის 2000 ლეის (დაახლოებით 100 ევრო) ოდენობის დამატებითი ანაზღაურების პროგრამას. ბოლო დრომდე, დაახლოებით, 30 ათასი ადამიან იღებდა ამ დანამატს.
2016 წელს პოლიტიკოსმა შექმნა "შორის პარტია" და ხელმძღვანელობდა მას იმ მომენტამდე, ვიდრე 2023 წელს მოლდოვის სასამართლომ იგი არაკონსტიტუციურად არ გამოაცხადა და გააუქმა, თუმცა პარტიის წარმომადგენლებმა შეინარჩუნეს მანდატები პარლამენტში და განაგრძეს მუშაობა დამოუკიდებელ დეპუტატებად.
2019 წელს შორი გაიქცა მის წინააღმდეგ აღძრული სისხლის სამართლის საქმის გამო, რომელიც შეეხებოდა 2014 წელს, მოლდოვის საბანკო სისტემიდან მილიარდი დოლარის გატანას.
პროცესი რამდენიმე წელი გაგრძელდა და 2023 წლის აპრილში, მას დაუსწრებლად მიესაჯა 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა და გამოცხადდა მასზე ძებნა.
ისრაელში ხანმოკლე ყოფნის შემდეგ, შორი დასახლდა რუსეთში, სადაც ამჟამადაც იმყოფება. იქ მან დააარსა ბლოკი "გამარჯვება", რომელშიც შედიან მოლდოვაში მის მიერ კონტროლირებადი პარტიები და ატარებს მათ კონგრესებს მოსკოვში.
-
"შორის ქსელი“
ქვეყანაში საპრეზიდენტო საარჩევნო კამპანიის მწვერვალზე გაჩნდა ტერმინი "შორის ქსელი“. ასე ჰქვია გაქცეული ოლიგარქის ხმების ყიდვის პროექტს.
მოლდოვის პოლიციის ცნობით, მან ამ "ბადეში" მოლდოვის დაახლოებით 130 ათასი მოქალაქის გახვევა მოახერხა. მაია სანდუმ საპრეზიდენტო არჩევნების პირველი ტურის შემდეგ განაცხადა, რომ შორს შესაძლოა 300 ათასამდე ხმაც კი ეყიდაო.
სანდუს მაჩვენებლები გაზვიადებულად ეჩვენებათ პროსამთავრობო ექსპერტებსაც კი, მაგრამ 130 ათასი, რაზეც მოლდოვის პოლიციის უფროსმა ვიორელ სერნაუტანუმ ისაუბრა ოქტომბერში, არის აქტიური ამომრჩევლის 10%.
”ის არ აშენებს გზებს, ის არ აშენებს საავადმყოფოებს, ის არ აშენებს სკოლებს. ის პირდაპირ აძლევს ხალხს ფულს, ყიდულობს მათ ხმის უფლებას. ეს არის ნამდვილი ქსელი. ეს არ არის პოლიტიკური პროექტი, ეს არის კომერციული ორგანიზაცია. და ყველა კომერციულ ინიციატივას აქვს მიზანი - მოგება. ამ შემთხვევაში მიზანი არის ძალაუფლების ხელში ჩაგდება“, - განაცხადა გაგაუზის პარლამენტის დამოუკიდებელმა წევრმა ალექსანდრე ტარნავსკიმ BBC-სთან ინტერვიუში.
პოლიტოლოგების თქმით, ქვეყნის შიდა პროცესებში გარე ჩარევის მასშტაბები უზარმაზარია და ეს საგანგაშოა, მაგრამ კიდევ უფრო საგანგაშო ის არის, რომ მოლდოვა ჯერ კიდევ ვერ უწევს ეფექტიან წინააღმდეგობას.
მოლდოვის სამართალდამცავი ორგანოების ცნობით, ამ დროისთვის ილან შორმა დაახლოებით 15 მილიონი დოლარი დახარჯა თავის "ქსელზე".
რთულია ასეთი თანხის კონტრაბანდულად შეტანა ქვეყანაში, სადაც რუსეთიდან ფულის გადარიცხვა აკრძალულია. ასე გაჩნდა ვრცელი საკურიერო ქსელი: თვეების განმავლობაში ადამიანებმა - ათასობით შორზე მომუშავემ თუ რიგითმა ობივატელმა, რომლებსაც "უბრალოდ, სთხოვეს", მოლდოვაში სხვადასხვა ოდენობის ნაღდი ფული შეიტანეს
კიშინიოვის აეროპორტში ფრენებს იმ ქვეყნებიდან, საიდანაც, სავარაუდოდ, ჩადიოდნენ კურიერები (ძირითადად თურქეთიდან და სომხეთიდან) ხვდებოდნენ მებაჟეები, რომლებიც დღეს აცხადებენ, რომ "თითქმის ყველას ჰქონდა ორი, სამი ან შვიდი ათასი ევროს ოდენობის თანხა“. ამ შემოწმებებმა მოლდოვის ბევრ მოქალაქეში აღშფოთება გამოიწვია. მათი მთავარი არგუმენტი ის იყო, რომ კანონით, ნებისმიერს შეუძლია ქვეყანაში 10 ათას ევრომდე შეტანა დეკლარაციის გარეშე.
შორის ფულის მოლდოვაში გადარიცხვის კიდევ ერთი არხი შეიქმნა რუსული Promsvyazbank-ის მეშვეობით, რომელიც დაბლოკილია მოლდოვის ტერიტორიაზე, მაგრამ აგრძელებს ფუნქციონირებას პრორუსულ დნესტრისპირეთში, სადაც თანხები განაღდება ბანკომატების საშუალებით ხდებოდა.
მიუხედავად მოლდოვის ხელისუფლების ძალისხმევისა, რომელიც მოიცავდა შორთან დაკავშირებული პარტიებისა და ორგანიზაციების მრავალრიცხოვან ჩხრეკას, კომპიუტერების ჩამორთმევას და დაპატიმრებებს, მათ ვერ შეძლეს შორის ქსელის საქმიანობის პარალიზება.
ახლა სიტუაცია მოლდოვაში პროდასავლური ბანაკისთვის წარმოადგენს ჭიქას, რომელიც მათი პოზიციიდან ნახევრად სავსეა - დიახ, მაია სანდუმ შეინარჩუნა პრეზიდენტობა და ევროინტეგრაციის რეფერენდუმიც, მართალია მინიმალური სხვაობით, მაგრამ მაინც ევროპის სასარგებლოდ დასრულდა.
ეს არ შეიძლება არ მოეწონოს თავად სანდუს, მის პარტიას და მათ მხარდამჭერებს. მაგრამ ამ გამარჯვებით კმაყოფილების განცდა ნაკლებად უნდა ჰქონდეთ.
შორმა მოახერხა ქვეყნის გვარიანად შერყევა და ამავდროულად აჩვენა, რომ მოლდოვის მთავრობას ამ დროისთვის არ გააჩნია გარე გავლენის წინააღმდეგ ბრძოლის ეფექტიანი მექანიზმები.
რუსეთი და შორი აშკარაა, რომ ამით არ გაჩერდებიან. ისინი კვლავაც შეეცდებიან სანდუს ხელისუფლებისთვის ძირის გამოთხრას, მით უფრო, რომ სოციალურ-ეკონომიკური ვითარება, კომუნალური და მედიკამენტების გადასახადების მკვეთრი აწევა დღევანდელი ხელისუფლების მიმართ სიმპათიას საზოგადოებაში ნამდვილად არ იწვევს..
"ამ გარემოებიდან გამომდინარე, უამრავი ადამიანია უკმაყოფილო. მათ ვერ დაინახეს რეალური ცვლილება, ანუ აქამდე არსებული პარადიგმის ცვლილება. შესაბამისად, ხელისუფლების მიმართ უკმაყოფილება რეფერენდუმზეც გამოიხატა“, - ამბობს ანატოლი ტარანუ.
გარდა ამისა, პოლიტოლოგის აზრით, ფაქტია, რომ მოლდოვის საზოგადოებას არასოდეს დაუტოვებია რუსეთის საინფორმაციო სფერო. ეთნიკური მოლდოველებიც კი, რომლებმაც რუსული იციან, მისი თქმით, მგრძნობიარენი არიან რუსული პროპაგანდის მიმართ. მაგრამ მოლდოვაში კონტრპროპაგანდა თითქმის არ არსებობს, რადგან ამას დიდი თანხები სჭირდება.
იხილეთ ასევე
- “გმადლობთ, ძვირფასო მოლდოველებო, იარეთ სიამაყით - თქვენ ხართ თავისუფლება, იმედი და გამძლეობა“ - წინასწარი შედეგებით, მოლდოვას საპრეზიდენტო არჩევნებში მაია სანდუ ლიდერობს
- "მაია სანდუ, თქვენი გამარჯვება ჩვენი გამარჯვებაა" - სალომე ზურაბიშვილი