ჩარლზ დიკენსის „მძიმე დროება“, როგორც ინდუსტრიული რევოლუციისა და სოციალური რეალიზმის პორტრეტი
ჩარლზ დიკენსი მე-19 საუკუნის ინგლისური ლიტერატურის ერთ-ერთი უდიდესი ფიგურაა, რომლის შემოქმედება განსაკუთრებით გამორჩეულია სოციალური რეალიზმის ჭრილში. მისი ნამუშევრები არა მხოლოდ იმ დროის ინგლისის სიღარიბისა და უსამართლობის პორტრეტს ხატავს, არამედ აღწერს ადამიანების შინაგან ბრძოლას და საზოგადოებაში არსებულ ეკონომიკურ თუ სოციალურ პრობლემებს.
დიკენსის ლიტერატურული მემკვიდრეობა
ჩარლზ დიკენსი, როგორც სოციალური რეალიზმის წარმომადგენელი, არა მხოლოდ მორალურ გაკვეთილებს გვაძლევს, არამედ მიგვითითებს იმაზე, რომ ადამიანი ერთ-ერთი ყველაზე რთული და მგრძნობიარე ქმნილებაა.
რომანი „მძიმე დროება“ („Hard Times“) ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული ნაწარმოებია მწერლის შემოქმედებაში, რომელიც მკითხველს აწვდის ღრმა მესიჯს ინდუსტრიული რევოლუციისა და მისი გავლენის შესახებ საზოგადოების სხვადასხვა ფენებზე. ეს წიგნი გვახსენებს, რომ ეკონომიკურმა და ტექნოლოგიურმა წინსვლამ არ უნდა გამოიწვიოს ადამიანური გრძნობების უგულებელყოფა. დიკენსის ნიჭი სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ ის აშკარად ხედავდა ამ პრობლემებს და უნიკალური ლიტერატურული ფორმით ახერხებდა მათ გაშუქებას.
ეკონომიკური რეალობისა და ადამიანური გრძნობების ტვირთი
„მძიმე დროება“ პირველად 1854 წელს გამოქვეყნდა და მალევე მოიპოვა აღიარება. დიკენსმა ამ ნაწარმოებში მკაცრად გააკრიტიკა იმდროინდელი ინდუსტრიული ინგლისი. მწერალი განსაკუთრებით ფოკუსირებული იყო საზოგადოების გახლეჩაზე, რაც გამოწვეული იყო ახალი ეკონომიკური წესრიგით. რომანში მოქმედება ვითარდება გამოგონილ ქალაქ „კოკეტაუნში“, რომელიც წარმოადგენს ინდუსტრიული ინგლისის არქეტიპს. დიკენსი აქ გვიჩვენებს, თუ როგორ გადაიქცა ქალაქი „ფაქტებისა და ციფრების“ ადგილად, სადაც ადამიანების ემოციები, ოცნებები და ინდივიდუალური თავისუფლება იგნორირებული და დაუფასებელია.
თემატიკა და გმირები
რომანში რამდენიმე მთავარი გმირი გვხვდება, რომლებიც სხვადასხვა სოციალური ჯგუფების წარმომადგენლები არიან. ყველაზე მნიშვნელოვანი პერსონაჟებია თომას გრადგრაინდი, მდიდარი ბიზნესმენი და ოჯახის უფროსი, რომელიც თავის შვილებს მკაცრად აღზრდის „ფაქტებისა და ციფრების“ პრინციპით. გრადგრაინდი არ ენდობა გრძნობებსა და წარმოსახვას, რამაც მას და მის ოჯახს უბედურება მოუტანა. გრადგრაინდის ოჯახის გვერდით ვხვდებით მუშათა კლასის წარმომადგენლებს: სტივენ ბლექპული, ინდუსტრიის მსხვერპლი, რომელიც გაჭირვებასა და უსამართლობას განიცდის. მისი ცხოვრება სავსეა ტანჯვით და უსამართლობით, რაც მკაფიოდ ასახავს იმდროინდელი მუშათა კლასის რეალობას.
კრიტიკა ინდუსტრიული კაპიტალიზმისადმი
„მძიმე დროება“ დიკენსის სოციალური კრიტიკის ნიმუშია. ის გამოკვეთს იმ პრობლემებს, რასაც ინდუსტრიალიზაცია ქმნის, განსაკუთრებით კაპიტალიზმის უსამართლო და ექსპლუატაციურ ბუნებას. ქალაქი „კოკეტაუნი“ სიმბოლოა იმ სამყაროსი, სადაც ინდუსტრიული მანქანები და „ფაქტები“ ადამიანურ ურთიერთობებზე წინ დგას. სამუშაო პირობები მძიმეა, ადამიანები კი გაუცხოებული და დათრგუნული არიან. დიკენსი გვაჩვენებს, რომ ადამიანი მხოლოდ „ფაქტებზე“ დამოკიდებული ვერ იცხოვრებს, ემოციები და გრძნობები ისეთივე აუცილებელია, როგორც ეკონომიკური კეთილდღეობა.
„მძიმე დროება“ კვლავაც აქტუალურია თანამედროვე სამყაროში, სადაც ადამიანები ხშირად ხდებიან კაპიტალიზმისა და ინდუსტრიული ზრდის მსხვერპლი.