ვინ არის ირანის ახალი პრეზიდენტი, რომელიც ჰიჯაბის ტარების წინააღმდეგია - ავტოკატასტროფაში დაკარგული ცოლ-შვილი და დასავლურ სამყაროსთან მოლაპარაკების პირობა
ირანის საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურში რეფორმისტების ფრთის კანდიდატმა მასუდ პეზეშკიანმა გაიმარჯვა. გამარჯვებულმა კანდიდატმა 53,3% დააგროვა, მისმა კონსერვატორმა მოწინააღმდეგემ საიდ ჯალილიმ კი 44,3%.
- ქვეყანაში არჩევნები მას შემდეგ დაინიშნა, რაც ირანის წინა პრეზიდენტი, იბრაჰიმ რაისი მაისში ვერტმფრენის ჩამოვარდნისას დაიღუპა, ავიაკატასტროფას მაშინ შვიდი ადამიანი ემსხვერპლა. არჩევნების მეორე ტურის ჩატარება მას შემდეგ გახდა აუცილებელი, რაც 28 ივნისს პირველ ტურში ხმათა უმრავლესობა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ მიიღო.
გამარჯვების შემდეგ, პეზეშკიანმა მადლობა გადაუხადა თავის მხარდამჭერებს, რომლებიც სიყვარულით მივიდნენ ხმის მისაცემად და ქვეყნის დასახმარებლად, იუწყება AFP.
"მეგობრობის ხელს გავუწვდით ყველას; ჩვენ ყველანი ამ ქვეყნის შვილები ვართ; თითოეული ადამიანი უნდა გამოვიყენოთ ქვეყნის წინსვლისთვის“, - განაცხადა ახალარჩეულმა პრეზიდენტმა სახელმწიფო ტელევიზიის ეთერში.
რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა პეზეშკიანს პრეზიდენტად არჩევა უკვე მიულოცა. კრემლის მილოცვაში აღნიშნულია, რომ "რუსეთ-ირანის ურთიერთობები მეგობრული და კეთილმეზობლურია", ხოლო "მოსკოვი და თეირანი ეფექტურად თანამშრომლობენ საერთაშორისო დღის წესრიგში არსებული აქტუალური საკითხების გადაწყვეტისას“.
პეზეშკიანს არჩევა მიულოცა საუდის არაბეთის ხელისუფლებამ, რომელიც შეერთებული შტატების დიდი ხნის მოკავშირეა.
მასუდ პეზეშკიანი, ყოფილი კარდიოქირურგია. მან წინასაარჩევნო კამპანიის დროს ირანში არსებული მორალის პოლიცია გააკრიტიკა, რომელიც, სხვა საკითხებთან ერთად, ქალების "მუსლიმური ჩაცმულობის კოდექსს" იცავს.
მან ასევე საჯაროდ გააკრიტიკა წინა პრეზიდენტის მთავრობა იმის გამო, რომ სათანადოდ ვერ გამოიძია 22 წლის მაჰსა ამინის გარდაცვალების ფაქტი, რომელიც მას შემდეგ დაიღუპა, რაც მორალის პოლიციამ ჩაცმულობის წესების დარღვევისთვის დააკავა. მაშინ თვითმხილველებმა განაცხადეს, რომ პოლიციამ დაკავებისას მაჰსა ამინი სცემა, რის შემდეგაც ქალი კომაში ჩავარდა.
მასუდ პეზეშკიანმა სოციალურ ქსელ X-ზე ერთ-ერთ პოსტში მოითხოვა საგამოძიებო ჯგუფის შექმნა, რომელიც გამოიძიებს ახალგაზრდა ირანელი ქალის გარდაცვალების გარემოებებს.
- წინასაარჩევნო კამპანიის დროს პეზეშკიანმა გააკრიტიკა ისლამური რევოლუციის კანონი, რომელიც ქალებს ავალდებულებს საჯაროდ დაიფარონ თავი და კისერი და ჰიჯაბი სახლის გარეთ ატარონ.
"ჩვენ ვეწინააღმდეგებით ნებისმიერ სასტიკ და არაადამიანურ მოპყრობას ვინმეს მიმართ, მაგრამ ეს განსაკუთრებით ეხება ჩვენს დებსა და ქალიშვილებს. ჩვენ არ დავუშვებთ მათ მიმართ მსგავს ქმედებებს“, - განაცხადა მასუდ პეზეშკიანმა.
საარჩევნო კამპანიის დროს არჩეულმა პრეზიდენტმა ასევე პირობა დადო, რომ მოიხსნება გარკვეული შეზღუდვები ინტერნეტის გამოყენებასთან დაკავშირებით ირანში, სადაც დაბლოკილია თითქმის ყველა რესურსი.
რაც შეეხება თეირანის საგარეო პოლიტიკას, პეზეშკიანმა პირობა დადო, რომ შეაჩერებს ირანის "იზოლაციას" დანარჩენი მსოფლიოსგან. მან ასევე განაცხადა, რომ დასავლეთთან "კონსტრუქციულ მოლაპარაკებებს დაიწყებს" 2015 წლის ბირთვული შეთანხმების თაობაზე, რომლის თანახმადაც ირანი დათანხმდა შეზღუდოს ბირთვული პროგრამა დასავლური სანქციების შემსუბუქების სანაცვლოდ.
”თუ ჩვენ შევძლებთ სანქციების მოხსნას, ხალხის ცხოვრება უკეთესი გახდება, ხოლო სანქციების შენარჩუნება ნიშნავს, რომ ხალხი ისევ გაჭირვებაში დარჩება”, - თქვა პეზეშკიანმა სატელევიზიო ინტერვიუში საარჩევნო კამპანიის დროს.
მისი მოწინააღმდეგე, კონსერვატორი საიდ ჯალილი მხარს უჭერდა ირანის სტატუს კვოს შენარჩუნებას. ბირთვული მოლაპარაკების მონაწილე ჯალილი ირანის ყველაზე რელიგიურ თემებს შორის ძლიერი მხარდაჭერით სარგებლობს. ის ცნობილია თავისი ძლიერი ანტიდასავლური პოზიციით და ეწინააღმდეგება ბირთვული შეთანხმების აღდგენას, რომელმაც, მისი თქმით, ირანის "წითელი ხაზები" გადალახა.
მიუხედავად იმისა, რომ პეზეშკიანი რეფორმისტად ითვლება, ის ერთგულია ირანის სულიერი ლიდერის, აიათოლა ალი ხამენეის.
ექსპერტების ნაწილის თქმით, მისი არჩევის შემთხვევაში, ირანს მეტი მოლოდინები უნდა ჰქონდეს, მაგრამ ფაქტია, რომ ქვეყანაში პრეზიდენტს შეზღუდული უფლებამოსილება აქვს.
ისლამურ რესპუბლიკაში გადაწყვეტილებებს უზენაესი ლიდერი, აიათოლა ალი ხამენეი იღებს. საგარეო პოლიტიკა კი ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსის (IRGC) პრეროგატივაა.
აზერბაიჯანული და ქურთული ფესვებით
მასუდ პეზეშკიანი 69 წლისაა. იგი დაიბადა ქვეყნის დასავლეთში, დასავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, სადაც ძირითადად აზერბაიჯანელები და ქურთები ცხოვრობენ. მასუდის მამა ირანული წარმოშობის აზერბაიჯანელი იყო, დედა ქურთი. თავად პეზეშკიანი თავისუფლად საუბრობს აზერბაიჯანულ და ქურთულ ენებზე.
ჯარში სამსახურის შემდეგ პეზეშკიანი ჩაირიცხა სამედიცინო სკოლაში და ზოგადი პრაქტიკოსის დიპლომი მიიღო. მოგვიანებით კი კარდიოქირურგი გახდა.
ირან-ერაყის ომის დროს (1980–1988) პეზეშკიანი მუშაობდა ექიმად და მის მოვალეობაში შედიოდა ფრონტზე სამედიცინო ჯგუფების გაგზავნა. 1997 წელს ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილედ დანიშნეს. 2021 წელს ცდილობდა საპრეზიდენტო არჩევნებში კენჭი ეყარა, მაგრამ მისი კანდიდატურა არ დაუშვეს.
პეზეშკიანმა მეუღლე და ერთი შვილი 1993 წელს ავტოკატასტროფაში დაკარგა. მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ მარტომ გაზარდა ორი ვაჟი და ქალიშვილი.
მიუხედავად იმისა, რომ ირანს 61,5 მილიონი ამომრჩეველი ჰყავს, 28 ივნისის საპრეზიდენტო არჩევნების პირველ ტურში მხოლოდ 40%-მა მიიღო მონაწილეობა, რაც ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია 1979 წლის ისლამური რევოლუციის შემდეგ.
მეორე ტურში ამომრჩეველთა აქტივობამ 49,8% შეადგინა. გაფუჭებული ბიულეტენების რაოდენობამ 600 000-ს გადააჭარბა, - იტყობინება AFP.
ადგილობრივი მედია მოუწოდებდა ხალხს არჩევნებში მონაწილეობისკენ.
რეფორმისტული გაზეთი Sazandegi წერდა: "მომავალი თქვენს ხმებშია", ხოლო გაზეთი Hammihan გამოდიოდა სლოგანით: "ახლა თქვენი ჯერია“. თეირანის მუნიციპალიტეტის მიერ მართულმა ყოველდღიურმა გაზეთმა „ჰამშაჰრიმ“ გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „100 მიზეზი ხმის მისაცემად“.
პარალელურად, ირანულ სოციალურ ქსელებში გავრცელდა ჰეშთეგი „მოღალატე უმცირესობა“, რომელიც მოუწოდებდა ხალხს, ხმა არ მიეცათ არცერთი კანდიდატისთვის, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი მათ „მოღალატეებს“ უწოდებდა.
უზენაესმა ლიდერმა აიათოლა ალი ხამენეიმ უარყო ბრალდება, რომ დაბალი აქტივობა მისი მმართველობის უარყოფითი მხარეებით აიხსნებოდა.
შეგახსენებთ, რომ 2022 წელს ირანი შეძრა საპროტესტო უზარმაზარმა ტალღამ, რომელიც 22 წლის მაჰსა ამინის გარდაცვალებას მოჰყვა. ქალი ირანის მორალის პოლიციამ დააკავა ჩაცმულობის კოდექსის დარღვევის ბრალდებით.
უფლებადამცველი ორგანიზაციები ამბობენ, რომ დარბევის შედეგად ასობით ადამიანი დაიღუპა და ათასობით დააკავეს.