"თემური დავინახე და ვიფიქრე, ნუთუ ის შეიძლება არსებობდეს და ჩემ გვერდით არ იყოს-მეთქი?" - რუსუდან ფეტვიაშვილის მხატვრობა, დიდი სიყვარული და ცხოვრების სხვა მთავარი ამბები

თბილისში ცნობილი და ყველასთვის საყვარელი მხატვრის რუსუდან ფეტვიაშვილის ნამუშევრების მუდმივმოქმედი გალერეა გაიხსნა. ეს დღე მხატვარმა გარდაცვლილი მეუღლის, თემურ ბადრიაშვილის დაბადების დღეს დაამთხვია. გალერეაში ნამუშევრები ორ სართულზეა განთავსებული. პირველ სართულზე ბოლო ორი წლის განმავლობაში შესრულებული ტილოებია, მეორე სართულზე კი - ძველი ნამუშვრები, რომელიც მხატვარმა პარიზის სახელოსნოდან ჩამოიტანა. ექსპოზიციაზე წარმოდგენილია ასევე რუსუდან ფეტვიაშვილისა და მისი ძმის, მოქანდაკე დიმა ფეტვიაშვილის საერთო ნამუშევრები, რომლებიც ხეზეა შესრულებული...

Ambebi.ge - ს რუბრიკის "ჩემი ცხოვრების მთავარი ამბები“ სტუმარი სწორედ დიდი ქართველი მხატვარი რუსუდან ფეტვიაშვილია.

• გალერეა

- პირველი გალერეა ქართული თოჯინების სახელმწიფო თეატრში მქონდა, - ერთ-ერთი ფოიე ეთმობოდა, სადაც სტუმრებს სახელმწიფო დონეზეც ვიღებდით, პრეზიდენტებიც კი გვსტუმრობდნენ ხოლმე... მეორე გალერეა ბათუმში, ზვიად გამსახურდიას 7-ში იყო, ისიც დაიხურა. იქაც უამრავ სტუმარს ვიღებდით. კაფეც ჰქონდა, ლამაზი სივრცე იყო, 9 წელი იმუშავა. მერე ჩემი მეუღლე ავად რომ გახდა, შორიდან მართვა ვეღარ შევძელით... 30 მარტი მნიშვნელოვანი დღე იყო, თბილისში ჩემი მუდმივმოქმედი გალერეა გაიხსნა. ამისთვის ნახევარი წელიწადი სპეციალურად ვემზადებოდით, მათ შორის, ფსიქოლოგიურადაც. ეს დღე ჩემთვის მნიშვნელოვანია, რადგან ჩემი მეუღლის დაბადების დღეა. ეს ყველაფერი იმისთვის დავამთხვიე, რომ არასდროს დამვიწყებოდა ამ გალერეის გახსნის თარიღი, რადგანაც თემურ ბადრიაშვილის დაბადების დღეს გაიხსნა... გერმანიიდან სპეციალურად ერთ-ერთი გალერისტი ქალბატონი ჩამოვიდა. ჩვენი გერმანიაში ცხოვრების პერიოდი სწორედ მას უკავშირდება. თემურიც კეთილგანწყობილი იყო მის მიმართ და 30-ში ჯერ მის საფლავზე მივედით... ამ ქალბატონის მადლიერი დავრჩი, თუმცა უცხოეთიდან ჩამოსვლა სხვებსაც უნდოდათ, სხვადასხვა მიზეზით ვერ ჩამოვიდნენ.

• 6 წლის ვუნდერკინდი

- ფილარმონიის ბოლო სართულზე ავთო კუხიანიძეს და თენგიზ მირზაშვილს საბავშვო გალერეა ჰქონდათ. სწორედ იქ გახსნა ჩემი პირველი გამოფენა ელენე ახვლედიანმა. ძალიან ფერადოვანი დღე იყო. ჩემს მეხსიერებას ულამაზესად შემორჩა. ძალიან ბევრი ხალხი მოვიდა, ლამაზი კაბა მეცვა, რაც იშვიათად ხდებოდა, აქტიური ბავშვები ვიყავით, ხეებზე დავძვრებოდით და კაბას თითქმის არ ვიცვამდი, მით უმეტეს, ისეთ ვარდისფერს, ფურფუშებიან - მაქმანებიანს. კაბა იმ დღისთვის სპეციალურად მაჩუქეს. მახსოვს, ასევე ვარდები, საჩუქრები, ქვიშხეთის მწერალთა სახლში გაცნობილი მეგობრები, ვისთან ერთადაც ვისვენებდით ხოლმე. საერთოდ, ბევრი ბავშვი იყო მოსული...

მეორე გამოფენა 8 წლის ასაკში მქონდა, შემდეგი - 9 წლის ასაკში, 12 წლისას კი - უკვე პარიზში. ნამუშევრები ერთი წლის განმავლობაში მთელი საფრანგეთის ტერიტორიაზე მოგზაურობდა. პომპიდუს ცენტრშიც იყო და ბოლოს ერთ-ერთ საკურორტო ქალაქში, სადაც გამოფენის დახურვისთვის ქალაქის მერმა სპეციალური კონფერენცია მოაწყო, მოიწვია ქალაქის მესვეურები, კულტურული წრეების წარმომადგენლები, ჟურნალისტები, ხელოვნებათმცოდნეები. აბა, ვნახოთ, ეს ბავშვი მომავალში როგორი გაიზრდება - დაახლოებით, ასეთი სათაურით იყო ის კონფერენცია.

• "შემცვალა თუ არა ადრეულ ასაკში მოსულმა პოპულარობამ..."

- მაგ დროს, დედა კატეგორიულად მიმალავდა ჩემზე გავრცელებულ ინფორმაციას, რათა ქება არ მომესმინა, გაზეთში ჩემზე დაწერილი პუბლიკაცია არ წამეკითხა... ყველაფერს აკეთებდა, რომ სადაც ჩემი გამოფენების დიდი აფიშები იყო გამოკრული, იქ არც გაგვევლო. ამას იმიტომ აკეთებდა, რომ იმ ყველაფერს ჩემზე არ ემოქმედა და თვითკმაყოფილება არ გამოეწვია. ვფიქრობ, ცოტა გადააჭარბა კიდეც, რადგან მორცხვი ვიყავი. თუმცა ალბათ მაინც საჭირო იყო, რომ ბავშვი დავეცავი... დედის მადლობელი ვარ, რომ ამ მხრივ ჩემი მაშინდელი მდგომარეობა დააბალანსა.

• "ყველას ნაზი ბავშვი ვეგონე“

- ბავშვთა ხელოვნების გალერეაში, კონკასთან გამოფენა რომ მქონდა, მაგ დროს ძალიან ლამაზი ფოტო გადამიღო დავით იაკობაშვილმა. იმის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, მიიჩნევდნენ, რომ ძალიან ნაზი და სათნო ბავშვი ვიყავი. ადამიანები რომ მხვდებოდნენ, როგორი შველივით ბავშვიაო, - ამბობდნენ, სინამდვილეში კი ჩემი სახით აქტიური, ცოცხალი გოგონა ხვდებოდათ. მერე ცოტა სხვა ემოცია ჰქონდათ... სხვაობა იყო ხოლმე მათ წარმოდგენასა და რეალობას შორის, რადგან მართლა ძალიან აქტიური ვიყავით...

• 5 და-ძმა

- ოთხ დედმამიშვილს შორის სხვაობა 1-2 წელიწადია. მეხუთეზე, ანუ უმცროს სალომეზე უკვე 16 წლით ვარ უფროსი. ყველას შვილივით გვყავს გაზრდილი. მე და სალომე ახლა თავშლებზე ერთად ვმუშაობთ. აკადემიაში მხატვრობა და დიზაინი აქვს დამთავრებული, ანუ მოდელების დიზაინი. შუათანამ, მარიამმაც სამხატვრო აკადემია დაამთავრა. მუშაობს, თავის საქმე აქვს - ჩვენს შორის, როგორც ყველაზე მორიდებული ადამიანი, თავისთვის არის... ჩემი ძმა, დიმიტრი მოქანდაკეა და ერთად ვსაქმიანობთ. ჩემსა და მეორე ძმას - გიორგის შორის ასაკში წელიწადნახევარია სხვაობა. ბავშვობაში დახატული ჩემი პირველი პორტრეტის გმირი სწორედ გიორგია. ისიც ხატავდა და ლექსებსაც წერდა, მერე სხვა მიმართულებით წავიდა, ეკონომიური დაამთავრა. ხელოვნებას არ გაჰყვა. დანარჩენი ყველანი ხელოვანები ვართ...

საერთოდ, როდესაც ბავშვები მრავალშვილიან ოჯახებში იზრდებიან, მხოლოდ საკუთარ თავზე არ ფიქრობენ, ერთმანეთზე ზრუნავენ, ერთმანეთის მდგომარეობაში შედიან. შეუძლიათ, სხვასაც გაუწიონ თანაგრძნობა, სითბო გაუყონ, გაუნაწილონ. ასეთ დროს ბევრ რაღაცას სწავლობენ - უპირველესად, ზრუნვას, მოვლას, პატრონობას, თანაგრძნობას. ჩვენ ასე გავიზარდეთ.

• ჩვენი ოჯახი

- დალხენილი ოჯახი არასდროს გვქონია. მამაჩემი მოქანდაკე იყო და ბევრს მუშაობდა. ყოფილი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე პარტნიორებთან ერთად ქანდაკებებს დგამდა, დღე და ღამეს ასწორებდა. დედა თოჯინების თეატრში სალიტერატურო ნაწილის გამგე იყო, წერდა და თარგმნიდა. რომ წამოვიზარდეთ, მუშაობა მაშინ დაიწყო. ფუფუნებაში არ გავზრდილვართ. ვფიქრობ, რომ ეს ძალიან კარგია, რადგან ამ დროს სიფხიზლე არ გაკლდება. ხედავ, იცი, ყველაფერს ამჩნევ, ხვდები, გაჭირვება რა არის. მოკლედ, ცხოვრებაში კალაპოტიდან ამოვარდნილი არ ხარ. ხელში გიჭირავს ალფაც და ომეგაც, იცი, მინუსიც და პლუსიც და ფხიზელი გონება გრჩება, ილუზიებით არ ცხოვრობ...

დიდ ფუფუნებაში გაზრდა, მერე ცხოვრებასთან შეხებისას ზოგჯერ შეიძლება ტრავმების საფუძველიც კი გახდეს. რა ვიცი, შეიძლება ვცდები... მგონია, ასეთ დროს გულმოწყალებაც იცი...

მამა ყოველთვის მეუბნებოდა, - ნურასდროს ნურაფრის შეგეშინდებაო. მისგანვე ვიცი, რომ ხელოვანს აქვს უფლება, გამოხატოს ის, რაც უნდა. იმიტომ, რომ ხელოვანს მიეცა ღვთისგან თავისუფლება, გამოხატვის საშუალება და არაფერს უნდა შეუშინდეს. მისი მოვალეობაა, თქვას სიმართლე და თვალი არაფერზე დახუჭოს. როგორც და რაზეც უნდა, იმაზე ხატოს. იმუშავე ბევრი და ნურაფრის შეგეშინდება! - ეს იყო მამაჩემის ფრაზა. ჩემთვის ასეთი საუბრები ბევრის მომცემი იყო. თუმცა მამა, მიუხედავად იმისა, რომ აკადემიაში ასწავლიდა და ძალიან უყვარდათ სტუდენტებს, ბევრის მოლაპარაკე არ ყოფილა, ოჯახში ენაწყლიანობით ნაკლებად გამოირჩეოდა. ძალიან უყვარდა მითების, ლეგენდების მოყოლა, საუბრები მხატვრებზე, ბევრი რამ იცოდა, აღორძინების ხანის პერიოდზე და სიამოვნებით ჰყვებოდა, ოღონდ მაშინ, თუ შეეკითხებოდი.

დედაჩემის დამოკიდებულება კი ასეთი იყო, - არასდროს გეგონოთ, რომ ვინმეზე მეტი ხართ ან ვინმეზე შედარებით ცნობილი, სულ ამას უსვამდა ხაზს. რეალურად არც მიმაჩნდა, რომ ვინმეზე მეტი ვიყავი. თუმცა დედა ამას იმიტომ ამბობდა, რომ ბავშვობასა და თინეიჯერობაში ყურადღების ცენტრში მომიწია ყოფნამ და თავში არ ამვარდნოდა. მოკლედ, მუდმივად მამდაბლებდა, რომ საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენა არ მქონოდა. მთავარი კიდევ რაც იყო, სამშობლოს სიყვარულს გვინერგავდა, - საქართველოში უნდა იცხოვრო და აქ იღვაწო, აქ უნდა გააკეთო შენი საქმე, ქვეყნის, ოჯახის, წინაპრების წინაშე ვალდებული ხარ. ეს ქვეყანა არის შენი საზრუნავი! - ამ ფრაზებს სულ ვისმენდი.

• "სანამ ჩემი პერსონაჟები დღის სინათლეს ნახავენ..."

- ყველაფერი ქვეცნობიერ დონეზე ხდება. წინასწარ არაფერი მაქვს დაგეგმილი, რის მერე რას დავხატავ... მუშაობის დაწყების წინ 100%-იანი მობილიზება მჭირდება. ხანდახან კლასიკური მუსიკაც კი მშველის, ჩართული მაქვს, ხან ქართული ხალხური სიმღერები. სამუშაოდ მთლიანად რომ მოვბილიზდები, რა განწყობაც მაქვს, იმ განწყობის ნამუშევარს ვქმნი. მხატვრობაც ასეთი სპონტანური, ბუნებრივი, ცოცხალი და ცხადია. სამყაროც ასე იქმნება. ბუნებრივი და უშუალო პროცესია და წინასწარ დაგეგმილი არასდროს არ არის.

• "მაღელვებს ჩემგან წასული ნამუშევრის ბედი..."

- ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, ნამუშევარი, რომელიც ჩემგან მიდის, ისეთ ხელში მოხვდეს, რომ მოუფრთხილდნენ. აქ მისი ფინანსური ღირებულება არ იგულისხმება. თითოეულში 100%-იანი ენერგია, სიყვარული მაქვს ჩადებული, ბოლომდე ვარ დახარჯული...

ჩემი გულისტკივილი მინდა, გაგიზიაროთ, ცოტა ხნის წინ, ჩარჩოების სალონში მივედი და იქ ჩემი ნახატი ვნახე, რომელიც ჩემთვის ერთ-ერთი ძვირფასი და საეტაპო იყო, 15 წლის ასაკში შევქმენი. მეგონა, ისეთმა ადამიანმა შეისყიდა (საკმაოდ დაბალ ფასად იმასთან შედარებით, რაც ღირდა), ვინც იცოდა მისი მნიშვნელობა. არ ვიცი, შეიძლება მერე სხვის ხელში მოხვდა, მაგრამ გაუბედურებულ მდგომარეობაში ვიხილე. ვიღაცას ჩარჩოში ჩასასმელად ჰქონდა მიტანილი. ამ ყველაფრის ნახვა ჩემთვის დიდი ტკივილი აღმოჩნდა. ვკითხე, ვინ არის მისი პატრონი, საკუთარ ნამუშევარს შევისყიდი-მეთქი. არ მითხრეს. კიდევ კარგი რომ არ მახსოვს, ვინ იყო თავდაპირველად მისი პატრონი, მასზე ცუდი შთაბეჭდილება შემექმნებოდა.

• ფეტვიაშვილი მსოფლიო კოლექციებში

- ჩემი ნამუშევრები მსოფლიოს მასშტაბით ბევრი ცნობილი ადამიანის კოლექციაში ინახება. ყველას სახელები და გვარები არ მახსოვს, მაგრამ პოლიტიკოსებიდან ტეტჩერს, ვიცი, რომ ჰქონდა. ამერიკაში "თეთრ სახლში“ არაერთ თანამდებობის პირს, მაგალითად, ჯორჯ ბუშს (უმცროსს), ტონინო გუერა კი გარდაიცვალა, მაგრამ მის კოლექციაშიც არის, არაერთ ცნობილ ელჩს აქვს, საფრანგეთშიც ბევრია გაბნეული, ასევე საქართველოშიც, ვინმე რომ არ გამომრჩეს, ვერავის გამოვყოფ...

• "ჩემი ცხოვრების გარდამტეხი პერიოდი“

- 90-იანი წლები მოგეხსენებათ, რა მძიმე იყო, ძალიან უჭირდა საქართველოს, სამოქალაქო ომი ახალი დამთავრებული იყო და იმ ყველაფრის გამო საშინელ დეპრესიაში ვიყავი. შეიძლება ითქვას, გამოცლილი მქონდა ენერგია, მეგონა, საშველი აღარ იყო. მაგ პერიოდში მე და ჩემს მეუღლეს კანადიდან შემოთავაზებები გვქონდა. მამაჩემი მეხვეწებოდა, წავსულიყავი. არ წავედით, ვფიქრობდით, თუ ყველა წავიდა, ვინღა დარჩება ქვეყანაშიო... არადა, ისეთი ადამიანები მიდიოდნენ, რომლებიც რაღაცას წარმოადგენდნენ. მაშინ ამის გამო ისეთი შეგრძნებაც მქონდა, რომ თითქოს მარტო ვრჩებოდი, გარშემო კი ბევრი ადამიანი იყო, რომლებსაც ჩვენი იმედი ჰქონდათ. იგივე მეგობრები, და-ძმები, მეგობრების მეგობრები, ახლობლები. ვფიქრობდი, რატომ უნდა დავტოვო ქვეყანა? თუ რამეს აკეთებ, სჯობს, ნელ-ნელა, ნაბიჯ-ნაბიჯ აკეთო-მეთქი. გასაგებია, რომ აქ ეს რთული იყო... მოკლედ, დავრჩი და სწორედ მაშინ მომიწია სახარებაზე მუშაობა.

როცა მის უწმინდესობას შევხდი, საპატრიარქოში ჩემს მეგობართან, დედა თებრონიასთან ერთად ვიყავი მისული. სახარებაზე მუშაობა შემომთავაზა. მითხრა, რომ მსოფლიოში ყველაზე დიდი ხელნაწერი სახარება იქმნებოდა, მაკურთხა და მითხრა, ხატმწერთა ჯგუფს ჩავდგომოდი სათავეში. სახარებაზე მუშაობა 2000 წლისთვის უნდა დაგვემთავრებინა და ნამუშევარი საკათედრო ტაძარში უნდა დაბრძანებულიყო. ეს შენი სახლია, შეგიძლია, აქ იცხოვროო - ასეთი იყო პატრიარქის სიტყვები. იქ არ მიცხოვრია, მაგრამ ვმუშაობდი... პერიოდულად ამოდიოდა, დამხედავდა ხოლმე. ის ყველაფერი ჩემს ცხოვრებაში გარდატეხა იყო, მეორე სუნთქვასავით ჩამერთო. იმ ენერგიაგამოლეულზე მისწრება იყო. სახარებაზე სამი წელი ვმუშაობდი. იმ პერიოდში სხვა არაფერი გამიკეთებია. თავიდან ბოლომდე ვიყავი ამ საქმეში გადაშვებული. საერთოდ, თუ რამეს ვაკეთებ, მირჩევნია, ბოლომდე ჩავერთო. ეკლესიური ცხოვრება დავიწყე, ვერ ვიტყვი, რომ სამაგალითო ქრისტიანი გავხდი, მაგრამ ჩემი შესაძლებლობების მაქსიმუმი გავაკეთე... უწმინდესმა ნება დამრთო მოსამზადებელი ეტაპის გარეშე დამეწყო ტყავის ეტრატზე მუშაობა... მერე სხვებიც შემოგვიერთდნენ... 2000 წელს სახარებაზე მუშაობა დავასრულეთ...

• "რომ არა მხატვარი, მუსიკოსი ვიქნებოდი“

- ძალიან მიყვარდა ოპერა და საოპერო ხელოვნება. ერთ ბებიას უნდოდა, საოპერო მომღერალი გამოვსულიყავი, მეორეს - ექიმი. ალბათ მაინც ხელოვნებაში წავიდოდი, მუსიკას გავყვებოდი. ვმღეროდი მე-16 სამუსიკო სკოლაში, საკონცერტო გუნდი გვქონდა, რესპუბლიკურ ოლიმპიადებში პრიზებით გვაჯილდოებდნენ. სერიოზულად ვიყავი ჩართული, მუსიკა მიყვარდა, თუმცა მანდ პირველი არ ვყოფილვარ, ჩემზე უკეთესი ბევრი იყო.

• თემური - მომავალი მეუღლე...

- ერთხელ დედასთან თეატრში მივედი. მეათე კლასში ვიყავი. თემური რუსული თოჯინების თეატრში მუშაობდა, ახალგაზრდა რეჟისორი გახლდათ, რომელსაც სპექტაკლი უნდა გამოეშვა. თავის მეგობრებთან ერთად იყო, თეთრები ეცვა, თავადაც ღია ფერების გახლდათ, - მისი ქერა თმა, ცისფერი თვალი რომ დავინახე, მზით განათებული ადამიანი აღმოვაჩინე. მშვიდობიანი, კეთილშობილი - ეს ყველაფერი თვალის ერთი შევლებით შევნიშნე... ღმერთო, ნუთუ ეს ადამიანი შეიძლება არსებობდეს და ჩემ გვერდით არ იყოს-მეთქი?

თუმცა სკოლის მოსწავლე ვიყავი, ის ინსტიტუტს ამთავრებდა. გარშემორტყმული იყო ლამაზი გოგო-ბიჭებით, იმ წუთას ასაკში ჩვენ შორის სხვაობა იყო... მეორედ დედაჩემთან კაბინეტში კიდევ შევხვდით. კურსელებთან ერთად საქმეზე იყო მოსული. მაშინ გავიცანი და ლადო ბურდულის დაბადების დღეზე წყნეთში დამპატიჟა. ლადო ბურდული მისი მეგობარი იყო. მოკლედ, დავმეგობრდით. მაშინ 16 წლის ვიყავი. ფაქტობრივად, იმ ასაკიდან მიყვარდა და ის ადამიანი აღმოჩნდა, რომელმაც ჩემ გვერდით 33 წელიწადი გაატარა.

• "თემურის გადასარჩენად ბევრი ვიბრძოლეთ..."

- მისი ავადმყოფობის განმავლობაში დიდი ტკივილები განვიცადე, ნაირ-ნაირი ავადმყოფობა იჩენდა მუდმივად თავს. გაოცებული ვიყავი. ავადმყოფობებს ხმალამოღებული ვებრძოდით ხან რეანიმაციაში, ხან პალატაში, ხან სტამბოლში, ხან თბილისში, ხან გერმანიაში... დარწმუნებული ვიყავით, რომ ამ ბრძოლაში გავიმარჯვებდით, დამარცხება ვერ წარმომედგინა... ბოლოს საავადმყოფოში ყოფნას ვეღარ უძლებდა, გადავწყვიტე, შინ გამომეყვანა. ვთქვი, ჩემს თავს უნდა გადავაჭარბო-მეთქი, არადა, ჩემს თავს ნამდვილად გადავაჭარბე, რაც არ შემეძლო, ისეთ რამეებს ვაკეთებდი, ისე ვმოქმედებდი... ტრაქეოსტომია ჰქონდა გაკეთებული, ხმა აღარ ჰქონდა, ნატანჯი იყო, თვალებით მეხვეწებოდა, რომ წამომეყვანა. მზის შუქი, სახლი ენატრებოდა. რეანიმაციაში 6 თვე გამოუსვლელად იყო, მანამდე სტამბოლში... განუწყვეტლივ ლოცვებს ვკითხულობდი, მოძღვარი აზიარებდა. იქაურობას ყოველ დღე გვიან ვტოვებდი და დილას 8 საათზე ისევ მასთან ვიყავი... მერე უცებ მივხვდი, რომ რაღაც საოცრება უნდა ჩამედინა და სახლში გავაკეთე რეანიმაცია, ასეთი რამ საქართველოში არავის გაუკეთებია - დიალიზის აპარატიც მოვიტანე, შევუთანხმდი ექიმებს, ექთნებს, რომ ჩვენთან ემორიგევათ.

კვირა ბოლო დღე იყო, სამშაბათს უნდა გამომეყვანა. კვირას, დილის 5 საათზე ექიმმა დამირეკა და მითხრა, რომ გარდაიცვალა... ეს ჩემთვის შოკი იყო, არავითარ შემთხვევაში არ მეგონა, რომ ასე ხელმოცარული დავრჩებოდი. ვერ წარმომედგინა, თუ იმას ვერ შევძლებდი, ის მაინც დაენახა, რომ სახლში იყო და არა საავადმყოფოში, საშინელი ტრავმა მივიღე და ტრაგედია დამატყდა თავს. ვერ მოვასწარი... დიალიზის დროს გარდაიცვალა. ვფიქრობ, რკინასავით ვყოფილვარ, ამდენ დარტყმას გავუძელი... არადა, ამ 6 თვის განმავლობაში ყველა ექიმი მეუბნებოდა, რომ იმედი არ უნდა მქონოდა. ეს ძალიან მაღიზიანებდა. რას ნიშნავს, - თქვენ გააკეთეთ მაქსიმუმი დანარჩენი ღმერთის ნებაა-მეთქი. ღმერთს ყველაფერი შეუძლია... ვიცოდი, რომ მძიმე იყო, მაგრამ მაინც მეგონა, რომ გადავარჩენდი...

• "ჩემი დიდი მეგობარი, ანუ მეორე მე“

- თემური ჩემი დიდი მეგობარი იყო, როგორც საკუთარ თავს ვენდობი, ასევე ვენდობოდი მას. ეს იგივე ადამიანი იყო, რაც მე ვარ. სხვადასხვანაირი ხასიათებით, გარეგნობით აბსოლუტურად, განსხვავებულები, მაგრამ შინაგანი მრწამსით, ცხოვრების მიმართ დამოკიდებულებით ერთნაირები. მისი წასვლა დეპრესიას ვეღარ გამოიწვევდა, ამოვიწურე, გაცვდა ემოციები... დეპრესია მაშინ გეუფლება, როცა პასიური ხარ და არაფერს აკეთებ. საავადმყოფოში თავზე ვედექი, ღამე ვმუშაობდი, სულ მუდმივად ჩართული ვიყავი, კი, დეპრესიას უმოქმედობა იწვევს...

• "ჩემი სურვილია..."

- მინდა ადამიანებს მომავალი ქრისტეს აღდგომა მივულოცო, დიდი სიკეთის და ბედნიერების მომტანი ყოფილიყოს საქართველოსთვის, ყოველი ქართველისთვის. ჩვენს ქვეყანას თავის სილამაზით, წარმატებით, მშვიდობით, განათლებით, მრავალფეროვნებით, სიძლიერით, სისავსით დაეკავებინოს მსოფლიოს თანამეგობრობაში თავისი ნიშა. მოეძებნოს სამუდამოდ თავისი ადგილი. ეს ყველაზე დიდი ბედნიერება იქნება და ამას ყველას ვუსურვებ.