ვინ იყო საფო მგელაძე, თავისუფლების მოყვარული ქალი-მწერალი, რომელსაც „ქართველი ჟორჟ სანდი“ შეარქვეს

წლების განმავლობაში, ძალიან ბევრი ქალი იბრძოდა ქალთა უფლებების დასაცავად. გამონაკლისი არც საქართველო ყოფილა. სტერეოტიპებით სავსე ქვეყანაშიც იყვნენ ქალები, რომლებიც არ/ვერ ეგუებოდნენ არსებულ ვითარებას და ჩარჩოების გარღვევას ცდილობდნენ. ერთ-ერთი გახლდათ საფო მგელაძე. ქალი მწერალი, რომელმაც ლიტერატურული მოღვაწეობა ჯერ პოეზიით დაიწყო და მოგვიანებით, ბელეტრისტიკაშიც სცადა ბედი. ქართული პრესის ფურცლებზე ის ფსევდონიმებით ჩნდებოდა. მისი ოფიციალური სახელი - საფო გიგინეიშვილი იყო, მაგრამ საზოგადოება იცნობდა, როგორც: „გურული ქალი“, „ეწერელი ქალი“, „მუშა ქალი“ და „სანი“.

საფო 1894 წელს, გურიაში, სოფელ ჯურყვეთში, აზნაურ იოსებ გიგინეიშვილისა და ქრისტინე კანდელაკის ოჯახში დაიბადა. 5 წლისამ უკვე წერა-კითხვა ისწავლა და განსაკუთრებული ნიჭითაც გამოირჩეოდა. 6 წლის იყო, როცა სოფლის სკოლაში მიიყვანეს. პირველი ლექსი კი 8 წლისამ დაწერა. საფო განსაკუთრებულ ინტერესს ავლენდა სწავლა-განათლების მიმართ, მაგრამ როგორც იმ პერიოდში, თითქმის ყველა ოჯახში ხდებოდა, საფოსაც საკუთარი ნების წინააღმდეგ განუსაზღვრეს მომავალი.

„...მშობლებს აჩემებული ჰქონდათ, ერთი შვილი გვყავს და ამას ვერ მოვიშორებთო. მართლაც, სოფლის ორი კლასი დავამთავრე, თორმეტი წლის ბავშვი სახლში დამსვეს, ჩამაცვეს კუდიანი კაბა და გარეთ აღარ მიშვებდნენ. გაიარა თუ არა სამმა წელიწადმა, დაიწყო ჩვენს სახლში სოფლის მაჭანკლების მისვლა-მოსვლა. მათი დანახვა ჭირივით მეზარებოდა, ვინ იცის, სად არ ვიმალებოდი. ერთ წელიწადს, როგორც იქნა, მოვითმინე ყველაფერი, მერე ავიღე იოდით სავსე შუშა და დედას ტირილით ვუთხარი: თუ ქალაქში არ წამიყვანთ და არ მასწავლით, ეხლავე თავს მოვიწამლავ-მეთქი. ჩემმა მუქარამ გაჭრა. მე და დედაჩემი რამდენიმე დღის შემდეგ ქუთაისს გავემგზავრეთ. მაგრამ დიდხანს არ გაგრძელდა ჩემი ბედნიერების დღეები... დედის ავადმყოფობამ მალე ისევ დაგვაბრუნა სოფელში. აქ კიდევ ბევრი უსიამოვნება შემხვდა. დღე არ გავიდოდა, რომ სოფლის ბიჭებს ბარათი არ გამოეგზავნათ. ერთი მოტაცებითაც კი მემუქრებოდა. ამან გვაიძულა, გადავსულიყავით ოზურგეთში საცხოვრებლად. სწორედ აქ შევხვდი ჩემს მომავალ მეუღლეს“ - იხსენებდა მწერალი, რომელიც თავისზე საკმაოდ უფროსი ასაკის კაცს, ვლადიმერ მგელაძეს მიათხოვეს.

როგორც ჩანს, საფოსთვის თავისუფლების სიყვარული ყველაფერზე მაღლა იდგა. ის მეუღლეს მალევე გაშორდა და ლექსების წერა გააგრძელა. მისი ლექსები ხშირად იბეჭდებოდა ჟურნალ-გაზეთებში: „სამშობლო“, „ხმა ქართველი ქალისა“, „თეატრი და ცხოვრება“, „ტრიბუნა“ და „მშრომელი ქალი,“ „ჩვენი გზა“, „კომუნისტი“ და სხვა მრავალი.

საფო 1922 წელს, საცხოვრებლად შვილებთან ერთად თბილისში გადასახლდა. სახელი მალევე გაითქვა. მისი წიგნი „ლიანა ლორდია“ ახალგაზრდების საყვარელ წიგნად იქცა ხოლო საფომ “სიყვარულის წიგნის საყვარელი ოსტატის” და “ ლამაზი სიყვარულის ლამაზი მხატვრის” სახელი დაიმკვიდრა. „ლიანა ლორდიას“ უბით ატარებდა ლადო ასათიანი და მასთან ერთად მთელი თაობა, “როგორც ოცნებას არამიწიერს”…

„ლიანა ლორდია“ საბჭოთა ლიტერატურის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ტექსტია. ის ახალგაზრდა მხატვარი ქალის შესახებ გვიყვება, რომელსაც ხელოვნებისა და სიყვარულის ამაღლებული იდეების სჯერა და რეალურ ცხოვრებაში მათ პოვნას ცდილობს.

“მე მთელი ჩემი სიხარული, სიცოცხლე, ვნება, შევწირე წიგნებს და ლექსებში რითმებად დავწვი”. - საფო მგელაძე.

საფომ სამი საინტერესო რომანი დაუტოვა ქართველ მკითხველს: “ლიანა ლორდია”, “ქარიშხლის ფრთებზე” და “გზა და გზა.” პერსონაჟების ცხოვრებისა და ხასიათის, პერსონალური და სოციალური ასპარეზის წარმოჩენა ტექსტებში - ეს არის ის, რაც გამოარჩევს საფო მგელაძის ხმას ქართულ ლიტერატურაში.

რომანში „გზადაგზა“ საფო სიყვარულისა და ურთიერთობების არსზე წერს. აქ ორი განსხვავებული წყვილის ისტორია ერთმანეთს მკითხველის თვალწინ უპირისპირდება. გაცილებით ფართო სოციალური ჟღერადობა აქვს „ქარიშხლის ფრთებს“. ამ რომანის პერსონაჟები რეჟიმის წინააღმდეგ იბრძვიან. რომანის მთავარი გმირი, მაგდა, რევოლუციონერი ქალოა, რომელიც საფოს მიერ შემოთავაზებული ახალი ტიპის ქალი პერსონაჟის ერთ-ერთი გამორჩეული სახეა.

საფო მგელაძე განსაკუთრებით პოპულარული ქალებს შორის იყო. მისი ნაწარმოების გმირებიც ისეთი ქალები არიან, რომლებიც თავად იბრძვიან საკუთარი ცხოვრების შესაქმნელად. თანამედროვეებმა საფოს „ქართველი ჟორჟ სანდი“ შეარქვეს.

„„ეპოქის მარწუხი არავის ისე არ უჭერს ყელში, როგორც მწერალს. ის გვაძალებს ჩვენ თემებს და იდეებს. არ მიიღებ? ისე გაგსრესს, როგორც ჭიას. ვინა ვარ მე დღეს? ხელოსანი, რომელიც დაკვეთებს იღებს? სად არის ხელოვანი? საღათას ძილით სძინავს... თქვენ გგონიათ ადვილია ამგვარი მუშაობა? მე დავიღალე. სამჯერ გადავაკეთე ჩემი „გზა და გზას” მესამე ნაწილი, რათა იგი მისაღები გამეხადა. მეც თვითონ ვირღვევი , ვმცირდები, ვწვრილმანდები. მე მწამდა ლოზუნგი „ხელოვნება ხელოვნებისათვის” , მაგრამ შეიძლება ასეთი ლოზუნგის მატარებელმა მწერალმა დღეს იარსებოს?!“

გურიაში ყოფნის დროს საფო ცხენიდან ჩამოვარდა და თირკმელი დაუზიანდა. საფოს ოპერაციას გადაჰყვა 42 წლის ასაკში. დაკრძალულია ვაკის სასაფლაოზე.

საფო მგელაძეს დაახლოებით ერთი საუკუნე გვაშორებს, ერთი საუკუნე და ბევრი ქარტეხილი, რომელიც ამ ხნის განმავლობაში ქალებმა თანასწორობისთვის და თავისუფლებისთვის ბრძოლაში გამოვიარეთ. ამ ქარტეხილებში მისი სახელი და სახე თითქოს დავიწყებას მიეცა და დღეს საფო თავიდან გვყავს აღმოსაჩენი, როგორც საეტაპო

მნიშვნელობის ავტორი, რომელმაც სრულიად არაჩვეულებრივი მემკვიდრეობა დაგვიტოვა, განსაკუთრებით ქალებს.

გამომცემლობა „პალიტრა L” -ის პროექტი „ქალების კალმით“, მწერალ ქალ ავტორთა ნაწარმოებებს აერთიანებს, რომელთა შორის არიან ისეთი ქართველი ქალი მწერლები, ვისი ღვაწლიც თითქმის დავიწყებას მიეცა. სერია „ქალების კალმით“, მათ პერსონაჟებს კვლავ გააცოცხლებს მკითხველის წინაშე.

ამ სერიის ფარგლებში, საფო მგელაძის „ქარიშხლის ფრთებზე“, 1 ივლისს, ჟურნალ „გზასთან“ ერთად, სპეციალურ ფასად გაიყიდება და პრესის გავრცელების ადგილებში, ერთი კვირის მანძილზე იქნება ხელმისაწვდომი. წიგნის სპეციალური ფასი 8 ლარია, ხოლო ჟურნალთან ერთად 10 ლარი. კრებულში შესულია საფო მგელაძის სამი რომანი: „ლიანა ლორდია“, „გზადაგზა“ და „ქარიშხლის ფრთებზე“.