ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ იანვრის ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ იანვრის ნომერი #1 (118), რომელშიც წაიკითხავთ:

• როგორ გადაურჩა 30-იანი წლების რეპრესიებს დიდი ივანე ჯავახიშვილი

სამშობლოში დაბრუნებულმა პეტროგრადის უნივერსიტეტის პრივატ-დოცენტმა ივანე ჯავახიშვილმა, თანამოაზრე მეცნიერებთან ერთად, 1918 წლის 26 იანვარს, თბილისში ქართული უნივერსიტეტი დააფუძნა, რომელმაც საქართველოს უახლეს ისტორიაში გამორჩეული მისია შეასრულა. ცხოვრებისა და მოღვაწეობის უკანასკნელი ოცწლეული ივანე ჯავახიშვილმა გაატარა საბჭოთა რეჟიმის პირობებში, რომელმაც უდიდესი საფრთხის წინაშე დააყენა ქართველი ერი და მისი ეროვნული ინტერესები. დიდ მეცნიერს შეეძლო, თავის თანამემამულეთა ნაწილის მსგავსად, ემიგრაციაში გახიზნულიყო, მაგრამ მან დარჩენა ამჯობინა და მოწამებრივი გზა ღირსეულად გაიარა.

თავისი დაბადების 50 წლისთავს ივანე ჯავახიშვილი შეხვდა დევნა-შევიწროების პირობებში, რომელსაც საქართველოს იმჟამინდელი ხელისუფლება დირიჟორობდა. მას რექტორის თანამდებობა დაატოვებინეს. ამან ვერაფერი დააკლო მის ავტორიტეტს, რასაც ხელისუფლებაც ხედავდა. სამწუხაროდ, ივანე ჯავახიშვილი ხანგრძლივი დროის განმავლობაში იყო ობიექტი ყოვლად ამაზრზენი დევნისა იმ სტუდენტთა მხრიდანაც, რომლებიც ხელისუფლების დავალებით მოქმედებდნენ.

1936 წლის 12 აპრილს ივანე ჯავახიშვილი გამოჩენილ მეცნიერ ვარლამ დონდუას წერდა: „უკანასკნელ დროს კვლავ განახლდა ჩემს წინააღმდეგ ბრძოლა. რექტორმა 3-საათიანი მოხსენება წაიკითხა უნივერსიტეტში, რომელშიც ყველა ჩემი ნაშრომის უვარგისობის დამტკიცებას ლამობდა იმის გამო, რომ მარქსისტული არ არის, რაც არავისთვის ახალ აღმოჩენას არ წარმოადგენდა. ამას მოჰყვა „კამათი” ოთხი დღის განმავლობაში, რომლის დროსაც ზოგმა ჩემ ყოფილ მოწაფეთაგანმაც თავი ისახელა”.

უნივერსიტეტიდან გაძევებული და მორალურად უმძიმეს მდგომარეობაში ჩაყენებული ივანე ჯავახიშვილის რეაბილიტაცია მხოლოდ მისი სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში მოხერხდა. ამაში გადამწყვეტი როლი შეასრულა სამმა ფაქტორმა...

• არბროთის დეკლარაცია

შოტლანდიელი ერის ბრძოლა ინგლისის წინააღმდეგ XIII-XIV საუკუნეებში დამოუკიდებლობისთვის თავგანწირული ბრძოლის შესანიშნავი ნიმუშია. ამ ბრძოლის პირველი ეტაპი (1296-1328) შოტლანდიაში ინგლისის ლაშქრობით დაიწყო. 1314 წელს ბანოკბერნში ინგლისელთა პირწმინდად დამარცხების შედეგად კი შოტლანდიამ დაკარგული დამოუკიდებლობა კვლავ მოიპოვა. ეს მოხდა მეფე რობერტ ბრიუსის დროს.

თუმცა, დამარცხების მიუხედავად, ინგლისის მეფე ედუარდ II კვლავ არ აღიარებდა შოტლანდიის დამოუკიდებლობას და არც საომარ მოქმედებებს წყვეტდა. 1320 წელს შოტლანდიელმა ბარონებმა, მთელი შოტლანდიელი ხალხის სახელით, წერილი გაუგზავნეს რომის პაპ იოანე XXII-ს და შესაბამისი არგუმენტების მოხმობით სთხოვეს - ერთი მხრივ, ეღიარებინა მათი დამოუკიდებლობა და მეფე რობერტი - კანონიერ მმართველად, მეორე მხრივ კი დაერწმუნებინა ინგლისი, შეეწყვიტა საომარი მოქმედება შოტლანდიის წინააღმდეგ.

წერილს მოგვიანებით არბროთის დეკლარაცია უწოდეს. ის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან წერილობით წყაროს წარმოადგენს შოტლანდიელი ხალხის ისტორიაში. აქ შესანიშნავად არის გამოხატული შოტლანდიელთა განწყობა, სწრაფვა დამოუკიდებლობისკენ და ეროვნული თვითშეგნება, რომელიც ინგლისის წინააღმდეგ ბრძოლაში ყალიბდებოდა.

პაპი ყველაფერს აკეთებდა, რომ ინგლისსა და შოტლანდიას შორის დროებითი ზავი დადებულიყო, რათა ორივე მხარეს ფინანსური და ადამიანური რესურსები, ერთმანეთთან სამხედრო კონფლიქტის ნაცვლად, წმინდა მიწაზე მუსლიმანების წინააღმდეგ მიემართა. თუმცა შოტლანდიელებს ზავი ნამდვილად არ სურდათ. მათ ბევრი რამ გაიღეს თავისუფლებისთვის, გადამწყვეტ ბრძოლაში შესაშური გამარჯვება მოიპოვეს და სურდათ, ყველაფერი დასრულებულიყო ლოგიკური შედეგით - დამოუკიდებლობის მოპოვებით, რომელსაც პაპი და მოწინააღმდეგე სახელმწიფო აღიარებდნენ.

• კელნის ტაძარი

კელნის საკათედრო ტაძარი გერმანიის ყველაზე ცნობილი არქიტექტურული ძეგლია. მისი მშენებლობა 1248 წელს დაიწყო და მხოლოდ 1880 წელს დასრულდა 157 მ სიმაღლის კოშკების აგებით, რომელთა წყალობით ტაძარი მსოფლიოს უმაღლესი ნაგებობა გახდა - ოთხი წლით.

კელნის ტაძრის ადგილას IV საუკუნიდან იდგა პირველი ეკლესია, მეორე IX საუკუნეში ააგეს და ხანძარმა გაანადგურა. ახალი ტაძრის მშენებლობის დაწყებისას კი კელნი საღვთო რომის იმპერიის ყველაზე მძლავრ და მდიდარ ქალაქს წარმოადგენდა. გერმანელებს სურდათ მიებაძათ ფრანგებისთვის და კათედრალი, რომელიც ყველა მანამდე არსებულს დაჩრდილავდა.

ტაძრის მშენებლობა აღმოსავლეთის მხრიდან დაიწყო და დაახლოებით 70 წელიწადში დასრულდა ნავების აგება და მოპირკეთება. XIV საუკუნეში დაიწყო სამხრეთის კოშკის მეორე სართულის, XV საუკუნეში - გვერდითი ნავების აგება, XVI საუკუნეში დასრულდა ჩრდილოეთი ნაწილის გადახურვა. ამის შემდეგ რამდენიმე საუკუნე ტაძარი დაუმთავრებელი იდგა. 1842 წელს მშენებლობის განახლების ხარჯები გაინაწილეს პრუსიის მეფემ და კელნის მოქალაქეების მიერ შექმნილმა “ტაძრის ასაგებმა დროებითმა საზოგადოებამ” (“საზოგადოება” დღესაც აფინანსებს კელნის ტაძრის ძირითად ხარჯებს). მშენებლობა სულ 632 წელიწადს გაგრძელდა.

ტაძრის საერთო სიგრძე 144,58 მეტრია, სიგანე - 86,25 მეტრი. ტაძრის ფართობი 7 914 კვმ-ია. მხოლოდ ფანჯრების ფართობი აღწევს 10 ათას კვმ-ს, ხოლო სახურავის ფართობი - 12 ათას კვმ-ს.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მოკლე ამბები. ჰერკულესის კოშკი - მსოფლიოს უძველესი შუქურა
• მოკლე ამბები. ლუნმენის "ქვაბები"
• ხელოვნების ისტორიიდან. კოლხეთი და არგონავტიკა იტალიურ ხელოვნებაში (დასასრული)
• აფხაზეთში ქრისტიანობის ისტორიიდან. სოხუმის საკათედრო ტაძარი
• ეთნოლოგია. ლაზური კულინარიული ტრადიციები
• მოსაზრება. ქიზიყის ძველი სახელწოდების გაგებისთვის
• სპორტის ისტორიიდან. ფეხბურთის ღმერთის დაისი
• ფირალები გურიაში. ამბავი სიმონა დოლიძისა
• მონარქები. საფრანგეთის მეფე ლუი XIV (გაგრძელება)
• სადაზვერვო თამაშები. კენძი დოიჰარა - ადამიანი მრავალი სახით