რა არის ოსტეოპოროზი?

ოსტეოპოროზი არის დაავადება, როდესაც ძვლის სიმტკიცისა და ძვლის მასის შემცირება მნიშვნელოვნად ზრდის მოტეხილობის რისკს.

ოსტეოპოროზი ძვლის დაავადებაა, რომლის შედეგადაც ორგანიზმის ძვლის შემცველობა მცირდება, ძვლის წარმოქმნა ქვეითდება, ან ორივე ერთად ვითარდება. შედეგად ძვლები სუსტდება და შესაძლოა, განვითარდეს მოტეხილობა დაცემისას, ან შორსწასულ შემთხვევებში, უბრალო დაცემინების ან მსუბუქი ზეწოლის დროსაც კი.

ოსტეოპოროზი ნიშნავს „ფორებიან ძვალს“. მიკროსკოპით დათვალიერებისას, ნორმალურ ძვალს ფიჭის შესახედაობა აქვს. ოსტეოპოროზის დროს კი ხვრელები და სივრცეები ფიჭის ხარიხებს შორის გაცილებით დიდია, ვიდრე ჯანმრთელ ძვალში. ოსტეოპოროზულ ძვალს დაკარგული აქვს სიმკვრივე ან მასა და დარღვეული აქვს ქსოვილოვანი სტრუქტურა. ძვლები ხდება ნაკლებად მკვრივი, სუსტდება და მოტეხილობის რისკი იმატებს.

ოსტეოპოროზი გავრცელებულია

დაახლოებით 54 მილიონ ამერიკელს აღენიშნება ოსტეოპოროზი და ძვლის მინერალური სიმკვრივის დაქვეითება. კვლევების თანახმად, 50 წელს გადაცილებულ ყოველ მეორე ქალს და ყოველ მეოთხე მამაკაცს უვითარდება მოტეხილობა ოსტეოპოროზის გამო.

ოსტეოპოროზი სერიოზულია

ძვლის მოტეხილობა ოსტეოპოროზის სერიოზული გართულებაა, განსაკუთრებით კი ხანდაზმულ პაციენტებში. ოსტეოპოროზული მოტეხილობა უფრო ხშირად ვითარდება ბარძაყის, ხერხემლისა და მაჯის არეში, თუმცა სხვა ძვლების მოტეხილობაც შესაძლოა განვითარდეს. მუდმივი ხასიათის ტკივილთან ერთად, ოსტეოპოროზი ზოგიერთ შემთხვევაში პაციენტის სიმაღლეში შემცირებას იწვევს. ხერხემლის მალების და ხერხემლის ძვლების ოსტეოპოროზული დაზიანებისას სხეული იძულებით მოხრილ მდგომარეობას ან კუზის შესახედაობას იძენს.

ოსტეოპოროზი ზღუდავს მოძრაობის უნარს, რაც ხშირად მარტოობისა და დეპრესიის შეგრძნებას იწვევს. ხანდაზმული პირების ოცი პროცენტი, ვისაც ბარძაყის ძვლის ოსტეოპოროზული მოტეხილობა უვითარდება, იღუპებიან მოტეხილობიდან ერთი წლის განმავლობაში ან თავად მოტეხილობის გართულებებით, ან რეკონსტრუქციული ქირურგიული ჩარევისას განვითარებული გართულებებით. პაციენტების უმეტესობა ხანგრძლივი დროის განმავლობაში დამხმარე პირს „მომვლელს“ საჭიროებს.

ოსტეოპოროზი ძვირადღირებულია

აშშ-ში წელიწადში დაახლოებით ორი მილიონი ოსტეოპოროზული მოტეხილობა ვითარდება, რაზეც დაახლოებით 19 მილიარდი აშშ დოლარი იხარჯება. ექსპერტების მიერ ნავარაუდევია, რომ 2025 წლისთვის, წელიწადში, დაახლოებით, 3 მილიონი ოსტეოპოროზული მოტეხილობა განვითარდება, რაზეც ყოველწლიურად $25.3 მილიარდი აშშ დოლარი დაიხარჯება.

ოსტეოპოროზი შესაძლოა ჩუმად მოგეპაროთ

ოსტეოპოროზს ხშირად ჩუმ დაავადებას უწოდებენ, რადგან ძვლების დასუსტება, შესაძლოა, ვერ იგრძნოს პაციენტმა და მოტეხილობა ან ხერხემლის თანდათან წინ გადახრა დაავადების პირველი ნიშანი იყოს. თუკი პაციენტს აღენიშნება სიმაღლის შემცირება ან ხერხემალი წინ იხრება, აუცილებლად უნდა მიმართოს სპეციალისტს.

ოსტეოპოროზის რისკის ფაქტორები: როგორც ქალებს, ასევე მამაკაცებს გააჩნიათ გარკვეული რისკის ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენს ოსტეოპოროზის განვითარებაზე. რისკის ფაქტორების შესახებ დეტალური ინფორმაციის მიღება შესაძლებელია სპეციალისტთან კონსულტაციით. ნებისმიერ 50 წელს გადაცილებულ პირს რისკის ფაქტორების არსებობის პირობებში, შესაძლოა, ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრა დაჭირდეს.

ქალებში ოსტეოპოროზის განვითარების რისკი უფრო მაღალია მენოპაუზით განპირობებული ესტროგენების დონის სწრაფი შემცირების გამო. ესტროგენების დონის შემცირება ძვლის მიერ კალციუმისა და სხვა მინერალების უფრო სწრაფ კარგვას განაპირობებს. შედეგად, ძვლის დანაკარგი მენოპაუზის შემდეგ ყოველწლიურად დაახლოებით 2 %-ს აღწევს.

ასაკთან მატებასთან ერთად მამაკაცები, აგრეთვე, განიცდიან ძვლის კარგვას, თუმცა ტესტოსტერონის დონე მამაკაცებში უფრო ნელა მცირდება, ამიტომაც ძვლოვანი მასა რჩება ადექვატური ხანდაზმულ ასაკამდე.

ოჯახური ანამნეზი:ძვლის ჯანმრთელობა მკაცრად მემკვიდრეობით გადაეცემა, ამიტომაც გასათვალისწინებელია ოსტეოპოროზის ოჯახური ანამნეზი. მნიშვნელოვანია, ყურადღება მიექცეს, აღენიშნებოდა თუ არა ოჯახის რომელიმე წევრს , განსაკუთრებით, მშობლებს ან და-ძმებს, ოსტეოპოროზი, მოტეხილობა მსუბუქი დაცემისას ან სიმაღლეში მკვეთრად და სწრაფად შემცირება. აღნიშნული შესაძლოა, მიუთითებდეს, დაბალ ძვლის მინერალურ სიმკვრივეზე.

კალციუმის და ვიტამინი D-ის დონე

კალციუმის არასაკმარისი რაოდენობით მიღება - მოზრდილებს დღეში ესაჭიროებათ 1000 მგ კალციუმი (სასურველია საკვებისმიერი). 50 წელს გადაცილებული ქალებისთვის და 70 წელს გადაცილებული მამაკაცებისთვის კალციუმის მიმართ მოთხოვნილება დღეში 1300 მგ-მდე იზრდება.

ვიტამინი D-ის არასაკმარისი რაოდენობით მიღება- მზის სხივების ზემოქმედების სიმცირემ, შესაძლოა, ვიტამინი D-ის არასაკმარისი რაოდენობით წარმოქმნა გამოიწვიოს, რომელიც საჭიროა ორგანიზმის მიერ კალციუმის ასათვისებლად

პაციენტის ანამნეზი

გარკვეული მდგომარეობები და მედიკამენტები ძვლის ჯანმრთელობაზე ახდენს გავლენას.

კორტიკოსტეროიდები - ხშირად გამოიყენება ასთმის, რევმატოიდული ართრიტის და სხვა ანთებითი მდგომარეობების დროს

ჰორმონების დაბალი დონე - ქალებში: ნაადრევი მენოპაუზა; მამაკაცებში: ტესტოსტერონის დაბალი დონე

ფარისებრი ჯირკვლის პათოლოგიები - ჰიპერთირეოზი, მედიკამენტოზური თირეოტოქსიკოზი

ჰიპერპარათირეოზი

მალაბსორბციის გამომწვევი მდგომარეობები: მაგ,. ცელიაკია, გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი

ზოგიერთი ქრონიკული დაავადება: მაგ., რევმატოიდული ართრიტი, ღვიძლისა და თირკმლის ქრონიკული დაავადებები

ძუძუს და პროსტატის კიბოს, ეპილეფსიის საწინააღმდეგო ზოგიერთი მედიკამენტი, ზოგიერთი ანტიდეპრესანტი

ცხოვრების წესი

მჯდომარე ცხოვრების წესი, დაბალი ფიზიკური აქტივობა

მწეველობა

ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება

სხეულის მასა - სიგამხდრე ან ჭარბი წონა (უახლესი კვლევების თანახმად, სიმსუქნესთან ასოცირებული ჰორმონები გავლენას ახდენს ძვლებზე)

დიაგნოსტიკა

ოსტეოპოროზი, შესაძლოა, უსიმპტომოდ მიმდინარეობდეს, თუმცა მოტეხილობის რისკი იყოს მაღალი ან უკვე არსებობდეს მოტეხილობა. ამ დაავადების პროფილაქტიკა და მკურნალობა შესაძლებელია და ადრეულ დიაგნოსტიკას ასეთ შემთხვევაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.

პაციენტს შეუძლია გაიგოს, აქვს თუ არა ოსტეოპოროზი ან აქვს თუ არა მისაღები რაიმე ზომები ძვლების ჯანმრთელობისათვის ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრით. აღნიშნული გამოკვლევა ტარდება სპეციალური მოწყობილობით, რომელიც ზომავს ძვლის სიმკვრივეს. შედეგად კი შეგვიძლია, დავადგინოთ ძვლის მინერალური შემცველობა მოცემულ რეგიონებში.

ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრა შესაძლებელია სხვადასხვა ძვლებზე ჩატარდეს: ბარძაყის, ხერხემლის, წინამხრის (იდაყვსა და მაჯას შორის), თითების ან ქუსლის ძვლებზე. გამოკვლევა უსაფრთხოა და უმტკივნეულო. ამასთან, ის გვაძლევს ინფორმაციას ძვლების ჯანმრთელობის შესახებ.

ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრა

ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრა ერთადერთი გამოკვლევაა, რომლის შედეგადაც შესაძლებელია ოსტეოპოროზის დიაგნოზი დადგინდეს მანამ, სანამ მოტეხილობა განვითარდება. აღნიშნული გვეხმარება, ძვლის სიმკვრივე დავადგინოთ და მოტეხილობის რისკი შევაფასოთ. რეკომენდებულია ძვლის მინერალური სიმკვრივე განისაზღვროს თეძოსა და ბარძაყის ძვალში ცენტრალური DEXA მოწყობილობით ოსტეოპოროზის დასადგენად. DEXA- ნიშნავს ორმაგი ენერგიის რენტგენულ აბსორბციომეტრიას.

ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრა მოწოდებულია, თუ

• 65 წელზე მეტია ქალის ასაკი

• 70 წელზე მეტია მამაკაცის ასაკი

• მოტეხილობა განვითარდა 50 წლის ასაკის შემდეგ

• პოსტმენოპაუზურ პერიოდშია ქალი და აქვს რისკის ფაქტორები

• პოსტმენოპაუზურ პერიოდშია ≥ 65 წლის ასაკის ქალი და აქვს რისკის ფაქტორები

• 50-69 წლის ასაკის მამაკაცს აქვს რისკის ფაქტორები

ძვლის მინერალური სიმკვრივის განსაზღვრა, აგრეთვე, შესაძლოა, საჭირო გახდეს, თუკი პაციენტს აღენიშნება ჩამოთვლილთაგან რომელიმე:

• ხერხემლის რენტგენოგრაფიით გამოვლინდება მოტეხილობა და ძვლის დანაკარგი

• ტკივილი ზურგის არეში შესაძლო ხერხემლის მოტეხილობის გამო

• სიმაღლეში შემცირება 1,25 სმ-ით და მეტით ერთი წლის განმავლობაში

• სიმაღლეში შემცირება 4 სმ-ით და მეტით საწყისი სიმაღლიდან

როგორ ხდება ოსტეოპოროზის მკურნალობა?

სპეციალისტის მიერ შესაძლოა დაინიშნოს სპეციალური მედიკამენტები, ძვლოვანი მასის კარგვის შემცირების და მოტეხილობის განვითარების თავიდან ასაცილებლად.

მნიშვნელოვანია ჯანსაღი ცხოვრების წესი, კალციუმითა და ვიტამინი D-ით მდიდარი დიეტა ძვლების ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად.

მნიშვნელოვანია, აგრეთვე, სპეციალური ვარჯიშები ხერხემლის გასამაგრებლად და წონასწორობის შენარჩუნებისათვის

უნდა მოხდეს პაციენტის განათლება, რომ შემცირდეს დაცემისა და საყოფაცხოვრებო ტრავმების რისკი.