ამ­ბობს, რომ ბავ­შვო­ბი­დან და­საქ­მე­ბუ­ლია, მის ცხოვ­რე­ბა­ში ცნე­ბა "თა­ვი­სუ­ფა­ლი დრო" არას­დროს ყო­ფი­ლა. აქ­ტი­უ­რო­ბა მისი ცხოვ­რე­ბის თან­მდე­ვი მდგო­მა­რე­ო­ბა აღ­მოჩ­ნდა. წლე­ბის მან­ძილ­ზე, არა­ერთ მა­ღალ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე იყო. ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წევ­რიც გახ­ლდათ, მაგ­რამ ამ­ბობს, რომ ახლა ყვე­ლა­ზე კარგ მდგო­მა­რე­ო­ბა­შია. ჰყავს ხელ­მძღვა­ნე­ლი, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან უყ­ვარს და მის­გა­ნაც იმა­ვეს გრძნობს. სა­პატ­რი­არ­ქოს საქ­ველ­მოქ­მე­დო ფონ­დის მთა­ვა­რი მე­ნე­ჯე­რი ლაშა ჟვა­ნია სა­კუ­თარ ცხოვ­რე­ბა­ზე, პატ­რი­არ­ქთან პირ­ველ შეხ­ვედ­რა­ზე, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში ყოფ­ნის ხიბლზე გუ­ლახ­დი­ლად მოგ­ვი­თხრობს და წმინ­და მი­წა­ზე მი­ღე­ბულ ემო­ცი­ებ­საც გვი­ზი­ა­რებს.

- დედა მკაც­რად მზრდი­და, აქ­ტი­უ­რი ბავ­შვი ვი­ყა­ვი. სხვა­დას­ხვა წრე­ზე დავ­დი­ო­დი. 13 წლი­სას მამა გარ­და­მეც­ვა­ლა. დედა აფ­თი­აქ­ში მუ­შა­ობ­და, სამ­სა­ხუ­რის შემ­დეგ შინ ბრუნ­დე­ბო­და და კე­რავ­და. ჩვენს სახ­ლში სი­ნათ­ლე მთე­ლი ღამე ენთო. სამ­წუ­ხა­როდ, მა­სა­ვით შრო­მის­მოყ­ვა­რე ვერ ვარ. თა­ვად არას­დროს შე­ვუ­ქი­ვარ. როცა ჩემ­ზე კარ­გს სხვის­გან ის­მენ­და, პა­სუ­ხობ­და, მა­მა­მისს 10%-ით მა­ინც რომ ჰგავ­დეს, კა­ცად ივარ­გებ­დაო. ჩემს ზურ­გზე ერ­თმეტ­რი­ა­ნი სა­ხა­ზა­ვიც ხში­რად გა­და­ტე­ხი­ლა. ამის მი­ზე­ზი ბი­ო­ლო­გი­ა­ში მი­ღე­ბუ­ლი ოთხი­ა­ნიც არა­ერ­თხელ ყო­ფი­ლა. დედა ასე­თი­ვე მკაც­რია შვი­ლიშ­ვი­ლებ­თა­ნაც. ხში­რად მი­მე­ო­რებს, შვი­ლე­ბი მტრუ­ლად გა­ზარ­დე, მოყვრუ­ლად გა­მო­გად­გე­ბი­ა­ნო.

- თქვენ რო­გორ ზრდით?

- სიმ­კაც­რეს ხში­რად არ ვი­ჩენ, უფრო მე­ტად ვე­ფე­რე­ბი. სა­მი­ვეს ჩემი დიდი რიდი აქვს. ყვე­ლა­ზე მეტი ენერ­გი­ის და­ხარ­ჯვა უმ­ცროს­თან მი­წევს. ბუ­ნე­ბით ლი­დე­რია. ყო­ველ­თვის უნდა, ის მი­ი­ღოს, რაც სურს და არა ის, რაც ეკუთ­ვნის. ვცდი­ლობ, შვი­ლებს თავ­მდაბ­ლო­ბა ჩა­ვუ­ნერ­გო. მათ მო­მა­ვა­ლი ცხოვ­რე­ბის­თვის, მო­სა­ლოდ­ნე­ლი სირ­თუ­ლე­ე­ბის­თვის ვამ­ზა­დებ, რად­გან "რქე­ბი" შე­იძ­ლე­ბა იმ დროს მოს­ტყდეთ, როცა ყვე­ლა­ზე მტკივ­ნე­უ­ლი იქ­ნე­ბა. ხა­სი­ა­თის შეც­ვლა შე­იძ­ლე­ბა. მე მჯე­რა მე­ტა­მორ­ფო­ზის, ფე­რის­ცვა­ლე­ბის...

- ოჯა­ხი რო­გორ შეჰ­ქ­მე­ნით?

- სიყ­ვა­რუ­ლით. ჩემი მე­უღ­ლე უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში სწავ­ლობ­და, როცა გა­ვი­ცა­ნი, და­მამ­თავ­რე­ბელ კურ­სზე ვი­ყა­ვი. შეყ­ვა­რე­ბი­დან 4 თვე­ში და­ო­ჯა­ხე­ბა გა­დავ­წყვი­ტეთ. 18 წე­ლია, ერ­თად ვართ. ოჯა­ხი გა­მოც­დის წი­ნა­შე არა­ერ­თხელ დგე­ბა, გა­მო­ნაკ­ლი­სი არც ჩვენ ვყო­ფილ­ვართ, მაგ­რამ თუ ფუნ­ქცი­ე­ბი სწო­რა­დაა გა­ნა­წი­ლე­ბუ­ლი, რღვე­ვა არ ხდე­ბა. მი­საქ­ცი­ელ­ში გვაქვს აგა­რა­კი და როცა დრო­ის გა­მო­ნახ­ვას ვა­ხერ­ხებთ, ყვე­ლა­ნი ერ­თად მივ­დი­ვართ. ეს აგა­რა­კიც დე­დამ აა­შე­ნა. ახ­ლა­ხან ახ­ლო­ბელ­მა გა­იხ­სე­ნა: ერთხელ იქ ქუ­ჩის ძაღ­ლი მი­ვიყ­ვა­ნე და ფიც­რის­გან პა­ტა­რა "სახ­ლი" გა­ვუ­კე­თე. მერე ვამ­ბო­დი, აქ ჩემი აშე­ნე­ბუ­ლი მხო­ლოდ ძაღ­ლის ბი­ნაა-მეთ­ქი.

- სა­ინ­ტე­რე­სოა თქვე­ნი მშობ­ლე­ბის შე­უღ­ლე­ბის ამ­ბა­ვიც.

- დედა ებ­რა­ულ ოჯახ­ში გა­ი­ზარ­და. მის მშობ­ლებს სურ­დათ, ებ­რა­ე­ლი სიძე ჰყო­ლო­დათ, მაგ­რამ დე­დას მა­მა­ჩე­მი შე­უყ­ვარ­და. მათი სიყ­ვა­რუ­ლი უფ­რო­სე­ბის წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა­ზე ძლი­ე­რი აღ­მოჩ­ნდა და და­ქორ­წინ­დნენ. დე­დას მშობ­ლე­ბი ძა­ლი­ან გა­უ­ნა­წყენ­დნენ. 1970-იანი წლე­ბის და­სა­წყის­ში სა­ნა­თე­სა­ვოს დიდი ნა­წი­ლი ის­რა­ელ­ში წა­ვი­და. მერე საბ­ჭო­თა კავ­შირ­სა და ის­რა­ელს შო­რის ურ­თი­ერ­თო­ბა გა­წყდა. დე­დას თა­ვის ნა­თე­სა­ვებ­თან მხო­ლოდ სა­ტე­ლე­ფო­ნო სა­უბ­რე­ბი ჰქონ­და. დე­ი­და­ჩე­მი გვიგ­ზავ­ნი­და სა­ჩუქ­რებს, ბა­რა­თებს, წე­რი­ლებს, რომ­ლე­ბიც 3-4 თვის დაგ­ვი­ა­ნე­ბით (გახ­სნი­ლი და წა­კი­თხუ­ლი) მო­დი­ო­და, მაგ­რამ ჩვე­ნამ­დე მა­ინც აღ­წევ­და. დე­და­ჩე­მი ოჯა­ხის წევ­რებს 17 წლის შემ­დეგ შეხ­ვდა. ის­რა­ელ­ში დე­დას მეც ვახ­ლდი. ბე­ბია, ბა­ბუა, ბიძა - მთე­ლი სა­ნა­თე­სა­ვო დაგ­ვხვდა. დაბ­ნე­უ­ლი დედა პირ­ვე­ლად მა­შინ ვნა­ხე. სა­ხე­ზე ემო­ცი­ე­ბი აღ­ბეჭ­დო­და - ეს იყო სი­ხა­რუ­ლის, ნერ­ვი­უ­ლო­ბის... ამ ყვე­ლა­ფერს ჩემი დე­ი­დაშ­ვი­ლი ვი­დე­ო­თი იღებ­და, ჩა­ნა­წე­რი შე­ნა­ხუ­ლი გვაქვს.

- ეკ­ლე­სი­ას რო­გორ და­უ­ახ­ლოვ­დით? რო­გორც ვიცი, ბავ­შვო­ბა­ში სტი­ქა­რო­სა­ნი იყა­ვით.

- მა­მა­ჩე­მის დედა მორ­წმუ­ნე ადა­მი­ა­ნი იყო. ჩვე­ნი სახ­ლის ფან­ჯრე­ბი­დან წმინ­და ნი­ნოს სა­ხე­ლო­ბის ბა­ზი­ლი­კის ეზო ჩან­და. ეკ­ლე­სი­ა­ში ხალ­ხი ცხოვ­რობ­და. ხში­რად ვხე­დავ­დი - ბე­ბია ფან­ჯა­რას­თან მი­დი­ო­და, პირ­ჯვარს იწერ­და და ამ­ბობ­და: "ღმერ­თო, აპა­ტიე!" ერთ დღეს ვკი­თხე, - ღმერ­თს რის პა­ტი­ე­ბას სთხოვ-მეთ­ქი? - ეს ადა­მი­ა­ნე­ბი ეკ­ლე­სი­ა­ში ცხოვ­რო­ბენ და არ შე­იძ­ლე­ბაო.

- პატ­რი­არ­ქს პირ­ვე­ლად რო­დის შეხ­ვდით?

- ბე­ბია რომ გარ­და­იც­ვა­ლა, სი­ონ­ში მი­ვე­დი. მა­შინ უწ­მინ­დე­სი სი­ო­ნის ეზო­ში ცხოვ­რობ­და. ტაძ­რი­დან რომ გა­მო­ვე­დით, ჩემ­მა ნათ­ლი­ამ თქვა, - აი, პატ­რი­არ­ქიო, - და უწ­მინ­დეს­თან და­სა­ლო­ცად მი­მიყ­ვა­ნა. ეს 1981 წელს მოხ­და. დღემ­დე მახ­სოვს ის გან­ცდა, რო­მე­ლიც მა­შინ და­მე­უფ­ლა და მის ანა­ფო­რა­ზე - "კა­რა­კუ­ლის" ბეწ­ვი. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით უწ­მინ­დეს­თან "პი­ო­ნერ­ფილ­მის" ბავ­შვე­ბი გრი­შა ჩი­გო­გი­ძემ მიგ­ვიყ­ვა­ნა. მა­შინ უკვე ეკ­ლე­სი­ა­ში დავ­დი­ო­დი. პატ­რი­არ­ქის ოთა­ხი­დან სულ ბო­ლოს მე გა­მო­ვე­დი. ჩემ­და უნე­ბუ­რად, უკან მი­ვი­ხე­დე და და­ვი­ნა­ხე, უწ­მინ­დე­სი ზურგს უკან პირ­ჯვარს მწერ­და. მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა იმ და­ლოც­ვის ძა­ლას ვგრძნობ. არას­დროს მი­კი­თხავს, როცა ზურგს უკან ადა­მი­ა­ნებს პირ­ჯვარს სწერ­და, უფალს რას სთხოვ­და? ახლა გა­მახ­სენ­და და აუ­ცი­ლებ­ლად ვკი­თხავ. უმე­ტეს შემ­თხვე­ვა­ში, როცა ადა­მი­ა­ნე­ბი წარ­მა­ტე­ბას აღ­წე­ვენ, ეგო­იზ­მში ცვივ­დე­ბი­ან, ამაყ­დე­ბი­ან, ავი­წყდე­ბათ, რომ ყვე­ლა­ფე­რი უფ­ლის ნე­ბით ხდე­ბა.

- თქვე­ნი ის­რა­ელ­ში ელ­ჩო­ბის პე­რი­ო­დი გა­ვიხ­სე­ნოთ. ბევრ რა­მე­ზე გწყდე­ბათ გული, რისი გა­კე­თე­ბაც ვერ მო­ა­ხერ­ხეთ?

- გა­ცი­ლე­ბით მეტი გა­ვა­კე­თე, ვიდ­რე ვფიქ­რობ­დი, რომ შევ­ძლებ­დი, მაგ­რამ - ნაკ­ლე­ბი, ვიდ­რე სურ­ვი­ლი მქონ­და და მაქვს.

- გული რაზე გწყდე­ბათ?

- მაქვს ბავ­შვო­ბის ოც­ნე­ბა, რო­მე­ლიც ვიცი, აუ­ცი­ლებ­ლად ახ­დე­ბა. ოღონდ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით მუ­შა­ო­ბა ძალ­ზე საფრ­თხი­ლოა: კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის დაბ­რუ­ნე­ბას ვგუ­ლის­ხმობ. ზო­მი­ე­რე­ბაა სა­ჭი­რო. ის­რა­ე­ლი ჩემ­თვის ელ­ჩო­ბით არ და­წყე­ბუ­ლა და არც დამ­თავ­რდე­ბა. ეს ქვე­ყა­ნა არას­დროს მი­მი­ტო­ვე­ბია. ეს ამო­უ­წუ­რა­ვი ქვე­ყა­ნაა, მსოფ­ლიო კულ­ტუ­რის, ეკო­ნო­მი­კის გზაჯ­ვა­რე­დი­ნია.

- წმინ­და მი­წა­ზე ჩას­ვლა, იქა­უ­რი სიწ­მინ­დე­ე­ბის მო­ლოც­ვა ბევ­რი ქრის­ტი­ა­ნის­თვის გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. წმინ­და მი­წა­ზე გა­ტა­რე­ბუ­ლი დღე­ე­ბი­დან, ყვე­ლა­ზე ემო­ცი­უ­რად რა გახ­სენ­დე­ბათ?

- ხა­ლა­სი, სუფ­თა გული და იქ, ბავ­შვო­ბა­ში ჩი­ტი­ვით ფრე­ნა. 1989 წელს ჩემ­მა დე­ი­დაშ­ვილ­მა მა­ჩუ­ქა წიგ­ნი ის­რა­ე­ლის შე­სა­ხებ, რო­მელ­შიც დე­ტა­ლუ­რად იყო აღ­წე­რი­ლი, რა, სად და რო­გორ უნდა მო­მე­ნა­ხუ­ლე­ბი­ნა. მოკ­ლედ, ამ წიგ­ნით წმინ­და ად­გი­ლე­ბის ძი­ე­ბა და­ვი­წყე. იე­რუ­სა­ლიმ­ში მცხოვ­რებ ნა­თე­სა­ვებს ვე­უბ­ნე­ბო­დი, თით­ქოს თელ-ავივ­ში ვრჩე­ბო­დი და - პი­რი­ქით. ყვე­ლა­ნი მშვი­დად იყ­ვნენ. თა­ვად, სრუ­ლი­ად მარ­ტო, ღა­მე­ებს ღია ცის ქვეშ ვა­თევ­დი. როცა მა­ცხოვ­რის საფ­ლავ­ზე მი­ვე­დი, გა­ვარ­კვიე - წირ­ვა ღა­მის 12 სა­ათ­ზე იწყე­ბო­და. დი­ლის 6 სა­ათ­ზე ღვთის­მშობ­ლის საფ­ლავ­ზე ჩა­ტა­რე­ბულ წირ­ვას უნდა დავ­სწრე­ბო­დი. გამ­თე­ნი­ი­სას შუ­ა­ლე­დი 2 სა­ა­თი მრჩე­ბო­და და ამ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში გოლ­გო­თის მთის ძირ­ში მე­ძი­ნა, იქ, სა­დაც ადა­მის თა­ვის ქა­ლაა დაფ­ლუ­ლი. ეს ყვე­ლა­ფე­რი სუ­ლის გან­წმენ­დის­თვის და უფალ­თან მი­ახ­ლო­ე­ბის­თვის კარ­გი სა­შუ­ა­ლე­ბაა, მაგ­რამ ქრის­ტე გულ­ში თუ არ შე­უშ­ვი, გა­რეგ­ნუ­ლი ქცე­ვე­ბი არა­ფე­რია. მა­ცხოვ­რის საფ­ლავ­თან პირ­ველ რიგ­ში, მო­სახ­სე­ნი­ებ­ლად ის ადა­მი­ა­ნე­ბი მახ­სენ­დე­ბი­ან, ვი­საც ჩემ­თვის უწყე­ნი­ნე­ბი­ათ და ვის­თვი­საც მე მი­წყე­ნი­ნე­ბია.

- თქვე­ნი მი­ნის­ტრო­ბის პე­რი­ო­დი გა­ვიხ­სე­ნოთ. სა­უბ­რის და­სა­წყის­ში მი­თხა­რით, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მყო­ფი ადა­მი­ა­ნი შე­იძ­ლე­ბა ხიბლში ჩა­ვარ­დე­სო... საც­დუ­რის წი­ნა­შე თქვენც აღ­მოჩ­ნდე­ბო­დით...

- სა­ნამ პარ­ლა­მენ­ტი­დან მთავ­რო­ბა­ში მოვ­ხვდე­ბო­დი, ვამ­ბობ­დი, ადა­მი­ანს მა­ნამ­დე და­ვუდ­გე­ბი გვერ­დით, სა­ნამ სწო­რად ივ­ლის, ჯო­ჯო­ხე­თის კა­რამ­დე მივ­ყვე­ბი-მეთ­ქი. სა­ხა­რე­ბა­ში წე­რია: მტვე­რი ჩა­მო­ი­ბერ­ტყე ტან­საც­მლი­დან, რო­მე­ლიც იმ სახ­ლში მი­ი­ღე და ისე წა­მო­დიო. მე ვამ­ბობ­დი, მტვერს ჩა­მო­ვი­ბერ­ტყავ და წა­მო­ვალ-მეთ­ქი. მად­ლო­ბა ღმერ­თს, რომ ეს შე­ვას­რუ­ლე, ისე, რომ მტვე­რიც არ ამი­ღია.

- აღ­მოჩ­ნდა, რომ "ჯო­ჯო­ხე­თის კა­რამ­დე" 8 თვე­ში მიხ­ვე­დით: მი­ნის­ტრის პოს­ტი ამ დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში გე­კა­ვათ.

- ეკო­ნო­მი­კის სა­მი­ნის­ტროს 8 თვე-ნა­ხე­ვა­რი ვუ­ხელ­მძღვა­ნე­ლე. ამა­ზე ვხუმ­რობ ხოლ­მე, ფი­ზი­ო­ლო­გი­უ­რი მშო­ბი­ა­რო­ბის­თვის ნა­ყო­ფი 9 თვე­ში მწიფ­დე­ბა და წა­მოს­ვლა ცო­ტა­თი ნა­ად­რე­ვად მო­მი­ვი­და (იცი­ნის).

- ბევრ უსა­მარ­თლო­ბას წა­ა­წყდით?

- როცა ვერ ახერ­ხებ, სი­მარ­თლეს ემ­სა­ხუ­რო, მა­შინ იქ რა­ტომ­ღა უნდა დარ­ჩე? თუ სხვა რა­მის­თვის ხარ მი­სუ­ლი, მა­შინ დარ­ჩე­ნა ღირს, მაგ­რამ მე ასე არ გავზრდილ­ვარ. თეთ­რი შა­ვის­გან რომ გა­ნას­ხვა­ოს, გული გო­ნი­ე­რი პირ­ველ რიგ­ში, ხე­ლი­სუ­ფალს სჭირ­დე­ბა, როცა ამას კარ­გავს, იღუ­პე­ბა, რო­გორც ადა­მი­ა­ნი. სა­ა­კაშ­ვილ­მა გული გო­ნი­ე­რი და­კარ­გა. მას­თან სა­უბ­რე­ბი მქონ­და, რომ ასე არ და­მარ­თო­და. რომ გა­დავ­დე­ქი, კი­დევ სი­კე­თე გა­ვუ­კე­თე.

- რას გუ­ლის­ხმობთ?

- ამა­ზე არას­დროს მი­ლა­პა­რა­კია, გა­დად­გო­მის დღეს ვთქვი: მხარს ვუ­ჭერ სა­ა­კაშ­ვილს, რად­გან მჯე­რა, ჩვე­ნი ქვეყ­ნის თი­თო­ე­უ­ლი მო­ქა­ლა­ქის გა­ჭირ­ვე­ბას გა­ნიც­დის-მეთ­ქი.

- ამ გან­ცხა­დე­ბის გა­კე­თე­ბის დროს გულ­წრფე­ლი იყა­ვით?

- ვი­ცო­დი, რომ ის­მენ­და. ეს იყო მის­და­მი ჩემი თხოვ­ნა, მი­თი­თე­ბა; მინ­დო­და, გან­წყო­ბა შე­მექ­მნა. წი­ნა­ღა­მეს და­მე­მა­ლა. მივ­წე­რე, შეხ­ვედ­რა მინ­და-მეთ­ქი. - ჰო­ლან­დი­ა­ში მივ­დი­ვა­რო, მი­პა­სუ­ხა. მა­ნამ­დე სა­გა­რეო საქ­მე­თა მი­ნისტრს და­ა­რეკ­ვი­ნა და ათ­ქმე­ვი­ნა: გთხოვ, ჩემს სა­მი­ნის­ტრო­ში დაბ­რუნ­დე და ელ­ჩად წახ­ვი­დეო. უარი ვუ­თხა­რი. ყვე­ლას ეგო­ნა, ოპო­ზი­ცი­ურ გან­ცხა­დე­ბას გა­ვა­კე­თებ­დი და ისე წა­მო­ვი­დო­დი. სა­ა­კაშ­ვილ­მა პარ­ლა­მენ­ტი­და­ნაც იმი­ტომ წა­მო­მიყ­ვა­ნა, ეში­ნო­და, ოპო­ზი­ცი­ა­ში არ გა­დავ­სუ­ლი­ყა­ვი.

- ეს მერე გა­ა­ა­ნა­ლი­ზეთ?

- არა, მა­შინ­ვე ვი­ცო­დი, მას თა­მაშ­ში ავ­ყე­ვი, მაგ­რამ ის როლი აღარ შე­ვას­რუ­ლე, რო­მე­ლიც უნ­დო­და, რომ შე­მეს­რუ­ლე­ბი­ნა. პრე­ზი­დენ­ტთან არა­ერ­თხელ მქონ­და კა­მა­თი, ვი­თხოვ­დი, სო­ცი­ა­ლუ­რი პრობ­ლე­მე­ბის მოგ­ვა­რე­ბა­ზე ეზ­რუ­ნა. ახლა უმ­ცი­რე­სო­ბა მთავ­რო­ბას ევ­რო­პას­თან, ამე­რი­კას­თან თა­ვი­სუ­ფა­ლი ვაჭ­რო­ბის ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის გა­ფორ­მე­ბა­ზე მო­უ­წო­დებს... ევ­რო­პაც და ამე­რი­კაც მთელ რიგ მო­თხოვ­ნებს გი­ყე­ნებს, მათი კრი­ტე­რი­უ­მე­ბი უნდა და­აკ­მა­ყო­ფი­ლო - ან­ტი­მო­ნო­პო­ლია, ფი­ტო­სა­ნი­ტა­რია და ა.შ. ამ ყვე­ლა­ფერს შეგ­ნე­ბუ­ლად არ აკე­თებ­და და მე, რო­გორც მი­ნისტრს, პრობ­ლე­მე­ბი მექ­მნე­ბო­და. რუ­სე­თის ბაზ­რის და­ხურ­ვის პი­რო­ბებ­ში, ევ­რო­პის ბა­ზა­რი ერ­თა­დერ­თი ხსნის გზა იყო. ევ­რო­პა ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლი ბა­ზა­რია. ჩი­ნეთ­სა და თურ­ქეთ­ში ჩვე­ნი პრო­დუქ­ცია ვერ გავა, რად­გან მათ გა­ცი­ლე­ბით და­ბალ ფა­სებ­ში აქვთ. ის­მის კი­თხვა - რა­ტომ არ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეს ეს ყვე­ლა­ფე­რი 2009 წელს ან მას შემ­დეგ?

- რა­ტომ?

- მთავ­რო­ბის ზო­გი­ერ­თი წევ­რის ინ­ტე­რე­სე­ბის გამო, ყვე­ლა სფე­რო­ში მო­ნო­პო­ლია სუ­ფევ­და. იყო მთე­ლი რიგი სა­კი­თხე­ბი, რომ­ლის წი­ნა­აღ­მდე­გაც ვიბ­რძო­დი და უნდა ვა­ღი­ა­რო, რომ ვერ მო­ვე­რიე. სა­მა­გი­ე­როდ, მო­ვე­რიე ჩემს თავს და წა­მო­ვე­დი.

- შე­იძ­ლე­ბა, სა­ჯა­რო სამ­სა­ხურ­ში ლაშა ჟვა­ნია ისევ ვი­ხი­ლოთ?

- სურ­ვი­ლი აღარ მაქვს. არა­ვის დავ­მშვი­დო­ბე­ბი­ვარ, მე ვთქვი - ნახ­ვამ­დის. პო­ლი­ტი­კა­ში დაბ­რუ­ნე­ბას აქვს თა­ვი­სი დრო. ებ­რა­უ­ლი წარ­მო­შო­ბის ამე­რი­კელ­მა პო­ლი­ტო­ლოგ­მა და­წე­რა ნაშ­რო­მი - "სა­ხელ­მწი­ფოს ფი­ზი­ო­ლო­გია". სა­ხელ­მწი­ფოს გან­ვი­თა­რე­ბის ეტა­პებს ადა­მი­ა­ნის გან­ვი­თა­რე­ბის პე­რი­ო­დებს ადა­რებს. რო­გორც ადა­მი­ანს, როცა იბა­დე­ბა, სჭირ­დე­ბა დახ­მა­რე­ბა, მერე, ფეხს რომ იდ­გამს, ასე­ვე უნდა დამ­ხმა­რე, რო­მე­ლიც ხელს მოჰ­კი­დებს, რომ არ და­ვარ­დეს, ასეა სა­ხელ­მწი­ფოც. მერე "ცხელ­სის­ხლი­ა­ნო­ბის" პე­რი­ო­დი იწყე­ბა - ადა­მი­ა­ნი ბევრ შეც­დო­მას უშ­ვებს... ეს პო­ლი­ტო­ლო­გი წერს, რომ ყვე­ლა ფი­ზი­ო­ლო­გი­ურ პე­რი­ოდ­ში სა­ხელ­მწი­ფოს თა­ვი­სი ლი­დე­რი ჰყავს. გა­დის წლე­ბი, მერე იმ ლი­დერს ვე­ღარ ეგუ­ე­ბა და აგ­დებს... ეს ის არის, რაც ჩვენ­თან მოხ­და. სა­ა­კაშ­ვი­ლი ლი­დე­რი იმი­ტომ ვე­ღარ არის, რომ სა­ხელ­მწი­ფომ "ცხელ­სის­ხლი­ა­ნო­ბის" პე­რი­ო­დი გა­ი­ა­რა. ახლა სა­ხელ­მწი­ფოს სხვა ლი­დე­რის მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა აქვს.

- დღე­ვან­დელ პო­ლი­ტი­კურ რე­ა­ლო­ბა­ზე რას გვე­ტყვით?

- ამ რე­ა­ლო­ბის­თვის სა­ხელ­მწი­ფო მზად იყო. მი­ვი­ღეთ ის პო­ლი­ტი­კუ­რი გუნ­დი, რო­მე­ლიც ბი­ძი­ნა ივა­ნიშ­ვილ­მა შეკ­რი­ბა. ამ ადა­მი­ან­მა სა­კუ­თარ ხალ­ხთან ხა­ლა­სი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბით მო­ი­გო. ამ სი­ხა­ლა­სეს ვერც იყი­დი, ვერც ითა­მა­შებ, ეს უნდა გქონ­დეს და ადა­მი­ა­ნე­ბის გუ­ლე­ბი იგ­რძნობს.

- ბა­ტო­ნო ლაშა, არ შე­მიძ­ლია, ბენ­დუ­ქი­ძეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით არ გკი­თხოთ: მას­თან და­პი­რის­პი­რე­ბა თქვე­ნი მი­ნის­ტრო­ბის პე­რი­ოდ­ში და­ი­წყო, ბლო­კავ­დით მის გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბებს, თუნ­დაც ტყე­ე­ბის გას­ხვი­სე­ბა­ზე.

- თქვენს ჟურ­ნალს და სა­ერ­თოდ, "პა­ლიტ­რა­მე­დი­ას" დიდ პა­ტივს ვცემ, დას­მულ კი­თხვა­საც პა­ტივს ვცემ, მაგ­რამ რად გვინ­და ბენ­დუ­ქი­ძე­ზე ლა­პა­რა­კი? ამ ადა­მი­ან­მა ქარ­თვე­ლი ხალ­ხის წი­ნა­შე პა­სუ­ხი უნდა აგოს, რა ფორ­მით - ეს ჩემი კომ­პე­ტენ­ცია არ არის. მას ალ­ბათ და­უდ­გე­ბა ბო­დი­შის მოხ­დის დრო. მო­რა­ლუ­რი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა უნდა იგ­რძნოს. სა­ხელ­მწი­ფო სამ­სა­ხუ­რი­დან ადა­მი­ანს შე­უძ­ლია, ერთი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბით, ბევ­რი ადა­მი­ა­ნის­თვის გა­ა­კე­თოს სი­კე­თე, მაგ­რამ შე­იძ­ლე­ბა, პი­რი­ქი­თაც მოხ­დეს. ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში ყოფ­ნა ისე­თი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბაა, ყვე­ლას არ შეს­წავ­ლეს ძალა, ეს ტვირ­თი ღირ­სე­უ­ლად ატა­როს. თუ ამის ძალა არა გაქვს, ჯობს, არც მი­ე­კა­რო, თო­რემ შენც და­ზა­რალ­დე­ბი და სხვებ­საც და­ა­ზა­რა­ლებ. თუ ქვე­ყა­ნას ამ მიდ­გო­მით არ ემ­სა­ხუ­რე, მა­შინ არა­ფე­რი ხარ. ვფიქ­რობ, წინა წი­ნა­და­დე­ბის ბოლო სი­ტყვაა ეს ადა­მი­ა­ნი. და­მე­თან­ხმე­ბით, ქვეყ­ნის წი­ნა­შე ყვე­ლა ადა­მი­ანს თა­ვი­სი წილი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა აკის­რია, მაგ­რამ პო­ლი­ტი­კო­სის პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა ათას­ჯერ მე­ტია. ცოტა ხნის წინ ერ­თმა ადა­მი­ან­მა მომ­წე­რა ამ­ბა­ვი, რო­მე­ლიც ჩემი მი­ნის­ტრო­ბის პე­რი­ოდ­ში მომ­ხდა­რა. მისი ოჯა­ხი სა­ხელ­მწი­ფო ქო­ნე­ბა­ში იყო შეჭ­რი­ლი, ფარ­თი კა­ნო­ნი­ე­რად არ ეკა­ვა. შე­სა­ბა­მის­მა დე­პარ­ტა­მენ­ტმა მო­ამ­ზა­და რე­ზო­ლუ­ცია. კო­ტე­ჯი, რო­მელ­შიც ოჯა­ხი ცხოვ­რობ­და, პრი­ვა­ტი­ზა­ცი­ა­ზე გა­მო­ვი­ტა­ნეთ. საქ­მე სა­ხელ­მწი­ფოს სა­სარ­გებ­ლოდ გა­და­წყდა. მაგ­რამ ის ოჯა­ხი ძა­ლი­ან და­ზა­რალ­და. მე, რო­გორც მი­ნისტრს, მქონ­და სა­შუ­ა­ლე­ბა, ეს კო­ტე­ჯი პრი­ვა­ტი­ზა­ცი­ა­ზე არ გა­მე­ტა­ნა, თვა­ლი და­მე­ხუ­ჭა, მაგ­რამ თვა­ლის და­ხუჭ­ვით პრობ­ლე­მა არ გვარ­დე­ბა. ასეთ დროს პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა უნდა აიღო და შენს მო­ქა­ლა­ქეს პრობ­ლე­მის გა­დაჭ­რა­ში და­ეხ­მა­რო. ეს ამ­ბა­ვი მო­რი­დე­ბუ­ლად, და­ზა­რა­ლე­ბულ­მა ქალ­ბა­ტონ­მა მომ­წე­რა და ძა­ლი­ან შევ­წუხ­დი. ამის ფონ­ზე აღარ ვიცი, რამ­დე­ნად ღირ­და ის სი­კე­თე­ე­ბი, რო­მე­ლიც გა­ვა­კე­თე.

- 3 წე­ლია, რაც სა­პატ­რი­არ­ქოს საქ­ველ­მოქ­მე­დო ფონ­დის მთა­ვა­რი მე­ნე­ჯე­რი ხართ. ფონ­დის საქ­მი­ა­ნო­ბის შე­სა­ხებ რას გვე­ტყვით?

- ისე­თი კარ­გი პე­რი­ო­დი, რო­გო­რიც ახლა მაქვს, არას­დროს მქო­ნია და ალ­ბათ არც მექ­ნე­ბა. ჩემი ხელ­მძღვა­ნე­ლი არის ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან მიყ­ვარს და მის­გა­ნაც იმა­ვეს ვგრძნობ. ერ­თმა­ნე­თის კარ­გად გვეს­მის. მის­გან ძა­ლი­ან ბევრ რა­მეს ვსწავ­ლობ. უწ­მინ­დეს­მა ეს ფონ­დი 2005 წელს და­ა­არ­სა. მა­შინ მეც­ნი­ე­რე­ბის, კულ­ტუ­რის სფე­რო­ში ბევ­რი პრობ­ლე­მა იყო. პატ­რი­არ­ქმა შე­მო­იკ­რი­ბა სა­მეც­ნი­ე­რო ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი - მათ შეკ­რე­ბის ად­გი­ლიც კი აღარ ჰქონ­დათ. მა­გა­ლი­თის­თვის გე­ტყვით: სა­პატ­რი­არ­ქოს ფონ­დის და­ფი­ნან­სე­ბით, გე­ო­ლო­გი­ის ინ­სტი­ტუ­ტის თა­ნამ­შრომ­ლებ­მა ნავ­თო­ბის და გა­ზის მო­პო­ვე­ბის კონ­ცეფ­ცი­ა­ზე იმუ­შა­ვეს; ერთი თვის წინ ეს კონ­ცეფ­ცია სა­ხელ­მწი­ფოს გა­დას­ცეს. იქ გად­მო­ცე­მუ­ლია სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბის მო­საზ­რე­ბა, თუ რო­გორ უნდა მო­ვი­პო­ვოთ ეს სიმ­დიდ­რე, რო­მე­ლიც ქვე­ყა­ნა­ში ნამ­დვი­ლად არ­სე­ბობს. ფონდმა და­ა­ფი­ნან­სა ან­ტი­ნარ­კო­ტი­კუ­ლი პრო­ექ­ტი. ეს არის პრობ­ლე­მა, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან ბევრ ადა­მი­ანს აწუ­ხებს, ამ დროს კი სა­ხელ­მწი­ფომ და­ნა­შა­ულ­თან, და­ა­ვა­დე­ბას­თან ბრძო­ლა კი არა, ადა­მი­ა­ნებ­თან ბრძო­ლა და­ი­წყო... თბი­ლის­ში, თა­ბო­რის მთა­ზე ფე­რის­ცვა­ლე­ბის მო­ნას­ტერ­ში ამ საქ­მი­ა­ნო­ბას მამა ბარ­თლო­მე უდ­გას სა­თა­ვე­ში. მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი პრო­ექ­ტი, რო­მე­ლიც სა­პატ­რი­არ­ქოს ფონ­დის ინი­ცი­ა­ტი­ვით, დე­მოგ­რა­ფებ­თან ერ­თად და­ი­წყო და მად­ლო­ბა ღმერ­თს, რომ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით სა­ხელ­მწი­ფო გა­აქ­ტი­ურ­და. ფონ­დის და­ფი­ნან­სე­ბით და­ი­წყო ფეს­ტი­ვა­ლი "აღ­დგო­მი­დან ამაღ­ლე­ბამ­დე", რო­მე­ლიც მე-8 წე­ლია, ტარ­დე­ბა. ეს ფეს­ტი­ვა­ლი არ არის რე­ლი­გი­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი, ის აღ­დგო­მის დღე­სას­წა­უ­ლის შემ­დეგ იწყე­ბა და ამაღ­ლე­ბამ­დე მთავ­რდე­ბა... ბევ­რს ჰგო­ნია, რომ ეს სო­ცი­ა­ლუ­რი ფონ­დია. სო­ცი­ა­ლუ­რი ფონ­დი სა­პატ­რი­არ­ქო­ში კი­დევ ცალ­კეა შექ­მნი­ლი. ჩვენ­თან მეტი შე­მო­წი­რუ­ლო­ბა რომ იყოს, გა­ცი­ლე­ბით მეტი საქ­მე გა­კეთ­დე­ბო­და. უფრო მე­ტია ერ­თლა­რი­ა­ნი ზარი. სა­ზო­გა­დო­ე­ბა მე­ტად აქ­ტი­ურ­დე­ბა, როცა შე­წი­რუ­ლო­ბა კონ­კრე­ტუ­ლი პრო­ექ­ტის­თვის გროვ­დე­ბა.

- რო­დე­საც აჭა­რა­ში ერთი წლის ბავ­შვი და­ი­ღუ­პა, მა­შინ გა­ის­მა პრე­ტენ­ზი­ე­ბი ეკ­ლე­სი­ის, ამ ფონ­დის მი­სა­მარ­თი­თაც...

- როცა ამ­ბობ, - რა­ტომ შენ­დე­ბა ეკ­ლე­სია? ჯო­ბია, გა­ჭირ­ვე­ბულს და­ეხ­მა­როო, - აქე­დან ერთი ნა­ბი­ჯია იქამ­დე, რომ ეკ­ლე­სი­ე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბის შე­ჩე­რე­ბა მო­ი­თხო­ვო. ეკ­ლე­სია ადა­მი­ა­ნებს ერ­თმა­ნე­თის ჯვრის ტა­რე­ბა­ში დახ­მა­რე­ბის­კენ მო­უ­წო­დებს. მო­წყა­ლე­ბის გა­ცე­მა დიდი მად­ლია. თი­თო­ე­უ­ლი ჩვენ­გა­ნი ჩვენს წილ პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას რა­ტომ არ ვგრძნობთ?.. ად­ვი­ლია სხვის­კენ ხელი გა­იშ­ვი­რო და რა­მე­ში და­ა­და­ნა­შა­უ­ლო. ვერც ერთი სა­ხელ­მწი­ფო ვერ დას­ძლევს სო­ცი­ა­ლურ გა­ჭირ­ვე­ბას, თუ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის თა­ნად­გო­მა არ იქ­ნე­ბა, მით უმე­ტეს, ისეთ ქვე­ყა­ნა­ში, სა­დაც უმუ­შევ­რო­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი კა­ტას­ტრო­ფუ­ლად მა­ღა­ლია. თუ ეკ­ლე­სი­ე­ბი არ ვა­შე­ნეთ, სუ­ლი­ე­რე­ბა სა­ი­დან მი­ვი­ღოთ, ინ­ტერ­ნე­ტი­დან?

- და­ბო­ლოს, გი­ლო­ცავთ მო­ახ­ლო­ე­ბულ აღ­დგო­მის ბრწყინ­ვა­ლე დღე­სას­წა­ულს! წლე­ბია, მა­ცხოვ­რის საფ­ლა­ვი­დან სამ­შობ­ლო­ში წმინ­და ცე­ცხლი ჩა­მო­გაქვთ...

- დიახ, იე­რუ­სა­ლიმ­ში ორ­შა­ბათს მი­ვემ­გზავ­რე­ბი. ვნე­ბის შვი­დე­ულ­ში იმ ად­გი­ლებ­ში ყოფ­ნა, სა­დაც ქრის­ტეს ჯვარ­ცმა და შემ­დეგ აღ­დგო­მა მოხ­და, მე­ტის­მე­ტად ემო­ცი­უ­რია. მთა­ვა­რია, ჩვენს გუ­ლებ­ში აღ­დგეს ქრის­ტე, სულ­ში სი­ხა­რუ­ლი გვქონ­დეს. აღ­დგო­მა იმე­დი­ა­ნი დღე­სას­წა­უ­ლია, სიკ­ვდილ­ზე გა­მარ­ჯვე­ბის ზე­ი­მია. ყვე­ლას გი­ლო­ცავთ და აღ­დგო­მი­სე­ულ სი­ხა­რულს გი­სურ­ვებთ!

თა­მუ­ნა კვი­ნი­კა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)