აფხა­ზე­თის კონ­ფლიქ­ტის ზონა ის ად­გი­ლია, სა­დაც წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში არც ომია და არც მშვი­დო­ბა. თუმ­ცა მო­სახ­ლე­ო­ბის ნა­წი­ლი ცხოვ­რე­ბის ასეთ პი­რო­ბებს შე­ე­გუა და პი­რად სა­უბ­რებ­ში არა­ერ­თხელ უთ­ქვამთ, რომ სა­ში­ში უკვე არა­ფე­რია, რად­გან ადა­მი­ა­ნებ­მა სა­ერ­თო ენა იპო­ვეს; თუ პო­ლი­ტი­კო­სებ­მა არ აუ­რი­ეს, ჩვენ რო­გორ­ღაც ვე­წყო­ბით ერ­თმა­ნეთ­საც და სი­ახ­ლე­ებ­სა­ცო... სი­ახ­ლე­ე­ბი კი ნამ­დვი­ლად არ აკ­ლი­ათ: აფხა­ზეთ­ში ხან რუ­სე­ბი ცდი­ლო­ბენ კა­ნო­ნის დამ­კვიდ­რე­ბას და ხა­ნაც - აფხა­ზე­ბი.

გა­ლის რა­ი­ო­ნის მო­სახ­ლე­ო­ბის ნა­წი­ლი, ვინც სახლ-კარი ვერ მი­ა­ტო­ვა, ჩა­კე­ტილ ცხოვ­რე­ბას თან­და­თან შე­ე­გუა და მო­ღო­ნი­ე­რე­ბას იწყებს. თა­ვის მხრივ, დღი­თი დღე ფარ­თოვ­დე­ბა რუ­სუ­ლი სამ­ხედ­რო ბა­ზე­ბი და თა­ვად სამ­ხედ­რო­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბაც, რომ­ლე­ბიც კონ­ფლიქ­ტის ზო­ნა­ში ოჯა­ხებ­თან ერ­თად ჩა­მო­დი­ან. ამი­ტო­მაც, გა­ლის რა­ი­ო­ნის რამ­დე­ნი­მე სო­ფელ­ში სკო­ლა-ინ­ტერ­ნა­ტის აშე­ნე­ბა იგეგ­მე­ბა, სა­დაც ად­გი­ლობ­რი­ვი აფხა­ზე­ბი უნდა და­საქმდნენ. სას­წავ­ლებ­ლის­თვის თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი რუ­სე­თი­დან უნდა ჩა­მო­ვიდ­ნენ, რად­გან აფხა­ზეთ­ში პე­და­გო­გე­ბის დე­ფი­ცი­ტია იმის გამო, რომ ად­გი­ლობ­რი­ვი ახალ­გაზ­რდე­ბი სწავ­ლა-გა­ნათ­ლე­ბას აფხა­ზეთ­ში ვერ იღე­ბენ. სე­პა­რა­ტის­ტუ­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის აზ­რით, ეს პრობ­ლე­მაც მოგ­ვარ­დე­ბა - სკო­ლა-ინ­ტერ­ნატ­ში რუსი სამ­ხედ­რო­ე­ბის შვი­ლებ­თან ერ­თად, ად­გი­ლობ­რი­ვი ბავ­შვე­ბიც ივ­ლი­ან და ახლო-მახ­ლო მცხოვ­რებ­ნი მშე­ნებ­ლო­ბა­ზეც და­საქმდე­ბი­ან.

ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის თქმით, რუ­სე­ბი სამ­ხედ­რო ბა­ზა­ზე სა­მუ­შა­ოდ არა­ვის უშ­ვე­ბენ, თუმ­ცა მათ მიერ წარ­მო­ე­ბულ სხვა ბიზ­ნეს­ში და­ქი­რა­ვე­ბუ­ლი მუ­შა­ხე­ლი აფხა­ზია. "ომის შემ­დგომ იმ "ზარ­მაც" აფხა­ზებს, ვინც რუ­სეთ­ში ემიგ­რა­ცი­ას სამ­შობ­ლო­ში დარ­ჩე­ნა ამ­ჯო­ბი­ნა, უკი­დუ­რეს­მა გა­ჭირ­ვე­ბამ მუ­შა­ო­ბა და­ა­წყე­ბი­ნა", - ამ­ბო­ბენ კონ­ფლიქ­ტის ზო­ნა­ში მცხოვ­რე­ბი ქარ­თვე­ლე­ბი. შრო­მის ანა­ზღა­უ­რე­ბა კი საკ­მა­ოდ დი­დია...

ცხოვ­რე­ბის პი­რო­ბე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას ცდი­ლო­ბენ გალ­სა და აფხა­ზე­თის და­ნარ­ჩენ რა­ი­ო­ნებ­ში მცხოვ­რე­ბი ქარ­თვე­ლე­ბიც და ენ­გურს გა­მოღ­მი­დან, ზუგ­დი­დი­დან და სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა ქა­ლა­ქე­ბი­დან ხე­ლოს­ნე­ბი ჩაჰ­ყავთ. შრო­მის ანა­ზღა­უ­რე­ბა ამ შემ­თხვე­ვა­შიც საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლია, გან­სა­კუთ­რე­ბით - ახა­ლი ტი­პის ნა­მუ­შევ­რის­თვის, რომ­ლის შეს­რუ­ლე­ბაც ტექ­ნი­კუ­რად ძნე­ლია.

თენ­გი­ზი, 54 წლის, სო­ფელ სა­ბე­რი­ოს მკვიდ­რი:

- ჩემს სო­ფელ­სა და ჭუ­ბურ­ხინ­ჯში რუ­სე­ბის ყვე­ლა­ზე დიდი სამ­ხედ­რო ბა­ზაა. ენ­გუ­რის ხიდს მთელ პე­რი­მეტრზე რუსი სამ­ხედ­რო­ე­ბი აკონ­ტრო­ლე­ბენ და მათ, ვი­საც რუ­სე­თი­სა და აფხა­ზე­თის მო­ქა­ლა­ქე­ო­ბა არა აქვთ, მი­მოს­ვლის სა­შუ­ა­ლე­ბას არ აძ­ლე­ვენ. ბოლო დროს ისი­ნი გან­სა­კუთ­რე­ბით ცდი­ლო­ბენ ქარ­თვე­ლი და აფხა­ზი ხალ­ხე­ბის გა­თიშ­ვას... ამი­ტომ უპას­პორ­ტო­ე­ბი, სა­ჭი­რო­ე­ბის დროს, გვი­ან ღა­მით, სო­ფელ ბარ­ღე­ბი­დან ცდი­ლო­ბენ ზუგ­დიდ­ში გა­დას­ვლას. სა­შიშ­რო­ე­ბა ამ დრო­საც არ­სე­ბობს, რად­გან რუ­სე­ბი ვი­თა­რე­ბას თა­ვი­ან­თი სა­გუ­შა­გო­ე­ბი­დან ღა­მის სამ­ზე­რი მო­წყო­ბი­ლო­ბით აკონ­ტრო­ლე­ბენ. შემ­ჩნე­ვის შემ­თხვე­ვა­ში შე­სა­ში­ნებ­ლად ჰა­ერ­ში ის­ვრი­ან, რაც ნიშ­ნავს, რომ უნდა გა­ჩერ­დე და და­ე­მორ­ჩი­ლო. ისი­ნი ტვირთს ჩა­მო­გარ­თმე­ვენ და გე­ტყვი­ან, რომ აფხა­ზე­თის კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის თა­ნახ­მად, "სა­ხელ­მწი­ფოს ჩა­ა­ბა­რე­ბენ".

- თქვენ აღ­მო­ჩე­ნილ­ხართ ასეთ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში? და­კა­ვე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში რა­ი­მე "სან­ქცი­ე­ბი" გე­კის­რე­ბათ?

- დიახ, ამ შემ­თხვე­ვა­ში პო­ლი­ცი­ის გან­ყო­ფი­ლე­ბა­ში მივ­ყა­ვართ, სა­დაც და­კა­ვე­ბულს ტვირთს ჩა­მო­არ­თმე­ვენ, სა­ზღვრის უკა­ნო­ნო გა­დაკ­ვე­თის მცდე­ლო­ბა­ში და­ა­და­ნა­შა­უ­ლე­ბენ და ფი­ნან­სურ ჯა­რი­მას აკის­რე­ბენ... თუმ­ცა, არ­სე­ბობს შე­მოვ­ლი­თი გზე­ბი და ხალ­ხიც, ზოგი ფე­ხით, ზოგი დრო­გით ცდი­ლობს, სამ­შვი­დო­ბოს გა­მო­ვი­დეს. ეს შე­იძ­ლე­ბა, სხვის­თვის წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლი იყოს, მაგ­რამ აქ ვი­თა­რე­ბა­საც ნელ-ნელა ეგუ­ე­ბი და გა­მო­სა­ვალ­საც პო­უ­ლობ. ერთი-ორ­ჯერ მეც "ჩა­მავ­ლეს"... ამ ხნის კაცი ვარ და ვინ იცის, ჩან­თა­მო­კი­დე­ბულს, რამ­დე­ნი მირ­ბე­ნია, ის ად­გი­ლი მშვი­დო­ბი­ა­ნად რომ გა­მევ­ლო. გა­ლის რა­ი­ონ­ში მე­დი­ცი­ნა ძა­ლი­ან და­ბალ დო­ნე­ზეა და ვცდი­ლობთ, სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში ზუგ­დიდ­ში ან სა­ქარ­თვე­ლოს და­ნარ­ჩენ ქა­ლა­ქებ­ში ჩა­მო­ვი­დეთ... აფხა­ზეთ­ში ყო­ფი­ლა შემ­თხვე­ვა, რო­დე­საც სტო­მა­ტო­ლო­გებს ბრმა ნაწ­ლა­ვის ოპე­რა­ცია გა­უ­კე­თე­ბი­ათ და ძნე­ლია, ჯან­მრთე­ლო­ბა და სი­ცო­ცხლე ასეთ ექიმს ანდო. ამი­ტო­მაც, უმე­ტეს შემ­თხვე­ვა­ში სა­მე­დი­ცი­ნო დახ­მა­რე­ბის­თვის გად­მოვ­დი­ვართ ენ­გურს აქეთ.

სერ­გო, 36 წლის, გა­ლის რა­ი­ო­ნის (პირ­ვე­ლი გალი) მკვიდ­რი:

- უკვე მე­სა­მე წე­ლია, აფხა­ზეთ­ში, ამ­ჟა­მად ბიჭ­ვინ­თა­ში, მშე­ნებ­ლო­ბებ­ზე რამ­დე­ნი­მე ქარ­თველ­თან ერ­თად ვმუ­შა­ობ. ჩვე­ნი ბრი­გა­დის ხელ­მძღვა­ნე­ლი აფხა­ზია და მან შეგ­ვკრი­ბა. შე­სა­ბა­მი­სად, ჩვენს უსაფრ­თხო­ე­ბა­ზეც პა­სუხს ის აგებს. შარ­შან ზა­ფხულ­ში თურ­ქებს ტექ­ნი­კის მა­ღა­ზია ავუ­შე­ნეთ, წელს აფხა­ზე­ბის კერ­ძო სახ­ლში მოგ­ვი­წია მუ­შა­ო­ბამ... ომსა და პო­ლი­ტი­კა­ზე არც ვსა­უბ­რობთ. ქარ­თველ­სა და აფხაზს შო­რის ეს თემა ტა­ბუ­და­დე­ბუ­ლია. დიდი პა­ტი­ვის­ცე­მით გვექ­ცე­ვი­ან. რუ­სე­ბი მა­ინ­ცდა­მა­ინც არ უყ­ვართ, მაგ­რამ ამას ჩვენ­თან არ იმ­ჩნე­ვენ.

- ტა­რი­ფე­ბი რო­გო­რია?

- ნორ­მა­ლუ­რი: ქარ­თუ­ლი ვა­ლუ­ტით კა­ფელ-მეტ­ლა­ხის და­გე­ბა 15-20 ლა­რამ­დე, შე­ლეს­ვა - ერთი კვად­რა­ტუ­ლი მეტ­რი 10 ლა­რამ­დე ჯდე­ბა, გა­და­ხურ­ვა - 15 ლა­რი­დან. ბოლო დროს ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი უპი­რა­ტე­სო­ბას კრა­მიტს ანი­ჭე­ბენ. ამი­ტომ, აფხა­ზეთ­ში სა­მუ­შა­ოდ, სა­მეგ­რე­ლოს სოფ­ლე­ბის გარ­და, სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა ქა­ლა­ქე­ბი­და­ნაც ჩა­მო­დი­ან.

- კონ­კრე­ტუ­ლად?

- მა­გა­ლი­თად, გვყავს ზეს­ტა­ფო­ნე­ლი და ხა­რა­გა­უ­ლე­ლი ხე­ლოს­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც ხეზე მუ­შა­ო­ბენ და ძა­ლი­ან ბევ­რი კლი­ენ­ტი ჰყავთ. მთე­ლი ზამ­თა­რი და შე­მოდ­გო­მა იქ მო­უ­წევთ ყოფ­ნა, რად­გან ხალ­ხი ზა­ფხუ­ლის­თვის ემ­ზა­დე­ბა, რათა ტუ­რის­ტე­ბი მი­ი­ზი­დოს. ისი­ნი იქ ჩვენ­ზე ადრე მუ­შა­ობ­დნენ და ხალ­ხს უფრო იც­ნო­ბენ. მათ აფხა­ზი შემ­კვე­თე­ბი სა­ზღვრის­პი­რა სო­ფელ­ში სა­კუ­თა­რი მან­ქა­ნით ხვდე­ბი­ან და სა­მუ­შაო ობი­ექ­ტზე მიჰ­ყავთ. აფხა­ზურ­ნომ­რე­ბი­ან მან­ქა­ნას გზა­ში არა­ვინ აჩე­რებს... საქ­მე­ში აფხა­ზის ნდო­ბა ბო­ლომ­დე შე­იძ­ლე­ბა, მაგ­რამ თუ ქარ­თვე­ლი გა­ტეხს პირს, მი­ზეზს არა აქვს მნიშ­ვნე­ლო­ბა, - ის მას­თან ურ­თი­ერ­თო­ბას მა­შინ­ვე წყვეტს... ვიცი, ეს კარ­გი გა­მო­სა­ვა­ლი არ არის, მაგ­რამ ორი ცუ­დი­დან "უკე­თეს ცუდს" ვირ­ჩევთ, რად­გან ოჯახს რჩე­ნა სჭირ­დე­ბა.

- ენ­გურსგაღ­მე­ლი ქარ­თვე­ლე­ბი მხო­ლოდ კერ­ძო სახ­ლებ­ში მუ­შა­ო­ბენ თუ სხვა სამ­შე­ნებ­ლო ობი­ექ­ტებ­ზეც არი­ან და­საქ­მე­ბუ­ლი?

- არ ვიცი, სხვა­ში რას გუ­ლის­ხმობთ. სამ­ხედ­რო ობი­ექ­ტებ­ზე რუ­სე­ბი ჩვენ კი არა, აფხა­ზებ­საც არ აჭა­ჭა­ნე­ბენ, ჯა­რის­კა­ცებს ამუ­შა­ვე­ბენ... ახლა აფხა­ზეთ­ში ძი­რი­თა­დად, სას­ტუმ­რო­ე­ბი, კაფე-ბა­რე­ბი, რეს­ტორ­ნე­ბი, სა­ო­ჯა­ხო სას­ტუმ­რო­ე­ბი შენ­დე­ბა და ჩვე­ნე­ბიც იმა­ზე მუ­შა­ო­ბენ, თუმ­ცა ერთი-ორი ვიცი, ტექ­ნი­კის მა­ღა­ზი­ე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბებ­ზეა და­საქ­მე­ბუ­ლი... აქა­უ­რე­ბის­თვის კრა­მი­ტის სა­ხუ­რა­ვი ახა­ლი ხი­ლია ისე­ვე, რო­გორც კა­ფე­ლი და მეტ­ლა­ხი. ბოლო დროს, ვი­საც ფული აქვს, მე­ტა­ლოპ­ლასტმა­სის კარ-ფან­ჯრე­ბის ჩას­მაც და­ი­წყეს, მაგ­რამ ის თურ­ქულ ფირ­მებს შე­მო­აქვთ და ფას­ში ჩას­მის მომ­სა­ხუ­რე­ბაც შე­დის. აქ მო­სახ­ლე­ო­ბის ძი­რი­თა­დი შე­მო­სა­ვა­ლი არა­ლე­გა­ლუ­რი ბიზ­ნე­სია და ფუ­ლიც იმათ აქვთ, ვინც ამის გა­კე­თე­ბას არ თა­კი­ლობს.

თენ­გი­ზი, 42 წლის, სო­ფელ ოქუ­მის მკვიდ­რი:

- უკვე მე­ო­ცე ახალ წელს ვხვდე­ბით იმ იმე­დით, იქ­ნებ ოდ­ნავ მა­ინც გა­მოს­წორ­დეს მდგო­მა­რე­ო­ბა, მაგ­რამ ჯერ­ჯე­რო­ბით არა­ფე­რი იც­ვლე­ბა... აქ ყვე­ლა­ზე მე­ტად, ახალ­გაზ­რდე­ბის ბედი მა­წუ­ხებს. მათი გა­სარ­თო­ბი სოფ­ლის ბირ­ჟა­ზე დგო­მა და სმაა... ახალ წელს იმ­დე­ნი ტი­პის ია­რა­ღი­დან ის­როდ­ნენ, ალ­ბათ ერთ მცი­რე ომს მა­ინც მო­ი­გებ­და. ჩუ­მად ყვე­ლას აქვს ია­რა­ღი, სხვა­ნა­ი­რად აქ ცხოვ­რე­ბა შე­უძ­ლე­ბე­ლია...

გვე­გო­ნა, დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ხალ­ხი ერ­თმა­ნეთ­თან სა­ერ­თო ენას იპო­ვი­და და ვი­თა­რე­ბა შე­რი­გე­ბის­კენ წა­ვი­დო­და, მაგ­რამ რუ­სე­ბი ყვე­ლა­ნა­ი­რად ცდი­ლო­ბენ ჩვენს გა­თიშ­ვას... ამ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის იმე­დი გვაქვს, იქ­ნებ რო­გორ­მე იპო­ვოს სა­ერ­თო ენა რუ­სეთ­თან. თუ რუ­სე­თი გა­ჩუმ­და, აფხა­ზე­ბი ასე­თი რი­ხით ვე­ღარ ილა­პა­რა­კე­ბენ.

მა­რი­ნა, 52 წლის, ოჩამ­ჩი­რის მკვიდ­რი:

- რუ­სებს, უნ­დათ თუ არა, ერთ დღეს მა­ინც მო­უ­წევთ აქე­დან გას­ვლა. ეს გარ­და­უ­ვა­ლია. ძალ­ზე ძვი­რი უჯ­დე­ბათ აფხა­ზე­ბის შე­ნახ­ვა. ყვე­ლას უფ­რო­სო­ბა უნდა და მუ­შა­ო­ბა - არა­ვის. თა­ვის მხრივ, არც აფხა­ზებს ეხა­ტე­ბი­ან გულ­ზე ისი­ნი, რად­გან ყვე­ლა­ზე შე­მო­სავ­ლი­ან ად­გი­ლებს რუ­სე­ბი ფლო­ბენ. ლა­მის სა­კუთ­რე­ბა­ში აქვთ აღე­ბუ­ლი მი­უ­სე­რის ნაკ­რძა­ლი და სტა­ლი­ნის აგა­რა­კი, რო­მელ­საც სას­ტუმ­როდ იყე­ნე­ბენ. ეს კი აფხა­ზის­თვის ძნე­ლი მო­სათ­მე­ნია, რად­გან მთე­ლი ძა­ლის­ხმე­ვით ცდი­ლო­ბენ შე­ი­ნარ­ჩუ­ნონ ის, რაც 90-იანი წლე­ბის ომს გა­და­ურ­ჩა და რი­თაც ტუ­რის­ტე­ბის მო­ზიდ­ვა შე­იძ­ლე­ბა.

- რა ხდე­ბა ოჩამ­ჩი­რე­სა და სო­ხუმ­ში?

- ოჩამ­ჩი­რე-ტყვარ­ჩე­ლი-გულ­რიფ­ში-სო­ხუ­მი ია­ვარ­ქმნი­ლია და პრაქ­ტი­კუ­ლად არ მი­დის აღ­დგე­ნა. აშე­ნე­ბუ­ლია მხო­ლოდ რუ­სუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბის დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი ობი­ექ­ტე­ბი, სას­ტუმ­რო­ე­ბი და რეს­ტორ­ნე­ბი. გა­რე­დან არ ჩანს, მაგ­რამ თურ­ქულ და რუ­სულ კომ­პა­ნი­ებს შო­რის, ად­გი­ლის დამ­კვიდ­რე­ბის­თვის სამ­კვდრო-სა­სი­ცო­ცხლო ბრძო­ლაა გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი. თურ­ქუ­ლი სა­ქო­ნე­ლი შე­და­რე­ბით უხა­რის­ხოა, მაგ­რამ იაფი და ხელ­მი­საწ­ვდო­მი, რუ­სუ­ლი კი პი­რი­ქით, - ძვი­რი და ხა­რის­ხი­ა­ნი. ვი­ნა­ი­დან მო­სახ­ლე­ო­ბას ძა­ლი­ან უჭირს, თურ­ქულ სა­ქო­ნელს მუშ­ტა­რი თან­და­თან ემა­ტე­ბა. ეს ბრძო­ლა სო­ხუმ­სა და ოჩამ­ჩი­რე­ში მიმ­დი­ნა­რე­ობს, ხოლო გაგ­რა­სა და ბიჭ­ვინ­თას სრუ­ლად აკონ­ტრო­ლებს რუ­სე­თი. ამ ქა­ლა­ქებ­ში სომ­ხუ­რი დი­ას­პო­რა მრა­ვალ­რი­ცხო­ვა­ნია. ყვე­ლა­ზე დიდი სომ­ხუ­რი სო­ფე­ლი კი ათა­რა არ­მი­ანსკა­ი­აა. ახლა აფხა­ზე­თის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა ცდი­ლობს, სი­რი­ი­დან ჩა­მო­იყ­ვა­ნოს აფხა­ზე­ბი და იქ ჩა­ა­სახ­ლოს.

- იყო შემ­თხვე­ვა, რო­დე­საც სი­რი­ე­ლი აფხა­ზე­ბი დაბ­რუნ­დნენ?

- კი, რო­გორ არა. 100-მდე ოჯა­ხი უკვე ჩა­მო­ვი­და. მათი ჩა­სახ­ლე­ბა გაგ­რა­სა და ბიჭ­ვინ­თა­ში იგეგ­მე­ბო­და, შემ­დეგ არ ვიცი, რა გა­და­წყვი­ტეს.

ლალი პა­პას­კი­რი

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)