ცხოვრება კონფლიქტის ზონაში, ომის ნამსხვრევებით

აფხაზეთის კონფლიქტის ზონა ის ადგილია, სადაც წლების განმავლობაში არც ომია და არც მშვიდობა. თუმცა მოსახლეობის ნაწილი ცხოვრების ასეთ პირობებს შეეგუა და პირად საუბრებში არაერთხელ უთქვამთ, რომ საშიში უკვე არაფერია, რადგან ადამიანებმა საერთო ენა იპოვეს; თუ პოლიტიკოსებმა არ აურიეს, ჩვენ როგორღაც ვეწყობით ერთმანეთსაც და სიახლეებსაცო... სიახლეები კი ნამდვილად არ აკლიათ: აფხაზეთში ხან რუსები ცდილობენ კანონის დამკვიდრებას და ხანაც - აფხაზები.

გალის რაიონის მოსახლეობის ნაწილი, ვინც სახლ-კარი ვერ მიატოვა, ჩაკეტილ ცხოვრებას თანდათან შეეგუა და მოღონიერებას იწყებს. თავის მხრივ, დღითი დღე ფართოვდება რუსული სამხედრო ბაზები და თავად სამხედროების რაოდენობაც, რომლებიც კონფლიქტის ზონაში ოჯახებთან ერთად ჩამოდიან. ამიტომაც, გალის რაიონის რამდენიმე სოფელში სკოლა-ინტერნატის აშენება იგეგმება, სადაც ადგილობრივი აფხაზები უნდა დასაქმდნენ. სასწავლებლისთვის თანამშრომლები რუსეთიდან უნდა ჩამოვიდნენ, რადგან აფხაზეთში პედაგოგების დეფიციტია იმის გამო, რომ ადგილობრივი ახალგაზრდები სწავლა-განათლებას აფხაზეთში ვერ იღებენ. სეპარატისტული ხელისუფლების აზრით, ეს პრობლემაც მოგვარდება - სკოლა-ინტერნატში რუსი სამხედროების შვილებთან ერთად, ადგილობრივი ბავშვებიც ივლიან და ახლო-მახლო მცხოვრებნი მშენებლობაზეც დასაქმდებიან.

ადგილობრივების თქმით, რუსები სამხედრო ბაზაზე სამუშაოდ არავის უშვებენ, თუმცა მათ მიერ წარმოებულ სხვა ბიზნესში დაქირავებული მუშახელი აფხაზია. "ომის შემდგომ იმ "ზარმაც" აფხაზებს, ვინც რუსეთში ემიგრაციას სამშობლოში დარჩენა ამჯობინა, უკიდურესმა გაჭირვებამ მუშაობა დააწყებინა", - ამბობენ კონფლიქტის ზონაში მცხოვრები ქართველები. შრომის ანაზღაურება კი საკმაოდ დიდია...

ცხოვრების პირობების გაუმჯობესებას ცდილობენ გალსა და აფხაზეთის დანარჩენ რაიონებში მცხოვრები ქართველებიც და ენგურს გამოღმიდან, ზუგდიდიდან და საქართველოს სხვა ქალაქებიდან ხელოსნები ჩაჰყავთ. შრომის ანაზღაურება ამ შემთხვევაშიც საკმაოდ მაღალია, განსაკუთრებით - ახალი ტიპის ნამუშევრისთვის, რომლის შესრულებაც ტექნიკურად ძნელია.

თენგიზი, 54 წლის, სოფელ საბერიოს მკვიდრი:

- ჩემს სოფელსა და ჭუბურხინჯში რუსების ყველაზე დიდი სამხედრო ბაზაა. ენგურის ხიდს მთელ პერიმეტრზე რუსი სამხედროები აკონტროლებენ და მათ, ვისაც რუსეთისა და აფხაზეთის მოქალაქეობა არა აქვთ, მიმოსვლის საშუალებას არ აძლევენ. ბოლო დროს ისინი განსაკუთრებით ცდილობენ ქართველი და აფხაზი ხალხების გათიშვას... ამიტომ უპასპორტოები, საჭიროების დროს, გვიან ღამით, სოფელ ბარღებიდან ცდილობენ ზუგდიდში გადასვლას. საშიშროება ამ დროსაც არსებობს, რადგან რუსები ვითარებას თავიანთი საგუშაგოებიდან ღამის სამზერი მოწყობილობით აკონტროლებენ. შემჩნევის შემთხვევაში შესაშინებლად ჰაერში ისვრიან, რაც ნიშნავს, რომ უნდა გაჩერდე და დაემორჩილო. ისინი ტვირთს ჩამოგართმევენ და გეტყვიან, რომ აფხაზეთის კანონმდებლობის თანახმად, "სახელმწიფოს ჩააბარებენ".

- თქვენ აღმოჩენილხართ ასეთ სიტუაციაში? დაკავების შემთხვევაში რაიმე "სანქციები" გეკისრებათ?

- დიახ, ამ შემთხვევაში პოლიციის განყოფილებაში მივყავართ, სადაც დაკავებულს ტვირთს ჩამოართმევენ, საზღვრის უკანონო გადაკვეთის მცდელობაში დაადანაშაულებენ და ფინანსურ ჯარიმას აკისრებენ... თუმცა, არსებობს შემოვლითი გზები და ხალხიც, ზოგი ფეხით, ზოგი დროგით ცდილობს, სამშვიდობოს გამოვიდეს. ეს შეიძლება, სხვისთვის წარმოუდგენელი იყოს, მაგრამ აქ ვითარებასაც ნელ-ნელა ეგუები და გამოსავალსაც პოულობ. ერთი-ორჯერ მეც "ჩამავლეს"... ამ ხნის კაცი ვარ და ვინ იცის, ჩანთამოკიდებულს, რამდენი მირბენია, ის ადგილი მშვიდობიანად რომ გამევლო. გალის რაიონში მედიცინა ძალიან დაბალ დონეზეა და ვცდილობთ, საჭიროების შემთხვევაში ზუგდიდში ან საქართველოს დანარჩენ ქალაქებში ჩამოვიდეთ... აფხაზეთში ყოფილა შემთხვევა, როდესაც სტომატოლოგებს ბრმა ნაწლავის ოპერაცია გაუკეთებიათ და ძნელია, ჯანმრთელობა და სიცოცხლე ასეთ ექიმს ანდო. ამიტომაც, უმეტეს შემთხვევაში სამედიცინო დახმარებისთვის გადმოვდივართ ენგურს აქეთ.

სერგო, 36 წლის, გალის რაიონის (პირველი გალი) მკვიდრი:

- უკვე მესამე წელია, აფხაზეთში, ამჟამად ბიჭვინთაში, მშენებლობებზე რამდენიმე ქართველთან ერთად ვმუშაობ. ჩვენი ბრიგადის ხელმძღვანელი აფხაზია და მან შეგვკრიბა. შესაბამისად, ჩვენს უსაფრთხოებაზეც პასუხს ის აგებს. შარშან ზაფხულში თურქებს ტექნიკის მაღაზია ავუშენეთ, წელს აფხაზების კერძო სახლში მოგვიწია მუშაობამ... ომსა და პოლიტიკაზე არც ვსაუბრობთ. ქართველსა და აფხაზს შორის ეს თემა ტაბუდადებულია. დიდი პატივისცემით გვექცევიან. რუსები მაინცდამაინც არ უყვართ, მაგრამ ამას ჩვენთან არ იმჩნევენ.

- ტარიფები როგორია?

- ნორმალური: ქართული ვალუტით კაფელ-მეტლახის დაგება 15-20 ლარამდე, შელესვა - ერთი კვადრატული მეტრი 10 ლარამდე ჯდება, გადახურვა - 15 ლარიდან. ბოლო დროს ადგილობრივები უპირატესობას კრამიტს ანიჭებენ. ამიტომ, აფხაზეთში სამუშაოდ, სამეგრელოს სოფლების გარდა, საქართველოს სხვა ქალაქებიდანაც ჩამოდიან.

- კონკრეტულად?

- მაგალითად, გვყავს ზესტაფონელი და ხარაგაულელი ხელოსნები, რომლებიც ხეზე მუშაობენ და ძალიან ბევრი კლიენტი ჰყავთ. მთელი ზამთარი და შემოდგომა იქ მოუწევთ ყოფნა, რადგან ხალხი ზაფხულისთვის ემზადება, რათა ტურისტები მიიზიდოს. ისინი იქ ჩვენზე ადრე მუშაობდნენ და ხალხს უფრო იცნობენ. მათ აფხაზი შემკვეთები საზღვრისპირა სოფელში საკუთარი მანქანით ხვდებიან და სამუშაო ობიექტზე მიჰყავთ. აფხაზურნომრებიან მანქანას გზაში არავინ აჩერებს... საქმეში აფხაზის ნდობა ბოლომდე შეიძლება, მაგრამ თუ ქართველი გატეხს პირს, მიზეზს არა აქვს მნიშვნელობა, - ის მასთან ურთიერთობას მაშინვე წყვეტს... ვიცი, ეს კარგი გამოსავალი არ არის, მაგრამ ორი ცუდიდან "უკეთეს ცუდს" ვირჩევთ, რადგან ოჯახს რჩენა სჭირდება.

- ენგურსგაღმელი ქართველები მხოლოდ კერძო სახლებში მუშაობენ თუ სხვა სამშენებლო ობიექტებზეც არიან დასაქმებული?

- არ ვიცი, სხვაში რას გულისხმობთ. სამხედრო ობიექტებზე რუსები ჩვენ კი არა, აფხაზებსაც არ აჭაჭანებენ, ჯარისკაცებს ამუშავებენ... ახლა აფხაზეთში ძირითადად, სასტუმროები, კაფე-ბარები, რესტორნები, საოჯახო სასტუმროები შენდება და ჩვენებიც იმაზე მუშაობენ, თუმცა ერთი-ორი ვიცი, ტექნიკის მაღაზიების მშენებლობებზეა დასაქმებული... აქაურებისთვის კრამიტის სახურავი ახალი ხილია ისევე, როგორც კაფელი და მეტლახი. ბოლო დროს, ვისაც ფული აქვს, მეტალოპლასტმასის კარ-ფანჯრების ჩასმაც დაიწყეს, მაგრამ ის თურქულ ფირმებს შემოაქვთ და ფასში ჩასმის მომსახურებაც შედის. აქ მოსახლეობის ძირითადი შემოსავალი არალეგალური ბიზნესია და ფულიც იმათ აქვთ, ვინც ამის გაკეთებას არ თაკილობს.

თენგიზი, 42 წლის, სოფელ ოქუმის მკვიდრი:

- უკვე მეოცე ახალ წელს ვხვდებით იმ იმედით, იქნებ ოდნავ მაინც გამოსწორდეს მდგომარეობა, მაგრამ ჯერჯერობით არაფერი იცვლება... აქ ყველაზე მეტად, ახალგაზრდების ბედი მაწუხებს. მათი გასართობი სოფლის ბირჟაზე დგომა და სმაა... ახალ წელს იმდენი ტიპის იარაღიდან ისროდნენ, ალბათ ერთ მცირე ომს მაინც მოიგებდა. ჩუმად ყველას აქვს იარაღი, სხვანაირად აქ ცხოვრება შეუძლებელია...

გვეგონა, დროთა განმავლობაში ხალხი ერთმანეთთან საერთო ენას იპოვიდა და ვითარება შერიგებისკენ წავიდოდა, მაგრამ რუსები ყველანაირად ცდილობენ ჩვენს გათიშვას... ამ ხელისუფლების იმედი გვაქვს, იქნებ როგორმე იპოვოს საერთო ენა რუსეთთან. თუ რუსეთი გაჩუმდა, აფხაზები ასეთი რიხით ვეღარ ილაპარაკებენ.

მარინა, 52 წლის, ოჩამჩირის მკვიდრი:

- რუსებს, უნდათ თუ არა, ერთ დღეს მაინც მოუწევთ აქედან გასვლა. ეს გარდაუვალია. ძალზე ძვირი უჯდებათ აფხაზების შენახვა. ყველას უფროსობა უნდა და მუშაობა - არავის. თავის მხრივ, არც აფხაზებს ეხატებიან გულზე ისინი, რადგან ყველაზე შემოსავლიან ადგილებს რუსები ფლობენ. ლამის საკუთრებაში აქვთ აღებული მიუსერის ნაკრძალი და სტალინის აგარაკი, რომელსაც სასტუმროდ იყენებენ. ეს კი აფხაზისთვის ძნელი მოსათმენია, რადგან მთელი ძალისხმევით ცდილობენ შეინარჩუნონ ის, რაც 90-იანი წლების ომს გადაურჩა და რითაც ტურისტების მოზიდვა შეიძლება.

- რა ხდება ოჩამჩირესა და სოხუმში?

- ოჩამჩირე-ტყვარჩელი-გულრიფში-სოხუმი იავარქმნილია და პრაქტიკულად არ მიდის აღდგენა. აშენებულია მხოლოდ რუსული კომპანიების დაქვემდებარებაში არსებული ობიექტები, სასტუმროები და რესტორნები. გარედან არ ჩანს, მაგრამ თურქულ და რუსულ კომპანიებს შორის, ადგილის დამკვიდრებისთვის სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლაა გაჩაღებული. თურქული საქონელი შედარებით უხარისხოა, მაგრამ იაფი და ხელმისაწვდომი, რუსული კი პირიქით, - ძვირი და ხარისხიანი. ვინაიდან მოსახლეობას ძალიან უჭირს, თურქულ საქონელს მუშტარი თანდათან ემატება. ეს ბრძოლა სოხუმსა და ოჩამჩირეში მიმდინარეობს, ხოლო გაგრასა და ბიჭვინთას სრულად აკონტროლებს რუსეთი. ამ ქალაქებში სომხური დიასპორა მრავალრიცხოვანია. ყველაზე დიდი სომხური სოფელი კი ათარა არმიანსკაიაა. ახლა აფხაზეთის ხელმძღვანელობა ცდილობს, სირიიდან ჩამოიყვანოს აფხაზები და იქ ჩაასახლოს.

- იყო შემთხვევა, როდესაც სირიელი აფხაზები დაბრუნდნენ?

- კი, როგორ არა. 100-მდე ოჯახი უკვე ჩამოვიდა. მათი ჩასახლება გაგრასა და ბიჭვინთაში იგეგმებოდა, შემდეგ არ ვიცი, რა გადაწყვიტეს.

ლალი პაპასკირი

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)