"გული მტკივა, გადაჩიჩქნილ თბილისს რომ ვუყურებ!.."

"ოღონდ პოლიტიკაზე ნუ ვისაუბრებთ და სხვა ნებისმიერი თემა მისაღებია ჩემთვის, თუმცა სხვა თემა მეორეხარისხოვანია. საზოგადოებას მხოლოდ პოლიტიკა აინტერესებს, ყველგან და ყველაფერში პოლიტიკაა გარეული - მხატვრობაში, კინოში, მუსიკაში, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში, დიასახლისები სამზარეულოში ყავას რომ სვამენ, პოლიტიკოსებზე საუბრობენ. მიკვირს, რატომ გახდა ეს თემა ასეთი ამოუწურავი. იქნებ, ვინმე დაინტერესდეს, სად გადის ზღვარი სხვა ქვეყნებში ნორმალურ ცხოვრებასა და პოლიტიკას შორის? რატომ არ იღლება ხალხი, მე კი დავიღალე, აღარ მინდა ამდენი პოლიტიკა..." - ამბობს სამხატვრო აკადემიის ყოფილი რექტორი, მხატვარი გია ბუღაძე... შუა ლაპარაკში ტელეფონი გამეთიშა, რის გამოც გადავურეკე და ბოდიში მოვუხადე. ჩემდა გასაკვირად, ის ჩემი ზარით ძალიან გაოცდა: "მეგონა, ჩემი უარყოფითი პასუხის გამო გამითიშეთ ტელეფონი, ბოდიშის მოსახდელად თუ დამირეკავდით, არ მეგონა. ახლა კი, ეს გულაჩუყებული ბერიკაცი მზად არის, ნებისმიერ კითხვას გასცეს პასუხი," - გამხიარულდა ჩემი რესპონდენტი და ჩვენი საუბარიც შედგა...

- რაღაცები კარგი ხდება ჩვენს ქვეყანაში, რაღაცები - ცუდი. ყოველთვის ასე იყო, ხან სამართლიანობისა და ნიჭის ზეობა იყო, ხანაც შავბნელი ძალები ზეიმობდნენ. მაგრამ გავუძელით და მოვედით აქამდე, ამის იქითაც წავალთ. იცით, რატომ? იმიტომ, რომ ქართველებს სხვანაირი ადამიანური, თბილი და ხელოვნების დონეზე აყვანილი ურთიერთობები გვაქვს. ჩვენთან უფროს-უმცროსობის ტრადიცია ეროვნულ მახასიათებლად არის ქცეული და ვერანაირი ევროპა და ამერიკა ვერ შეგვცვლის ძირიანად, იმიტომ, რომ ქართული გენი ძლიერია და ეს ისტორიიდანაც კარგად ჩანს. ჩვენი სტუმართმოყვარეობა, რომელიც ვაჟას შემოქმედებაში გენიალურად არის წარმოდგენილი, მსოფლიოში კლასიკად არის აღიარებული. ქართულ ოჯახში მამაშვილური, დედაშვილური, დედმამიშვილური ურთიერთობები მთელი შემოქმედებაა. ეს უცხოელებისთვის წარმოუდგენელია, ჩვენთვის კი ცხოვრების წესია. ამით ვართ განსაკუთრებული ერი.

ვამაყობ, რომ გვყავს ნიკო ფიროსმანი, ლადო გუდიაშვილი, დავით კაკაბაძე, სიმართლეს გავუსწოროთ თვალები, მათ გამო უცხოელები საქართველოში არ ჩამოვლენ. შესაძლოა, ამ სიტყვების გამო ქართული კულტურის ვითომ ქომაგებმა ჩამქოლონ, მაგრამ ასეა. არც ვარძიის სანახავად მიაწყდებიან ტურისტები, რადგან კაბადოკიასთან შედარებით მაინც მოკრძალებულია. ამიტომაც, რამე ისეთი, განსაკუთრებული უნდა გავაბრენდოთ, რაც მხოლოდ ჩვენ გვაქვს, თუნდაც მადლიანი ქართული სუფრა, სადღეგრძელოები, სუფრაზე ქცევის წესები, თამადის არტისტიზმი და მჭევრმეტყველება. ერთხელ შევესწარი, როგორი პირდაღებული უსმენდა ვიღაც უცხოელი თამადის სიტყვას, რომელსაც თარჯიმანი უთარგმინდა. ბოლოს მივიდა და იმ კაცს ხელი ჩამოართვა, თქვენ რომ გისმენდით, ამ გადამთიელ კაცს ბევრჯერ მომინდა ქართველობაო... ეს ნიჭია, რომელიც ყველას არ აქვს, მაგრამ ქართველი კაცი უფალმა დააჯილდოვა ამ ნიჭით.

- თანდათან წარსულს ბარდე­ბა გადაყოლილი სადღეგრძელოები და უსაშველოდ გაწელილი სუფრა...

- რამე საქმე გაგიგიათ, რომელიც ჭიქის აწევის გარეშე წარმატებით დასრულდა? ეს ხომ ჩვენი წარსულია, რატომ ვამბობთ უარს?.. სუფრის კულტურა ქართველი ერის უდიდესი მონაპოვარია და ამას ვერც "ა-ლა-ფურშეტი" ჩაანაცვლებს და ვერც საიდანღაც მოტანილი სიახლეები. მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ვარ ნამყოფი და მსგავსი არსად შემხვედრია.

ამიტომ, როცა მეკითხებიან, რა მოგწონთ დღეს და რა არაო? სულ ვეუბნები, მომწონს, ტურისტების მოსაზიდად ქართული ტრადიციების აღდგენა-შენარჩუნება რომ მიმდინარეობს. მთავარია, ძალიან მკაცრად დავიცვათ ტრადიციები. ჩემს სტუდენტებს ყოველთვის ვეუბნები, მოკრძალებული და ზრდილობიანები იყვნენ, ტრანსპორტში ამოსულ ქალსა და უფროსს ადგილი დაუთმონ, უფროს-უმცროსობის ტრადიცია ქართველი კაცის შინაგანი თავისუფლების გამოხატულებაა. კარგი იქნება, თუ ამას ახალგაზრდები გაითვალისწინებენ.

- ბატონო გია, ქალაქში მიმდინარე სიახლეებზეც გკითხავთ, რომლის პარალელურადაც უძველესი აღმოჩენები მიმდინარეობს...

- ამ თემაზე ემოციის გარეშე ლაპარაკი არ შემიძლია, რადგან გული მიკვდება, როცა ვუყურებ, რა ხდება ქალაქში. საუკუნეობრივად ჩამოყალიბებული სივრცის გენიალური განცდა ქართველებმა უკვე კარგა ხანია დაკარგეს და ახალი ნაგებობები ისე შენდება, მისი ადგილმდებარეობა, კონტექსტი და ხშირ შემთხვევაში, მნიშვნელობაც არ აინტერესებთ. არადა, ისტორიულად, როცა ჩვენი ერი ჯვარს აშენებდა, სივრცობრივ-არქიტექტურული აზროვნების გენიას ავლენდა. ეს ნიჭი კი დღეს გამქრალია...

ამათ იმდენად მოუნდათ თანამედროვეობისთვის აყოლა, რომ ახალი ქალაქის აშენებასაც კი შეეჭიდნენ. ეს არ არის საღი აზრი. რბილად რომ ვთქვათ, ეს არასერიოზულია.

- არ გჯერათ ლაზიკის აშენების?

- ლაზიკის მშენებლობა არარეალურად მეჩვენება და, საერთოდ, მიმაჩნია, რომ ეს ვითომ გრანდიოზული პროექტები გადასახედი და შესასწავლია. მე სხვებივით დაბოღმილის პოზიციიდან არ ვლაპარაკობ, მაგრამ ამ შემთხვევაში მათ არ იციან, რა უნდათ. სამწუხაროდ, თითქმის არც ერთ ასეთ გრანდიოზულ პროექტში კონტექსტი არ არის გათვალისწინებული. დანარჩენზე, მის აუცილებლობასა და საჭიროებაზე საუბრისგან თავს შევიკავებ, რადგან ეს ჩემი კომპეტენცია არ არის.

- თბილისში მიმდინარე ცვლი­ლებებს დავუბრუნდეთ.

- ძალიან მძიმე აღსაქმელია ის საინჟინრო ცვლილებები, რომლებიც ძველ თბილისში მიმდინარეობს. განსაკუთრებით თბილისის ძველ ნაწილში, რომელიც თავის ისტორიულ სახეს თანდათან კარგავს.

- როგორ ფიქრობთ, თუკი არასწორია ეს, რატომ კეთდება?

- ვერ გეტყვით, ეს ალბათ პოლიტიკური პიარის ნაწილია. ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს მახინჯ ცვლილებებთან. იცით, როცა ევროპიდან ჩამოსულ მეგობრებს ქალაქს ვათვალიერებინებ, ისინი ჩემთან ერთად ტირიან იმ მასობრივ ნგრევაზე, რაც ქალაქში ხდება. ცხადია, იმათზე მაქვს ლაპარაკი, ვინც ადრეც ყოფილა ჩვენთან. ჩვენ ვკარგავთ მასშტაბს, ქალაქის მთავარ ხიბლს - ძველისა და თანამედროვეობის ჰარმონიულობას. ეს არ არის ის თბილისი, რომელიც უნდა იყოს. ქალაქმა უკვე დაკარგა განუმეორებლობა... თუკი მათ ამის ფინანსური საშუალება მიეცათ, ასეთივე ჭრელაჭრულა და უგემოვნო, შუაში გაჩხერილი იქნება ლაზიკაც. ისიც პიარის ნაწილია. არ ვიცი, რა დავარქვა, ეს არის არაადეკვატური ქმედების ნაწილიც. სამწუხაროა, რომ ასე ხდება. რეალურად, სულ სხვა რამეა გასაკეთებელი და სერიოზულად მოსაფრთხილებელია ჩვენი წარსული გამოცდილება, განცდა წარსულისა, უნდა შევინარჩუნოთ ის კოლორიტი, რომლითაც ჩვენ განვსხვავდებით სხვა ქვეყნებისგან. გული მტკივა, ამ გადაჩიჩქნილ ქალაქს რომ ვუყურებ, ეს არ არის აღმშენებელობა და ამის მიხვედრას დიდი სპეციალისტობა სულაც არ სჭირდება.

- თუმცა, არაერთხელ გითქვამთ, რომ სიახლეები საჭიროა...

- დიახ, მაგრამ სიახლე სხვა არის და ძველის გადაშლისა და აღმოფხვრის მცდელობა - სხვა. თუ ამას დავკარგავთ და თანამედროვე არქიტექტორთა საინჟინრო მიღწევების დამკვიდრების მიზნით, ე.წ. ყბადაღებულ თანამედროვე შენობებს მივეძალებით, ჩვენი თვითმყოფადობისთვის ცუდი იქნება. ჩვენ ისტორიაში უნდა შევიდეთ, როგორც მცირერიცხოვანი, მაგრამ ძალიან დიდი კულტურული ტრადიციების მქონე ერი, რომელსაც თანამედროვედაც შეუძლია აზროვნება, მაგრამ ამ თანამედროვეობით წარსულის მოსპობა არ სურს.

- ლაზიკის პროექტი ნანახი გაქვთ?

- არა, არასდროს მინახავს, არც დავინტერესებულვარ, რადგან ვხედავ, რაც ძველია, ის მეკარგება. როგორც ქართველი, ჩემს თავს ვეკითხები, ჩვენს წინაპარს სივრცის გენიალური განცდა ჰქონდა. ასე რომ არ ყოფილიყო, დიდებულ ჯვარს ხომ ვერ ავაშენებდით-მეთქი. ჰოდა, ახლა სად დაიკარგა ეს განცდა? როცა ჯვრის მონასტერი ავაშენეთ, ხომ ვიყავით სივრცობრივ-არქიტექტურული აზროვნების გენიოსები?! ეს ნიჭი სად გაგვიქრა?.. მესმის, რომ ჩვენ რაღაცნაირად გვინდა, ულტრათანამედროვე ფორმებით ვიაზროვნოთ. ხელისუფლებას ამბიცია აქვს, სიახლეები დანერგოს, მაგრამ ეს ნიადაგმოწყვეტილად არ უნდა ხდებოდეს.

თბილისს გრძნობდა და განიცდიდა ელენე ახვლედიანი და ამიტომაც ხატავდა ძველი თბილისის უბნებს ასე განსაკუთრებული ენთუზიაზმით, იქნებ, ნახატებში მაინც გადავარჩინო და შევუნახო მომავალ თაობასო. ამ თანამედროვეობით დაფარეს ყველაფერი ძველი და მნიშვნელოვანი. ის კი არა, პრეზიდენტის სასახლეც კი დაფარა ამხელა მასშტაბის მუსიკალური თეატრის შენობის კონსტრუქციამ. ერთი მხრიდან საერთოდ აღარ ჩანს მეტეხი, აღარც დარეჯანის სასახლე. ერთი რამ მინდა აღვნიშნო, - მე ძველი ისტორიული შენობების თავიდან აშენების მომხრე კი არა, მათი კონსერვაციის მომხრე ვარ. სტრატეგიულად განსხვავებულ ფილოსოფიას ვერაფრით მივიღებ.

მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში დაიწყო დიდი ჭიდაობა ორ კონცეფციას შორის - კონსერვაცია თუ რესტავრაცია?! ამის შესახებ მსჯელობდნენ მთელ მსოფლიოში და სწორედ კონსერვაციის ფილოსოფიამ გაიმარჯვა. ანუ, რაც გვაქვს, იმას ვინარჩუნებთ. წარმოიდგინეთ, ჯვარი სწერია და, ყინწვისის ანგელოზს ფრთა რომ დაუზიანდეს და ამ დროს რომელიღაც თანამედროვე იკონოგრაფი მივიდეს და ხელი ჩაახატოს, ხომ საშინელება იქნება?

- დაახლოებით იმავეს ვუპირებდით ბაგრატის ტაძარს, ლიფტის დამონტაჟებით...

- დიახ, ეს ცალკე ტრაგედიაა ჩემთვის... ეს იგივეა, ვთქვათ, წილკნის ღვთისმშობლის გენიალურ ხატს რაღაც ნაწილი დაუზიანდეს და თანამედროვე რესტავრატორმა ჩაახატოს.

- ფაქტია, რომ ასეც ხდება...

- სწორედ მაგას ვტირი ამდენი ხანია. სულ ახლახან ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ძველი თბილისის გალავნის ნაშთები აღმოჩნდა. აუცილებლად უნდა შენარჩუნდეს ძველი, მაგრამ ამ ტერიტორიის ბოლოდროინდელი დატვირთვიდან გამომდინარე როგორ მოხერხდება ძველის კონსერვაცია, გაურკვეველია. არადა, ჩვენ გვაქვს ისტორიული ფაქტების შენარჩუნებისა და გადარჩენის დიდი გამოცდილება და ტრადიცია. ისე კი, ეს არის გადაუჭრელი პრობლემა არა მარტო საქართველოსთვის, არამედ მთელი მსოფლიოსთვის. რომში რაღაცას რომ ამოთხრიან, იქვე ჩნდება უნიკალური არქეოლოგიური ფაქტები. ყველა ქუჩის გაჭრისა და ყველა საძირკვლის ამოჭრისას უცებ ისტორიული საოცრება ამოდის - მოზაიკა ან კედელი, ფრესკა... წარმოიდგინეთ, რა ხდება რომში ან საბერძნეთში, მაგრამ ისინი კი არ ცვლიან, ამ არქეოლოგიურ მასალას თვალისჩინივით ინახავენ. თუ შესაძლებელია, თაღის ან კედლის ნაწილი დაკონსერვდეს, ამას ხელშეუხებლად ტოვებენ, მაგრამ, ძირითადად, ეს ურთულესი საკითხია, რაზეც დიდი განხილვა მიმდინარეობს, თუ რომელი ნიმუში შეინარჩუნონ. ესაა რევიტალიზაცია - ისტორიული ობიექტის გაცოცხლება.

- ბატონო გია, ნიკა რურუამ განაცხადა, ბიძინა ივანიშვილმა რაც აღადგინა, ხელახლა უნდა გავაკეთოთო...

- რურუას მიმართ ჩემი დამოკიდებულება ყველასთვის ცნობილია და მოდით ამ თემაზე ნუღარ ვისაუბრებთ. პოლიტიკურ განცხადებას არ გავაკეთებ. საკუთარი სურვილით წამოვედი ყველა კომისიიდან. სამინისტროსთან არსებული ჯგუფებიც საკუთარი სურვილით დავტოვე, რადგან ჩავთვალე, რომ ამ ეტაპზე ამ სამინისტროსთან თანამშრომლობის შესაძლებლობა ამოწურული მქონდა.

ლალი პაპასკირი

ჟურნალი "რეიტინგი"

(გამოდის ორშაბათობით)