ქართული ფოლკლორი ჩვენი იდენტობის ბირთვია — სული, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში თაობიდან თაობას გადაეცემა სიტყვების გარეშე, მხოლოდ ვიბრაციით, ხმითა და გულისცემით. როგორც "საქართველოს ბულბული", დათო კენჭიაშვილი ამბობს, ფოლკლორი მხოლოდ წარსული კი არა, ცოცხალი, განვითარებადი კულტურული სუნთქვაა — ხმა, რომელიც ახალ თაობასაც ესმის.
როგორ ტრანსფორმირდება და ინარჩუნებს პოპულარობას ეს ჟანრი? - გთავაზობთ ინტერვიუს დათო კენჭიაშვილთან, რომელიც გვიზიარებს საკუთარ ხედვას ქართული სიმღერის მომავალზე, ახალ პროექტებზე და იმაზე, თუ როგორ უნდა მივიტანოთ ფოლკლორის ჟანრი თანამედროვე ჟღერადობით ახალგაზრდებამდე.
დღეს როცა ყველაფერი სწრაფად იცვლება, თქვენი აზრით, რამდენად რჩება ქართული ფოლკლორი იმ იდენტობით, როგორითაც თაობებს გადმოეცემოდა?
ვფიქრობ, რა სიჩქარითაც არ უნდა ვითარდებოდეს სამყარო, ქართული სიმღერა და ფოლკლორი – თავისი შინაარსით, ჟღერადობითა და ენერგიით – იმ სიმაღლეზე დგას, რომელსაც დრო ვერაფერს აკლებს. ფოლკლორი არ არის მხოლოდ სიმღერა – ეს ჩვენი ისტორია, ღირებულებები და შინაგანი კოდია, რაც თაობებიდან თაობებსs გადაეცემა. შესაძლოა, დღესაც ისევე ვაკორექტირებთ და ვცვლით ფოლკლორულ ნამუშევრებს, როგორც ეს ადრე ხდებოდა, როცა თავად იქმნებოდა ეს სიმღერები – მაგრამ მთავარი ღერძი, იდეა და ვიბრაცია არ იცვლება. მუსიკა ყოველ ეპოქაში ვითარდება, ტონალურად, სტილისტურად, მაგრამ ის რაც ერთ დროს კაცის გულიდან მოდიოდა – პირველადი ვერსია, იმ ფორმით დარჩება წარსულშიც, მომავალშიც. ერთი მარტივი მაგალითიც საკმარისია: „ჩაკრულო“ კოსმოსში გაიგზავნა – სიმღერა, რომელიც ჩვენი ფესვებიდან მოდის, დღესაც ყველაზე შთამბეჭდავად გვიცნობს მსოფლიოს.
ყველაზე მნიშვნელოვანია, ჩვენ – ვინც გვიყვარს ეს ჟანრი და ვისაც ჩვენი ქვეყნის კულტურა გვადარდებს – ვიაქტიუროთ. ფოლკლორისტები ჩვენს გვერდით უნდა იყვნენ, რადგან მათ გამოცდილება და ხედვა აქვთ, რომელიც მომავალ თაობებთან გადაცემის პროცესს გაამდიდრებს. მთავარია, ფოლკლორი გადავცეთ ისეთი, როგორიც ჩვენ გადმოგვეცა – სიწმინდით, შინაარსით და არა ზედაპირული გარდაქმნით. ამ გზაზე პროგრესი არ არის საფრთხე, თუ არ ირღვევა მთავარი – გულით ნამღერი სიმღერის ჭეშმარიტება.
რას ფიქრობთ იმ ფენომენზე, რასაც ფოლკლორის თანამედროვე ჟღერადობაში გადატანა ჰქვია? ეს ახლებური წარდგენა ამდიდრებს თუ არღვევს ტრადიციას?
მე ვერ დავარქმევ ტრადიციის დარღვევას იმ პროცესს, როდესაც ფოლკლორი სხვადასხვა ჟანრთან თანამშრომლობს და ახლებურად გვევლინება – მით უმეტეს, როცა ეს ქართული სიმღერის ავთენტურობის დაცვის ფონზე ხდება. მთავარია ერთი – არ დაიკარგოს საფუძველი, არ დაზიანდეს ის ფესვი, რაზეც ეს სიმღერა დგას. თუ ფოლკლორი რჩება მთავარ ღერძად, დანარჩენი მუსიკალური მრავალფეროვნება მის გარშემო შეიძლება დიდ ღირებულებად იქცეს. ჩემთვის ფენომენი თვითონ ქართული სიმღერაა – მისი პოლიფონიის, ვიბრაციისა და ემოციის უნიკალურობა, რომელზეც დღეს მსოფლიო გიჟდება. ამიტომ, რატომაც არა? ჩვენ გვაქვს სრული რესურსი, რომ ქართული ფოლკლორი თანამედროვე ჟღერადობაშიც ავსახოთ ისე, რომ მსოფლიოს კიდევ უფრო დავანახოთ ჩვენი იდენტობა. ნებისმიერი კოლაბორაცია, რომელიც ქართული მუსიკის სიყვარულიდან მოდის, მხოლოდ ამდიდრებს მის გზას – მე ამას მხოლოდ მივესალმები.
ახალი თაობა რამდენად უსმენს ფოლკლორს და როგორ დავაინტერესოთ ამ ჟანრით ჯენზი ?ახალი თაობა ნამდვილად უსმენს, მაგრამ სხვა ფორმით – იმ ფორმით, რაც მათ ენაზე ლაპარაკობს. სწორედ ამიტომ, მჯერა, რომ ფოლკლორისადმი ინტერესის გასაღვივებლად აუცილებელია მისი ახალი კოლაბორაციებით წარდგენა.
ფოლკლორისა და თანამედროვე ჟღერადობის სინთეზი ის ხიდია, რომელიც ამ ჟანრს ჩიხიდან გამოიყვანს და ახალ სიცოცხლეს მისცემს. ეს არ ნიშნავს ფესვების უარყოფას — ეს არის ევოლუცია, რასაც ყველა ცოცხალი ჟანრი გადის.
ფოლკლორის შენარჩუნებაზე მუშაობენ ფოლკლორისტები, ხოლო მის პოპულარიზაციაზე – ის ადამიანები, ვინც მუსიკის სცენაზე დღეს აქტიურად დგანან. თუ სწორად შევთავაზებთ – გულით, გემოვნებით და ახალი ფორმით – დარწმუნებული ვარ, ჯენზისაც შეუყვარდება ქართული ფოლკლორი.
გვითხარით, როგორ ვითარდება ეს ჟანრი დღეს – ინსტრუმენტულად, სტილისტურად ან ტექნიკურად? არსებობს რაიმე სპეციფიური ტრანსფორმაციები, რაც აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ?
დღეს ქართულ ფოლკლორს ცალსახად ვხედავთ განვითარების გზაზე – როგორც ჟანრობრივად, ისე ტექნოლოგიურად. სწორედ იმ ეპოქაში ვცხოვრობთ, როდესაც ეს ჟანრი ახლებურად ცოცხლდება – სხვადასხვა მიმართულების გავლენით, ახალი ხმოვანი სივრცეებით და თანამედროვე ინსტრუმენტული გადაწყვეტებით. რაც შეეხება ტრანსფორმაციას – ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია მუსიკალური დრამატურგია. ეს ის ნაწილია, რომელსაც ხშირად ყველაზე ცოტა ყურადღება ექცევა, თუმცა პრაქტიკულად განსაზღვრავს, რამდენად სრულყოფილი და ძლიერი იქნება ერთი კომპოზიცია. ერთ სიმღერაში შეიძლება რამდენიმე მიმდინარეობა გაერთიანდეს – და სწორედ აქ არის საჭირო ფრთხილი დრამატურგიული წონასწორობა. აღარ ვიტყვი, რომ თავადაც ყველაფერში უნაკლო ვიყავი – ხშირად თვითკრიტიკაც მესმის ამ კუთხით. მაგრამ სწორედ ამაშია აზრი: მუსიკა ცოცხალი პროცესია.
ჩვენ მუდმივად ვსწავლობთ. მთავარია ვხედავდეთ, სად შეიძლება იყოს შეცდომა – და რა შეგვიძლია მომავალში უფრო სწორად გავაკეთოთ. ფოლკლორი იმ ჟანრებიდან ერთ-ერთია, რომელიც ტრანსფორმაციას ვერ გაურბის – მაგრამ სწორი მიმართულებით განვითარება მას სიდიადეს კი არ ართმევს, არამედ კიდევ უფრო ამძაფრებს.
ახალ პროექტზე მოგვიყევით – სადაც ფოლკლორი ელექტრონულ ჟღერადობას ერწყმის. როგორ გაჩნდა იდეა და ვისზეა გათვლილი ეს ფორმა?
სიამაყით შემიძლია ვთქვა, რომ უკვე აქტიურად ვმუშაობ ქართულ ფოლკლორსა და ელექტრონულ მუსიკას შორის სინთეზის პროექტზე. მიუხედავად იმისა, რომ იდეა რამდენიმე წლის წინ გაჩნდა, პროექტი თითქოს ახლა მომწიფდა – დროა, რომ სწორედ იმ თაობას შევთავაზოთ, ვინც დღეს ქართულ ფოლკლორს ნაკლებად უსმენს, მაგრამ აქტიურადაა ჩართული ელექტრონულ სივრცეში. საინტერესოა, რომ ჩვენი ახალგაზრდობის ელექტრონულ მუსიკას საკმაოდ გემოვნებიანი მსმენელი ჰყავს, და ეს ნამდვილად გასახარია – რადგან სწორედ ამ თაობასთან საუბარი ამ ფორმით არის ხიდი ფოლკლორის გადმოსაცემად. სიმართლე გითხრათ, კლუბური სივრცე ჩემთვის უცხოა, მაგრამ ყოველთვის მაინტერესებდა კარგი ელექტრონული კომპოზიტორების ნამუშევრები. დღეს ამ პროექტზე ვმუშაობ მავკასა და მირიანთან ერთად – ორ საოცრად ნიჭიერ არტისტთან, რომლებიც ამ სფეროში მოღვაწეობენ.უკვე გვაქვს სამი ტრეკი და ვაგრძელებთ მუშაობას ახალ მასალაზე. შეიძლება ბევრისთვის უცნაურიც კი იყოს — დათო კენჭიაშვილი და ელექტრონული მუსიკა. მე მჯერა, რომ ამ პროექტის სახით ჩემს ქვეყანას ექნება ამბიცია თქვას: „ჩვენ გვაქვს საკუთარი, უნიკალური ქართული ელექტრონული ჟღერადობა.“ და როგორ ამპარტავნულადაც არ უნდა ჟღერდეს, მსოფლიო უნდა ხედავდეს იმ შედეგს, რომელსაც ნიჭი და ფესვები ქმნის.
როგორ ახერხებთ ფოლკლორის ტრადიციული ჟღერადობის შენარჩუნებას, მაშინაც კი, როცა ჟანრებით ექსპერიმენტებს ატარებთ?
სიმართლე გითხრათ, ძალიან დიდ თავისუფლებას ვგრძნობ ამ პროცესში – მაგრამ ეს თავისუფლება მოდის პასუხისმგებლობიდან. ქართული სიმღერა ჩემთვის ბრილიანტია, და როცა მას ეხები, შენს თავში უნდა იყო აბსოლუტურად დარწმუნებული, რომ არ დააზიანებ, არ დაამახინჯებ. ფოლკლორი არ არის ის მასალა, რომელსაც შეგიძლია ისე მიეკარო, როგორც ჩვეულებრივ ჟანრს. მას აქვს თავისი კანონები, თავისი ენერგია და სიწმინდე – თუ მასთან კოლაბორაციას აპირებ, ეს უნდა მოხდეს არა მისი ცვლილებით, არამედ მისი გამოკვეთით.
როდესაც ფოლკლორს თანამედროვე ჟღერადობას ვუსადაგებ – ინსტრუმენტულად, რითმულად ან ელექტრონულად – ყოველთვის ვცდილობ, რომ ეს სიახლე არ მოექცეს ზემოდან, არამედ პირიქით, გააძლიეროს მთავარი ხმა – ქართული სიმღერის ხმა. ეს არის მისიაც – ფოლკლორისთვის უნდა შევქმნათ სივრცე, სადაც ის მეფობს – არ არის დაფარული, შეცვლილი ან გამქრალი, არამედ წარმოჩენილი დიდებულად. და სწორედ მაშინ, იქმნება წარმატებული კოლაბორაცია.