როდის დაარსდა საქართველოში პირველი საფეხბურთო გუნდი? - “ბურთის ფეხით მოთამაშეთა” ქართული ისტორია

• ფოტოზე: საქართველოში პირველი ოფიციალური კლუბი "კომეტა". შუაში ადოლფ ელზინგერი - წარმოშობით ავსტრიელი, კლუბის ინიციატორი და ლიდერი

საქართველოს სახელმწიფო არქივის ფონდში იძებნება საქმე, სახელწოდებით: "კოლეგიის ასესორის ა. ა. ელზინგერისა და სხვა პირთა შუამდგომლობა თბილისში ფეხბურთის თამაშის მოყვარულთა წრის დაარსების შესახებ".

ეს საქმე ასახავს თბილისში პირველი ოფიციალური გუნდის ჩამოყალიბების მეტად საინტერესო ისტორიას. 1907 წლის 12 იანვრით დათარიღებული პასუხიდან, რომელიც ადოლფ ელზინგერმა და მისმა ამხანაგებმა გუნდის ჩამოყალიბებაზე ნებართვის მიღების თხოვნაზე მიიღეს, ვკითხულობთ:

"მისი იმპერატორობით უდიდებულესობის უცხოეთთან მიმოწერის კავკასიის მეფისნაცვლის კანცელარიის მდივანს, კოლეგიის ასესორს, ადოლფ ადოლფის ძე ელზინგერს, კბილის ექიმს იური ანდრეის ძე გეინეს, დამზღვევი საზოგადოება "რუსეთის" მოსამსახურე ალექსანდრე კარლის ძე გააზეს, გრამოფონის კომპანიის მუშაკს თედორე მანუკას ძე კორტუმს, განცხადებაზე - თბილისში "კომეტის" სახელწოდებით "ფეხბურთის თამაშის მოყვარულთა წრის" ჩამოყალიბების შესახებ გუბერნიის მმართველის დავალებით ეცნობოთ, რომ აღნიშნული სახელწოდებით ორგანიზაციის ჩამოყალიბების განზრახულობა, მისი ფუნქციები, მართვის წესები და საერთოდ მისი არსებობა, როგორც ხსენებული განცხადებიდან ჩანს, განპირობებულია მთელი რიგი წესებით და ამასთანავე ერთად, რადგან ამ "წრეს" თავის განკარგულებაში ექნება განსაზღვრული კაპიტალი და ქონება, წრე შეიძლება აღმოცენდეს მხოლოდ საზოგადოებებისა და კავშირების 1906 წლის 4 მარტის დროებითი წესების 20-25 მუხლებიდან გამომდინარე სანქცირებით ანუ სათანადო წესების გამომუშავებისა და გუბერნიის საზოგადო საქმეთა საკრებულოში "წრის" რეგისტრაციის შემდეგ".

მოკლედ, ეს პასუხი ყველაფერს ჰგავდა თანხმობის გარდა, მაგრამ ფეხბურთის მოყვარულებს ფარ-ხმალი არ დაუყრიათ და ელზინგერსა და მის მეგობრებს მიზნის მისაღწევად მთელი რიგი დაბრკოლებების გადალახვამ მოუწიათ. ადოლფ ელზინგერმა 1907 წლის 21 თებერვალს თავის ერთ-ერთ ახლობელს, რომელსაც საკმაოდ მაღალი თანამდებობა, თბილისის გუბერნიის მმართველის პოსტი ეჭირა, საპროტეჟო წერილი გაუგზავნა და დახმარება სთხოვა. ამავე დროს მეგობრებმა კოლექტიური თხოვნით მიმართეს თბილისის გუბერნიის მმართველს.

გუნდის დაარსების დაკანონებისათვის საჭირო იყო აგრეთვე თბილისის გუბერნიის საზოგადო საქმეთა საკრებულოს გადაწყვეტილება. ამიტომ "კომეტის" დაარსების საკითხი მოსმენილ იქნა 1907 წლის 23 თებერვალს საკრებულოს სხდომაზე, რომელსაც თავმჯდომარეობდა გუბერნატორის მოვალეობის დროებითი შემსრულებელი, ვიცე-გუბერნატორი ა. ჩერნიავსკი. სხდომას ესწრებოდნენ თბილისის ოლქის სასამართლოს პროკურორი ნ. ბრანდოვი, თბილისის სახელმწიფო პალატის მმართველი ვ. ოსტროვსკი, ქალაქისთავის მოვალეობის შემსრულებელი თავადი ნ. ჩერქეზიშვილი და გუბერნიის კანცელარიის მმართველის საქმეთა მწარმოებელი ე. უმანცევი.

სხდომამ დეტალურად განიხილა "კომეტის" წესდება და ქართული ფეხბურთისთვის ამ მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებას ზემოთ ნახსენებმა ხუთივე საპატიო გვამმა მოაწერა ხელი. უკვე მეორე დღეს, 1907 წლის 24 თებერვალს, გაზეთ "კავკაზის" 34-ე ნომერში დაიბეჭდა პატარა ცნობა, რომელშიც ვკითხულობთ:"თბილისში ჩამოყალიბდა ფეხბურთის მოყვარულთა წრე "კომეტა". წრის მიერ დამუშავებული წესდება წარდგენილია გუბერნატორთან. სეზონის დაწყება ნავარაუდებია 25 თებერვალს ორიოდე კვირის შემდეგ, 1907 წლის 9 მარტს კანცელარიის მმართველმა ოფიციალური მიმართვით გადაუგზავნა სენატის კანცელარიას და "კავკაზის" რედაქციას პრესაში გამოსაქვეყნებელი განცხადებების ტექსტი, რომელიც საზოგადოებას აუწყებდა თბილისში ახალი სპორტული ორგანიზაციის ჩამოყალიბებას".

ამრიგად, 1907 წლის 23 თებერვალს ოფიციალურად დაკანონდა თბილისის პირველი საფეხბურთო გუნდი "კომეტა". ვინაიდან სხვა საფეხბურთო კლუბების დაარსების უფრო ადრეული დოკუმენტი ჯერჯერობით მოძიებული არ არის, ეს თარიღი შეიძლება ჩაითვალოს ქართული ფეხბურთის ოფიციალურ "დაბადების" დღედ.

თუმცა ამით ყველაფერი არ დამთავრებულა. 1907 წლის 26 თებერვლის გუბერნატორის ბრძანების თანახმად, წრის თავმჯდომარეს ოფიციალურად მოსთხოვეს 10 დღის განმავლობაში თბილისის გუბერნიის სამმართველოში წარედგინა "კომეტის" 1907-08 წლების სამოქმედო გეგმა.

1907 წლის 10 მარტს მოწვეულ იქნა "კომეტის" პირველი საერთო კრება,

ქართული სპორტის ისტორიიდან უნიკალურ ცნობებს და ფოტოებს დიმიტრი ჩხეიძე გვიზიარებს.

- ფეხბურთის გუნდი თბილისში 1906 წელს ჩამოყალიბდა - “ბურთის ფეხით მოთამაშეთა” პირველი გუნდი "სოკოლი", რომელსაც 1907 წელს სახელად "კომეტა" შეურჩიეს .

საქმის თაოსანი იყო ტანვარჯიშული საზოგადოება “სოკოლის” პრეზიდიუმის წევრი, წარმოშობით ავსტრიელი ადოლფ ელზინგერი. მანვე თარგმნა ინგლისურიდან ფეხბურთის წესები. პირველ ხანებში ფეხბურთის მატჩებს შემთხვევითი ხასიათი ჰქონდა და უმთავრესად გიმნაზიელთა ექსკურსიებზე ტარდებოდა, თუმცა მალე ვითარება შეიცვალა. 1907 წლის 23 თებერვალს თბილისის გუბერნიის საზოგადო საქმეთა საკრებულომ განიხილა ფეხბურთელთა პირველი ოფიციალური გუნდის, “კომეტის” განცხადება და მცირე შეზღუდვებით მისი წესდებაც დაამტკიცა. ამის მიუხედავად, თბილისში საფეხბურთო მატჩის გამართვა კიდევ კარგა ხანს ვერ მოხერხდა, ვინაიდან “კომეტას” მოწინააღმდეგე არ ჰყავდა."

როგორც მოგახსენეთ "კომეტის" დამფუძნებელი იყო ადოლფ ელზინგერი, რომელიც იყო საზოგადოება "სოკოლის" გამგეობის წევრი, რანგით "კოლეჟსკი ასესორი" ბრძნდებოდა და კავკასიის მეფის ნაცვლის კანცელარიაში უცხოეთთან მიმოწერის მდივნად მუშაობდა.

- საფეხბურთო გუნდს რომ დავუბრუნდეთ, კიდევ რა ცნობები, ფოტოები არსებობს?

- არსებობს კიდევ ერთი ფოტო, რომელზეც ასახულია შალვა ნიკოლოზის ძე ერისთავი სასახლის აივანზე, ქსნის ერისთავთა შთამომავალი ნიკოლოზ (კოლა) ერისთავის ვაჟი, შალვა ერისთავი - ფეხბურთელი და იუნკერი. დაიღუპა 1921 წლის 24 თებერვალს, კოჯორთან ბრძოლაში.

მომდევნო ფოტოზე კი არიან: ასირ გალპერინი - თბილისის "დინამოს" პირველი თაობის ფეხბურთელი და მწვრთნელი. იყო ადგილობრივი ახალგაზრული გუნდის ჩამომყალიბებელი და ვალენტინ პროკოფიევი - სსრკს ნაკრების მოთამაშე, დახვრიტეს 1939 წელი.

- როდიდან იწყება ქართელი სპორტსმენების საზღვარგარეთ გასვლა?

- ფოტოზე 1907 წელი, პრაღა. თბილისის ტანმოვარჯიშეთა ჯგუფი, რომელმაც 1907 წელს პრაღაში მონაწილეობა მიიღო "სოკოლის" V მოფრენში და II ადგილი დაიკავა. სხედან მარცხნიდან: ვახეკი და ლუკეში. დგანან: ბოიახჩევი, ეგნატაშვილი, ჟივნი, ელზინგერი. შუაში მაგიდაზე - ჯილდო მეორე ადგილისთვის.

დამოუკიდებლობის წლებში, რაც სულ რაღაც 3-4 წელი გამოდის, ხელისუფლა ზრუნავდა ახალგაზრდების სპორტში ჩაბმას და ჯანსაღი ცხოვრების წახალისებას... აი , რას ვგულისხმობ, არსებობს ფოტო, რომელზეც ასახულია სპორტული საზოგადოება "შევარდენი", თბილისი 1922 წელი, ფოტო: კოგანი, გ.

ეს შევარდენი ("სოკოლი"), სავარაუდოდ, ბაზისი იყო. "შევარდენში" აღზრდილი ახალგაზრდები ემსახურებოდნენ ქართულ სპორტს.

ფოტო დათარიღებულია 1919 წლით - სპორტული დღესასწაული თბილისში, ვაკის პარკის მიდამოებში. ხელმძღვანელი გიორგი ეგნატაშვილი - ტანმოვარჯიშე, პედაგოგი და მოღვაწე, ქართული ტანვარჯიშული სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.

გიორგი ეგნატაშვილმა 1909 წელს დაამთავრა პრაღის უმაღლესი სატანვარჯიშო კურსები და დაიწყო მასწავლებლობა თბილისის სათავადაზნაურო გიმნაზიაში. 1907 და 1912 წლებში გამართულ სპორტსაზოგადოება "სოკოლის" მსოფლიო შეკრებებზე თბილისის გუნდმა, რომელშიც გ. ეგნატეშვილიც შედიოდა, ჯერ მეორე და შემდეგ პირველი ადგილები დაიკავა....გ. ეგნატაშვილი 1918-1937 წლებში ხელმძღვანელობდა მოსწავლე ახალგაზრდობის ფიზიკურ აღზრდას თბილისის სკოლებში, 1937-1941 წლებში განაგებდა ტანვარჯიშის კათედრას ფიზკულტურის ინსტიტუტში მომდევნო წლებში ჯერ თბილისის უნივერსიტეტის შემდეგ საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის ფიზიკური აღზრდის უფროს მასწავლებელია.

გაწითლების შემდეგ საფრანგეთში გადახვეწილ ემიგრანტებმა 1928 წელს აღადგინეს სპორტული ორგანიზაცია "შევარდენი".

• სტატიაში ფოტოები გამოყენებულია საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ფოტომატეანიდან