პორ­ტუ­გა­ლი­ას­თან გა­მარ­ჯვე­ბის შემ­დეგ, ევ­რო­პის რამ­დე­ნი­მე ქა­ლაქ­ში მა­რო­კოს ფა­ნებ­მა არე­უ­ლო­ბა მო­ა­წყვეს. ყვე­ლა­ზე დიდი არე­უ­ლო­ბა კი პა­რიზ­ში იყო.

საფ­რან­გე­თის დე­და­ქა­ლაქ­ში 20 ათა­სამ­დე გულ­შე­მატ­კი­ვა­რი გა­მო­ვი­და. მათი მშვი­დო­ბი­ა­ნი ნა­წი­ლი პორ­ტუ­გა­ლი­ას­თან გა­მარ­ჯვე­ბას ზე­ი­მობ­და, ყვი­როდ­ნენ და საყ­ვა­რე­ლი ფეხ­ბურ­თე­ლე­ბის სა­ხე­ლებს სკან­დი­რებ­დნენ, უფრო ექ­სტრე­მის­ტუ­ლად გან­წყო­ბი­ლე­ბი კი მა­ღა­ზი­ის ვიტ­რი­ნებს ამ­სხვრევ­დნენ და პო­ლი­ცი­ას უტევ­დნენ. სა­პა­სუ­ხოდ ძა­ლოვ­ნებ­მა ცრემლსა­დე­ნი გაზი გა­მო­ი­ყე­ნეს. BFMTV-ის მო­ნა­ცე­მე­ბით, პო­ლი­ცი­ამ 42 დამ­ნა­შა­ვე და­ა­კა­ვა, Le Parisen-ი 70 და­კა­ვე­ბულ­ზე წერ­და.

შემ­თხვე­ვი­თი არ არის, რომ პა­რი­ზი მა­რო­კო­ე­ლი ფა­ნე­ბის გი­ჟუ­რი ზე­ი­მის ცენ­ტრად იქცა. საფ­რან­გეთ­ში მა­რო­კო­ე­ლე­ბის ყვე­ლა­ზე დიდი დი­ას­პო­რა ცხოვ­რობს. 2012 წელს ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი კვლე­ვის შე­დე­გად აღ­მოჩ­ნდა, რომ იქ მცხოვ­რებ 1.5 მი­ლი­ონ ადა­მი­ანს მა­რო­კო­დან აქვს ფეს­ვე­ბი. 2019 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით საფ­რან­გეთ­ში მა­რო­კოს 755 ათა­სი მო­ქა­ლა­ქე ცხოვ­რობს, მა­რო­კო­ზე მეტი მხო­ლოდ ალ­ჟი­რე­ლე­ბი არი­ან - 807 ათა­სი.

დე­მოგ­რა­ფია ფეხ­ბურთზეც მოქ­მე­დებს. 2018 წლის მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნატ­ზე მა­რო­კოს ეროვ­ნულ ნაკ­რებ­ში საფ­რან­გეთ­ში და­ბა­დე­ბუ­ლი 10 ფეხ­ბურ­თე­ლი ას­პა­რე­ზობ­და. 2022 წლის მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნატ­ზე ასე­თი მხო­ლოდ ორია, თუმ­ცა 5 ფეხ­ბურ­თე­ლი ფრან­გულ კლუბ­ში თა­მა­შობს.

• სა­ი­დან გაჩ­ნდნენ მა­რო­კო­ე­ლე­ბი საფ­რან­გეთ­ში და ბედ­ნი­ე­რე­ბი არი­ან თუ არა ამ კავ­ში­რით?

ევ­რო­პე­ლე­ბი დიდი მიზ­ნე­ბი­თა და ამ­ბი­ცი­ე­ბით აფ­რი­კა­ში ჯერ კი­დევ XIX სა­უ­კუ­ნე­ში გა­მოჩ­ნდნენ. კონ­ტი­ნენ­ტი მათ­თვის ბევ­რი რა­მით იყო მიმ­ზიდ­ვე­ლი, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ბუ­ნებ­რი­ვი რე­სურ­სე­ბით.

1870 წელს ევ­რო­პე­ლე­ბი უცხო მი­წე­ბის 10%-ს აკონ­ტრო­ლებ­დნენ, 1914-ში უკვე - 90%-ს. და­მო­უ­კი­დებ­ლე­ბი დარ­ჩნენ ეთი­ო­პია (1960 წლამ­დე) და ლი­ბე­რია. ტე­რი­ტო­რი­ე­ბის გა­ნა­წი­ლე­ბის დროს, ერ­თმა­ნეთ­ში რომ არ მოს­ვლო­დათ კონ­ფლიქ­ტი, 1884 წელს ევ­რო­პე­ლებ­მა ბელ­გი­ის კონ­ფე­რენ­ცია მო­იწ­ვი­ეს. იქ გავ­ლე­ნის სფე­რო­ე­ბი გან­სა­ზღვრეს და კო­ლო­ნი­ზა­ცი­ის პრინ­ცი­პებ­ზე შე­თან­ხმდნენ.

აფ­რი­კის და­პატ­რო­ნე­ბა­ზე 7 სა­ხელ­მწი­ფოს ჰქონ­და პრე­ტენ­ზია, თუმ­ცა ყვე­ლა­ზე წარ­მა­ტე­ბუ­ლი საფ­რან­გე­თი აღ­მოჩ­ნდა. 1830 წელს მან ალ­ჟი­რი, 1881 წელს - ტუ­ნი­სი და­ი­პყრო. პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომის და­წყე­ბის წინ კი მისი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი ხმელ­თა­შუა ზღვი­დან ან­გო­ლამ­დე იყო გა­და­ჭი­მუ­ლი. ყვე­ლა­ზე ტკბი­ლი ნა­წი­ლი მა­რო­კო იყო, თუმ­ცა საკ­მა­ოდ რთუ­ლად მო­უ­წი­ათ მათი და­მორ­ჩი­ლე­ბა.

• ჯერ საფ­რან­გე­თი მა­რო­კოს "ფლო­ბა­ზე“ სხვა ევ­რო­პულ ქვეყ­ნებს შე­უ­თან­ხმდა გარ­კვე­ულ პი­რო­ბებ­ზე. მა­გა­ლი­თად, ფრან­გებ­მა ინ­გლი­სე­ლე­ბის უფ­ლე­ბე­ბი აღი­ა­რეს ეგ­ვიპ­ტე­ზე, იტა­ლი­ე­ლე­ბის - ლი­ბი­ის ერთ-ერთ პრო­ვინ­ცია, ეს­პა­ნე­ლე­ბის კი მა­რო­კოს ჩრდი­ლო სა­ნა­პი­როს ქა­ლა­ქებ­ზე.

შემ­დეგ საფ­რან­გეთ­მა მა­რო­კო ფი­ნან­სუ­რად და­მო­კი­დე­ბუ­ლი გა­ხა­და. ად­გი­ლობ­რივ სულ­თა­ნი უზარ­მა­ზა­რი პრო­ცენ­ტით სეს­ხუ­ლობ­და ფულს, შემ­დეგ სა­ბა­ჟო გა­და­სა­ხა­დის 60%-ს ითხოვ­და, რო­მე­ლიც ქვეყ­ნის შე­მო­სავ­ლის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი იყო.

ქვე­ყა­ნა სულ უფრო და უფრო ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბო­და საფ­რან­გე­თის გავ­ლე­ნას. 1905 წელს ფრან­გე­ბი მა­რო­კო­ში ჩა­ვიდ­ნენ, სურ­დათ სა­კუ­თა­რი ბან­კის და­არ­სე­ბა, უნ­დო­დათ შე­ექ­მნათ სა­პორ­ტო პო­ლი­ცი­ის სამ­სა­ხუ­რი და რკი­ნიგ­ზის გაყ­ვა­ნა­ზე მო­ე­პო­ვე­ბი­ნათ უფ­ლე­ბე­ბი. ეს ყვე­ლა­ფე­რი ად­გი­ლობ­რი­ვი ფი­ნან­სუ­რი ნა­კა­დე­ბის კონ­ტრო­ლის­თვის იყო მი­მარ­თუ­ლი.

ფრან­გე­ბი ეფექ­ტი­ა­ნად მოქ­მე­დებ­დნენ, თუმ­ცა გერ­მა­ნი­ის ინ­ტე­რე­სე­ბი არ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეს და მათ ან­გა­რი­ში არ გა­უ­წი­ეს. ვილ­ჰელმ მე­ო­რემ მა­რო­კოს სულ­თანს მხარ­და­ჭე­რა გა­მო­უ­ცხა­და და თავ­დაც­ვი­თი კავ­ში­რის შექ­მნა შეს­თა­ვა­ზა. ევ­რო­პა­ში აფ­რი­კის გა­ნა­წი­ლე­ბის გამო, კი­ნა­ღამ ომი და­ი­წყო. ახა­ლი სა­ერ­თა­შო­რი­სო კონ­ფე­რენ­ცი­ის მოწ­ვე­ვა მო­უ­წი­ათ.

გერ­მა­ნი­ამ იქ ვერ მი­აღ­წია დიპ­ლო­მა­ტი­ურ წარ­მა­ტე­ბას, საფ­რან­გეთ­მა და გერ­მა­ნი­ამ კი თა­ვი­სი გა­ი­ტა­ნეს და მა­რო­კოს პორ­ტე­ბის და­ბეგ­ვრა გა­აგ­რძე­ლეს. შე­თან­ხმე­ბა­ში ასე­ვე გან­სა­ზღვრუ­ლი იყო, რომ მა­რო­კო­ში და­ცუ­ლი იქ­ნე­ბო­და ყვე­ლა ეროვ­ნე­ბის ეკო­ნო­მი­კუ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბის თა­ნას­წო­რო­ბა. მა­რო­კოს და­პყრო­ბა დრო­ე­ბით გა­და­ი­დო.

1907 წელს მა­რა­კეშ­ში გა­აფ­თრე­ბულ­მა ბრბომ ფრან­გი ექი­მი ემილ მო­შა­ნა მოკ­ლა. მთავ­რო­ბამ შეჭ­რი­სა და ჯა­რის შეყ­ვა­ნის ოპ­ტი­მა­ლუ­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მი­ი­ღო. ჯა­რის­კა­ცე­ბი თა­ვი­დან მა­რო­კოს ჩრდი­ლო-აღ­მო­სავ­ლეთ ნა­წილ­ში შე­ვიდ­ნენ.

რამ­დე­ნი­მე თვის შემ­დეგ, მა­რო­კო­ე­ლე­ბი კო­ლო­ნი­ზა­ტო­რე­ბის გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბით კი­დევ უფრო უკ­მა­ყო­ფი­ლო­ე­ბი იყ­ვნენ და 9 ფრან­გი მუშა მოკ­ლეს, რომ­ლე­ბიც რკი­ნიგ­ზის გაყ­ვა­ნა­ზე მუ­შა­ობ­დნენ. ევ­რო­პე­ლებ­მა კა­საბ­ლან­კის და­ბომბვით უპა­სუ­ხეს. ორი დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში გე­მე­ბით ქა­ლაქ­ზე იე­რი­ში გრძელ­დე­ბო­და, რა­საც 1.5 ათა­სი­დან 7 ათა­სი მშვი­დო­ბი­ა­ნი ადა­მი­ა­ნის სი­ცო­ცხლე შე­ე­წი­რა. კა­საბ­ლან­კას და­მორ­ჩი­ლე­ბის შემ­დეგ, ქა­ლაქ­სა და რე­გი­ონ­ში ფრან­გი ჯა­რის­კა­ცე­ბი შე­ვიდ­ნენ.

ქვეყ­ნის დიდი ნა­წი­ლი და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი იყო, თუმ­ცა საფ­რან­გე­თი მას ფი­ნან­სურ მა­ხე­ში იქ­ცევ­და. მა­გა­ლი­თად, ახალ სულ­თანს მო­რი­გი ვა­ლის დაბ­რუ­ნე­ბა მოს­თხო­ვა. იმ მო­მენ­ტის­თვის მთავ­რო­ბას არ შე­ეძ­ლო გა­დახ­და, სულ­თან­მა გა­მო­სავ­ლის ძი­ე­ბის მიზ­ნით, ად­გი­ლობ­რივ ტო­მებს და­უ­წე­სა გა­და­სა­ხა­დე­ბი. 1911 წელს მო­სახ­ლე­ო­ბამ ფე­სე­ში ამ­ბო­ხი მო­ა­წყო. საფ­რან­გე­თი ზუს­ტად ამ მო­მენტს ელო­და. რო­გორც ჩვენს ჩრდი­ლო­ელ "ძმას“ სჩ­ვე­ვია, ფრან­გებ­მაც, "სა­კუ­თა­რი მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის დაც­ვი­სა და უსაფრ­თხო­ე­ბის მიზ­ნით“ შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბი გა­მო­ი­ყე­ნა და ფესი და­ი­პყრო, შემ­დეგ კი­დევ რამ­დე­ნი­მე ქა­ლა­ქი მი­ა­ყო­ლა.

გერ­მა­ნი­ას ისევ არ მო­ე­წო­ნა საფ­რან­გე­თის ასე­თი აგ­რე­სი­უ­ლი აქ­ტი­ვო­ბა და სამ­ხედ­რო გემი მა­რო­კოს სა­ნა­პი­რო­ე­ბის­კენ დაძ­რა, თუმ­ცა ინ­გლი­სის ჩა­რე­ვით, გერ­მა­ნე­ლებ­მა აღი­ა­რეს მა­რო­კო­ზე საფ­რან­გე­თის პრო­ტექ­ტო­რა­ტი და სა­ნაც­ვლოდ, კონ­გოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კის ნა­წი­ლი მი­ი­ღეს. თუმ­ცა შეც­დნენ. გა­უ­ვა­ლი ტრო­პი­კე­ბი უსარ­გებ­ლო აღ­მოჩ­ნდა და ფაქ­ტობ­რი­ვად, ვე­რა­ფერ­ში გა­მო­ი­ყე­ნეს.

ოფი­ცი­ა­ლუ­რად, მა­რო­კო­ზე საფ­რან­გე­თის პრო­ტექ­ტო­რა­ტი 1912 წელს და­წეს­და. ფორ­მა­ლუ­რად ქვე­ყა­ნა და­მო­უ­კი­დებ­ლად რჩე­ბო­და, სულ­თა­ნი მისი მმარ­თვე­ლი იყო. ტე­რი­ტო­რი­ე­ბის ნა­წი­ლი ეს­პა­ნეთ­მაც მი­ი­ღო. მხა­რე­ე­ბი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის გა­სა­ჯა­რო­ე­ბის­გან თავს იკა­ვებ­დნენ.

მა­რო­კო­ე­ლი სამ­ხედ­რო­ე­ბი ეცად­ნენ ფე­სე­ზე კონ­ტრო­ლის დაბ­რუ­ნე­ბას და მო­ღა­ლა­ტე-სულ­თნის დას­ჯას. 5 ათას­მა ად­გი­ლობ­რივ­მა 1500 სამ­ხედ­როს­გან შემ­დგარ ფრან­გულ გარ­ნი­ზონს შე­უ­ტია, თუმ­ცა 2 დღე­ში და­ნებ­დნენ. ფრან­გებ­მა 66 ადა­მი­ა­ნი და­კარ­გეს, მა­რო­კო­ე­ლებ­მა - და­ახ­ლო­ე­ბით 600. გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლებ­მა შეც­დო­მით 42 მა­რო­კო­ე­ლი ებ­რა­ე­ლი მოკ­ლეს, თა­ნაც ისე რომ არ გა­ერ­კვნენ, ვის მხა­რეს იყ­ვნენ ისი­ნი და ვის უჭერ­დნენ მხარს.

აჯან­ყე­ბის შემ­დეგ, ფრან­გებ­მა დე­და­ქა­ლა­ქი რა­ბათ­ში გა­და­ი­ტა­ნეს.

მი­უ­ხე­და­ვად და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი სა­ხელ­მწი­ფოს სტა­ტუ­სი­სა, ფრან­გებ­მა კო­ლო­ნი­ა­ში საკ­მა­ოდ ბევ­რი უფ­ლე­ბე­ბი შე­ზღუ­დეს. მა­რო­კო­ე­ლებს აკერ­ძა­ლათ მსხვილ პო­ლი­ტი­კურ კრე­ბებ­ზე დას­წრე­ბა, არა­ბულ გა­ზე­თებს არ შე­ეძ­ლოთ პო­ლი­ტი­კუ­რი ამ­ბე­ბის გა­შუ­ქე­ბა.

თან­და­თან, ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ფრან­გებს აღიქ­ვამ­დნენ არა რო­გორც დამ­პყრობ­ლებს, არა­მედ რო­გორც ადა­მი­ა­ნებს, რომ­ლე­ბიც მათ ეკო­ნო­მი­კურ აღ­მავ­ლო­ბას შე­უ­წყობ­და ხელს. რე­ა­ლუ­რად, ევ­რო­პე­ლე­ბი ნამ­დვი­ლად უწყობ­დნენ ხელს ეკო­ნო­მი­კის აღ­მას­ვლას, აშე­ნებ­დნენ სარ­კი­ნიგ­ზო გზებს, ავი­თა­რებ­დნენ ქა­ლა­ქებს, ეძებ­დნენ ბუ­ნებ­რი­ვი რე­სურ­სე­ბის წი­ა­ღებს. თუმ­ცა რა თქმა უნდა, მა­რო­კო­დან უფრო მეტი გაჰ­ქონ­დათ და ამ ქვეყ­ნის­გან უფრო მეტს იღებ­დნენ, ვიდ­რე იქ ხარ­ჯავ­დნენ.

მა­რო­კოს თით­ქმის ყვე­ლა სიმ­დიდ­რე­სა და მი­წებს ფრან­გე­ბი და­ე­პატ­რო­ნენ. "მა­რო­კოს გე­ნე­რა­ლუ­რი კომ­პა­ნია“ ფაქ­ტობ­რი­ვად ქვეყ­ნის მფლო­ბე­ლი გახ­და. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად აქ­ტი­უ­რობ­დნენ ფოს­ფო­რი­ტე­ბის მო­პო­ვე­ბა­ში. ფრან­გე­ბი ოც­ნე­ბობ­დნენ მა­რო­კო ევ­რო­პა­ში მარ­ცვლე­უ­ლის მთა­ვარ მომ­წო­დებ­ლად გა­და­ექ­ცი­ათ.

თუმ­ცა ეს არ გა­მო­უ­ვი­დათ. ისი­ნი ად­გი­ლობ­რი­ვი კლი­მა­ტის სა­კი­თხებ­ში სა­თა­ნა­დოდ არ გა­ერ­კვნენ და გვალ­ვი­ან რა­ი­ო­ნებ­შიც და­თე­სეს მარ­ცვლე­უ­ლი, რამ­დე­ნი­მე წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მი­ნი­მა­ლურ მო­სა­ვალს იღებ­დნენ, ხოლო 1930 წელს კა­ლი­ე­ბის შე­მო­სე­ვის შემ­დეგ, სა­ერ­თოდ გა­ნად­გურ­და. 1912 წელს საფ­რან­გე­თი ძი­რი­თა­დად მა­რო­კოს სა­ნა­პი­რო ზოლს აკონ­ტრო­ლებ­და და ეტა­პობ­რი­ვად მი­ი­წევ­და სიღ­რმე­ებ­ში.

წინსვლა საკ­მა­ოდ გა­ჭირ­და, პე­რი­ო­დუ­ლად ად­გი­ლობ­რი­ვი ტო­მე­ბი ამ­ბოხს აწყობ­დნენ, ხში­რად მო­უ­ლოდ­ნე­ლად ეს­ხმოდ­ნენ თავს და ეს ყვე­ლა­ფე­რი ფრან­გე­ბის წარ­მა­ტე­ბას აჭი­ა­ნუ­რებ­და.

ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე დიდი შე­ტა­კე­ბა 1914 წელს ელ-ჰე­რის­თან მოხ­და. ბრძო­ლას ხში­რად მო­იხ­სე­ნი­ე­ბენ რო­გორც საფ­რან­გე­თის სამ­ხედ­რო ის­ტო­რი­ა­ში ყვე­ლა დრო­ის უმ­ძი­მეს მარ­ცხს.

ქვე­მე­ხე­ბი­თა და თა­ნა­მედ­რო­ვე ია­რა­ღით აღ­ჭურ­ვილ­მა ფრან­გებ­მა პი­რა­დი შე­მად­გენ­ლო­ბის 60% და­კარ­გეს. 600-ზე მეტი მებ­რძო­ლი შე­წი­რა შე­ტა­კე­ბას, 170 და­იჭ­რა. ტო­მე­ბის და­ნა­კარ­გი და­ახ­ლო­ე­ბით, 200 ადა­მი­ა­ნი იყო.

ქვე­ყა­ნა­ში უსას­ტი­კე­სი რეპ­რე­სი­ე­ბი და­ი­წყო, გარ­და ამი­სა, გახ­შირ­და მკვლე­ლო­ბე­ბი, გა­ტა­ცე­ბე­ბი და წა­მე­ბის შემ­თხვე­ვე­ბი. ამას და­ე­მა­ტა პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომი, სა­დაც ფრან­გებ­მა იძუ­ლე­ბით წა­იყ­ვა­ნეს აფ­რი­კე­ლე­ბი. სხვა­დას­ხვა მო­ნა­ცე­მე­ბით, პირ­ველ მსოფ­ლიო ომში 9-15 ათა­სი მა­რო­კო­ე­ლი და­ი­ღუ­პა.

1930 წელს, სულ­თნის ბრძა­ნე­ბით, მა­რო­კო და­ი­ყო ბერ­ბე­რე­ბად და არა­ბე­ბად. ორი­ვე ჯგუ­ფის­თვის სხვა­დას­ხვა კა­ნო­ნე­ბი და შე­ზღუდ­ვე­ბი ამოქ­მედ­და. კო­ლო­ნის­ტე­ბის აზ­რით, ამ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბას მო­სახ­ლე­ო­ბა ორად უნდა გა­ეხ­ლი­ჩა, თუმ­ცა პი­რი­ქით, გა­ა­ერ­თი­ა­ნა და ერში ნა­ცი­ო­ნა­ლის­ტუ­რი გან­წყო­ბე­ბი აა­მაღ­ლა.

ქვე­ყა­ნა­ში მღელ­ვა­რე­ბა და­ი­წყო, აქ­ტი­ვის­ტე­ბი ია­ტაკ­ქვე­შა ჯგუ­ფე­ბად გა­ერ­თი­ან­დნენ, ერთ-ერთი იყო - მა­რო­კოს მოქ­მე­დე­ბე­ბის კო­მი­ტე­ტი, რო­მე­ლიც ია­ტაქ­ვე­შეთს გას­ცდა და სა­ჯა­როდ ითხოვ­და რე­ფორ­მებს.

• რე­ფორ­მე­ბი არ გან­ხორ­ცი­ელ­და, თუმ­ცა ქვე­ყა­ნა­ში გა­ი­ზარ­და ოპო­ზი­ცი­უ­რი მოძ­რა­ო­ბა, ხოლო 1943 წელს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის პარ­ტია ოფი­ცი­ა­ლუ­რა­დაც გა­ფორმ­და. ნა­ცი­ო­ნა­ლის­ტე­ბი ფრანკლინ რუზ­ველ­ტის მხარ­და­ჭე­რამ კი­დევ უფრო შთა­ა­გო­ნა. კა­საბ­ლან­კას კონ­ფე­რენ­ცი­ა­ზე, აშშ-ის პრე­ზი­დენ­ტმა გა­ნა­ცხა­და, რომ მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ, მა­რო­კომ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა უნდა მი­ი­ღოს.

ქვე­ყა­ნა­ში სწრა­ფად იზ­რდე­ბო­და ან­ტიფ­რან­გუ­ლი წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა, ეწყო­ბო­და აქ­ცი­ე­ბი, რო­მელ­საც თან ახ­ლდა აფეთ­ქე­ბე­ბი და არე­უ­ლო­ბა. საქ­მე­ში სულ­თა­ნი, მუ­ჰა­მედ V-ც ჩა­ერ­თო, რო­მე­ლიც 1927 წლი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი ფრან­გე­ბის მო­რი­ო­ნე­ტად ით­ვლე­ბო­და. 1947 წელს სულ­თანს ის­ტო­რი­უ­ლი გა­მოს­ვლა ჰქონ­და, სა­დაც ქვეყ­ნის და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას ითხოვ­და. კო­ლო­ნი­ზა­ტო­რებ­მა სე­ნე­გა­ლის ქვე­ი­თებს ქა­ლაქ­ში სა­საკ­ლა­ოს მო­წყო­ბა და­ა­ვა­ლეს, ისი­ნიც და­ე­მორ­ჩილ­ნენ და რამ­დე­ნი­მე დღე ქა­ლაქ­ში სრო­ლის ხმა არ წყდე­ბო­და. ამ შემ­თხვე­ვას 180 მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­ქა­ლა­ქის სი­ცო­ცხლე შე­ე­წი­რა.

1952 წელს ფრან­გულ­მა დაზ­ვერ­ვამ მა­რო­კოს მხარ­დამ­ჭე­რი - ტუ­ნი­სის პროფ­კავ­ში­რე­ბის მო­ხე­ლე ფარ­ჰატ ჰა­ჩე­დი მოკ­ლა. კა­საბ­ლან­კა­ში ისევ არე­უ­ლო­ბე­ბი და­ი­წყო, რა­საც 100 ადა­მი­ა­ნის სი­ცო­ცხლე ემსხვერ­პლა.

1953 წელს ფრან­გებ­მა რა­დი­კა­ლურ მე­თო­დებს მი­მარ­თეს, მათ სულ­თა­ნი, მუ­ჰა­მედ V და­ა­პა­ტიმ­რეს და კორ­სი­კა­ზე გაგ­ზავ­ნეს, იქი­დან უკვე მა­და­გას­კარ­ში. მის ნაც­ვლად შო­რე­უ­ლი ნა­თე­სა­ვი ბენ არა­ფა და­ნიშ­ნეს. ახ­ლად და­ნიშ­ნუ­ლი მმარ­თვე­ლი მო­სახ­ლე­ო­ბამ და­ი­წუ­ნა, მას­ზე თავ­დას­ხმაც სცა­დეს, ტე­რაქ­ტებ­მა კი­დევ იმა­ტა. რეპ­რე­სი­ე­ბი ვე­ღარ აჩე­რებ­დნენ მა­რო­კო­ე­ლებს. სა­პა­სუ­ხოდ, კო­ლო­ნი­ზა­ტო­რებ­მა 6 ადა­მი­ა­ნი სა­ჯა­როდ მოკ­ლეს, რა­საც ქუ­ჩა­ში ათა­სო­ბით ადა­მი­ა­ნის გა­მოს­ვლა მოჰ­ყვა.

და­ძა­ბუ­ლო­ბამ პიკს 1955 წელს მი­აღ­წია, რო­დე­საც 2 თვე­ში 1000 ადა­მი­ა­ნი გარ­და­იც­ვა­ლა. ფრან­გებს პა­რა­ლე­ლუ­რად პრობ­ლე­მე­ბი ჰქონ­დათ ტუ­ნის­სა და ალ­ჟირ­ში. ეს ქვეყ­ნე­ბიც და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბას ითხოვ­დნენ. სი­ტუ­ა­ცი­ის გა­მოს­წო­რე­ბის იმე­დად, მათ მუ­ჰა­მედ V და­აბ­რუ­ნეს.

1956 წლის თე­ბერ­ვალ­ში სულ­თან­მა საფ­რან­გეთ­თან მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი აწარ­მოა და პრო­ტექ­ტო­რა­ტი გა­უქ­მდა. აპ­რილ­ში ეს­პა­ნე­თიც შე­უ­ერ­თდა გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბას და აღი­ა­რა მა­რო­კოს და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა. 66 წლის შემ­დეგ, მა­რო­კო საფ­რან­გეთ­თან კვლავ მჭიდ­როდ არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.

მა­რო­კო­ე­ლე­ბის 35% სა­უბ­რობს ფრან­გულ ენა­ზე. მა­რო­კო­ში არის სკო­ლე­ბი, სა­დაც ფრან­გუ­ლად ას­წავ­ლი­ან, არა­ბუ­ლი - ქვე­ყა­ნა­ში მე­ო­რე ენაა. საფ­რან­გე­თი მა­რო­კო­ე­ლი სტუ­დენ­ტე­ბის­თვის ყვე­ლა­ზე მიმ­ზიდ­ვე­ლი ად­გი­ლია.

საფ­რან­გე­თი - მა­რო­კოს ძი­რი­თა­დი კრე­დი­ტო­რი, ინ­ვეს­ტო­რი და სა­ვაჭ­რო პარტნი­ო­რია. ქვე­ყა­ნა­ში საფ­რან­გე­თის 75 შვი­ლო­ბი­ლი კომ­პა­ნი­აა, სა­დაც 80 000 ადა­მი­ა­ნია და­საქ­მე­ბუ­ლი. უკა­ნას­კნელ 20 წე­ლი­წად­ში ქვეყ­ნე­ბი კი­დევ უფრო და­ახ­ლოვ­დნენ.

• ნა­ხეთ ასე­ვე: "მო­უ­რი­ნი­ო­სა და გვარ­დი­ო­ლას ნა­ზა­ვი ვარ... რა­ტომ არ უნდა მო­ვი­გოთ მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნა­ტი?!" - ვინ არის "მა­რო­კო­ე­ლი ჯა­დო­ქა­რი", მწვრთნე­ლი, რო­მელ­მაც გუნდს ზღაპ­რუ­ლი წარ­მა­ტე­ბა მო­უ­ტა­ნა

ავ­ტო­რი: ანრი კურ­ტა­ნი­ძე