"ჩვენ ნაგავს არ ვტოვებთ!" - კატარში იაპონელი ფანების საქციელმა ბევრი გააკვირვა, არადა, სისუფთავე იაპონური კულტურის ნაწილია - რას და როგორ ასწავლიან სკოლაში?
კატარის მსოფლიო ჩემპიონატზე იაპონელი გულშემატკივრები ყოველი თამაშის შემდეგ, ტრიბუნებს ალაგებენ. გერმანიის ნაკრებთან მატჩის შემდეგ, ერთ-ერთმა ფანმა აღნიშნა:
"ჩვენ იაპონელები ვართ, ამიტომ ჩვენს შემდეგ ნაგავს არ ვტოვებთ. ამ ადგილს პატივს ვცემთ“.
ასეთი მაგალითები უმრავლესობას მაინც გვაოცებს, თუმცა იაპონელებისთვის დალეგება და გარემოს დასუფთავება ნორმაა.
<blockquote class="twitter-tweet"><p lang="en" dir="ltr">Tidying up after one of their greatest <a href="https://twitter.com/hashtag/FIFAWorldCup?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#FIFAWorldCup</a> wins 👏 <br><br>Huge respect to these Japanese fans 🙌 <a href="https://twitter.com/hashtag/Qatar2022?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#Qatar2022</a> <a href="https://t.co/RVwLwykPeq">pic.twitter.com/RVwLwykPeq</a></p>— FIFA World Cup (@FIFAWorldCup) <a href="https://twitter.com/FIFAWorldCup/status/1595579520748240897?ref_src=twsrc%5Etfw">November 24, 2022</a></blockquote> <script async src="https://platform.twitter.com/widgets.js" charset="utf-8"></script>იაპონური მსოფლმხედველობის მნიშვნელოვან ნაწილს სისუფთავე წარმოადგენს: სისუფთავე - სიკეთეა, სიბინძურე - ბოროტება. სისუფთავის საწინააღმდეგო - კეგარეა. ეს არის იაპონური ცნება ბუდიზმსა და სინტოიზმში, რაც ჭუჭყიანს, უსუფთაოს, უწმინდურს ნიშნავს... მას მიეკუთვნება ასევე სიკვდილი, დაავადებები და სხვა ცუდი ცხოვრებისეული ყოფა. იმისათვის, რომ მას ადამიანმა თავი აარიდოს, საჭიროა რიტუალები, რომელიც სულიერ და ფიზიკურ "გასუფთავებას“ გულისხმობს.
სინტოისტური ტაძრის სასულიერო პირის დამხმარე კანდა ნორიაკი იკედა ამბობდა: "თუ ადამიანი კეგარაში იტანჯება, ამან ზიანი შესაძლოა მთელ საზოგადოებას მიაყენოს. ასე რომ სისუფთავის დაცვა ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანესია. ეს თქვენს განწმენდაში გეხმარებათ და ასევე, საზოგადოებას დიდ ტრაგედიას არიდებს. აი, რატომ არის იაპონია ძალიან ძლიერი ქვეყანა“.
ძველ იაპონელებს სჯეროდათ, რომ ბუნებრივ მოვლენებსა და გარემოში სულები ცხოვრობენ. მათი აღიარება და პატივისცემა სამყაროს ბუნებრივი წესრიგის გააზრებას ნიშნავდა. NHK-ს სოციალური გამოკითხვების მიხედვით, იაპონელების 60% ათეისტია, დაახლოებით 35% - ბუდისტი ან სინტოისტი. ამასთანავე, გამოკითხულთა 74% მიიჩნევს, რომ იაპონიაში სინტოისტური ღმერთები ცხოვრობენ.
The New Yorker-ი ხსნის, რომ დალაგებისა და სისუფთავის კულტი წიგნ "ენგისიკთან“ არის დაკავშირებული - ეს იაპონელი იმპერატორის მითითებებია, რომელიც 927 წელს დაიწერა. წიგნში აღწერილია კიოტოში, იმპერატორის სასახლის დალაგების მოვალეობა, რომელსაც რიტუალის მნიშვნელობა ჰქონდა - დალაგებით განიდევნებოდნენ ბოროტი სულები და მათთან ერთად უიღბლობა... XIII საუკუნიდან იმავე დადგენილებით დაიწყეს ბუდისტური ტაძრების დასუფთავება, მოგვიანებით პრაქტიკა უკვე უბრალო მოსახლეობაზეც გავრცელდა.
ზოგადად, იაპონური კულტურა საზოგადოების ჰარმონიისკენ მიისწრაფვის. ეს ეროვნული მახასიათებელია. გარემოს დასუფთავება სხეულისა და გონების განწმენდის ტოლფასია.
იაპონელები სკოლის დალაგებას ბავშვებს პატარა ასაკიდან აჩვევენ.
დალაგება - სკოლებში სასწავლო პროცესში შედის. ბავშვები 6-7 წლის ასაკიდან იწყებენ მის ათვისებას. დალაგება არ აღიქმება, როგორც დასჯა, პირიქით, თამაშის ფორმატს იღებს და ჩვევად ყალიბდება. ამას ემატება მშობლების გავლენაც, რომლებსაც სახლი მუდმივად სისუფთავეში და წესრიგში აქვთ. ასე ნელ-ნელა ბავშვი იწყებს იაპონურ საზოგადოებაში ინტეგრაციას და უყალიბდება პასუხისმგებლობისა და ურთიერთდახმარების შეგნება.
დალაგება ბავშვებს მთელი სკოლის პერიოდი თანსდევს. დაწყებითი სკოლის მოსწავლეებს, უფროსი კლასის მოსწავლეები ეხმარებიან.
იუტაკა ოკიჰარამ წიგნ "სასკოლო დალაგებაში“ ჩამოაყალიბა მიდგომა:
"არავითარი სამუშაო, თუნდაც ბინძური, არ არის სათაკილო ან სამარცხვინო. ყველამ უნდა შეასრულოს საერთო დავალებები; სკოლის შენახვა თითოეულის პასუხისმგებლობაა“.
ჟურნალისტი ჰიროკო იოდა, რომელიც იაპონურ სკოლაში სწავლობა, ყვებოდა:
"ყოველი დღის შემდეგ, ჩვენ რამდენიმე ჯგუფებად ვიყოფოდით, მორიგეობით ვწმენდდით მერხებს, იატაკს და გაგვქონდა ნაგავი. ზუსტად მახსოვს, ის იმედგაცრუება, როდესაც ტოკიოს გარეუბანში ჩვენი სკოლა დაანგრიეს და ახალი, თანამედროვე მასალის გამოყენებით ააშენეს. უნდა გენახათ, რა მოსაწყენად გამოიყურებოდა ცემენტის იატაკები, მდიდრულ ხის იატაკთან შედარებით, რომელიც ჩვენი მოსწავლეების წმენდის შედეგად, ბრწყინავდა. ეს მეგობრის დაკარგვას ჰგავდა“.
მწერალი დანიელ დემეტრიუ, რომელიც იაპონიაში 2007 წელს გადავიდა, აღნიშნავს:
"ხშირად მშობლებს, (მათ შორის მეც) როცა ბავშვები ბაღიდან გამოგვყავდა, გადმოგვცემდნენ პაკეტში აკურატულად შეფუთულ პამპერსს, რომელიც სახლში უნდა წაგვეღო და სანაგვეში გადაგვეგდო. სკოლაშიც ყველა ბავშვს ასწავლიან საკლასო ოთახის დალაგებს და საჭმლის შემდეგ მაგიდის ალაგებას.“
ევროპელებმა, რომლებიც იაპონიას XVIII-XIX საუკუნეებში ეწვივნენ, შეამჩნიეს, რომ ადგილობრივებს სისუფთავისა და წესრიგის მიდრეკილება ჰქონდათ. ტოკიოს პრეფექტურის ხელმძღვანელის მოადგილე ჰიროსიმა მაიკო ამბობს: "ჩვენ იაპონელებს, ძალიან გვადარდებს, როგორ გამოვიყურებით სხვის თვალში. არ გვინდა ჩვენზე იფიქრონ, თითქოს განათლება ან აღზრდა გვაკლია..."
მწერალი დანიელ დემეტრიუ ტოკიოს ერთ-ერთ ყველაზე სუფთა ქალაქად აღიარებს. მიუხედავად იმისა, რომ მჭიდროდ დასახლებული ქალაქია, სადაც 14 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს, აეროპორტებში, ქუჩებში, გაჩერებებსა და სადგურებზე სისუფთავეა.
იაპონიის ქუჩებში ნაგავი და ნაგვის ურნები თითქმის არ არსებობს. ნაგვის ურნების რაოდენობა ქიმიური ნივთიერების აფეთქების შემდეგ შემცირდა. 1995 წელს მეტროში ტერაქტი მოხდა, მაშინ 12 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო რამდენიმე ათასი კი მოიწამლა. ამის შემდეგ ურნები მეტროსადგურებსა და სხვა საზოგადო თავშეყრის ადგილებიდან აიღეს, რადგან ეს ახალი შეტევის შესანიღბად შეიძლება გამოეყენებინათ...
ურნების აღების შემდეგ, თითქოს ნაგვის რაოდენობა უნდა გაზრდილიყო, მაგრამ ასე არ მოხდა. იაპონელებს ნაგავი სახლში მიაქვთ და სპეციალურ ადგილას ყრიან. ძაღლის პატრონებიც კი განსხვავებულად იქცევიან. საიმონ დენიერი Washington Post-დან წერს:
"ძაღლების პატრონები ყოველთვის, გამონაკლისის გარეშე, ალაგებენ მათი ცხოვრლების ექსკრემენტებს და ხშირად წყლით სავსე ბოთლიც დააქვთ, რომ კარგად გაწმინდონ ის ადგილი“.
სისუფთავისა და წესრიგის უზრუნველყოფა იაპონელების ბევრ ყოველდღიურ სფეროს შეეხება.
ტაქსიში სავარძლებს თეთრი გადასაკრავები აქვს, მძღოლებს კი თეთრი ხელთათმანები უკეთიათ. არჩევნების წინაც კი, კანდიდატები აგიტაციურ ავტობუსებზე დგანან და ამომრჩეველს თეთრ ხელთათმანებს აჩვენებენ.
იაპონურ სახლებში, რესტორნებსა და სასტუმროებში, საპირფარეშოში განსაკუთრებული ფეხსაცმელია საჭარო. იაპონელი არასდროს აურევს ოთახის ფეხსაცმელს, საპირფარეშოს ფეხსაცმელში.
თუ იაპონელი გაცივდა, საზოგადო თავშეყრის ადგილებში აუცილებლად სამედიცინო პირბადით ივლის.
- ავტორი: ანრი კურტანიძე