"მამა ამბობდა, ომსაც თავისი კანონები აქვს, ასე არ ხდება, მოვიდნენ და არაფრის გამო მომკლანო" - მოკლეს ჯერ ის, მერე მისი მეუღლე დახვრიტეს: პოეტი ქალის უმძიმესი ისტორია ოკუპირებული სოხუმიდან

ბუჩაში, ირპენში, მარიუპოლსა თუ უკრაინის სხვა დასახლებულ პუნქტებში რუსების მიერ მშვიდობიანი მოქალაქეების წამებისა თუ მკვლელობის დანაშაულებმა მსოფლიო გააოგნა და აღაშფოთა. ქართველებს კი კიდევ უფრო მეტად გაგვიახლა ის ტკივილები, რაც ოკუპანტებმა და მათმა წახალისებულმა სეპარატისტებმა საქართველოში - აფხაზეთსა თუ ცხინვალის რეგიონში ჩაიდინეს. ახლა გიამბობთ კიდევ ერთ გულისგამგმირავ ისტორიას ოკუპირებული სოხუმიდან...

სოხუმში, ყაზბეგის ქუჩის ერთ-ერთ ეზოში ყვავილები ისე ყვაოდა, თითქოს არც ომი იყო გარეთ, არც ხალხი იხოცებოდა, არც ახალგაჭრილი საფლავი იყო იქვე, სახლის კიბესთან. აქ რამდენიმე დღის წინ ოჯახის უფროსი ხუტა ჯღამაძე დაკრძალეს. იგი თავისსავე ჭიშკართან დახვრიტეს - ვინ, ზუსტად არავინ იცის, მაგრამ არა აფხაზებმა, რადგან მეორე თუ მესამე დღეს ეზოში შესულმა შეიარაღებულმა აფხაზებმა მეზობლებს დაუძახეს, - ვიღაცას ხუტა მოუკლავს და მიხედეთო. შეშინებულა ხალხი - საფლავს გაგვათხრევინებთ და ჩვენც დაგვხვრეტთ ალბათო, დაუმშვიდებიათ, - ხელს არავის გახლებთ, დაკრძალეთ მიცვალებულიო. ამ კაცთან ბევრ მათგანს ექნებოდა ლუკმა გატეხილი. ხუტა ჯღამაძის ოჯახი ხომ სტუმართმოყვარეობით იყო განთქმული. დიასახლისსაც ყველა იცნობდა, არა მხოლოდ მშვენიერი ლექსებით - მისი შეუმჩნევლობა შეუძლებელი იყო, ის თავისი ხიბლით ალამაზებდა ქალაქს. ის XX საუკუნის II ნახევრის აფხაზეთის ქართული მწერლობის ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენელი ეთერ სამხარაძე - ჯღამაძე გახლდათ.

"მთელი ცხოვრება აფხაზეთში გავატარეთ და ქვაც არ დევს, ალბათ, სოხუმის ქუჩებში, რომელიც დედაჩემს და მამაჩემს არ იცნობდა. მამაჩემი ამბობდა, ომსაც თავისი კანონები აქვს, ასე არ ხდება, მოვიდნენ და არაფრის გამო მომკლანო... ვითარება ძალიან რომ დაიძაბა, ერთხანს აქ იყვნენ ზუგდიდში და წავიდნენ იმიტომ, რომ ბავშვებს სკოლა ეწყებოდათ... საერთოდ არ ეშინოდათ, რომ მსგავსი რამ მოხდებოდა...

27 სექტემბერს, როცა სოხუმში შემოიჭრნენ, დედა თურმე გასული იყო პურის მოსატანად, მამა შინ მარტო იყო. ვიღაცები მოადგნენ ჩვენს ჭიშკარს, მამა გავიდა, იქვე დაახალეს ტყვია და მოკლეს, თავისსავე ეზოში. დედა რომ მოვიდა, ეს საზარელი სურათი დახვდა...

შემდეგ მეზობლებმა წაიყვანს დედა თავისთან - ბარამიები იყვნენ გვარად, არძინბას ხელმოწერილი ხელშეუხებლობის ბარათი გვაქვს და ჩვენთან ერთად ხელს არ გახლებენო... ჩემმა ძმებმა სოჭიდან ნაცნობი აფხაზები შეუშვეს, თანხა გადაიხადეს, რომ დედა გამოეყვანათ, ორმოცს გადავიხდი და წამოვალო, - დაგვიბარა... მიუხედავად ამისა, ჩემმა ძმამ, რომელიც მანამდე სოხუმში ცხოვრობდა, მოსკოვიდან ახლობელი აფხაზები ჩარია, მაგრამ რომ მივიდნენ დედაჩემის წამოსაყვანად, 28 ოქტომბერი იყო, მეზობლებმა უთხრეს, ესენი გაიყვანეს და მე-3 დღეა არ გამოჩენილანო... როგორც გავიგეთ, გაუყვანიათ 9 აპრილის მემორიალთან და სამივე - ბიჭიკო ბარამია, მისი მეუღლე და დედაჩემი იქ დახვრიტეს. მანამდე რა შიში და ტკივილი განიცადა, ვინ იცის... ბოლო წერილში გვწერდა, - არ ინერვიულოთ, ყველაფერი კარგად იქნება, ჩვენი სახლის უკან ღელე რომ ჩამოდის, იქ ვზივარ და ასე გწერთო... მე სამი თვე არ ვიცოდი, რომ დედა გარდაცვლილი იყო, სულ ველოდებოდი...“ - ჰყვება ერთ-ერთ ინტერვიუში მისი ქალიშვილი აზა ჯღამაძე. წყარო

ფრაგმენტი პოეტის სოხუმიდან მოწერილი უკანასკნელი წერილიდან:

"ამ წერილს ვწერ ღელეში, წყალში ჩამჯდარი. ზემოდან ფოთლები მაფარია. თენდება, ასოებს ძლივს ვარჩევ. ავტომატიანებს დავემალე. ახლა ღელიდან ხოხვა-ხოხვით უნდა შევაღწიო ბიჭიკო ბარამიას სახლამდე. აგერ გრიშას სახლი იწვის. შუქი აქ მოდის. მეშინია არ დამინახონ. გავრბივარ... შვილებო გამაგრდით. მე თქვენ მიყვარხართ. მამასაც ძალიან უყვარდით. არ შეგვირცხვენიხართ".

ეთერ სამხარაძე-ჯღამაძე 1928 წლის 11 მარტს ჭიათურის რაიონის ულამაზეს სოფელ რგანში დაიბადა, სადაც 17 წლამდე იზრდებოდა.

1945 წელს, გოგონას მომავალი სოხუმს დაუკავშირდა. იგი მეორე მსოფილო ომის დროს ქუთაისის ერთ-ერთ სამხედრო ჰოსპიტალში მედდად მუშაობდა, სადაც გაიცნო დაჭრილი სოხუმელი ახალგაზრდა კაცი ხუტა (ანტონ) ჯღამაძე, რომელსაც სხვა დაჭრილ მეომრებთან ერთად უვლიდა ეთერი. მათ იქვე შეუყვარდათ ერთმანეთი, რაც დაქორწინებით დაგვირგვინდა. შექმნეს ოჯახი, აღზარდეს სამი შვილი - აზა, ვაჟა, რეზო. 1966 წელს დაამთავრა სოხუმის მასწავლებლის სახლთან არსებული პედაგოგიური ცოდნისა და ესთეტიკური აღზრდის სახალხო უნივერსიტეტი. ერთხანს რადიოშიც მუშაობდა და გაზეთ "საბჭოთა აფხაზეთის” რედაქციაშიც. სწორედ ამ გაზეთში დაიბეჭდა მისი პირველი ლექსი "დედა” 1956 წელს, ხოლო ათი წლისთავზე - 1966 წელს გამოვიდა ეთერ სამხარაძე-ჯღამაძის პირველი წიგნი -"ალუბლის ტოტი”. რის შემდეგაც არაერთი ლირიკული კრებული გამოსცა.

"ფიქრით ვარ გაფითრებული, განა სიკვდილი მაშინებს", - ეს ფრაზა მისი ლექსიდანაა. სიკვდილის პირისპირ მდგომს იქნებ გაახსენდა კიდეც...

ქალი, რომელსაც სოხუმიდან სრულიად უცხო ბავშვები თბილისში სამკურნალოდ მოჰყავდა... ქალი, რომელიც შეჭირვებულს გულგრილად არ აუვლიდა გვერდს, ხშირად კი უპოვრებს (უფრო ხშირად რუსები იყვნენო, ამბობენ) შინ შეიყვანდა, გახამებულ თეთრ სუფრას გაუშლიდა და დააპურებდა... ქალი, რომელიც სიდუხჭირის ჟამს საგანგებოდ ყიდულობდა ბევრ პურს, რომ მერე მეზობლებისთვის უფასოდ დაერიგებინა - დახვრიტეს...

დღემდე უცნობია, სად არის ეთერ სამხარაძე-ჯღამაძის სამარე.

ამ სტატიას კი მისი ლექსის სტრიქონებით დავასრულებთ:

"ვისღა მივესალმო,

აქ არავინ არ არის,

თეთრო იასამანო,

ცრემლო ობოლ სამარის...

იქ რომ მონასტერია,

გზა ეკლებმა დაჰფარეს,

ვარდი მონატრებია

მივიწყებულ სამარეს".

• სტატია მომზადებულია გაზეთების - "კვირის პალიტრის" და "ჩემი აფხაზეთის" მასალებზე დაყრდნობით

იხილეთ ასევე:

• "ჯგუფს, რომელშიც ნონა იბრძოდა, ალყა შემოარტყეს, მაგრამ მას და მის თანამებრძოლებს წუთითაც არ უფიქრიათ დანებებულიყვნენ" - უმძიმესი ბრძოლა გუმისთასთან და კიდევ ერთი გმირობის ამბავი