"ის და მისი გუნდი კარგად იცნობენ საქართველოს, მათი პოლიტიკის ნაწილი იქნება აქტიური კავკასიური პოლიტიკაც" - რას შეცვლის მსოფლიოსა და საქართველოსთვის ბაიდენის პრეზიდენტობა?
"მე ვიქნები პრეზიდენტი, რომელიც არ ხედავს წითელსა და ლურჯს, ხედავს მხოლოდ ამერიკის შეერთებულ შტატებს", - ეს ამერიკის შეერთებული შტატების ახლად არჩეული პრეზიდენტის, ჯო ბაიდენის სიტყვებია, რომლებიც მან საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის წინააღმდეგ გამარჯვების შემდეგ წარმოთქვა. დემოკრატმა და აშშ-ს ყოფილმა ვიცე-პრეზიდენტმა თავის გამოსვლაში არაერთხელ გაუსვა ხაზი იმას, რომ "დემონიზაციის დასასრულის დასაწყისი იწყება აქ და ახლა", რომ ის იქნება ყველას პრეზიდენტი, მათ შორის მათიც, ვინც ხმა მის ოპონენტს მისცა, ისევე, როგორც სხვადასხვა უმცირესობის წარმომადგენლების. ერთი სიტყვით, ბაიდენის სიტყვას გასდევდა ხაზი, რომლის თანახმადაც ის აპირებს, ძალისხმევა მიმართოს პოლარიზაციის წინააღმდეგ.
ეს მხოლოდ ერთ-ერთია იმ მიმართულებებიდან, რასაც შეიძლება, აშშ-ს ახალი პრეზიდენტისგან ველოდოთ. რა შეიცვლება როგორც საშინაო, ისე - საგარეო პოლიტიკაში ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციის პირობებში და რას შეიძლება ველოდოთ აშშ-საქართველოს ურთიერთობებში მომდევნო 4 წლის განმავლობაში? ამაზე AMBEBI.GE-ს ექსპერტები - თენგიზ ფხალაძე და ზვიად აბაშიძე ესაუბრნენ.
- არის თუ არა ბაიდენი უკვე აშშ-ს 46-ე პრეზიდენტი?
რესპონდენტებს ოდნავ განსხვავებული შეხედულებები აქვთ იმასთან დაკავშირებით, შეგვიძლია თუ არა უკვე მოვიხსენიოთ დემოკრატი კანდიდატი პრეზიდენტად - როგორც ცნობილია, მოქმედი პრეზიდენტი, დონალდ ტრამპი არჩევნების გაყალბებასთან დაკავშირებით აკეთებს განცხადებებს.
"ამერიკა არის ის სახელმწიფო, სადაც დემოკრატიული პროცედურები და მათ შორის, რაღაცებთან დაკავშირებით ეჭვები აბსოლუტურად ნორმალურია, ამიტომ ხმების გადათვლა, სასამართლო პროცესები და ა.შ., ნორმალური დემოკრატიული პროცედურაა. შეიძლება, სადღაც რაღაც ტექნიკური გაუმართავობა იყოს, მაგრამ ფაქტია, ჯო ბაიდენმა იმდენი ხმა მიიღო, რომ ის არჩეული პრეზიდენტია. არა მგონია, რომ შედეგები შეიცვალოს", - აღნიშნავს თენგიზ ფხალაძე.
ზვიად აბაშიძის თქმითაც, ამჟამინდელი შედეგებით ბაიდენი, ფაქტობრივად, გახდა პრეზიდენტი. "იმის გამო, რომ მსოფლიოს მნიშვნელოვანი ნაწილი მას უკვე ულოცავს, როგორც ჩანს სამყაროს ეს მნიშვნელოვანი ნაწილი თანახმაა, რომ ტრამპი არ იყოს აშშ-ს პრეზიდენტი", - აღნიშნავს ზვიად აბაშიძე.
- რა შეიცვლება აშშ-ს საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციის პირობებში?
თენგიზ ფხალაძე ხაზს უსვამს, რომ ბაიდენი არა მხოლოდ ახლა, არამედ მთელი თავისი პოლიტიკური მოღვაწეობის განმავლობაში გამოირჩეოდა არა პარტიული, არამედ სახელმწიფოებრივი აზროვნებით.
"ის ყოველთვის ხაზს უსვამდა გაერთიანების იდეას და იმას, რომ არსებობს ეროვნული ინტერესები, რომელსაც უნდა ვემსახუროთ მიუხედავად პარტიული კუთვნილებისა - სწორედ ეს გამოსჭვიოდა მის გამოსვლაშიც. ტრამპისგან განსხვავებით, რომელიც ნამდვილად მუშაობდა თავის ელექტორატზე და ოპონენტების მიმართ მკვეთრი რიტორიკით გამოირჩეოდა, ბაიდენი მართლაც არის ის ადამიანი, რომელსაც შეუძლია, საერთო ეროვნული თანხმობა შექმნას, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია ამერიკისთვის. ასევე, იყო ძალიან სერიოზული გზავნილი, რომ "ჩვენ უნდა გავაძლიეროთ ამერიკის სახელმწიფოებრიობის ღერძი - საშუალო კლასი", - ეს იყო ის გზავნილი, რომელიც დარწმუნებული ვარ, რომ სერიოზულად მუშაობდა მის ამომრჩეველზე და მომავალშიც ასე იქნება.
საერთოდ, ჯო ბაიდენის არჩევა ძალიან საინტერესო მოვლენაა ამერიკის შეერთებული შტატების ისტორიაში. ჯერ ერთი, უპრეცედენტოდ დიდი რაოდენობის ხმები მიიღო; ამასთანავე, ყველაზე ასაკოვანი პრეზიდენტია და შეიძლება ითქვას, ერთგვარი რეკორდიც მოხსნა - მან 14 პრეზიდენტის მმართველობის პერიოდში იცხოვრა და თავად მე-15 პრეზიდენტი ხდება; ნიშანდობლივია ისიც, რომ მისი პრეზიდენტობის პერიოდში პირველად ამერიკის ისტორიაში ვიცე-პრეზიდენტად ქალია არჩეული, თანაც ემიგრანტთა ოჯახიდან. გარდა ამისა, ვფიქრობ, ჯო ბაიდენის უნიკალური პოლიტიკური გამოცდილება სერიოზულ კორექტივებს შეიტანს აშშ-ს პოლიტიკაში. უპირველეს ყოვლისა, უნდა ვილაპარაკოთ იმაზე, რაც დამახასიათებელია დემოკრატებისთვის და ეს გახლავთ გააქტიურება საერთაშორისო ორგანიზაციებში. ამ კონტექსტში ეს ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია და უნდა ველოდოთ იმას, რომ ნატო-ში ურთიერთობების მხრივ, რასაც ბოლო პერიოდში გარკვეული სირთულეები ჰქონდა, გაუმჯობესებას და ამერიკის ლიდერობის აღზევებას უნდა ველოდოთ. აღარ ვსაუბრობთ იმაზე, რომ დიდი ალბათობით, მოხდება აშშ-ს დაბრუნება პარიზის კლიმატის ცვლილებების შეთანხმებაში, შესაძლებელია და დიდი ალბათობით, დადგება ასევე ირანის ბირთვული პროგრამის თემა და კიდევ სხვა ბევრი საკითხი, სადაც პრეზიდენტ ტრამპის ადმინისტრაცია სკეპტიციზმით გამოირჩეოდა. ამ კონტექსტში აღსანიშნავია აშშ-ს სავარაუდო გააქტიურებაც გაერო-ში. სავარაუდოა, რომ ამას ასევე მოჰყვება აშს-ს დაბრუნება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაში", - აღნიშნავს თენგიზ ფხალაძე.
გაერთიანების იდეაზე აქცენტს აკეთებს ზვიად აბაშიძეც, ისევე, როგორც სავარაუდოდ, ტრამპის პოლიტიკასთან შედარებით, ბაიდენის სავარაუდო გლობალისტურ მიდგომებზეც.
"ტრამპი რესპუბლიკურ პარტიას წარმოადგენს და რესპუბლიკური პარტია, როგორც წესი, საგარეო პოლიტიკაში, მათ შორის რუსეთთან თუ ჩინეთთან უფრო ხისტი დამოკიდებულებით გამოირჩევა და უფრო გამოკვეთილია ეროვნული ინტერესების პროფილი, ვიდრე დემოკრატების შემთხვევაში, რომლებიც თითქოს, უფრო საერთაშორისო თანამშრომლობაზე არიან ორიენტირებულნი. თუმცა, არც ერთი პარტიის კანდიდატი ამერიკის ინტერესებზე უარს არასდროს იტყვის და მის ადგილზე გლობალურ და საერთაშორისო ინტერესებს არ დააყენებს - ამ მხრივ აშშ-ს საგარეო პოლიტიკა არ შეიცვლება. მაგრამ მაინც უნდა ვივარაუდოთ, რომ გარკვეული კორექტივები მოხდება, მაგალითად, ტრამპი ბევრი ისეთი ხელშეკრულებიდან გამოვიდა, რაზეც თითქოს გარკვეული საერთაშორისო კონსენსუსი არსებობდა და ამერიკა გლობალურ მოთამაშედ წარმოჩინდებოდა... ტრამპი თვითონ არ იყო გლობალისტი, შეიძლება ვთქვათ, რომ ის უფრო ანტიგლობალისტი იყო და ბევრჯერ იმეორებდა კიდევ, რომ ამერიკის შიდა ინტერესებზე უფრო იყო ორიენტირებული, ვიდრე საგარეო, გლობალური პასუხისმგებლობის საკუთარ თავზე აღებაზე.
სავარაუდოდ, ჯო ბაიდენი ტრამპისგან იმით იქნება განსხვავებული, რომ თითქოს, ის უარს არ ამბობს გარკვეულ გლობალური ინტერესებზე. ასევე, ღირებულებითი თვალსაზრისით განსხვავება კიდევ ის არის, რომ ჯო ბაიდენის პრეზიდენტობის პერიოდში ალბათ მოიმატებს ე.წ. იდენტობის პოლიტიკის განმახორციელებელი სხვადასხვა ღონისძიება. ტრამპი თუ კონსერვატორია და მისთვის ამ პოლიტიკის განხორციელება დიდად არ წარმოადგენდა ღირებულებას, ეს ცვლილება შეიძლება, ახლა ვიხილოთ. სავარაუდოდ, ბაიდენი ტრამპთან შედარებით უფრო აქტიური იქნება რასისტულ პოლიტიკასთან დაკავშირებით, ბოლო პერიოდში განვითარებული მოვლენებიდან გამომდინარე, - ვგულისხმობ Black Lives Matter კამპანიას, შავკანიანთა უფლებების დაცვისთვის საზოგადოებრივი მოძრაობებს, რომელიც ხშირ შემთხვევაში სხვათა შორის, არცთუ მშვიდობიანი იყო... ტრამპი ამერიკული ტრადიციული პოლიტიკიდან, კონტექსტიდან ამოვარდნილი პერსონა გახლდათ იმ თვალსაზრისით, რომ ბევრ არატრადიციულ გადაწყვეტილებას იღებდა და დანარჩენი პრეზიდენტებისგან განსხვავდებოდა. ჯო ბაიდენი უფრო სისტემური პრეზიდენტი იქნება და შესაბამისად, არა მგონია, რომ უნდა ველოდოთ რადიკალურ გადაწყვეტილებებს მისი მხრიდან, რომელიც რადიკალურად შემოატრიალებს ამერიკას რაიმე კუთხით. ერთი ფაქტია, რომ ამერიკაში როგორც ჩანს, მართლაც საკმაოდ მაღალია სოციალური პოლარიზაციის დონე - ვნახოთ, ბაიდენის წინაშე დგას საკმაოდ რთული პროცესი, რაც საზოგადოებრივი გათიშულობის გადაჭრა იქნება.
თუმცა, თანამედროვე ვითარება საკმაოდ შეცვლილია რამდენიმე წლის წინანდელი ვითარებისგან განსხვავებით, ეს ისტორიასა და პოლიტიკაში გლობალური ცვლილებების ეპოქაა, ასე რომ დიდი შანსია, რომ ჯო ბაიდენის საგარეო პოლიტიკაც ყოველთვის არ იყოს ძველი გაგებით, ტრადიციულად დემოკრატების საგარეო პოლიტიკის შესაბამისი და მასში ბევრი კორექტირება შევიდეს. მაგალითად, ტრამპის პრეზიდენტობის დროს ძალიან ბევრი აქტივობა განახორციელა აშშ-მ ახლო აღმოსავლეთში, რამდენად დაასრულებს ბაიდენი ტრამპის მიერ განხორციელებულ პოლიტიკას ერთი ხელის მოსმით, რთული სათქმელია.
ამასთანავე, სანამ Covid-19 დაიწყებოდა, ამერიკის ეკონომიკა უკეთ გამოიყურებოდა, ვიდრე ის ვითარება, რაც ტრამპის გაპრეზიდენტებამდე იყო, ყოველ შემთხვევაში, ასეა ოფიციალური მონაცემების თანახმად. ამ თვალსაზრისით ტრამპის ავტორიტეტი საკმაოდ მყარია, თუმცა ამბობენ, რომ Covid-19-მა ეს შეამცირა", - აღნიშნავს აბაშიძე.
- რა კორექტივებს უნდა ველოდოთ აშშ-საქართველოს ურთიერთობებში?
ფხალაძე საუბრობს რეგიონში აშშ-ს პოლიტიკის სავარაუდო ცვლილებებზე, როგორც რუსეთთან, ისე - საქართველოსთან მიმართებაში. მისი თქმით, ურთიერთობების ინტენსივობის გაზრდა დიდწილად დამოკიდებული საქართველოზეც იქნება.
"რაც შეეხება რუსეთს, არა მგონია, ბაიდენმა გადატვირთვის ახალი პოლიტიკა დაიწყოს, ერთადერთი, რაც აშშ-ს დღის წესრიგში დგას და მათთვის სასწრაფოდ მოსაგვარებელია, ეს ბირთვული იარაღის გავრცელების შეთანხმებაა, რომელსაც ვადა გასდის, მაგრამ ნამდვილად ვერ ვხედავ იმის წინაპირობას, რომ გადატვირთვის პოლიტიკა დაიწყოს, თანაც იმ რეალობაში, როდესაც რუსეთს ფაქტობრივად, ყველა წითელი ხაზი აქვს გადაკვეთილი და მე მგონი, ყველა საერთაშორისო შეთანხმება აქვს დარღვეული - არა მხოლოდ საქართველოსთან, უკრაინასთან და სხვა ქვეყნებთან მიმართებაში, არამედ, თავად აშშ-სთან, მხედველობაში მაქვს როგორც მისი ჩარევები აშშ-ს შიდა საქმეებში, ასევე ის ქმედებები, რასაც ის ახორციელებს იმავე, სირიაში და სხვა სახელმწიფოებში.
საქართველოსთან მიმართებაში შემიძლია გითხრათ, რომ ჯო ბაიდენი და მისი გუნდი არაჩვეულებრივად იცნობენ საქართველოს, არაჩვეულებრივად იციან ის რეალობა და გამოწვევები, რომლის წინაშეც ჩვენ ვდგავართ. ვფიქრობ, მათი პოლიტიკის შემადგენელი ნაწილი იქნება აქტიური კავკასიური პოლიტიკაც, მით უფრო, რომ საკმაოდ კარგად იცნობენ რუსეთს და იციან რუსეთის მზარდი ზრახვები, მისი მცდელობები, რომ გაიფართოვოს გავლენის სფეროები. ასე რომ, ჩემი აზრით, ჩვენზე ძალიან ბევრია დამოკიდებული, თუ რამდენად კარგად გამოვიყენებთ ამ ვითარებას. კიდევ ერთია ძალიან მნშვნელოვანი, ჯო ბაიდენი გახლავთ იმ გუნდის წარმომადგენელი, რომელმაც საქართველოს თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების პირობა მისცა - მაშინ ბაიდენი ვიცე-პრეზიდენტი გახლდათ. მნიშვნელოვანია, ჩვენი აქტიურობით ამ საკითხების გამოცოცხლება მოხდეს. ვიტყოდი, ეს ჩვენთვის შანსია, რომ ძალიან აქტიურად ვიყოთ აქტიურად წარმოჩენილი ამერიკის საგარეო პოლიტიკაში და იმედია, ამ შანსს გამოვიყენებთ", - აღნიშნავს ფხალაძე.
აბაშიძეს არ ახსენდება, ოდესმე ჯო ბაიდენს განსაკუთრებული ინტერესი გამოეჩინოს საქართველოს მიმართ, მიუხედავად იმისა, რომ მას ქვეყანაში ვიზიტი აქვს განხორციელებული და იცნობს წინა ხელისუფლების მაღალი თანამდებობის პირებს.
"ბაიდენის პირადი დამოკიდებულება ვერ გეტყვით, რამდენად შეცვლის აშშ-ს ზოგად დამოკიდებულებას საქართველოსადმი. არც ისეა ბოლომდე საქმე, რომ ამერიკას მთლად მეორეხარისხოვნად მიაჩნია საქართველო ჩვენს რეგიონში საკუთარ ურთიერთობებში. საერთოდ, ლაპარაკია იმაზე, რომ ამერიკის საგარეო პოლიტიკა დროთა განმავლობაში იცვლებოდა და ბოლო პერიოდში უფრო ნაკლებად გლობალისტური ხდებოდა, შესაბამისად, ამის ფონზე შესაძლებელი იყო, ვიღაცას მოსჩვენებოდა, რომ აშშ-ს აქტიურობამ საქართველოსთან მიმართებაში შეფერხება განიცადა. თუ ბაიდენის პოლიტიკა უფრო გლობალისტური, გლობალური დემოკრატიის ხმარდამჭერი იქნება და რაც მთავარია, ანტირუსული, ასე ვთქვათ, რუსეთთან არა დამთმობ პოლიტიკაზე ორიენტირებული, ამ შემთხვევაში შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ შეიძლება, ჩვენს რეგიონში საქართველოს მხარდაჭერა სხვადასხვა მიმართულებით გაძლიერდეს. თუმცა, ეს ჯერ კიდევ კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. ამერიკის პრეზიდენტი მხოლოდ საკუთარი პირადი ახირებით ვერ გადაწყვეტს ქვეყნის საგარეო პოლიტიკის პრიორიტეტებს, მათ შორის საქართველოსთან მიმართებაში, თუ ეს გლობალურად ამერიკული საგარეო პოლიტიკის მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილი არ იქნა.
თუმცა ვიტყოდი, რომ ბოლო წლებში ამერიკის მხარდაჭერა საქართველოს მიმართ სხვადასხვა მიმართულებით საკმაოდ მძლავრია, მათ შორისაა ფინანსური. ჩემი აზრით, ხშირად საქართველოს მმართველი წრეები ამ ყველაფერს არცთუ ისე პროდუქტიულად იყენებენ. ეს ამერიკელთა პასიურობას არ უნდა დავაბრალოთ, ხშირად უფრო ჩვენი ნაკლოვანებაცაა. მოგეხსენებათ, რომ აშშ-ს ელჩი საქართველოში, კელი დეგნანი არჩევნების დროს საკმაოდ აქტიურად დადიოდა, მათ შორის იმყოფებოდა ქვემო ქართლში, საარჩევნო თვალსაზრისით ერთ-ერთ ყველაზე რთულ რეგიონში, რაც იმის მანიშნებელია, რომ საქართველო ამერიკისთვის რეგიონალური თვალსაზრისით მეორეხარისხოვანი ნამდვილად არ არის", - აცხადებს ზვიად აბაშიძე.