„ვინ არის მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს­თვის ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ქარ­თვე­ლი?“, - რთუ­ლია, ამ კი­თხვა­ზე უპა­სუ­ხო, რად­გან მსოფ­ლი­ო­ში ცო­ტამ თუ იცის იმ ქარ­თვე­ლე­ბის შე­სა­ხებ, რო­მელ­თაც მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში დიდი მიღ­წე­ვე­ბი აქვთ.

ამის ძი­რი­თა­დი მი­ზე­ზი კი ის არის, რომ დიდი ქარ­თვე­ლე­ბის შე­სა­ხებ ბევ­რი რამ თა­ვა­დაც არ ვი­ცით. სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში, სხვა­დას­ხვა მტრის შე­მო­სე­ვე­ბი­სა და ომის შემ­დეგ, ბევ­რი ქარ­თვე­ლი ქვეყ­ნი­დან უგზო-უკვლოდ იკარ­გე­ბო­და, შემ­დეგ კი შო­რე­უ­ლი ქვეყ­ნე­ბის სა­ნა­პი­რო­ებ­ზე მა­ღა­ლი სამ­ხედ­რო წო­დე­ბით იბ­რძო­და ან წარ­მა­ტე­ბით მოღ­ვა­წე­ობ­და სხვა­დას­ხვა სფე­რო­ში.

ალ­ბათ, ამ რთულ კი­თხვა­ზე პა­სუხს თე­ატ­რის, მუ­სი­კის, კი­ნო­სა და ქო­რე­ოგ­რა­ფი­ის სა­ხელ­მწი­ფო მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ტო­რი­სა და ბევ­რი ჩვენ­გა­ნის საყ­ვა­რე­ლი სა­ავ­ტო­რო დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფილ­მე­ბის ავ­ტო­რის გი­ორ­გი კა­ლან­დი­ას სა­მეც­ნი­ე­რო ნაშ­რო­მი - „ქარ­თვე­ლე­ბი მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში“ გვა­პოვ­ნი­ნებს.

პრო­ექ­ტი გა­მომ­ცემ­ლო­ბა “პა­ლიტ­რა L”-ის მიერ მზად­დე­ბა და გა­მო­ცე­მა მკი­თხვე­ლის­თვის მალე იქ­ნე­ბა ხელ­მი­საწ­ვდო­მი. “ქარ­თვე­ლე­ბი მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში“ წარ­მო­ად­გენს გი­ორ­გი კა­ლან­დი­ას სიღ­რმი­სე­ულ ნა­მუ­შე­ვარს მსოფ­ლი­ოს მას­შტა­ბით ქარ­თველ­თა ღვაწ­ლის შე­სა­ხებ, რო­მელ­თა დიდ ნა­წილ­საც არა­თუ ვიც­ნობთ, მათ შე­სა­ხებ არც კი გვსმე­ნია.

ავ­ტო­რი და გა­მომ­ცემ­ლო­ბა უკვე ორი წე­ლია მუ­შა­ო­ბენ ამ პრო­ექ­ტზე, რო­მე­ლიც გა­ა­ერ­თი­ა­ნებს სა­ქარ­თვე­ლოს მიღ­მა მცხოვ­რებ ქარ­თველ­თა უმ­დიდ­რეს ის­ტო­რი­ას. წიგ­ნი-ალ­ბო­მი სავ­სეა იშ­ვი­ა­თი ფო­ტო­მა­სა­ლით, უნი­კა­ლუ­რი დო­კუ­მენ­ტე­ბის ფო­ტო­ას­ლე­ბით და მი­მო­წე­რი­დან ამო­ნა­რი­დე­ბით, რომ­ლე­ბიც ავ­ტორ­მა, ათ წელ­ზე მეტი დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში, მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს ბიბ­ლი­ო­თე­კებ­ში, არ­ქი­ვებ­სა თუ სა­მუ­ზე­უ­მო სა­ცა­ვებ­ში აღ­მო­ა­ჩი­ნა, შე­ის­წავ­ლა და, სა­ბო­ლო­ოდ, უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნეს ის­ტო­რი­ულ ნაშ­რო­მად აქ­ცია.

წიგნ­ში ან­ბა­ნუ­რი თან­მიმ­დევ­რო­ბი­თაა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი მა­სა­ლე­ბი 40-მდე ქვე­ყა­ნა­ში ქარ­თველ­თა ცხოვ­რე­ბი­სა და მოღ­ვა­წე­ო­ბის შე­სა­ხებ. ქარ­თვე­ლე­ბი ავ­ღა­ნეთ­ში, ალ­ჟირ­ში, მა­რო­კო­ში, საფ­რან­გეთ­ში, ბულ­გა­რეთ­ში, ინ­გლის­ში, თურ­ქეთ­ში, რუ­სეთ­ში, სპარ­სეთ­სა და ეგ­ვიპ­ტე­ში.

რას შე­ვი­ტყობთ წიგ­ნი­დან და რო­გორ მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და მას­ზე მუ­შა­ო­ბის პრო­ცე­სი, ამის შე­სა­ხებ თა­ვად გი­ორ­გი კა­ლან­დი­ამ გვი­ამ­ბო:

- რა­ტომ გა­და­წყვი­ტეთ, რომ ასე­თი ნაშ­რო­მი შე­გექ­მნათ და აქამ­დე თუ ყო­ფი­ლა მსგავ­სი პრე­ცე­დენ­ტი?

შე­იძ­ლე­ბა, საკ­მა­ოდ ამ­ბი­ცი­უ­რად ჟღერს, თუმ­ცა არც არის და­სა­მა­ლი, რომ ამ­ბი­ცი­უ­რი პრო­ექ­ტია, იმი­ტომ რომ მიზ­ნად ისა­ხავს ქარ­თველ­თა ის­ტო­რი­უ­ლი კვა­ლის ასახ­ვას მთელ მსოფ­ლი­ო­ში უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომამ­დე.

ხში­რად მო­მის­მე­ნია კი­თხვა - რა გა­ა­კე­თეს, რა მის­ცეს ქარ­თვე­ლებ­მა მსოფ­ლი­ოს?! ზოგ­ჯერ გი­წევს-ხოლ­მე ამ თე­მა­ზე და­ფიქ­რე­ბა და ეს ნაშ­რო­მი სწო­რედ ამ ფიქ­რის შე­დე­გია.ამ წიგ­ნი­სათ­ვის ათ წე­ლი­წად­ზე მეტი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ვაგ­რო­ვებ­დი მა­სა­ლებს. ნაშ­რომ­ში მო­თხრო­ბი­ლია არა­მარ­ტო ჩვე­ნე­ბუ­რე­ბის შე­სა­ხებ თურ­ქეთ­ში ან ინ­გლის­სა და საფ­რან­გეთ­ში და ეგ­ვიპ­ტე­ლი მამ­ლუ­ქე­ბის ის­ტო­რი­ე­ბი, არა­მედ ზო­გი­ერ­თი ქვეყ­ნის შე­სა­ხე­ბაც, რო­მე­ლიც მკი­თხვე­ლის­თვის მო­უ­ლოდ­ნე­ლი იქ­ნე­ბა. ეს ყვე­ლა­ფე­რი, რა თქმა უნდა, მხო­ლოდ ჩემ მიერ არ არის აღ­მო­ჩე­ნი­ლი, გა­მორ­კვე­უ­ლი და ნაჩ­ვე­ნე­ბი. რა თქმა უნდა, ამ ყვე­ლა­ფერ­ზე ქარ­თვე­ლი ის­ტო­რი­კო­სე­ბი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მუ­შა­ობ­დნენ, მაგ­რამ ეს სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, ერ­თი­ა­ნი კვლე­ვის სა­გა­ნი არ ყო­ფი­ლა. ნაშ­რომ­ში 400-ზე მეტი ილუსტრა­ცი­აა გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი, 800-ზე მეტი გვერ­დია, რო­მელ­შიც უდი­დე­სი შრო­მა ჩავ­დეთ. ამ თვალ­საზ­რი­სით მე მაძ­ლი­ე­რებს ისიც, რომ ამ წიგ­ნის ერთ-ერთი რე­დაქ­ტო­რია ლუ­ი­ზი­ა­ნას უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი, ქარ­თვე­ლი მეც­ნი­ე­რი, შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ქარ­თვე­ლი ის­ტო­რი­კო­სი ალექ­სან­დრე მი­ქა­ბე­რი­ძე, რომ­ლის­თვი­საც ქარ­თველ­თა ის­ტო­რი­უ­ლი კვა­ლის შეს­წავ­ლა უცხო არ არის.

- როცა უცხო­ეთ­ში ეც­ნო­ბო­დით ამ ნაშ­რო­მებს, თქვენ რო­გო­რი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა დაგ­რჩათ, რამ­დე­ნად დი­დია მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში ქარ­თვე­ლე­ბის ღვაწ­ლი?

ალ­ბათ, თქვენც და­გის­ვამთ სა­კუ­თა­რი თა­ვის­თვის შე­კი­თხვა და მეც. მახ­სენ­დე­ბა, მი­უნ­ხენ­ში ერთ-ერთ გა­ჩე­რე­ბა­ზე ვი­დე­ქი ჩემს მე­გო­ბარ­თან ერ­თად და ერთ-ერ­თმა გერ­მა­ნელ­მა ქალ­მა ჩვე­ნი ქარ­თუ­ლად სა­უ­ბა­რი რომ მო­ის­მი­ნა, გვკი­თხა, რა ენა­ზე სა­უბ­რობ­თო, ჩვენ ვუ­პა­სუ­ხეთ - „ქარ­თუ­ლად“. მოგ­ვიტ­რი­ალ­და და დაგ­ვის­ვა ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვი შე­კი­თხვა - „ვინ არის ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ქარ­თვე­ლი მთე­ლი მსოფ­ლი­ო­სათ­ვის?“

პირ­ვე­ლი, რომ ფიქ­რი მოგ­ვი­წია, შემ­დეგ პა­სუ­ხი გა­ვე­ცით, ალ­ბათ, თქვენც ხვდე­ბით რაც... ჩვენ გვყავს ისე­თი ადა­მი­ა­ნე­ბი, რო­მელ­თაც ჩვენ თვი­თო­ნაც არ ვიც­ნობთ კარ­გად, ამი­ტო­მაც ამ ნაშ­რო­მის უმ­თავ­რე­სი მი­ზა­ნი არის ესეც, რომ სწო­რედ ასე­თი თით­ქოს უწყი­ნა­რი და ად­ვი­ლი კი­თხვის დას­მის დროს ნე­ბის­მი­ერს შე­ეძ­ლოს პა­სუ­ხის გა­ცე­მა. ყვე­ლას ჰგო­ნია, რომ ეს არის სტა­ლი­ნი ან საბ­ჭო­თა ლი­დე­რე­ბი.

- დას­მულ შე­კი­თხვა­ზე თქვენ სტა­ლი­ნი უპა­სუ­ხეთ?

არა, მე სტა­ლი­ნი არ მი­პა­სუ­ხია, მაგ­რამ ჩემ­მა მე­გო­ბარ­მა, რო­მე­ლიც ჩემს გვერ­დით იდგა, ეს იყო პირ­ვე­ლი, რაც თქვა და აბ­სო­ლუ­ტუ­რად მეს­მის მისი. ინ­სინ­ტქუ­რად უთხრა! ხში­რად ასეა, რომ, მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ქარ­თვე­ლი იო­სებ ბე­სა­რი­ო­ნის ძე სტა­ლი­ნი ჰგო­ნი­ათ და ამის სის­წო­რე­ზე არ და­ვი­წყებ სა­უ­ბარს. ეს არ გა­მო­რი­ცხავს იმას, რომ არ უნდა ვი­ცო­დეთ კი­დევ სხვა ქარ­თვე­ლე­ბის შე­სა­ხებ, რო­მელ­თაც ამა თუ იმ ქვეყ­ნის ის­ტო­რი­ა­ში თა­ვი­ან­თი როლი ითა­მა­შეს, მათ შო­რის, მსოფ­ლი­ო­ში მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სებ­ში. ის, რომ 20-მდე ქარ­თვე­ლი გე­ნე­რა­ლი იბ­რძო­და პირ­ველ მსოფ­ლიო ომში, თა­ვად ქარ­თვე­ლებ­მა არ იცი­ან.

„რო­გო­რი იყო ქარ­თვე­ლე­ბის წვლი­ლი მსოფ­ლი­ო­ში?“ - ჩვე­ნის­თა­ნა პა­ტა­რა ერის შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ში შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, ძა­ლი­ან დიდი. თუ თქვენ გა­ით­ვა­ლი­სიწ­ნებთ, თა­ნა­მედ­რო­ვე­ბას შე­ხე­დავთ და ნა­ხავთ, რამ­დე­ნი ცნო­ბი­ლი ქარ­თვე­ლია, მა­გა­ლი­თად, მსოფ­ლიო სპორ­ტში, მსოფ­ლიო სა­ო­პე­რო ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში. ეს ყვე­ლა­ფე­რი გა­და­ამ­რავ­ლდეთ წინა სა­უ­კუ­ნე­ზე და მიხ­ვდე­ბით, რომ არ­ცთუ ისე ნაკ­ლე­ბი ქარ­თვე­ლო გვყავ­და ბევრ დარ­გში, რომ­ლი­თაც ჩვენ შეგ­ვიძ­ლია, ვი­ა­მა­ყოთ.

- მსმე­ნია, მო­საზ­რე­ბა, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს ის­ტო­რია, ეს არის მე­ფე­ე­ბის ის­ტო­რია და არა ხალ­ხის.რო­გორ ფიქ­რობთ, თქვენ მიერ შექ­მნი­ლი ნაშ­რო­მი სწო­რედ ხალ­ხის ის­ტო­რი­ას გვი­ამ­ბობს?

ეს მო­საზ­რე­ბა მეც ხში­რად გა­მი­გია და ეს მხო­ლოდ ჩვენ­თან არ ხდე­ბა, ყვე­ლა დიდ ის­ტო­რი­ას წე­რენ დიდი პი­როვ­ნე­ბე­ბი.

სა­ბედ­ნი­ე­როდ ამ წიგნ­ში მე­ფე­ე­ბის ის­ტო­რია არ არის მო­თხრო­ბი­ლი, თუმ­ცა არც უმა­გი­სო­ბაა. ჩვენ გვყავ­და ბევ­რი ქარ­თვე­ლი მეფე, რო­მე­ლიც ცხოვ­რობ­და უცხო­ეთ­ში და თა­ვი­ან­თი მოღ­ვა­წე­ო­ბის იმ ქვე­ყა­ნას ძა­ლი­ან დიდი კვა­ლი და­ამ­ჩნი­ეს. თუნ­დაც ვახ­ტანგ VI ან არ­ჩილ მეფე, მაგ­რამ ძი­რი­თა­დად მა­ინც ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ქარ­თვე­ლე­ბის ის­ტო­რი­ე­ბია, რომ­ლებ­მაც უმაღ­ლეს სა­ფე­ხუ­რე­ბამ­დე მი­აღ­წი­ეს - ესე­ნი­იქ­ნე­ბი­ან მამ­ლუ­ქე­ბი თუ ირან­ში გა­ტა­ცე­ბუ­ლი ტყვე ქარ­თვე­ლე­ბი, რომ­ლებ­მაც უმაღ­ლეს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას მი­აღ­წი­ეს ან ისი­ნი, ვინც ტყვედ გა­ი­ყიდ­ნენ და შემ­დეგ ალ­ჟი­რის ნა­პი­რებ­თან იბ­რძოდ­ნენ, რო­გორც ად­მი­რა­ლე­ბი. მა­ინც ალ­ბათ ეს არის ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ხალ­ხის ის­ტო­რია, არა მე­ფე­თა და მთა­ვარ­თა.

- სა­ინ­ტე­რე­სოა, კონ­კრე­ტუ­ლად, რა ვი­ზუ­ა­ლურ მა­სა­ლას ვი­ხი­ლავთ თქვენს ნაშ­რომ­ში, რაზე მოგ­ვი­თხრობს ის?

ჩვენ ძა­ლი­ან დიდი ყუ­რა­დღე­ბას ვაქ­ცევთ ვი­ზუ­ა­ლურ მა­სა­ლას, რად­გან ინ­ტერ­ნეტ­ში ხში­რად, გა­უ­გე­ბა­რი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბე­ბი ვრცელ­დე­ბა ხოლ­მე. სა­ქარ­თვე­ლოს ერთ-ერთი დიდი და წამ­ყვა­ნი მუ­ზე­უ­მის ხელ­მძღვა­ნე­ლი ვარ, აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, წვდო­მა მაქვს ძა­ლი­ან ბევრ ვი­ზუ­ა­ლურ მა­სა­ლა­ზე, რომ­ლე­ბიც მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა მუ­ზე­უმ­შია და­ცუ­ლი. ამას­თა­ნა­ვე, ჩვენ ვართ Google-ის კულ­ტუ­რუ­ლი ინ­სტი­ტუ­ტის წევ­რე­ბი, რაც­ბევრ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას გვაძ­ლევს. ბევ­რი მუ­ზე­უ­მის ძვე­ლი სა­ცა­ვი­დან და არ­ქი­ვი­დან მი­ვი­ღეთ ექ­სკლუ­ზი­უ­რი მა­სა­ლა და ექ­სკლუ­ზი­უ­რად ბეჭდ­ვის უფ­ლე­ბა გვაქვს. ასე­ვე, რაც ჩემ­თვის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია და რაც მსოფ­ლი­ო­ში აპ­რო­ბი­რე­ბუ­ლია - „პა­ლიტ­რა L”-თან ერ­თან, ბევ­რი ის­ტო­რი­უ­ლი ფაქ­ტის რე­კონ­სტრუქ­ცია გა­ვა­კე­თეთ, რა­შიც მხატ­ვრე­ბიც იყ­ვნენ ჩარ­თუ­ლე­ბით. შე­დე­გად, მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის ვი­ზუ­ა­ლუ­რი მა­სა­ლა გვაქვს, რა­საც მე დიდ მნიშ­ვნე­ლო­ბას ვა­ნი­ჭებ.

- რო­გორ ფიქ­რობთ, არის თუ არა ეს ნა­მუ­შე­ვა­რი ის, რა­საც ელო­დით, რაც გსურ­დათ, რომ ყო­ფი­ლი­ყო?

ამ წიგნ­ზე ფიქ­რი და მუ­შა­ო­ბა 2007 წელს და­ვი­წყე და ვფიქ­რობ, რომ 2 ან 3 ტო­მად გა­მო­ვა. არ ვიცი რო­გო­რი გა­მო­ვი­და, მაგ­რამ თა­მა­მად შე­მიძ­ლია ვთქვა, რომ მთელ სა­მუ­შაო ჯგუფ­თან ერ­თად, და­წყე­ბუ­ლი რე­დაქ­ტო­რე­ბი­დან დამ­თავ­რე­ბუ­ლი მხატ­ვრუ­ლი კონ­ცეფ­ცი­ის ავ­ტო­რით - ყვე­ლამ ძა­ლი­ან დიდი შრო­მა ჩავ­დეთ გა­მო­ცე­მის მომ­ზა­დე­ბა­ში.

მაია ალუ­და­უ­რი - მთა­ვა­რი რე­დაქ­ტო­რი, და ნეს­ტან მა­ღა­ლაშ­ვი­ლი - მხატ­ვრუ­ლი კონ­ცეფ­ცი­ის ავ­ტო­რი და დი­ზა­ი­ნე­რი არი­ან ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლებ­მაც ჩემ­თან ერ­თად ძა­ლი­ან ბევ­რი იშ­რო­მეს. მათ­თვის მით­ქვამს და ახლა პირ­ვე­ლად აღ­ვნიშ­ნავ: მეტი არა­ფე­რი რომ არ გა­ვა­კე­თოთ, ჩვე­ნი სამ­შობ­ლოს წი­ნა­შე რა­ღაც წვლი­ლი გა­ვი­ღეთ და რო­გორც ვახ­ტანგ ჯო­ხა­ძე ამ­ბობ­და: ცუ­დად ჯდო­მას ცუ­დად შრო­მა ვამ­ჯო­ბი­ნე.