ეს თით­ქმის და­უ­ჯე­რე­ბე­ლი ამ­ბა­ვი, სი­მარ­თლეა. მის სა­ფუძ­ველ­ზე ბევ­რი და­წე­რი­ლა და ფილ­მე­ბიც გა­და­უ­ღი­ათ. თვა­ლი გა­ვა­დევ­ნოთ, რო­გორ მოხ­და ეს ამ­ბა­ვი და რა აკავ­ში­რებ­და ბრი­ტა­ნე­თის დე­დო­ფალს მის­თვის ინ­დო­ე­თი­დან ჩაყ­ვა­ნილ მო­სამ­სა­ხუ­რე აბ­დულ კა­რიმ­თან.

აბ­დულ კა­რი­მი დიდი ბრი­ტა­ნე­თის დე­დო­ფალ ვიქ­ტო­რი­ას (1819-1901) მო­სამ­სა­ხუ­რედ 1887 წელს ჩა­უყ­ვა­ნეს ინ­დო­ე­თი­დან. ის მოკ­ლე ხან­ში იქცა დე­დოფ­ლის ნდო­ბით აღ­ჭურ­ვილ პი­რად და ინ­დო­ე­თის სა­კი­თხებ­ში მრჩევ­ლად. დე­დო­ფალ­ზე 44 წლით უმ­ცრო­სი აბ­დულ კა­რი­მი იშ­ვი­ა­თი სი­ლა­მა­ზის, მოხ­დე­ნი­ლი მუს­ლი­მა­ნი იყო. რო­გორ მოხ­და, რომ ბრი­ტა­ნე­თის კო­ლო­ნი­ის, ამას­თან, უმ­დაბ­ლე­სი სო­ცი­ა­ლუ­რი ფე­ნის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი, ინ­გლი­სის დე­დოფ­ლის ფა­ვო­რი­ტი გახ­და?

...ჰერ­ცო­გი საქ­სენ-კო­ბურგ-გოტა და ბრი­ტა­ნე­თის ფელდმარ­შა­ლი, დე­დოფ­ლის მე­უღ­ლე პრინ­ცი ალ­ბერ­ტი 1861 წელს გარ­და­იც­ვა­ლა. ვიქ­ტო­რია კარ­გა ხანს ვერ მო­ვი­და გონს. დიდ­ხანს გლო­ვობ­და ქმარს - ძა­ძებ­ში და­დი­ო­და, მუ­დამ დამ­წუხ­რე­ბუ­ლი იყო, სა­სახ­ლი­დან იშ­ვი­ა­თად გა­მო­დი­ო­და და პარ­ლა­მენ­ტში სე­სი­ის და­წყე­ბის დრო­საც კი, რო­გორც ამას ტრა­დი­ცია მო­ი­თხოვ­და, არ ჩნდე­ბო­და. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ სა­ძი­ნე­ბელ ოთახ­ში ალ­ბერ­ტის ბი­უს­ტი ედგა და სა­წოლ­ში მისი გაშ­ლი­ლი პი­ჟა­მოს გვერ­დით ეძი­ნა, ბო­რო­ტი ენე­ბი მა­ინც ამ­ბობ­დნენ, რომ სხვა მა­მა­კა­ცის მი­მართ გულ­გრი­ლი არ ყო­ფი­ლა. ეს გახ­ლდათ მისი შოტ­ლან­დი­ე­ლი მო­სამ­სა­ხუ­რე ჯონ ბრა­უ­ნი.

ძნე­ლია ხე­ლა­ღე­ბით მტკი­ცე­ბა, რომ ვიქ­ტო­რი­ას ბრა­უნ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა ბო­ლომ­დე პლა­ტო­ნუ­რი არ ყო­ფი­ლა. თუმ­ცა ბრა­უ­ნი თავს უფ­ლე­ბას აძ­ლევ­და, დე­დოფ­ლის­თვის მხარ­ზე ხელი წა­მო­ერ­ტყა და "დე­და­კა­ცი" ეწო­დე­ბი­ნა. ზო­გი­ერ­თი მას დე­დოფ­ლის საყ­ვარ­ლად და ფა­რულ ქმრა­დაც კი მი­იჩ­ნევ­და. როცა ლონ­დო­ნის ქუ­ჩებ­ში სა­მე­ფო ეტლი გა­ივ­ლი­და, ხალ­ხი ამ­ბობ­და: "ქალ­ბა­ტო­ნი ბრა­უ­ნი!"

შოტ­ლან­დი­ე­ლი მო­სამ­სა­ხუ­რე ოცი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში იყო დე­დოფ­ლის ფა­ვო­რი­ტი. მას არა­მარ­ტო ვიქ­ტო­რია, არა­მედ გარ­შე­მო მყოფ­ნიც ღირ­სე­ულ ადა­მი­ა­ნად მი­იჩ­ნევ­დნენ. ის მარ­თლაც ერ­თგუ­ლი იყო ქვრი­ვი მო­ნარ­ქი­სა. როცა ჯონ ბრა­უ­ნი გარ­და­იც­ვა­ლა, დე­დო­ფა­ლი უკვე 64 წლის იყო. რამ­დე­ნი­მე წლის შემ­დეგ მისი ფა­ვო­რი­ტი ინ­დო­ე­ლი მო­სამ­სა­ხუ­რე, ჭა­ბუ­კი აბ­დულ კა­რი­მი გახ­და. იყო თუ არა ეს მხო­ლოდ მე­გობ­რო­ბა? ამა­ში ის­ტო­რი­კო­სე­ბის ნა­წი­ლი დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი არ არის.

ამ ამ­ბით და­ინ­ტე­რეს­და სამ­ზა­რე­უ­ლო წიგ­ნე­ბის ავ­ტო­რი შრა­ბა­ნი ბასუ. მწე­რალ ქალს კარ­გა ხანს ვერ გა­ე­გო, რო­გორ ხდე­ბო­და, რომ ვიქ­ტო­რი­ას სა­სახ­ლის კარ­ზე ძა­ლი­ან ხში­რად, ზოგ­ჯერ ყო­ველ­დღეც კი, მი­ირ­თმევ­დნენ ეგ­ზო­ტი­კურ საჭ­მელს - ინ­დურ კა­რის. ბო­ლოს, მას შემ­დეგ, რაც ბასუ ვიქ­ტო­რი­ას მსა­ხუ­რის დღი­უ­რებს გა­ეც­ნო, მიხ­ვდა, რომ ამ "სამ­ზა­რე­უ­ლო რე­ვო­ლუ­ცი­ის" ავ­ტო­რი იყო ჰინ­დუ­სი მსა­ხუ­რი აბ­დულ კა­რი­მი, რო­მე­ლიც სა­მე­ფო კარ­ზე 1887 წელს ჩა­იყ­ვა­ნეს. მას სა­დი­ლე­ბის მომ­ზა­დე­ბა ევა­ლე­ბო­და. ამას­თან ერ­თად შეძ­ლო, დე­დოფ­ლის გუ­ლიც მო­ე­ნა­დი­რე­ბი­ნა და მისი სა­გან­გე­ბო მრჩე­ვე­ლი გამ­ხდა­რი­ყო ინ­დო­ე­თის სა­კი­თხებ­ში.

...მა­შინ ვიქ­ტო­რია 68 წლი­სა იყო, 24 წლის მუს­ლი­მი ინ­დო­ე­ლი კი თვა­ლის­მომჭრე­ლად გა­მო­ი­ყუ­რე­ბო­და. დე­დო­ფალ­თან შეხ­ვედ­რი­სას თავს თით­ქმის მი­წამ­დე ხრი­და და ფე­ხებს უკოც­ნი­და. "რა ძალა და ნე­ბის­ყო­ფა უნდა ჰქო­ნო­და დე­დო­ფალს, რომ მას არ და­ნე­ბე­ბო­და?!" - კი­თხუ­ლობს პრო­ფე­სო­რი ჯონ რიდ­ლი, ვიქ­ტო­რი­ა­ნუ­ლი ეპო­ქის მკვლე­ვა­რი.

კა­რიმ­მა უმოკ­ლეს დრო­ში გა­ი­კე­თა თავ­ბრუ­დამ­ხვე­ვი კა­რი­ე­რა. ერთი წე­ლი­წა­დიც არ იყო გა­სუ­ლი, რომ მო­სამ­სა­ხუ­რე­თა სახ­ლი­დან პარკში, სა­სახ­ლე­ზე მი­შე­ნე­ბულ მდიდ­რულ ნა­გე­ბო­ბა­ში სა­ცხოვ­რებ­ლად გა­დას­ვლის უფ­ლე­ბა მის­ცეს. მალე ოს­ბორ­ნის სა­სახ­ლე­ში გა­და­სახ­ლდა (ოთახ­ში, რო­მე­ლიც ადრე ჯონ ბრა­უნს ეკა­ვა). დე­დო­ფალ­მა იმის ნე­ბაც კი დარ­თო, რომ კა­რიმს უინ­ძო­რე­ბის სა­სახ­ლე­ში მის­თვის სა­ძულ­ვე­ლი წყლის ჩი­ბუ­ხი გა­ე­ბო­ლე­ბი­ნა.

ცხა­დია, როცა სა­გან­გე­ბოდ მომ­ზა­დე­ბულ-შე­კაზ­მულ კა­რის ვახ­სე­ნებთ, სრუ­ლი­ა­დაც არ ვგუ­ლის­ხმობთ, რომ მას რა­ღაც მა­გი­უ­რი გემო ჰქონ­და. ახალ­გაზ­რდა (ამას­თან, ორ­ცო­ლი­ა­ნი) ინ­დო­ე­ლი დე­დო­ფალ ვიქ­ტო­რი­ას ინ­დურ ენა­სა და ფი­ლო­სო­ფი­ას ას­წავ­ლი­და, არ­კვევ­და ინ­დურ მი­თო­ლო­გი­ა­ში...

"მისი სა­ხით დე­დო­ფალ­მა იპო­ვა ადა­მი­ა­ნი, ვი­საც ენ­დო­ბო­და. კა­რიმს ან­დობ­და თა­ვის წუ­ხილს, შვი­ლებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბი­სას წარ­მოქ­მნილ პრობ­ლე­მებს, ესა­უბ­რე­ბო­და თა­ვი­სი მარ­ტო­ო­ბის შე­სა­ხებ. ეს იყო ემო­ცი­ე­ბით დატ­ვირ­თუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა, რო­მელ­საც რამ­დე­ნი­მე "დონე" ჰქონ­და: დე­დი­სა და ვა­ჟიშ­ვი­ლი­სა, ასე­ვე ახალ­გაზ­რდა ინ­დო­ე­ლი მა­მა­კა­ცი­სა და მა­მა­კაც­თან ურ­თი­ერ­თო­ბას მო­წყუ­რე­ბუ­ლი სა­მოც წელს გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი ქა­ლი­სა", - ხაზ­გას­მით წერს შრა­ბა­ნი ბასუ, ავ­ტო­რი წიგ­ნი­სა "ვიქ­ტო­რია და აბ­დუ­ლი".

ამ ყვე­ლა­ფერ­თან ერ­თად, ყო­ველ­დღი­ურ­მა ინ­ტენ­სი­ურ­მა მე­ცა­დი­ნე­ო­ბამ ის შე­დე­გი მო­ი­ტა­ნა, რომ ერთი წლის შემ­დეგ ვიქ­ტო­რია უკვე თა­ვი­სუფ­ლად ლა­პა­რა­კობ­და კა­რი­მის ენა­ზე.

...კა­რი­მის დღი­უ­რი­დან, რო­მელ­მაც ვიქ­ტო­რი­ას გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ ინ­დო­ეთ­ში ჩა­აღ­წია, ვი­გებთ, რომ დე­დო­ფალს გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­სიყ­ვა­რუ­ლო ტერ­მი­ნე­ბის სწავ­ლა აინ­ტე­რე­სებ­და. სურ­და, სცოდ­ნო­და, რო­გორ გა­მო­ით­ქმო­და ჰინ­დი­სა და ურ­დუს ენა­ზე მა­გა­ლი­თად, "მო­მეხ­ვიე" და "ძა­ლი­ან მო­მე­ნატ­რე".

ენის შე­სას­წავ­ლი მე­ცა­დი­ნე­ო­ბე­ბი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში გრძელ­დე­ბო­და. სა­სახ­ლის კა­რის გა­საკ­ვი­რად, კა­რიმს შე­ეძ­ლო დე­დო­ფალ­თან სა­ხალ­ხოდ ელა­პა­რა­კა ენა­ზე, რო­მე­ლიც ყვე­ლა იქ მყო­ფის­თვის გა­უ­გე­ბა­რი იყო. ცხა­დია, ეს ათას­გვარ ეჭვსა და ჭორს იწ­ვევ­და.

კა­რი­მი­სად­მი გაგ­ზავ­ნილ წე­რი­ლებს ვიქ­ტო­რია ხში­რად ხელს ასე აწერ­და: "შენი დედა". მათი ურ­თი­ერ­თო­ბა - იქ­ნებ პლა­ტო­ნუ­რიც - ძა­ლი­ან მჭიდ­რო იყო, დე­დო­ფა­ლი კა­რიმს დღე­ში ექვს წე­რილს უგ­ზავ­ნი­და, მრა­ვალ სა­ათ­საც ერ­თად ატა­რებ­დნენ. სა­სახ­ლის კარი დე­დო­ფალს გა­ფა­ცი­ცე­ბით ადევ­ნებ­და თვალს. კა­რიმს ბო­რო­ტად "ჯონ ბრა­უ­ნის მო­ად­გი­ლეს" უწო­დებ­დნენ. დე­დო­ფა­ლი მო­სამ­სა­ხუ­რის­თვის სა­ჩუქ­რებს არ იშუ­რებ­და, მას პი­რა­დი ეტლი ემ­სა­ხუ­რე­ბო­და.

ინ­დუ­სიც არ მა­ლავ­და ამ­ბი­ცი­ებს და სულ მაღ­ლა და მაღ­ლა მი­ი­წევ­და. თა­ნაც გა­ვიხ­სე­ნოთ, რომ კა­რი­მი მუს­ლი­მა­ნი იყო და ეს ხდე­ბო­და XIX სა­უ­კუ­ნე­ში. მო­ნარ­ქის ფა­ვო­რი­ტი არ მა­ლავ­და თა­ვის რწმე­ნას და არ­ცთუ იშ­ვი­ა­თად და­დი­ო­და უო­კინ­გში, ინ­გლის­ში აგე­ბულ პირ­ველ, შაჰ ჯა­ჰა­ნის მე­ჩეთ­ში. გავ­რცელ­და ხმა, რომ ინ­დუ­სი მუს­ლი­მა­ნი ჯა­შუ­ში იყო, რო­მე­ლიც დე­დო­ფალ ვიქ­ტო­რი­ას ზურგს უკან ბრი­ტა­ნე­თის სა­ი­დუმ­ლო დო­კუ­მენ­ტებს კი­თხუ­ლობ­და... ამას გარ­და, კა­რიმ­მა ინ­დო­ე­თი­დან თა­ვი­სი ორი­ვე ცოლი და სი­დედ­რე­ბი ჩა­მო­იყ­ვა­ნა, რომ­ლე­ბიც ოს­ბორ­ნის ბა­ღებ­ში არ­ხე­ი­ნად და­სე­ირ­ნობ­დნენ. მარ­თა­ლია, დიდ ბრი­ტა­ნეთს მა­შინ უკვე ჰყავ­და თა­ვი­სი პირ­ვე­ლი ინ­დუ­რი წარ­მო­შო­ბის დე­პუ­ტა­ტი, მაგ­რამ მუს­ლი­მა­ნუ­რი სა­მო­სი ეგ­ზო­ტი­კურ გა­მო­ნაკ­ლისს წარ­მო­ად­გენ­და.

სი­ცო­ცხლის მი­წუ­რულს დე­დო­ფალს სურ­და, თა­ვი­სი მსა­ხუ­რის­თვის კე­თილ­შო­ბი­ლუ­რი ტი­ტუ­ლი ებო­ძე­ბი­ნა. მაგ­რამ კა­რი­მი ძვე­ლე­ბუ­რად უბ­რა­ლო "მის­ტე­რად" დარ­ჩა. დე­დოფ­ლის ამ სურ­ვილს გან­სა­კუთ­რე­ბით წინ აღუდ­გა სა­სახ­ლის ექი­მი ჯე­იმს რე­ი­დი, რო­მელ­მაც ეჭვი გა­მოთ­ქვა, რომ ასე­თი თა­მა­მი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვევ­და ხალ­ხის მო­თხოვ­ნას, გა­მო­ეკვლი­ათ ვიქ­ტო­რი­ას გო­ნებ­რი­ვი სრულ­ფა­სოვ­ნე­ბა. "ასეთ მო­თხოვ­ნას მე წინ ვერ აღ­ვუდ­გე­ბი და იძუ­ლე­ბუ­ლი გავ­ხდე­ბი, სა­თა­ნა­დო ცნო­ბა გავ­ცე", - გა­ნა­ცხა­და მან. დე­დო­ფალ­საც სხვა არ გზა ჰქონ­და და უკან და­ი­ხია.

ინ­დო­ე­ლი ვე­ნე­რი­უ­ლი სე­ნით და­ა­ვად­და, თუმ­ცა იმ ეპო­ქა­ში ეს ხში­რად ლორ­დებ­საც ემარ­თე­ბო­დათ და არა­ვის უკ­ვირ­და. ისიც გა­ირ­კვა, რომ ინ­დო­ე­ლი კე­თილ­შო­ბი­ლი გვა­რის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი კი არ იყო, რო­გორც თა­ვად აცხა­დებ­და, არა­მედ ცი­ხის რი­გი­თი ექი­მის ვაჟი. ეს სა­ბუ­თე­ბი მო­ი­პო­ვა ბრი­ტა­ნე­თის დაზ­ვერ­ვამ, რო­მელ­საც მთავ­რო­ბამ კა­რი­მის ბი­ოგ­რა­ფი­ის შეს­წავ­ლა და­ა­ვა­ლა. თუმ­ცა ისიც დად­გინ­და, რომ კა­რი­მი არც ერთი სა­დაზ­ვერ­ვო სამ­სა­ხუ­რის ჯა­შუ­ში არ ყო­ფი­ლა. მოხ­სე­ნე­ბა დე­დო­ფალ­მაც წა­ი­კი­თხა და შე­ი­ტყო, რომ მისი უცხო ენის მას­წავ­ლე­ბე­ლი და სუ­ლი­ე­რი მო­ძღვა­რი ყო­ველ­თვის სი­მარ­თლეს როდი ამ­ბობ­და.

ვიქ­ტო­რი­ას გარ­დაც­ვა­ლე­ბის­თა­ნა­ვე, მის­მა ვა­ჟიშ­ვილ­მა და მემ­კვიდ­რე ალ­ბერტ-ედ­ვარ­დმა და­უ­ყოვ­ნებ­ლივ გას­ცა ბრძა­ნე­ბა "რა­სობ­რი­ვად არა­სუფ­თა" მსა­ხუ­რი­სა და მრჩევ­ლის წე­რი­ლე­ბი­სა და ფო­ტო­ე­ბის გა­ნად­გუ­რე­ბის თა­ო­ბა­ზე. კა­რი­მი მა­ლე­ვე გა­აგ­დეს ლონ­დო­ნი­დან.

მე­ბა­ჟე­ებ­მა კა­რი­მის ბარ­გში მის მიერ და­წე­რი­ლი დღი­უ­რე­ბი ვერ შე­ნიშ­ნეს. ეს დო­კუ­მენ­ტე­ბი კა­რი­მის ოჯახ­მა სა­გულ­და­გუ­ლოდ შე­ი­ნა­ხა 1908 წელს კა­რი­მის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დე­გაც. ბო­ლოს დღი­უ­რე­ბი ყა­რა­ჩი­ში, დღე­ვან­დელ პა­კის­ტან­ში აღ­მოჩ­ნდა (ბრი­ტა­ნე­თის ინ­დო­ე­თის 1947 წელს გა­ყო­ფი­სას პა­კის­ტან­ში 7 მი­ლი­ო­ნამ­დე მუს­ლი­მა­ნი გა­და­სახ­ლდა).

1901 წელს ვიქ­ტო­რი­ას დაკ­რძალ­ვის ცე­რე­მო­ნი­ალს, მისი უკა­ნას­კნე­ლი და­ჟი­ნე­ბუ­ლი მო­თხოვ­ნის მი­უ­ხე­და­ვად, კა­რი­მი არ დას­წრე­ბია. ის სა­სახ­ლის კარ­ზე ზი­ზღსა და სი­ძულ­ვილს იწ­ვევ­და. ეს გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა ვიქ­ტო­რი­ას ვაჟ­მა, უკვე მეფე ედუ­არდ VII-მ მი­ი­ღო. მას სურ­და შე­ექ­მნა დედა-დე­დოფ­ლის მო­ნო­ლი­თუ­რი სა­ხე­ბა, რო­მე­ლიც თა­ვი­სუ­ფა­ლი იქ­ნე­ბო­და "უცხო მი­ნა­რე­ვე­ბის­გან".

ვიქ­ტო­რი­ას მემ­კვიდ­რემ, მეფე ედუ­არ­დმა 1910 წლამ­დე იცო­ცხლა და მისი დაკ­რძალ­ვი­სას პარტნი­ო­რი ქა­ლე­ბის­გან იმ­დე­ნი წე­რი­ლი თუ სა­ჩუ­ქა­რი მოგ­როვ­და, რომ კუ­ბო­ში ტევა აღარ იყო. მას­თან შე­და­რე­ბით ვიქ­ტო­რია მო­ნაზვნად გა­მო­ი­ყუ­რე­ბო­და. ამ­ბობ­დნენ, რომ ედუ­არდს ათას­ზე მეტი საყ­ვა­რე­ლი ჰყავ­და, ასე­ვე ფლობ­და სა­როს­კი­პოს პა­რიზ­ში. როცა გარ­და­იც­ვა­ლა, მის­მა ერ­თგულ­მა მე­უღ­ლემ, დე­დო­ფალ­მა ალექ­სან­დრამ, და­ნი­ელ­მა პრინ­ცე­სამ ასე და­ი­ტი­რა: "ახლა უკვე ნამ­დვი­ლად ვიცი, სად ვე­ძე­ბო". ასე დას­რულ­და ვიქ­ტო­რი­ა­ნუ­ლი ეპო­ქა...

მო­ამ­ზა­და ამ­ბრო­სი გრი­ში­კაშ­ვილ­მა; ის­ტო­რი­ულ-შე­მეც­ნე­ბი­თი ჟურ­ნა­ლი "ის­ტო­რი­ა­ნი"