და­პი­რე­ბი­სა­მებრ ვაგ­რძე­ლებთ "გზის" N40-ში და­წყე­ბულ ინ­ტერ­ვი­უს ცნო­ბილ იუ­რისტ მინ­დია უგ­რე­ხე­ლი­ძეს­თან.

- ბა­ტო­ნო მინ­დია, იუ­რის­ტო­ბა რა­ტომ აირ­ჩი­ეთ?

- დე­და­ჩე­მი, ლი­ა­ნა ეზი­კაშ­ვი­ლი ქუ­თა­ის­ში პირ­ვე­ლი ინ­ჟი­ნე­რი ქალი გახ­ლდათ, მამა - გუ­რამ უგ­რე­ხე­ლი­ძე - ცნო­ბი­ლი იუ­რის­ტი. სი­მარ­თლი­სათ­ვის შე­უ­რი­გე­ბე­ლი მებ­რძო­ლი იყო, ამი­ტომ პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი­სა და ნა­მუ­სი­ა­ნი კა­ცის სა­ხე­ლი ჰქონ­და. ფრან­გუ­ლა­დაც კარ­გად ლა­პა­რა­კობ­და, ორი­გი­ნა­ლი­დან თარ­გმნა შექ­სპი­რის, ბა­ი­რო­ნის, ედ­გარ პოს, პუშ­კი­ნის, ლერ­მონ­ტო­ვის პო­ე­ზი­ის ნი­მუ­შე­ბი; შე­სა­ნიშ­ნა­ვად უკ­რავ­და. ერთი სი­ტყვით, თუ რამე კარ­გია ჩემ­ში, გე­ნე­ტი­კი­დან და ოჯა­ხი­დან მომ­დევს... ჩვე­ნი ოჯა­ხის ხში­რი სტუ­მა­რი და თა­მა­და კო­ლაუ ნა­დი­რა­ძე გახ­ლდათ. თუ ის არ იყო, მა­შინ მი­ქელ პა­ტა­რი­ძე თა­მა­დობ­და. კარ­გად მახ­სოვს ბაგ­რა­ტის ტაძ­რის ეზო­ში გა­მარ­თუ­ლი სუფ­რა და ისიც, იქ შალ­ვა და­დი­ა­ნი სამ ენა­ზე რო­გორ თა­მა­დობ­და. სუფ­რა ჰუგო ჰუ­ბერ­ტის, რუს­თვე­ლის გერ­მა­ნუ­ლად მთარ­გმნე­ლის სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მოს­ვლის პა­ტივ­სა­ცე­მად გა­ი­შა­ლა... იუ­რის­ტო­ბა ალ­ბათ მა­მის გავ­ლე­ნით ავირ­ჩიე, თუმ­ცა მამა არ­ჩე­ვა­ნის გა­კე­თე­ბი­სას მე­წი­ნა­აღ­მდე­გე­ბო­და და ამ­ბობ­და, საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­ში სა­მარ­თა­ლი არა­ვის სჭირ­დე­ბაო. უნ­დო­და, ინ­ჟი­ნე­რი გავმხდა­რი­ყა­ვი, მაგ­რამ მე მა­ინც ჩემი გა­ვი­ტა­ნე... ლექ­ცი­ებს ცნო­ბი­ლი აკა­დე­მი­კო­სი, მსოფ­ლი­ო­ში აღი­ა­რე­ბუ­ლი თი­ნა­თინ წე­რე­თე­ლი მი­კი­თხავ­და, რო­მელ­მაც მეც­ნი­ე­რე­ბას მა­ზი­ა­რა; სწო­რედ მისი გავ­ლე­ნით ავი­ღე კა­ლა­მი ხელ­ში, მას მერე აღარ და­მიდ­ვია. ქალ­ბა­ტონ­მა თი­ნამ ხელი მომ­კი­და და რო­გორც პა­ტა­რა კვიცს ცხე­ნი გა­ი­ყო­ლებს ხოლ­მე, ისე მა­ტა­რა მსოფ­ლი­ოს სა­მეც­ნი­ე­რო ცენ­ტრებ­ში, სა­ინ­ტე­რე­სო ხალ­ხი გა­მაც­ნო და მათ­თან და­მა­მე­გობ­რა. მოკ­ლედ, დედა ვერ მო­ექ­ცე­ვა შვილს ისე, რო­გორც ის მო­მექ­ცა (სამ­წუ­ხა­როდ, შვი­ლი არ ჰყავ­და)...

- რო­გორ გახ­სენ­დე­ბათ თქვე­ნი მო­სა­მარ­თლე­ო­ბის პე­რი­ო­დი ანუ პირ­ვე­ლი ნა­ბი­ჯე­ბი?

- ჩემი მო­სა­მარ­თლე­ო­ბა დიდ მო­უ­ლოდ­ნე­ლო­ბას­თან იყო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. ამ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე სა­ქარ­თვე­ლო­ში პირ­ვე­ლი მრა­ვალ­პარ­ტი­უ­ლი არ­ჩევ­ნე­ბი­სა და პირ­ვე­ლი პარ­ლა­მენ­ტის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის შემ­დეგ და­ვი­ნიშ­ნე. მა­ნამ­დე გა­ზეთ "კო­მუ­ნის­ტის" მთა­ვა­რი რე­დაქ­ტო­რი გახ­ლდით და მე ვარ ის კაცი, რო­მელ­მაც ვიბ­რძო­ლე, რომ გა­ზეთ "კო­მუ­ნისტს" არ­სე­ბო­ბა შე­ე­წყვი­ტა. მა­ნამ­დე კი გა­ზე­თის ლო­ზუნ­გი - "პრო­ლე­ტა­რე­ბო ყვე­ლა ქვეყ­ნი­სა, შე­ერ­თდით" - შევ­ცვა­ლე ლო­ზუნ­გით - "ჩვენ უნდა ჩვე­ნი ვშვათ მყო­ო­ბა­დი" და გა­ზეთს "ახა­ლი სა­ქარ­თვე­ლო" და­ვარ­ქვით... ერთ დი­ლას, სამ­სა­ხურ­ში გივი გუმ­ბა­რი­ძე (მა­შინ­დე­ლი ცე­კას პირ­ვე­ლი მდი­ვა­ნი) და კი­დევ რამ­დე­ნი­მე პარ­ტი­უ­ლი მუ­შა­კი გვეწ­ვივ­ნენ და გა­ზე­თი "კო­მუ­ნის­ტი" მო­ი­კი­თხეს. უთხრეს, რომ ის აღარ არ­სე­ბობ­და...

- გა­ზეთს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან შე­თან­ხმე­ბის გა­რე­შე შე­უც­ვა­ლეთ სა­ხე­ლი?

- 7-ჯერ გავ­გზავ­ნეთ წე­რი­ლი ცენ­ტრა­ლურ კო­მი­ტეტ­ში, მაგ­რამ პა­სუხს არა­ვინ გვიბ­რუ­ნებ­და. მერე რედ­კო­ლე­გია შე­ვიკ­რი­ბეთ და გა­ზეთს სა­ხე­ლი შე­ვუც­ვა­ლეთ. ამის გამო გან­რის­ხე­ბულ ხალ­ხს მიგ­ზავ­ნიდ­ნენ, რომ­ლებ­საც საბ­ჭო­თა სა­ქარ­თვე­ლოს იდე­ო­ლო­გია ება­რათ და ჩემი შე­ში­ნე­ბა უნ­დო­დათ, მაგ­რამ მე და ჩემი კო­ლექ­ტი­ვი მყა­რად დავ­დე­ქით. გუმ­ბა­რი­ძე გან­სა­კუთ­რე­ბით იმან გა­ა­ღი­ზი­ა­ნა, რომ პირ­ველ გვერ­დზე ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას სუ­რა­თი და­ი­ბეჭ­და. ის უკვე ეროვ­ნუ­ლი მოძ­რა­ო­ბის აღი­ა­რე­ბუ­ლი ლი­დე­რი იყო და ეს ფაქ­ტი გა­ზეთ­ში უნდა ასა­ხუ­ლი­ყო. არა­და, იმ პე­რი­ოდ­ში მას არც კი ვიც­ნობ­დი. სა­ინ­ტე­რე­სო რამ მოგ­ვი­ა­ნე­ბით მოხ­და, რო­დე­საც ეროვ­ნუ­ლი მოძ­რა­ო­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მო­ვიდ­ნენ. ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ამ ჯერ იუს­ტი­ცი­ის მი­ნის­ტრო­ბა შე­მომ­თა­ვა­ზა, შემ­დეგ - პრო­კუ­რო­რო­ბა... უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რე­ო­ბას ერთი პი­რო­ბით დავ­თან­ხმდი: თუ ქვე­ყა­ნა­ში სიკ­ვდი­ლით დას­ჯა გა­უქ­მდე­ბო­და.

- მაგ­რამ თქვე­ნი თავ­მჯდო­მა­რე­ო­ბის პე­რი­ოდ­ში დახ­ვრე­ტა მა­ინც მოქ­მე­დებ­და და არა­ერთ ადა­მი­ანს გა­მო­უ­ტა­ნეს ეს მძი­მე გა­ნა­ჩე­ნი...

- უკ­რა­ი­ნა­ში ვი­ყა­ვი და იქი­დან დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა გა­ვი­გე, რომ უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რედ და­უს­წრებ­ლად ამირ­ჩი­ეს. ზვი­ად­მა შეხ­ვედ­რი­სას მი­თხრა, - ვიდ­რე აგირ­ჩევ­დით, 15 წუ­თით ადრე, დახ­ვრე­ტა ეკო­ნო­მი­კუ­რი და­ნა­შა­უ­ლის­თვის გა­ვა­უქ­მეთ, დარ­ჩა დახ­ვრე­ტის გა­უქ­მე­ბა მკვლე­ლო­ბი­სა და გა­უ­პა­ტი­უ­რე­ბის­თვის, რაც ერ­თად უნდა გა­ვა­უქ­მოთ; და­ნიშ­ნუ­ლი ხარ და მუ­შა­ო­ბას შე­უ­დე­ქიო. სამ­წუ­ხა­როდ, გამ­სა­ხურ­დი­ას პრე­ზი­დენ­ტო­ბი­სას ამ სას­ჯე­ლის გა­უქ­მე­ბა ვერ მო­ეს­წრო, რად­გა­ნაც მა­შინ მო­ჭი­და­ვე ნამ­გა­ლა­ურ­მა ნა­თე­სა­ვი, 7 წლის გო­გო­ნა გა­ა­უ­პა­ტი­უ­რა. ამი­ტომ პრე­ზი­დენ­ტმა სიკ­ვდი­ლით დას­ჯის გა­უქ­მე­ბა ვერ გა­ბე­და, რად­გა­ნაც ხალ­ხი სა­ოც­რად აღ­შფო­თე­ბუ­ლი იყო. მაგ­რამ რო­გორც უნდა იყოს, ფაქ­ტია, სიკ­ვდი­ლით დას­ჯის გა­უქ­მე­ბას ზვი­ად­მა ჩა­უ­ყა­რა სა­ფუძ­ვე­ლი.

- პრე­ზი­დენტ გამ­სა­ხურ­დი­ას­თან რო­გო­რი ურ­თი­ერ­თო­ბა გქონ­დათ?

- მხო­ლოდ ისე­თი, რო­გო­რი ურ­თი­ერ­თო­ბაც უნდა ჰქონ­დეს აღ­მას­რუ­ლე­ბელ ან სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წარ­მო­მად­გე­ნელს პრე­ზი­დენ­ტთან. ის ფრთხი­ლი, მოკ­რძა­ლე­ბუ­ლი, პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბის მქო­ნე, იშ­ვი­ა­თი ბუ­ნე­ბის ადა­მი­ა­ნი იყო.

- საბ­ჭო­თა პე­რი­ო­დის მუ­შა­ო­ბის სტი­ლი­დან და­მო­უ­კი­დე­ბელ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, ახა­ლი მუ­შა­ო­ბის სტილ­ზე გად­მორ­თვა რთუ­ლი არ იყო?

- მა­შინ ქვე­ყა­ნა­ში იმ­დე­ნად ძლი­ე­რი იყო პო­ლი­ტი­კუ­რი ნება, რომ ქვე­ყა­ნა მარ­ქსის­ტუ­ლი სა­მარ­თლებ­რი­ვი იდე­ო­ლო­გი­ის ფარ­გლებ­ში აღარ დარ­ჩე­ნი­ლი­ყო, რომ ყვე­ლა­ფე­რი უპ­რობ­ლე­მოდ მოხ­და. ეროვ­ნუ­ლი ძა­ლე­ბის მხრი­დან სა­ოც­რად დიდი მონ­დო­მე­ბა იგ­რძნო­ბო­და. ისი­ნიც კი, ვი­საც მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის არა­ფე­რი გა­ე­გე­ბო­დათ, ცდი­ლობ­დნენ, შე­ეს­წავ­ლათ.

- თქვე­ნი თავ­მჯდო­მა­რე­ო­ბის დროს, ნუგ­ზარ მო­ლო­დი­ნაშ­ვი­ლი, ზვი­ად ძი­ძი­გუ­რი და სხვე­ბი გა­ა­სა­მარ­თლეს, ლოთი ქო­ბა­ლი­ას კი დახ­ვრე­ტის გა­ნა­ჩე­ნი გა­მო­უ­ტა­ნეს...

- ასეა, მაგ­რამ ეს არა­ფერს ნიშ­ნავს, რად­გან ფორ­მა­ლუ­რი სა­ფუძ­ვლე­ბი იმის­თვის, რომ ეს საქ­მე­ე­ბი აღ­ძრუ­ლი­ყო, ნამ­დვი­ლად არ­სე­ბობ­და: აფეთ­ქე­ბე­ბი, შეთ­ქმუ­ლე­ბე­ბი იყო... მაგ­რამ მე და ბა­ტონ ზვი­ადს შო­რის მოხ­და შე­თან­ხმე­ბა და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ გა­მო­ა­ცხა­და მო­რა­ტო­რი­უ­მი სიკ­ვდი­ლით დას­ჯის აღ­სრუ­ლე­ბა­ზე, ამ­დე­ნად, ვი­ცო­დი, რომ დახ­ვრე­ტა არა­ვის შე­ე­ხე­ბო­და...

- ბა­ტო­ნო მინ­დია, შე­ვარ­დნა­ძის პე­რი­ოდ­შიც გა­აგ­რძე­ლეთ უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რე­ო­ბა...

- რო­დე­საც შე­ვარ­დნა­ძე 1992 წელს სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­იყ­ვა­ნეს, ვუ­თხა­რი, რომ თა­ნამ­დე­ბო­ბას დავ­ტო­ვებ­დი. მი­თხრა, - თუ წახ­ვალ, ეს აშ­კა­რად გა­მო­ხა­ტუ­ლი პრო­ტეს­ტი იქ­ნე­ბა იმ ადა­მი­ა­ნის მი­მართ, რო­მე­ლიც ჯერ არ იცი, რას აპი­რებ­სო. - მა­შინ, მხო­ლოდ იმ პი­რო­ბით დავ­რჩე­ბი, თუ პო­ლი­ტი­კურ შეკ­ვე­თებს არ მი­ვი­ღებ-მეთ­ქი. - მეც ეს მინ­დაო. კონ­კრე­ტულ საქ­მეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით, ჩემ­თან არა­თუ არ და­უ­რე­კავს, არა­ფე­რიც უთ­ქვამს. სა­სა­მარ­თლო ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა პო­ლი­ტი­კუ­რი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა არ გახ­ლავთ, ეს პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლუ­რი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბაა. რო­დე­საც აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი და კა­ნონ­მდე­ბე­ლი წა­ი­ჩხუ­ბე­ბენ, უნდა არ­სე­ბობ­დეს მე­სა­მე, რო­მე­ლიც მათ ან შე­ა­რი­გებს, ან ერ­თმა­ნე­თის­გან "გა­თი­შავს". სა­სა­მარ­თლო ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა იმის­თვის არ­სე­ბობს, რომ არა პო­ლი­ტი­კუ­რი ან მი­კერ­ძო­ე­ბი­თი "გე­მოვ­ნე­ბით" გა­არ­ჩი­ოს, არა­მედ პრო­ფე­სი­უ­ლი ცოდ­ნით გან­სა­ჯოს. ჩვე­ნი სა­უბ­რე­ბი კონ­სტი­ტუ­ცი­ის შე­მუ­შა­ვე­ბას უკავ­შირ­დე­ბო­და. მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის ქვე­კო­მი­ტე­ტის თავ­მჯდო­მა­რე და სა­სა­მარ­თლო რე­ფორ­მის თა­ნა­თავ­მჯდო­მა­რე ვი­ყა­ვი. მად­ლი­ე­რი ვარ ყვე­ლა ხე­ლი­სუ­ფა­ლის, რომ არც ერთ მათ­განს ჩემ­თვის უკად­რე­ბე­ლი არ უკად­რე­ბია. გა­ზე­თის რე­დაქ­ტო­რო­ბის დროს მო­ვი­გო­ნე გა­მოთ­ქმა - "9 მთავ­რო­ბის ვე­ტე­რა­ნი" და ბო­ლოს ისე მოხ­და, რომ თვი­თონ გავ­ხდი 9 მთავ­რო­ბის ვე­ტე­რა­ნი...

- ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლებს რომ ასა­მარ­თლებ­დით, ეს ში­ნა­გა­ნად დის­კომ­ფორ­ტს არ გიქ­მნი­დათ?

- რა თქმა უნდა, დის­კომ­ფორ­ტს მიქ­მნი­და, მაგ­რამ ვი­ცო­დი, ყვე­ლა­ფე­რი რო­გორ დამ­თავ­რდე­ბო­და, თუმ­ცა ხალ­ხს ეს შე­იძ­ლე­ბა ვერ გა­ე­გო. სულ ვე­ლო­დი, რომ ჩემ­ზე ვი­ღაც რა­ღაც სა­ში­ნე­ლე­ბებს იტყო­და... მეტ­საც გე­ტყვით, ნუგ­ზარ მო­ლო­დი­ნაშ­ვი­ლი დღე­საც მე­მე­გობ­რე­ბა. ის პო­ლი­ტი­კურ გან­ცხა­დე­ბებს აკე­თებ­და, მაგ­რამ პი­რა­დად არა­სო­დეს შემ­ხე­ბია. სა­სა­მარ­თლო­ში "დი­რექ­ტო­რი" არ არ­სე­ბობს, თავ­მჯდო­მა­რე და რი­გი­თი მო­სა­მარ­თლე აბ­სო­ლუ­ტუ­რად თა­ნა­ბა­რი არი­ან. საქ­მე­ებს მო­სა­მარ­თლე­ე­ბი იხი­ლავ­დნენ; თუკი საქ­მე გამ­რუდ­დე­ბო­და, იმას მივ­ხე­დავ­დი ისე, რო­გორც ეს კა­ნო­ნით იყო სა­ჭი­რო.

- და მა­ინც, რა­ტომ არ გა­და­დე­ქით თა­ნამ­დე­ბო­ბი­დან?

- პრო­ფე­სი­უ­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის საქ­მე არ არის გა­დად­გო­მა -"გად­მოდ­გო­მე­ბი", თო­რემ სი­ა­მოვ­ნე­ბით გა­დავ­დგე­ბო­დი, მო­ვინ­დო­მე კი­დეც. რო­გორ გგო­ნი­ათ - რა­ი­მე შე­ცო­დე­ბა რომ მქო­ნო­და, ევ­რო­პის საბ­ჭოს სა­პარ­ლა­მენ­ტო ასამ­ბლეა ამირ­ჩევ­და სტრას­ბურ­გის სა­სა­მარ­თლო­ში? მე ხომ და­ნიშ­ნუ­ლი არ ვყო­ფილ­ვარ, ამირ­ჩი­ეს, ისი­ნი კი ყვე­ლა­ფერს უკირ­კი­ტე­ბენ... კმა­ყო­ფი­ლი ვარ იმით, რომ ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბა­თა ევ­რო­პულ სა­სა­მარ­თლო­ში მო­სა­მარ­თლე ვი­ყა­ვი, სა­დაც მარ­თლაც, კა­ნო­ნი კა­ნო­ნობს. ყვე­ლა­ფე­რი უნდა გა­ვა­კე­თოთ იმის­თვის, რომ ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში შევ­ქმნათ ისე­თი სა­მარ­თლებ­რი­ვი გა­რე­მო, რომ ადა­მი­ა­ნებს სა­მარ­თლის გან­ცდა ჰქონ­დეთ, მო­სა­მარ­თლე­ე­ბი კა­ნო­ნი­ერ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბებს იღებ­დნენ და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის დაკ­ვე­თებს არ ას­რუ­ლებ­დნენ!

თეა ხურ­ცი­ლა­ვა

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)