ანი ერნოს რომანი „ქალი“ დედის სიკვდილით იწყება. არა შეთხზული, ფიქციური დედის, არამედ ავტორის რეალური, ნამდვილი მშობლის სიკვდილით. ერნო წერას იწყებს, ოღონდ არა მხოლოდ იმიტომ, დედის დაკარგვით გამოწვეულ ტკივილსა და დაბნეულობას რომ გაუმკლავდეს, არამედ იმიტომაც, რომ დედამისი ხელახლა აღმოაჩინოს, გაიცნოს და დაინახოს არა როგორც უბრალოდ დედა, არამედ როგორც ქალი, რომელსაც საკუთარი ბიოგრაფია და ისტორია აქვს; ქალი, რომელიც შვილების გაჩენამდეც არსებობდა და გაჩენის შემდეგ მათგან დამოუკიდებელ ცხოვრებასაც განაგრძობს; ქალი, რომელმაც სიკვდილამდე საკუთარი თავი არაერთხელ დაკარგა.
ერნო ამ მიზნის მიღწევის სირთულეს წერის დასაწყისშივე გრძნობს. დედაზე თხრობისას ხელთ გამუდმებით წარმოსახვითი ქალი რჩება, ვიღაც, ვინც ყოველთვის იყო, საწყისისა და დასასრულის გარეშე, დროის მიღმა არსებობდა და ერნომ ვერასოდეს ვერ მოიხელთა. ამიტომაც დედის შესახებ წერა დედის გაჩენის, მისი ხელახლა დაბადების აქტია, მშობიარობასავით მტკივნეული ავტორისთვის, რომელიც ახლა თავად უნდა იქცეს საკუთარი დედის მშობლად.
„წერისას ზოგჯერ „კარგ“ დედას ვხედავ, ზოგჯერ - „ცუდს“. იმისთვის, რომ ავირიდო შორეული ბავშვობიდან მომავალი ეს ორჭოფობა, ვცდილობ, ისე ვწერო, თითქოს სხვისი დედა იყო“. - წერს ანი ერნო და ეს ყველაზე ზუსტად ხსნის იმ ნეიტრალურ ტონს, რომელიც რომანს პათეტიკის საფრთხისგან იცავს. ერნო ამ ტექსტში დედის ხატის სენტიმენტალურ აღწერას ქალის ცხოვრების ზუსტად ასახვას ამჯობინებს და საკუთარი ბავშვობიდან, წარსულიდან მაქსიმალურად დისტანცირდება, რათა უცხო ადამიანის, სხვისი შვილის, სხვა ქალის თვალით დაინახოს თავისი ცხოვრების ყველაზე მნიშვნელოვანი ქალი, მისი ცხოვრება და აღსასრული.
დედა ანი ერნოსთვის არასოდეს ყოფილა მოდელი, მისაბაძი ადამიანი. პირიქით, ყოველთვის ის იყო, ვინც არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გამხდარიყო თავად. ერნოსთვის დედა განასახიერებდა ყველაფერს, რისიც ასე ეშინოდა. ყველაფერს, რისგან გაქცევასაც ცდილობდა. სინამდვილეში, ერნომ ყოველთვის კარგად იცოდა, როგორ ჰგავდა დედას და სწორედ ეს ცოდნა აიძულებდა დედის უარყოფას. თუმცა „სხვაგვარად ყოფნის სურვილსა და ყოფნას შორის თურმე ნაპრალია“. ერნო ვერასოდეს გაექცა ქალს, რომელთანაც ამდენი საერთო ჰქონდა.
ახალგაზრდა ანი ერნოს ეჩქარებოდა სახლის დატოვება, დედისგან წასვლა. სახლიდან მოშორებით იღებდა განათლებას, როცა დედამისი ყველაფერს აკეთებდა იმისთვის, რომ ერნოსთვის განათლების მიღება ყოფილიყო შესაძლებელი. ქალი, რომელსაც აწუხებდა თავისი სოციალური მდგომარეობა, ძალ-ღონეს არ იშურებდა, რომ ამ მდგომარეობიდან თავის შვილს დაეღწია თავი.
„ქალის“ პირველი ნაწილი ამ ბრძოლის შესახებაა, შვილისთვის უკეთესი მომავლის შექმნისთვის გამუდმებული ბრძოლის და ამიტომაც არის განსაკუთრებით ტრაგიკული რომანის დასასრული.
ქალი ავადდება. შეიძლება ითქვას, რომ ყველაზე მძიმე და ტრაგიკული ავადმყოფობით. ასაკოვნების დემენციის ერთ-ერთი ფორმა - ალცჰაიმერი. ანი ერნო მშრალად, თანმიმდევრულად აღწერს და მიჰყვება დედის კვდომის, გაუჩინარების პროცესს, აღნუსხავს ავადმყოფობის ხელშესახებ შედეგებს, იხსენებს დეტალებს, რომლებიც ყველაზე ზუსტად ასახავს მშობლის მდგომარეობის მთელ სიმძიმეს.
დედა შეიცვალა. და ამ ცვლილებების დეტალური აღწერა მკითხველს ყველაზე სევდიანი სურათისთვის აიძულებს თვალის გასწორებას - ენერგიული ქალი, რომელიც დილიდან საღამომდე მუშაობდა, ნელ-ნელა იფიტება, ცარიელდება და ქრება.
„მის წერილებში უხვსიტყვაობამ იკლო, ისინი უფრო და უფრო გაიშვიათდა და დამოკლდა. მის საცხოვრებელში სუნი გაჩნდა“.
„ბაქანზე ელოდა მატარებელს, რომელიც უკვე წავიდა. საყიდლებზე გასული აღმოაჩენდა, რომ ყველა მაღაზია დაკეტილია. განუწყვეტლივ ქრებოდა მისი გასაღები“.
ქალი, რომელიც თითქმის დამოუკიდებლად უძღვებოდა ოჯახსა და ბიზნესს, კარგავს ნივთებს, ვერ აგნებს ოთახებს, ივიწყებს საგნების ფუნქციებს... მისთვის ქრება დროც და სივრცეც, ქრება შვილიც და საკუთარი თავიც. სამაგიეროდ, ჩნდებიან ადამიანები, რომლებსაც მხოლოდ თვითონ ხედავს; სამყარო, რომელიც სხვებისთვის უხილავი და მიუწვდომელია.
ერნოს რომანის ბოლო გვერდები იმ შეკითხვაზე მიანიშნებს, რომელიც არაერთხელ გასჩენიათ მკითხველებს რომანის წაკითხვამდეც: რა რჩება ყველაზე დიდხანს ადამიანში? რა შეიძლება გადაურჩეს დავიწყების წამლეკავ ძალას? რა გვაქცევს იმ ადამიანად, რომელიც გვგონია, რომ ვართ?
დემენციის ბოლო ეტაპზე, გარდაცვალებამდე - ანი ერნოს დედას უკვე აღარ სჭირდება ანი ერნო. სამაგიეროდ, ავტორს სჭირდება, რომ დედაზე იზრუნოს, გაუფრთხილდეს და უყვარდეს. მიუხედავად შთაბეჭდილებისა, რომ დედამისი ადამიანურობას კარგავს და ყოველი შეხვედრისას სულ უფრო ნაკლებად ადამიანური ხვდება, ერნო მაინც ბედნიერია დედასთან გატარებული უკანასკნელი დღეებით, მასთან ყოფნის უკანასკნელი შანსით.
დასასრულს, დედა და შვილი ადგილებს უცვლიან ერთმანეთს - ახლა ერნოა „დედა“, რომელმაც „შვილზე“ უნდა იზრუნოს. ახლა მისგან უნდა დაიბადოს ქალი, რომელმაც წლების წინ იგი გააჩინა.
„ეს არც ბიოგრაფიაა და, ბუნებრივია, არც რომანი. შესაძლოა, ეს არის რაღაც ლიტერატურის, სოციოლოგიისა და ისტორიის კვეთაზე. დედაჩემი, თავად დომინირებული გარემოს შვილი, საიდანაც მას თავის დაღწევა სურდა, უნდა ქცეულიყო ისტორიად, რათა მე თავი ნაკლებად ეულად და ყალბად მეგრძნო სამყაროში, რომელზეც სიტყვები და იდეები დომინირებენ, და რომლის ნაწილიც მისი სურვილის თანახმად გავხდი.“
ანი ერნოს რომანი „ქალი“ დედის სიკვდილით იწყება. არა შეთხზული, ფიქციური დედის, არამედ ავტორის რეალური, ნამდვილი მშობლის სიკვდილით. და გრძელდება დედის დაბადებით, წერის საშუალებით მისი ხელახალი დაბადებით.
„არ შემიძლია, ვიცხოვრო, თუ წერით არ გავაერთიანებ ჭკუასუსტ ქალს, რომლადაც იქცა, იმ ძლიერ და მომხიბვლელ ქალთან, რომელიც იყო“.
მხოლოდ წერის დამსახურებით ხდება შესაძლებელი მწერლისთვის ცხოვრების გაგრძელება. მხოლოდ წერისას შეუძლია ერნოს, დაინახოს ქალი, რომელიც დედამისი იყო; დაინახოს ყოველ ამბავში, მისი ცხოვრების ყოველ ეპიზოდში და ყველა ქალში, რომელიც ოდესმე ყოფილა. მათ შორის იმ ქალშიც, რომლის გვამსაც წიგნის დასაწყისში აღწერს. რადგან, საბოლოოდ, ვერცერთი ეს სურათი ვერ იქნება უფრო ძლიერი, ვიდრე დედის ჩრდილი, რომლიდანაც ანი ერნო არასოდეს გასულა.
„მისი სახება კვლავ ისეთია, როგორსაც ჩემს ბავშვობაში ვხედავდი, განიერი და თეთრი ჩრდილი ჩემს ზევით“.
ანი ერნოს „ქალი“, რომელიც 2024 წელს ვალერი ოთხოზორიამ თარგმნა ქართულად, გერონტი ქიქოძის სახელობის პრემიის ნომინანტებს შორის არის დასახელებული. პრემიის ლაურეატი 2025 წლის 25 მარტს გამოვლინდება.
R