"მამა სცენაზე გარდაიცვალა: "გული მღერის, სული მღერის" - ეს იყო მისი ბოლო ნამღერი" - ლეგენდარული კომპოზიტორის ბავშვობა და ოჯახის ტრაგედია: გოგი ცაბაძეს შვილი იხსენებს

ლეგენდარული კომპოზიტორის გოგი ცაბაძის 100 წლის იუბილე 24 აგვისტოს ბათუმში დაიწყება. კონცერტები ჩატარდება ქუთაისსა და თელავშიც. საიუბილეო საღამოების დასკვნითი ნაწილი კი 18 სექტემბერს თბილისში შედგება.

• დიდი კომპოზიტორისადმი მიძღვნილ ღონისძიებას ორგანიზატორებმა - “გოგი ცაბაძის ფესტივალი“ უწოდეს, რომელიც საკმაოდ საინტერესოდ არის მოფიქრებული და რომელზეც მუსიკოსი დავით მაზანაშვილი და თეატრმცოდნე ნიკა წულუკიძე მუშაობენ.

როგორც ამბობენ, ყველა ქალაქში სხვადასხვა კონცერტი გაიმართება, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებენ ცნობილი ქართველი მომღერლები.

“შემდეგ კი, 30 ნოემბერს დიდი სურვილი მაქვს, რომ კონცერტი გორში ჩავატაროთ, რაც ფესტივალის გამოსათხოვარი საღამო იქნება... ამ შემთხვევაში ყველაფერი ორგანიზატორებს მივანდე, რომლებსაც თავიანთი კონცეფცია აქვთ. ორივე ნიჭიერი კაცია,“ - გვეუბნება გოგი ცაბაძის შვილი, კომპოზიტორი კახა ცაბაძე.

Ambebi.ge -მ მასთან მამის 100 წლისთავთან დაკავშირებით ინტერვიუ ჩაწერა.

გავიხსენეთ გენიალური კომპოზიტორი, ადამიანი, რომელმაც თავისი განუმეორებელი მუსიკით ქართული ესტრადის განვითარებაში უდიდესი წვლილი შეიტანა. გოგი ცაბაძის მუსიკა ხომ მართლაც უკვდავია.

კახა ცაბაძე:

- ალბათ ყველა ბიჭი ოცნებობს, რომ მამას ჰგავდეს, რადგან მამა, ღმერთად ჰყავთ წარმოდგენილი... ძალიან მიყვარდა იქ, იმ ოთახში ყოფნა, როცა ჩვენთან “ორერა“ მოდიოდა და მამა მათთან მუშაობდა. იმ პერიოდში როიალის ქვემოთ ვიყავი შემძვრალი და მათი ჰანგების ფონზე კედლებზე ვხატავდი... ახლა ვხვდები, თურმე მამაჩემს ხელს როგორ ვუშლიდი...

ჩვენთან ბევრი საინტერესო ადამიანი მოდიოდა, მათ შორის პეტრე გრუზინსკი. საოცარი ჩიბუხი ჰქონდა, მისი სურნელოვანი თამბაქოს სუნი ახლა კი მახსოვს. სკოლიდან რომ ვბრუნდებოდი, სახლში შესული, თუ იმ თამბაქოს სურნელს შევიგრძნობდი, ვხვდებოდი, რომ ბატონი პეტრე იყო მოსული. ესენი ჩემი სათაყვანებელი ადამიანები იყვნენ...

მამა ფილარმონიის მუსიკალური ხელმძღვანელი იყო, სადაც ხშირად დავყავდი. იქ რეპეტიციებს გადიოდნენ ანსამბლები, მომღერლები, რაც ძალიან მომწონდა... იმ გარემოსა და ატმოსფეროში ვიზრდებოდი, რამაც ალბათ სამომავლოდ ჩემი პროფესიაც განსაზღვრა...

• კომპოზიტორი შინ

- ბევრი ლაპარაკი არ უყვარდა. არასოდეს გეტყოდა, რა იყო კარგი და რა - ცუდი. თავისი ცხოვრებს წესით, მაგალითით გაჩვენებდა, როგორ უნდა გეცხოვრა. დღემდე მაგ მაგალითებით ვცდილობ, ვიცხოვრო... თბილი კაცი იყო, უცნაური, ბავშვური, მიამიტი - ყველაფრის სჯეროდა, ნებისმიერი რამ, რაც არ უნდა გეთქვა, ყველაფერს დაგიჯერებდა, ვერ წარმოედგინა, ადამიანს ტყუილი როგორ უნდა ეთქვა. რომ შემოგხედავდა, არ არსებობდა, მისთვის სიმართლის გარდა სხვა რამ გეთქვა. შენც არასდროს ატყუებდი.

• გოგოლის ქუჩა, კარო და გოგი

- ბავშვობაში გოგოლის ქუჩაზე ცხოვრობდა და ძალიან უყვარდა თავისი ოქროს უბანი... მეზობელი ჰყავდა, რომელიც ამბობდა, გოგიმ რა იცის სიმღერა, გაბო (გაბრიელი) რომ გიტარას აიღებდა, ანუ ბაბუაჩემს გულისხმობდა, სიმღერა ის იყოო. გაბო ლექსებსაც წერდა, მისი ლექსები მაქვს შემორჩენილი. როგორც ჩანს, ბაბუამ ნოტები არ იცოდა, თუმცა რაღაც სტროფებს ამღერებდა...

მამამ ფეხის ტრავმის გამო მუსიკაზე სიარული გვიან დაიწყო. თურმე ბებიაჩემს ძალიან გაუკვირდა, როცა მამაჩემმა სთხოვა, პიანინო მიყიდეთო... მაშინ გოგოლის ქუჩაზე, ოქროს უბანში ნოტებით სიარული ცოტა უჩვეულო იყო. ამიტომ მამაჩემი ნოტებს პერანგის შიგნით მალავდა... იქვე ვიღაც მალაკანი კარო ყოფილა, უბნის ერთ-ერთი ყოჩი, მამაზე უფროსი. ერთხელ გოგი უბანში მოდიოდა, იქვე ბიჭები მდგარან. მამა იხსენებდა ხოლმე, - კარომ ხელი მომარტყა, მუსიკაზე დადიხარო? - კი, დავდივარო, - უთქვამს გოგის. წამო, აბა, დაუკარიო. ვიღაცასთან სახლში შეუყვანია. “ბლატნოი“ სიმღერების დაკვრა დავიწყეო. ეგ არ მინდა, იქ რას სწავლობ და რა მუსიკასაც წერ, ის დაუკარიო. ამასაც დაუკრავს. კარგიო, - და ისევ ბირჟაზე წამოუყვანია. ამან მუსიკაზე უნდა იაროს და თუ ვინმეს არ მოეწონება, ჩემთან მოვიდეს, პასუხს მე გავცემო - იქ გამოუცხადებია.

• გოგი ცაბაძის ქუჩა

- ქუჩისთვის მამაჩემის სახელის მინიჭების საკითხი რომ დადგა - დედაჩემს ჰკითხეს, გოგოლის ქუჩას რომ დავარქვათ, რა აზრის ხართო? რას ამბობთ, გოგის თავისი ქუჩა ისე უყვარდა და მაგით ისე ამაყობდა, თბილისში მის მოსპობას ხელს როგორ შევუწყობ - ამ ქუჩის მიმართ ასეთ სიყვარულს როგორ დავანგრევო?! მერე ტელმანის ქუჩას (ყოფილი მუსკომედიის თეატრსა და მუშთაიდის ბაღს შორის. “დინამოს“ სტადიონიც იქვეა) გადაარქვეს სახელი და გოგი ცაბაძის სახელი უწოდეს. ეს ყველაფერი იმით გაამართლეს, მუსკომედიის თეატრიც იქვეა, ფეხბურთი უყვარდა და მისი უბანიც ახლოსააო.

• ოჯახის ტრაგიკული ამბავი

- კონსერვატორიაში რომ ჩააბარა, მაშინ ასეთი ტრადიცია არსებობდა - მუსიკოსების და მსახიობების ბრიგადები იქმნებოდა და რეგიონებში საგასტროლო ტურნეებში დადიოდნენ. მამაც იმ ჯგუფში იყო, სადაც მერი შილდელი, აკაკი კვანტალიანი და დიდი კორიფეები იყვნენ... იმ გასტროლების გამო კონსერვატორიაში გაცდენები დაუგროვდა. კომპოზიციას იონა ტუსკია ასწავლიდა, რომელსაც დაუბარებია. უნდა აირჩიო,- ან კონცერტები, ან კონსერვატორიაო... მამას და 24 წლის ასაკში ჰყავდა გარდაცვლილი. 2 ძმა ფრონტზე დაეღუპა და მარტო იყო დარჩენილი. ბაბუაჩემი 1937 წელს დაიჭირეს, ბებიაჩემი მოღალატის მეუღლედ გამოაცხადეს და მუშაობდა აუკრძალეს. რეპრესირებული და ტრაგიკული ოჯახის შვილს სხვა გაზა არ ჰონდა, კონცერტები აირჩია. ტუსკიასთვის კი უპასუხია - ოჯახში დედაჩემს მე ვარჩენ, რადგან მუშაობა აკრძალული აქვსო. მოკლედ, პედაგოგის რჩევით აკადემიური აუღია და რაღაც ეტაპზე კონსერვატორიიდან წამოვიდა...

• კონსერვატორიაში მიბრუნება

- დედაჩემი - თამარ მაჭავარიანი ცოლად რომ შეირთო, ცხოვრება უკვე სხვაგვარად წავიდა. ექიმმა დედაჩემმა სამსახურს თავი დაანება და მთელი ცხოვრება მეუღლეს დაუთმო. დედაჩემი რომ არ ყოფილიყო, მამაჩემი ის გოგი ცაბაძე არ იქნებოდა... მოკლედ, კონსერვატორია დაოჯახების მერე დაამთავრა. ხუმრობდა ხოლმე - ვისთან ერთადაც ვსწავლობდი, კონსერვატორიაში მიბრუნების შემდეგ უკვე ისინი მასწავლიდნენო.

იმ ბრიგადებში მუშაობაც იღბალი იყო, კონსერვატორიაში ალბათ მეტად კლასიკისკენ წავიდოდა, ასე კი უფრო ესტრადამ შეიყოლია. ამასთან, ხალხთან ურთიერთობით, კონცერტებით, გასტროლებით დიდი გამოცდილება მიიღო. ქართულ სულს მეტად ეზიარა და გაეცნო.

• „ორერას“ პოპულარობა ცაბაძის მუსიკამ განსაზღვრა

- თემურ დავითაიამ “ორერას“ წევრმა რამდენიმე ჩანაწერი მომიტანა. მოგონებები დაუწერია და შენც გქონდეს, ეს ამბები არ გეცოდინებაო. თავიდან “ორერა“ უცხო ენების ინსტიტუტში შეიქმნა. მათი კვარტეტი შემდეგ ფილარმონიაში გადავიდა, ამისთვის კი გარკვეული გამოცდის ჩაბარება დასჭირდათ. მათ მოსმენას ესწრებოდა მიმღები კომისია - ფილარმონიის დირექტორი, მთავარი რეჟისორი და გოგი - მუსიკალური ხელმძღვანელი. თურმე კომისიამ კვარტეტი დაიწუნა. გოგის უთქვამს, მომეცით ეს ბიჭები და “მე ამისგან გავაკეთებო“ - იმ ფილმის ფრაზისა არ იყო. ეტყობა, მერე “ორერაზე“ იმიტომ ჰქონდა ისეთი განსაკუთრებული “მზრუნველობა,“ ყველა მის სიმღერას თითქმის ისინი ასრულებდნენ.

• „მეფაიტონე“

- ბუბა კიკაბიძეს და ნანი ბრეგვაძესაც სიმრერებს სპეციალურად უწერდა. ყველაფერს პირდაპირ წერტილში სვამდა, რადგან ზუსტად მათთვის ქმნიდა, მათ ხასიათს, დიაპაზონს ითვალისწინებდა, ეს სიმღერებშიც ჩანს. მახსოვს, “მეფაიტონის“ ტექსტი ბუბამ მოიტანა. მორის ფოცხიშვილმა დაწერაო, მამამ რომ მოისმინა, 20 კუპლეტი იყო, დაჯდა, ერთი ამოსუნთქვით დაწერა მუსიკა და თან ყველა სტროფი იმღერა... სხვა სიმღერებზე ასეთი რამ არ მახსოვს... არის სიმღერები, რომლებიც მომღერლების ხმასთან ერთად რჩება ხალხში. “მეფაიტონე“ სწორედ ბუბას ხმით დამახსოვრებული სიმღერაა და დიდად არც მახსოვს, ის ვინმე სხვას შეესრულებინა.

• სიმღერით სცენაზე გარდაცვალება

- 60 წლის რომ შესრულდა, სხვადასხვა ქალაქში საიუბილეო საღამო ჰქონდა, მაგრამ გორში რაღაც ვერ შედგა. სამაგიეროდ, 62 წლის რომ ხდებოდა, გორში კონცერტი დაიგეგმა... უამრავი ახლობელი, მეგობარი, მეზობლი, ნათესავი წავიდა, ჩემმა ძმამ ვიდეო კამერა ითხოვა, რომ საღამო გადაეღო. ესეც ხომ რაღაც ისეთი ამბავია... და მამამ 1986 წლის 30 ნოემბერს, მაგ დღეს 62 წლის ასაკში დაასრულა სიცოცხლე...

სცენაზე გარდაიცვალა. მეუბნებიან, რა კარგია, სიმღერით გარდაცვალებაო. არადა, სიმღერის დროს შეიძლება ნებისმიერი გარდაიცვალოს. აქ მნიშვნელოვანი ის უფროა, იმ ცხოვრებით ნაცხოვრები კაცი, ამ ქვეყნიდან სიმღერით რომ მიდის და სცენაზე ასრულებს სიცოცხლეს. “გული მღერის, სული მღერის, თქვენი მრავალჟამიერი“ - ეს იყო მისი ბოლო ნამღერი, რაც მართლა საოცრებაა, გასაკვირიც და მომავალი თაობისთვის დიდი მაგალითიც...

• დედა და მამა

- როგორც გითხარით, დედაჩემმა თავი გადადო ოჯახისთვის. მამაჩემს ფაქტობრივად არაფერი ეხებოდა. ჩვენი მომვლელი და აღმზრდელი დედაჩემი იყო. მამას შემოქმედებითი თავისუფლება ჰქონდა... ჩემი ძმა ჰყვება ხოლმე - ერთხელ მამამ ფანჯარასთან მიმიყვანა და მეუბნება, - გოგლა, ამდენი წელია, გაკვირდები, სახლიდან რომ გადიხარ, სულ მარცხნივ მიდიხარ, სად დადიხარო? მამა, სკოლა მაქვსო იქითო. აა, სკოლა? მაშინ არა უშავს...

მიუხედავად მისი ბოჰემური ცხოვრებისა, ნამდვილი ქართველი მამაკაცი იყო, თავის ქეიფით, მეგობრების სტუმრობით ჩვენთან თუ სხვასთან. ამ ყველაფრის პარალელურად დილას რომ არ ემუშავა, არ არსებობდა. ჩვენ ვიცოდით, როცა მუშაობდა და ვცდილობდით, ხელი არ შეგვეშალა.

• მამის შეფასება

- კონსერვატორიაში როცა ვაბარებდი, მამაჩემი ქალაქიდან წავიდა, რომ არ ენერვიულა... მაშინ კომპოზიციას ასწავლიდნენ: ანდრია ბალანჩივაძე, ალეკო მაჭავარიანი, ალექსანდრე შავერზაშვილი, სულხან ნასიძე, ბიძინა კვერნაძე, დავით თორაძე... მახსოვს, პრორექტორმა ალექსანდრე შავერზაშვილმა დაურეკა, - გოგი, კახამ დაწეროს განცხადება, ვისთან უნდა სწავლის დაწყებაო. შენ ის კაცი გგონივარ, ჩემს შვილს განცხადება დავაწერინო ერთ-ერთზე და დანარჩენებს ვაწყენინოო? ვისთანაც გინდათ, იმასთან იყოს, ჩემთვის ყველა ძალიან ძვირფასიაო. ასე მოვხვდი ანდრია ბალანჩივაძესთან...

როდესაც ჩემს კლასიკურ ნამუშევრებს ვაჩვენებდი, კაცო, მე რას მაჩვენებ, მთელი ქართველი კომპოზიტორები ბალანჩივაძის გაზრდილები არიან და იმას ჰკითხეო... კონსერვატორია ახალი დამთავრებული მქონდა და “კონცერტო გროსო“ დავწერე. მერე მის ჩასაწერად “მელოდიაში“ ვმუშაობდით, - რეზო ტაკიძე დირიჟორობდა. მამაჩემი მოვიდა, ბატონ რეზოს და ორკესტრს მადლობა გადაუხადა, ყველაფერი მოისმინა და ადრე წავიდა... იქიდან მშობლებთან გავიარე. დედა დამხვდა, მამაჩემიც მალე მოვიდა. დედამ ჰკითხა - იყავი “მელოდიაში“? კი, ყველა ვნახეო. როგორი მუსიკა აქვს კახასო, - დედაჩემს გოგის აზრი აინტერესებდა. როგორიც არის, ისეთი მუსიკა აქვსო, - ეს თქვა და მარცხნივ წავიდა, დედაჩემი - მარჯვნივ... წლების მერე ვნანობ, რატომ არ ვკითხე, - რას გულისხმობდა... თუმცა ჩემთვის იმასაც ვფიქრობ, ხელოვანისთვის ყველა დიდი შეფასება ხომ ისაა, როგორიც ხარ, ისეთი მუსიკა რომ გაქვს?! ალბათ ეს, მისი მხრიდან, დადებითი შეფასება იყო.

1-ელ მუსიკალურ სასწავლებელში ვასწავლიდი, ერთხელაც ლექციაზე ვიყავი და დირექტორი მეძახის, - ჩამოდი, ჩამოდი, მამაშენის ინტერვიუა ტელევიზორშიო. ჩამოვედი, რომ მგონია, დაპყრობილი მაქვს მთელი ქვეყანა - ამ დროს მამაჩემს ეკითხებიან, თქვენ შვილზე რას იტყვით, როგორი კომპოზიტორიაო? ვნახოთ, ვნახოთ, - ასე ერთი სიტყვით უპასუხა... მისგან და არც ანდრიასგან შექებით განებივრებული არ ვყოფილვარ...

• დაბადების დღეს სოხუმში იხდიდა

- მისი დაბადების დღე რადგან აგვისტოში იყო, მაგ დროს ყოველთვის დასასვენებლად ვიყავით ხოლმე. მუდმივად სოხუმში, კომპოზიტორების სახლში ვისვენებდით. იქ იყვნენ მამას კოლეგები მეუღლეებით, შვილებით - ყველა ერთ დიდ ოჯახად ვიყავით და იქ აღვნიშნავდით ხოლმე... მაშინ ბორის ადლეიბა იყო აფხაზეთს ავტონომიური რესპუბლიკის თავმჯდომარე და ქართველ კომპოზიტორებს დიდ პატივს სცემდა. უმეტესად ის უხდიდა მამას დაბადების დღეს. აფხაზებიც მოდიოდნენ. ასეთი ურთიერთობა გვქონდა... იმედი მაქვს, აფხაზეთი დაბრუნდება. ისე, სულ ვამბობ, მამაჩემი კომუნისტების დროს დაიბადა და გარდაიცვალა. დამოუკიდებელ საქართველოს არ მოსწრებია, თუმცა მისი შემოქმედებით საქართველოს მთელი გულით უმღეროდა...