მა­შინ, რო­დე­საც ის­რა­ე­ლის სა­ხელ­მწი­ფოს 28 წელი შე­უს­რულ­და, ქვეყ­ნის სა­დაზ­ვერ­ვო სამ­სა­ხურ­მა, მო­სად­მა მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე წარ­მა­ტე­ბუ­ლი, მას­შტა­ბუ­რი და ბევ­რის­თვის დღემ­დე და­უ­ჯე­რე­ბე­ლი სპე­ცო­პე­რა­ცია ჩა­ა­ტა­რა.

1976 წლის 27 ინ­ვისს თელ-ავი­ვის "ბენ გუ­რი­ო­ნის“ აე­რო­პორ­ტი­დან Air France-ის რე­ი­სი N139 აფ­რინ­და, რო­მე­ლიც თელ-ავი­ვი-ათე­ნი-პა­რი­ზის მარ­შრუ­ტით მიფ­რი­ნავ­და. ათენ­ში ბორტზე ორი ახალ­გაზ­რდა წყვი­ლი ავი­და: გერ­მა­ნე­ლე­ბი და არა­ბე­ბი. აფ­რე­ნი­დან მა­ლე­ვე რე­ი­სი 139 “გა­ჩუმ­და“. თვითმფრი­ნა­ვის მო­უ­ლოდ­ნე­ლი გაქ­რო­ბა ის­რა­ე­ლის სპე­ცი­ა­ლუ­რი დაზ­ვერ­ვის სამ­სა­ხურ­ში უკვე აღ­ნიშ­ნუ­ლი იყო. "რე­ის­მა 139-მა“, რომ­ლის ბორტზეც უმე­ტე­სო­ბა ის­რა­ე­ლის მო­ქა­ლა­ქე იყო, ან კა­ტას­ტრო­ფა გა­ნი­ცა­და, ან ტე­რო­რის­ტებ­მა გა­ი­ტა­ცეს“, - ეს იყო დაზ­ვერ­ვის პირ­ვე­ლი შე­ფა­სე­ბა, რო­მე­ლიც ის­რა­ე­ლის მი­ნის­ტრთა კა­ბი­ნეტს აც­ნო­ბეს.

გარ­კვე­უ­ლი დრო­ის შემ­დეგ, თვითმფრი­ნა­ვი გა­მოჩ­ნდა. ის ლი­ბი­ის ქა­ლაქ ბენ­ღაზ­ში ჩაფ­რინ­და, რომ საწ­ვა­ვი შე­ევ­სო. 28 ივ­ნისს, ღა­მის სამ სა­ათ­ზე ცნო­ბი­ლი გახ­და, რომ რე­ი­სი 139, 245 მგზავ­რით (აქე­დან 83 ის­რა­ე­ლის მო­ქა­ლა­ქე იყო) და ეკი­პა­ჟის 12 წევ­რით ენ­ტე­ბეს აე­რო­პორ­ტში დაჯ­და. ენ­ტე­ბე უგან­დის დე­და­ქა­ლაქ კამ­პა­ლა­დან 20 კმ-ში მდე­ბა­რე­ობს.

უგან­დის მა­შინ­დე­ლი დიქ­ტა­ტო­რი იდი ამი­ნი ადოლფ ჰიტ­ლე­რის დიდი მოტრფი­ა­ლე იყო, რო­მე­ლიც იმ ფაქ­ტით იყო აღ­ფრთო­ვა­ნე­ბუ­ლი, რომ ჰიტ­ლერ­მა 6 მი­ლი­ო­ნი ებ­რა­ე­ლი და­ხო­ცა.

იდი ამი­ნი ბრი­ტა­ნე­თის არ­მი­ის ყო­ფი­ლი სერ­ჟან­ტი იყო, რო­მელ­საც ცხოვ­რე­ბა­ში 1 წიგ­ნიც არ ჰქონ­და წა­კი­თხუ­ლი და აცხა­დებ­და, რომ სურ­და ჰიტ­ლე­რის დი­დე­ბას სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მან­ძილ­ზე ეარ­სე­ბა და ძეგლის დად­გმას აპი­რებ­და. ამი­ნი ახალ­გაზ­რდო­ბა­ში მორ­წმუ­ნე არ იყო, თუმ­ცა დედა ქრის­ტი­ა­ნი ჰყავ­და, რო­მე­ლიც ბიბ­ლი­ას პა­ტივს სცემ­და და შვილს მო­უ­წო­დებ­და, რომ ებ­რა­ე­ლე­ბის­თვის პა­ტი­ვი ეცა, თუმ­ცა ასაკ­ში როცა შე­ვი­და, მო­უ­ლოდ­ნე­ლად ის­ლა­მი მი­ი­ღო.

• იმა­ვე ღა­მეს ის­რა­ე­ლის დაზ­ვერ­ვას მო­რი­გი სა­ში­ნე­ლი ინ­ფორ­მა­ცია მი­უ­ვი­და. ჯერ კი­დევ ბენ­ღაზ­ში გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლი ორ­სუ­ლი ბრი­ტა­ნე­ლი ქალი ამ­ბობ­და, რომ ტე­რო­რის­ტებ­მა მგზავ­რე­ბი ორ ნა­წი­ლად გა­ა­ნა­წი­ლეს: ებ­რა­ე­ლე­ბი და და­ნარ­ჩე­ნე­ბი.

ტე­რო­რის­ტე­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლი გერ­მა­ნე­ლი წყვი­ლი იყო. ისი­ნი "პა­ლეს­ტი­ნის ეროვ­ნუ­ლი გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის ფრონ­ტის" და­ვა­ლე­ბე­ბით მოქ­მე­დებ­დნენ. ამ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას დოქ­ტო­რი ვადი ჰა­და­დი ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და. მას ეკუთ­ვნო­და იდეა, რომ ტე­რო­რის­ტუ­ლი ომი ის­რა­ე­ლის და ზო­გა­დად რე­გი­ო­ნის ფარ­გლებს გა­რეთ ეწარ­მო­ე­ბი­ნათ. მძევ­ლებს გა­ნუ­ცხა­დეს, რომ ისი­ნი მო­ტა­ცე­ბუ­ლი არი­ან "არა­ბუ­ლი და მსოფ­ლიო რე­ვო­ლუ­ცი­ის“ სა­ხე­ლით.

ტე­რო­რის­ტებ­მა მძევ­ლე­ბის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის პი­რო­ბე­ბი უგან­დის რა­დი­ოს მეშ­ვე­ო­ბით გა­ავ­რცე­ლეს. ისი­ნი ითხოვ­დნენ, რომ 53 გა­სა­მარ­თლე­ბუ­ლი ტე­რო­რის­ტი, სა­ი­და­ნაც 40 ის­რა­ე­ლის ცი­ხე­ში, 6 - და­სავ­ლეთ გერ­მა­ნი­ის, 5 - კე­ნი­ი­სა და თითო-თითო შვე­ი­ცა­რი­ა­სა და საფ­რან­გეთ­ში იმ­ყო­ფე­ბოდ­ნენ, გა­ე­თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­ნათ და უგან­და­ში გა­და­ეყ­ვა­ნათ.

• ტე­რო­რის­ტებ­მა ჯერ 57, შემ­დეგ კი 101 მძე­ვა­ლი გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს, თით­ქმის ყვე­ლა, ვინც ის­რა­ე­ლის მო­ქა­ლა­ქე არ იყო. მძევ­ლე­ბად და­ი­ტო­ვეს მხო­ლოდ ის­რა­ე­ლე­ლი მგზავ­რე­ბი და მათ­თან დარ­ჩნენ თვითმფრი­ნა­ვის ეკი­პა­ჟის წევ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც ფრან­გე­ბი იყ­ვნენ და წას­ვლის უფ­ლე­ბა ჰქონ­დათ, თუმ­ცა უარი თქვეს.

თავ­და­პირ­ვე­ლად, ის­რა­ელ­მა სცა­და იდი ამი­ნის შუ­ა­მავ­ლო­ბით მძევ­ლე­ბის გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა. ამა­ში მათ უგან­და­ში ის­რა­ე­ლის სამ­ხედ­რო მი­სი­ის ყო­ფი­ლი პოლ­კოვ­ნი­კი ბა­რუხ ბარ-ლევა ეხ­მა­რე­ბო­დათ, რო­მე­ლიც დიქ­ტა­ტორს პი­რა­დად იც­ნობ­და. ამი­ნი რამ­დენ­ჯერ­მე თვი­თო­ნაც მი­ვი­და მძევ­ლებ­თან, ეუბ­ნე­ბო­და "შა­ლომს“, "კე­თი­ლი იყოს თქვე­ნი მობ­რძა­ნე­ბა უგან­და­ში“ და ასე შემ­დეგ. თუმ­ცა გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბულ­მა მძევ­ლებ­მა დაზ­ვერ­ვას სხვა ინ­ფორ­მა­ცია მი­ა­წო­დეს, აღ­მოჩ­ნდა, რომ ამი­ნი კიარ შუ­ა­მავ­ლობ­და, რე­ა­ლუ­რად ტე­რო­რის­ტე­ბის მხა­რეს იყო.

ის­რა­ელ­ში ბევ­რი დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი იყო, მთავ­რო­ბა და­თან­ხმდე­ბო­და ტე­რო­რის­ტე­ბის მო­თხოვ­ნას და მძევ­ლებს პა­ტიმ­რებ­ში გაც­ვლი­და, თუმ­ცა თავ­დაც­ვის უწყე­ბის მა­შინ­დელ­მა ხელ­მძღვა­ნელ­მა ში­მონ პე­რეს­მა ჩათ­ვა­ლა, რომ თუკი ერთხელ მა­ინც ის­რა­ე­ლი და­თან­ხმდე­ბო­და ტე­რო­რის­ტე­ბის შან­ტაჟს, ეს უსას­რუ­ლო სა­ხეს მი­ი­ღებ­და, ამი­ტომ გენშტაბ­მა გა­ტა­ცე­ბის პირ­ვე­ლი­ვე წა­მე­ბი­დან სპე­ცო­პე­რა­ცი­ის და­გეგ­მვა და­ი­წყო.

ის­რა­ე­ლის სა­ჰა­ე­რო შემ­ტე­ვი და სპე­ცი­ა­ლუ­რი ძა­ლე­ბი მუდ­მი­ვად მზად იყ­ვნენ, რომ ელ­ვი­სე­ბუ­რი შე­ტე­ვე­ბი გა­ნე­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­ნათ. მე­ზო­ბე­ლი მტრუ­ლად გან­წყო­ბი­ლი არა­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის­გან გა­მუდ­მე­ბუ­ლი საფრ­თხე­ე­ბი აი­ძუ­ლებ­დათ მათ, რომ სპეც­და­ნა­ყო­ფებს უს­წრა­ფე­სად რე­ა­გი­რე­ბის ყვე­ლა სა­ჭი­რო უნა­რე­ბი ჰქო­ნო­დათ.

• თუმ­ცა ეს ოპე­რა­ცია ფაქ­ტობ­რი­ვად "თავს ზე­ვით ძალა არ არის“ ტი­პის იყო, რად­გან ის­რა­ე­ლი და უგან­და 4 000 კი­ლო­მეტ­რით არი­ან და­შო­რე­ბუ­ლე­ბი. ის­რა­ე­ლის ავი­ა­ცი­ას ეს 4000 კი­ლო­მეტ­რი მტრუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის ცაზე უნდა ეფ­რი­ნა, თუმ­ცა პი­ლო­ტებ­მა და­არ­წმუ­ნეს ოპე­რა­ცი­ის ავ­ტო­რე­ბი, რომ ისი­ნი შეძ­ლებ­დნენ მსგავ­სი მარ­შრუ­ტის უსაფრ­თხოდ გავ­ლას.

ასე­ვე მტრის აე­როდ­რომ­ზე თვითმფრი­ნა­ვის დას­მაც არა­ნა­ირ პრობ­ლე­მას არ წარ­მო­ად­გენ­და. ერ­თა­დერ­თი შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი ფაქ­ტო­რი ის იყო, რომ უზა­რა­მა­ზა­რი თვითმფრი­ნა­ვი "ჰერ­კუ­ლეს C-130” ვერ შეძ­ლებ­და უგან­დამ­დე ჩაფ­რე­ნას თუ სად­მე საწ­ვავს არ აავ­სებ­და. სა­ნამ ქვეყ­ნის პო­ლი­ტი­კო­სე­ბი კე­ნი­ას­თან აწარ­მო­ებ­დნენ მო­ლა­პა­რა­კე­ბას, რომ ის­რა­ე­ლის სამ­ხედ­რო ავი­ა­ცია მათ აე­რო­პორ­ტში ჩაფ­რე­ნი­ლი­ყო და საწ­ვა­ვის მა­რა­გი შე­ევ­სოთ, ნე­გე­ვის უდაბ­ნოს მი­წის­ქვე­შა ან­გარ­ში ებ­რა­ე­ლი პი­ლო­ტე­ბი მი­სი­ის შეს­რუ­ლე­ბის­თვის ემ­ზა­დე­ბოდ­ნენ, ხოლო მი­წის ზე­მოთ, მშე­ნებ­ლებ­მა ენ­ტე­ბეს აე­რო­პორ­ტის ტერ­მი­ნა­ლის ზუს­ტი მა­კე­ტი შექ­მნეს, სა­დაც "კო­მან­დო“ და ელი­ტა­რუ­ლი სპეც­რაზ­მი შტურ­მის სი­მუ­ლა­ცი­ას ატა­რებ­და. წვრთნამ აჩ­ვე­ნა, რომ მძევ­ლე­ბის დახ­სნას, მას შემ­დეგ, რაც ტე­რო­რის­ტებს გა­ა­ნე­იტ­რა­ლებ­დნენ, 75 წამი დას­ჭირ­დე­ბო­და.

• ასე ელ­ვი­სე­ბუ­რად იმი­ტომ უნდა ჩა­ე­ტა­რე­ბი­ნათ სპე­ცო­პე­რა­ცია, რომ უგან­დის არ­მია აუ­ცი­ლებ­ლად მო­ვი­დო­და ტე­რო­რის­ტე­ბის მხარ­და­სა­ჭე­რად და ებ­რა­ე­ლებს ერთი წა­მიც კი არ ჰქონ­დათ და­სა­კარ­გი.

2 ივ­ლისს ამი­ნი მო­რიგ ჯერ­ზე მი­ვი­და მძევ­ლებ­თან და უთხრა, რომ ის­რა­ელ­მა უარი თქვა მო­თხოვ­ნე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა­ზე და მათი სი­ტუ­ა­ცია სე­რი­ო­ზუ­ლად დამ­ძიმ­და, რად­გან მთე­ლი შე­ნო­ბა ასა­ფეთ­ქე­ბე­ლი მო­წყო­ბი­ლო­ბე­ბით იყო შე­მო­სა­ზღვრუ­ლი და სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხვე­ვა­ში აა­ფეთ­ქებ­დნენ.

ამი­ნი­სა და ტე­რო­რის­ტე­ბის ქცე­ვის ანა­ლი­ზით, ფსი­ქო­ლო­გე­ბი დარ­წმუ­ნე­ბულ­ნი იყ­ვნენ, რომ უგან­დის შეშ­ლი­ლი დიქ­ტა­ტო­რი საჩ­ვე­ნე­ბელ დას­ჯას მო­ა­წყობ­და, რი­თაც ის­რა­ელ­ზე წნეხს გაზ­რდი­და. 3 ივ­ლისს უგან­დელ წყა­რო­ზე დაყ­რდნო­ბით, მო­სადს ჰქონ­და ინ­ფორ­მა­ცია, რომ მძევ­ლე­ბის პირ­ვე­ლი საჩ­ვე­ნე­ბე­ლი დას­ჯა მომ­დევ­ნო დღეს იყო და­გეგ­მი­ლი.

სა­დე­სან­ტო თვითმფრი­ნა­ვე­ბი და­უ­ყო­ნებ­ლივ აფ­რინ­დნენ და უგან­დის­კენ და­იძ­რნენ. მთლი­ა­ნო­ბა­ში, და­ახ­ლო­ე­ბით 300 ადა­მი­ა­ნი 3 "ჰერ­კუ­ლე­სით“ მიფ­რი­ნავ­და. მე­ო­თხე­ში კი საწ­ვა­ვის ავ­ზე­ბი იყო, რო­მელ­საც ენ­ტე­ბეს არო­პორ­ტში დაფ­რე­ნის დროს გა­მო­ი­ყე­ნებ­დნენ.

70 ტო­ნი­ა­ნი "ჰერ­კუ­ლე­სე­ბი“, რო­მე­ლიც სამ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი სახ­ლის ზო­მი­საა და ფრთე­ბის სიგ­რძე 120 მეტ­რი აქვს, ასე­ვე მო­ი­ე­რი­შე გა­მა­ნად­გუ­რებ­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც მათ აცი­ლებ­დნენ რა­დი­ო­კონ­ტაქ­ტე­ბის გა­რე­შე, სრულ სი­ჩუ­მე­ში მიფ­რი­ნავ­დნენ.

ისი­ნი ენ­ტე­ბე­ში ჩაფ­რინ­დნენ და ტერ­მი­ნა­ლის­კენ და­ი­წყეს მოძ­რა­ო­ბა.

• ოპე­რა­ცი­ას გე­ნე­რა­ლი დან შომ­რო­ნი, მო­ი­ე­რი­შე და­ნა­ყოფს კი ვიცე პოლ­კოვ­ნი­კი იო­ნა­თან ნე­თა­ნი­აჰუ, ის­რა­ე­ლის ამ­ჟა­მინ­დე­ლი პრე­მი­ე­რის ბე­ნი­ა­მი­ნის ძმა, ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და.

მო­სა­დის გეგ­მის მი­ხედ­ვით, აე­რო­პორ­ტის დაც­ვას მო­ი­ე­რი­შე სპეც­და­ნა­ყო­ფის პირ­ვე­ლი ნა­წი­ლი მან­ქა­ნის კორ­ტე­ჟით უნდა მი­ახ­ლო­ე­ბო­და. მათ ორი "ლენდ რო­ვე­რით“ და ერთი შავი "მერ­სე­დე­სით“ და­ი­წყეს მოძ­რა­ო­ბა. ამით დაც­ვას უნდა ეფიქ­რა, რომ იდი ამი­ნის კორ­ტე­ჟი მო­დი­ო­და. თუმ­ცა ბე­დის ირო­ნია ის იყო, რომ წინა დღე­ებ­ში იდი ამი­ნი შა­ვი­დან თეთრ "მერ­სე­დეს­ზე“ გა­დაჯ­და, ამი­ტომ კორ­ტე­ჟი დაც­ვამ გა­ა­ჩე­რა და პას­პორ­ტე­ბი მოს­თხო­ვა. მა­ყუ­ჩი­ა­ნი ია­რა­ღე­ბით ის­რა­ე­ლის სპეც­რაზმმა დაც­ვა და­ხო­ცა და ტერ­მი­ნა­ლის­კენ გა­და­ი­წია. მან­ქა­ნე­ბი­დან რო­დე­საც გად­მო­ვიდ­ნენ და გზა ფე­ხით გა­აგ­რძე­ლეს, ძა­ლი­ან უჩუმ­რად გა­და­ად­გილ­დე­ბოდ­ნენ, მათი ფეს­ხაც­მლის ძირი სპე­ცი­ა­ლუ­რი კა­უ­ჩუ­კით იყო დამ­ზა­დე­ბუ­ლი, რო­მე­ლიც ჩუ­მად მოძ­რა­ო­ბას უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა.

პირ­ველ­მა სპეც­რაზ­მე­ლე­ბი ტე­რო­რის­ტე­ბის ოპე­რა­ცი­ის ხელ­მძღვნელ­მა შე­ნიშ­ნა, რო­მე­ლიც იმ­დე­ნად და­იბ­ნა, რომ გან­გა­შიც ვერ ატე­ხა. ნამ­დვი­ლად, ვინ იფიქ­რებ­და, რომ ის­რა­ე­ლი 4000 კმ-ის მო­შო­რე­ბით სპე­ცო­პე­რა­ცი­ას ჩა­ა­ტა­რებ­და.

• რო­გორც კი შე­ნო­ბას მი­უ­ახ­ლოვ­დნენ სპეც­რაზმმა ივ­რი­თუ­ლად და­იყ­ვი­რა: "და­წე­ქით! ძირს, ია­რა­კტ­ზე“ და შტურ­მი და­ი­წყო. სრო­ლა წუთ­სა და 45 წამს გაგ­რძელ­და, პირ­ვე­ლი სარ­თუ­ლი ელ­ვის სის­წრა­ფით აი­ღეს და მძევ­ლე­ბი გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლი იყ­ვნენ, დე­სან­ტის და­ნარ­ჩე­ნი ნა­წი­ლი მათი ევა­კუ­ა­ცი­ით იყო და­კა­ვე­ბუ­ლი.

ნა­წი­ლი კი მთა­ვა­რი შე­სას­ვლე­ლის­კენ გა­იქ­ცა, ფიქ­რობ­დნენ, რომ უგან­დე­ლე­ბის სა­ტან­კო კო­ლო­ნა მო­ე­მარ­თე­ბო­და, თუმ­ცა აღ­მოჩ­ნდა, რომ ტან­კე­ბი კი არა, რამ­დე­ნი­მე სატ­ვირ­თო უგან­დე­ლი ჯა­რის­კა­ცე­ბით იყო სავ­სე, ისი­ნი სწრა­ფად გა­ა­ნად­გუ­რეს.

დე­სან­ტის კი­დევ ერთი ნა­წი­ლი აე­როდ­რომ­ზე მყოფ უგან­დის მიგ-21-ებს ანად­გუ­რებ­და, რად­გან გაფ­რე­ნის შემ­დეგ მათ არა­ვინ ადევ­ნე­ბო­და.

4 ივ­ლისს, დი­ლას მთელ მსოფ­ლი­ო­ში გავ­რცელ­და სი­ახ­ლე, რომ ის­რა­ელ­მა თა­ვი­სი მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი ტყვე­ო­ბი­დან და­იხ­სნა და სამ­შობ­ლო­ში და­აბ­რუ­ნა. სამ­წუ­ხა­როდ, რამ­დე­ნი­მე ტყვე ორ­მხრივ სრო­ლას შე­ე­წი­რა, ასე­ვე ოპე­რა­ცი­ას ემსხვერ­პლა იო­ნა­თან ნე­თა­ნი­აჰუც.

ში­მონ პე­რეს­მა იო­ნა­თა­ნის საფ­ლავ­ზე თქვა:

"ოპე­რა­ცია "ენ­ტე­ბე“ ერ­თა­დერ­თი და გა­ნუ­მე­ო­რე­ბე­ლი იყო სამ­ხედ­რო ის­ტო­რი­ა­ში. მან და­ამ­ტკი­ცა, რომ ის­რა­ელს არა მხო­ლოდ სა­კუ­თა­რი სა­ზღვრე­ბის, არა­მედ მისი შვი­ლე­ბის დაც­ვაც შე­უძ­ლია.“

• ავ­ტო­რი: ანრი კურ­ტა­ნი­ძე