"სამუშაოებზე ნებართვა რუსმა სამშვიდობოებმა გასცეს... შეუძლებელია, თავდასხმა რუსეთთან შეთანხმების გარეშე მომხდარიყო" - რატომ დაირღვა დროებითი მშვიდობა ყარაბაღში?
როგორც მოსალოდნელი იყო, მთიანი ყარაბაღის დროებითი მშვიდობა კიდევ ერთხელ დაირღვა. სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვართან მორიგი შეიარაღებული დაპირისპირების შემდეგ, რასაც ორივე მხრიდან მსხვერპლი მოჰყვა, აზერბაიჯანმა კიდევ ახალი პოზიციები დაიკავა.
განახლებულ საომარ მოქმედებებში ორივე მხარემ ერთმანეთი დაადანაშაულა. სომხეთის თავდაცვის სამინისტრო იუწყება, რომ დაპირისპირების შედეგად ერთი ჯარისკაცი გარდაიცვალა, 13 ჯარისკაცი აზერბაიჯანმა ტყვედ აიყვანა, 10 ჯარისკაცის ადგილსამყოფელი კი ამ დრომდე უცნობია. სომხური თავდაცვის უწყება ასევე აცხადებს, რომ ბოლო დაპირისპირების შემდეგ, სომხეთმა კიდევ ორი პოზიცია დაკარგა.
ადამიანურ დანაკარგზე საუბრობს აზერბაიჯანული მხარეც. მათი განცხადებით, დაპირისპირების შედეგად აზერბაიჯანულმა მხარემ შვიდი სამხედრო მოსამსახურე დაკარგა, ათმა ჯარისკაცმა სხვადასხვა სახის მძიმე დაზიანებები მიიღო.
აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრო იუწყება, რომ აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვართან სომხურმა ძალებმა ქალბაჯარისა და ლაჩინის რაიონებთან, ფართომასშტაბიანი პროვოკაცია დაიწყეს, რის შედეგადაც ორი აზერბაიჯანელი ჯარისკაცი დაშავდა.
"თუმცა, მოწინააღმდეგის მხრიდან ხელსაყრელი სიმაღლეების დასაკავებლად სამხედრო ოპერაცია გრძელდებოდა - სომხური მხარე თავს დაესხა აზერბაიჯანულ პოზიციებს, მაგრამ ჩვენმა ჯარისკაცებმა მოწინააღმდეგეების განიარაღება და დაკავება მოახერხეს. კერძოდ, მათ სომხური სამხედრო ტექნიკა მას შემდეგ გაანადგურეს, რაც სომხურმა ძალებმა, აზერბაიჯანის ჯარის პოზიციები არტილერიითა და ნაღმმტყორცნებით დაბომბა" - აცხადებს აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრო.
რუსული მედიის ინფორმაციით, სომხეთისა და აზერბაიჯანის თავდაცვის მინისტრებს, რუსეთის თავდაცვის მინისტრი სერგეი შოიგუ ტელეფონით ესაუბრა. "აზერბაიჯანულ და სომხურ მხარეებთან სატელეფონო მოლაპარაკებების შედეგად შეიარაღებული შეტაკებები შეწყდა და სიტუაცია კონტროლს ექვემდებარება", – აცხადებს რუსეთის თავდაცვის სამინისტრო.
გუშინ, მაშინ, როდესაც სომხურ-აზერბაიჯანულ შეიარაღებულ ძალებს შორის შეიარაღებული კონფლიქტი მიმდინარეობდა, სომხეთმა რუსეთს ტერიტორიული სუვერენიტეტის დაცვაში დახმარება სთხოვა. კერძოდ, სომხეთი რუსეთს მიმართავდა აზერბაიჯანისგან დაეცვა.
"ვინაიდან აზერბაიჯანი თავს დაესხა სომხეთის სუვერენულ ტერიტორიას, ჩვენ ვთხოვთ რუსეთს, დაიცვას სომხეთის ტერიტორიული მთლიანობა, 1987 წელს დადებული (ურთიერთთავდაცვის) შეთანხმების საფუძველზე" - ნათქვამია სომხეთის უშიშროების საბჭოს მდივნის, არმენ გრიგორიანის განცხადებაში.
სომეხი სამოქალაქო აქტივისტი და პუბლიცისტი, გორ არმათუნი AMBEBI.GE-სთან საუბარში ამბობს, რომ შექმნილი ვითარებიდან გამოსავალი ასეთია:
- სომხეთმა ახლავე უნდა დატოვოს კოლექტიური უსაფრთხოების შეთანხმების ორგანიზაცია. ეს საკითხი უნდა დაისვას ახლავე და ძალიან მკაფიოდ. არაერთხელ დავინახეთ, რომ რუსეთი ჩვენი მოკავშირე არ არის... დროა, ეს ხმამაღლა განვაცხადოთ და ეს ორგანიზაცია არის, რომელსაც ქვეყნისთვის ზიანის მეტი არაფერი მოაქვს, სადაც წლებია, ილახება ქვეყნის სახელმწიფო ინტერესები, "მთავარი მოკავშირის" მიერ. რუსეთი არც ერთი ნაბიჯით წინ წასვლის უფლებას არ გვაძლევს. სომხეთი რეგიონში გავლენების შესანარჩუნებლად და განსამტკიცებლად სჭირდება. ამ სიტუაციაში კი, გამოსავალი ასეთია - ODKB დავტოვოთ და დასავლეთისკენ, ნატოში ინტეგრაციისკენ ქმედითი ნაბიჯები გადავდგათ...
- ამ ვითარებაში რამდენად რეალურად და მართებულად მიგაჩნიათ ამ ორგანიზაციის დატოვება?
- სომხეთში ანტირუსული განწყობები ისეთი ტემპით მატულობს, ეს გარდაუვალია... რუსეთთან დისტანცირების, მისგან მომავალი საფრთხეების შეფასების გარეშე, კონფლიქტი არასდროს დასრულდება და მუდმივად იქნება სპეკულაცია, თუ რომელმა მხარემ გახსნა ცეცხლი, რასაც მუდმივად ეწირებიან სომეხი ჯარისკაცები, სომხეთის ინტერესები... შუშასთან ახლოს, სომხების დახოცვა ინსპირირებული იყო როგორც რუსული, ასევე აზერბაიჯანული მხარის მიერ, რადგან იქ სამუშაოები მიმდინარეობდა რუსი სამშვიდობოების კონტროლირებად ზონაში და შეუძლებელია, ეს თავდასხმა, აზერბაიჯანს, რუსეთთან შეთანხმების გარეშე მოეწყო.
სწორედ რუსმა სამშვიდობოებმა გასცეს იქ სარემონტო სამუშაოების ნებართვა. ისინი აცილებდნენ იქ დასაქმებულ სომხებს, მაგრამ როგორც კი მუშაობა დაიწყეს, მაშინვე გაქრნენ. ამის შემდეგ, მათთან მივიდა აზერბაიჯანელი ოფიცერი და მათ მუშაობის შეწყვეტა უბრძანა. ამან გამოიწვია კონფლიქტი . საინტერესოა, რატომ და სად გაქრნენ რუსი სამშვიდობოები, რომელთა ფუნქციაც ვითარების დეესკალაციაა? პასუხი გასაგებია - ეს იყო პოლიტიკური შეთანხმების საგანი.
- აზერბაიჯანული მხარის განცხადებით, მათ ჯარისკაცებს სომეხი სამხედროები დაესხნენ თავს.
- ჩვენ კარგად გვესმის, რომ მათ უკან თურქეთის უზარმაზარი არმია დგას და მგონი, არავის სჯერა, რომ ბოლო დაპირისპირების შემდეგ, სომხეთი იერიშზე გადასულიყო. რუსეთს ეს ინციდენტი სჭირდება, რათა ადგილობრივმა მოსახლეობამ დამატებითი რუსული ძალების შეყვანა მოითხოვს, უსაფრთხოებისთვის. დასავლეთმა უნდა შეცვალოს მიდგომა და მკაფიო მოქმედებებზე უნდა გადავიდეს, რათა სომხეთის მოსახლეობამ იგრძნოს, რომ მარტო არ არიან რუსეთის პირისპირ. სხვა შემთხვევაში, არაერთ შეტაკებას ვიხილავთ, რომელიც აუცილებლად მსხვერპლით დასრულდება.
ერთ-ერთი ვერსიით, სიტუაციის დაძაბვის მიზეზი ის გახდა, რომ ამერიკამ "დემოკრატიის სამიტში" სომხეთი მიიწვია, აზერბაიჯანი, რუსეთი და თურქეთი კი არა. შესაბამისად, ამ სამმა ქვეყანამ გადაწყვიტა ამერიკასა და სომხეთისთვის ეჩვენებინა, ვინ არის რეგიონში მთავარი მოთამაშე. თუმცა, არსებობს კიდევ ერთი მოსაზრება - აზერბაიჯანის სურვილი, რომ სომხეთის გავლით სატრანზიტო გზა, ე. წ. ზანგეზურის დერეფანი მოიპოვოს, რითაც ყარაბაღს სომხეთთან დამაკავშირებელ სახმელეთო გზას გადაუკეტავს.
აზერბაიჯანელი პოლიტოლოგის ანარ მამადის მოსაზრებით კი, მორიგი დაპირისპირება, მხოლოდ და მხოლოდ რუსეთის წისქვილზე ასხამს წყალს და სომხეთს ასუსტებს, რადგან მას შესწევს ძალა, აზერბაიჯანის შეიარაღებულ ძალებს წინააღმდეგობა გაუწიოს.
"ძალიან მაშფოთებს ის, რაც ამ დღეებში სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე მოხდა. დაუყოვნებლივ უნდა დასხდნენ მოლაპარაკების მაგიდასთან ორი ქვეყნის ხელმძღვანელი პირები და დაიწყონ დისკუსია საზღვრის დემარკაციაზე, რათა ასეთი შეტაკებები შემდეგში მაინც ავიცილოთ თავიდან.
არ ვიცი, რა არგუმენტებს ეყრდნობოდა სომხეთი, როდესაც თავდასხმის გადაწყვეტილებას იღებდა, მაგრამ თუ ასე გაგრძელდება, მივიღებთ ასეთ სურათს - ორი ქვეყნის საზღვარზე რუსი სამხედროების რაოდენობა, რომელმაც ვითომ უსაფრთხოება უნდა დაიცვან, ბევრად გაიზრდება, ეს კი, კიდევ უფრო გააძლიერებს რეგიონში რუსეთის სამხედრო კონტროლს. ეს სომხეთს აწყობს, ჩვენ - არა" - ამბობს აზერბაიჯანელი ექსპერტი.