„მილიონი წითელი ვარდი“ - ლეგენდა თუ რეალობა? - ნიკო ფიროსმანის ცხოვრების უცნობი დეტალები
მსოფლიო ისტორიაში ძალიან ცოტაა ისეთი თვითნასწავლი მხატვარი, რომელიც სიცოცხლეში უკიდურეს გაჭირვებაში ცხოვრობდა და მუშაობდა, გარდაცვალების შემდეგ კი მისი ნამუშევრების ფასი მილიონს აღემატება. ნიკო ფიროსმანს არც სპეციალური სამხატვრო განათლება მიუღია, ვერც ფუფუნებაში უცხოვრია, პირიქით - სიცოცხლის ბოლომდე ვერ დააღწია თავი უკიდურეს გაჭირვებას. ამის მიუხედავად, ნიკოლას ნამუშევრების გამოფენა მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში ეწყობა, იგი ჩვენი ქვეყნის ერთგვარ სავიზიტო ბარათადაც კი იქცა.
23 აგვისტოდან გაზეთ „კვირის პალიტრასთან“ ერთად შეგიძლიათ შეიძინოთ გამომცემლობა „პალიტრა L-ის“ ცნობილი სერიის „დიდი მხატვრების“ ახალი, ფიროსმანის ალბომი, რომელშიც წაიკითხავთ ეპოქის მიმოხილვას, გაეცნობით დიდი ქართველი მხატვრის ცხოვრებასა და შემოქმედებას, ნახატების შექმნის ისტორიებსა და მათს დეტალურ აღწერას. გარდა ამისა, ყველა წიგნში პოსტერი გელოდებათ საჩუქრად. ალბომის სპეციალური ფასია 15 ლარი, გაზეთთთან ერთად - 17 ლარი.
ობლობა და ხატვისადმი სიყვარული
1870 წელს ნიკო ფიროსმანის მამა გარდაიცვალა, დედა კი ძალიან ავად იყო. უფროსი დის მარიამის ქმარმა იგი თბილისში, თავის ოჯახში წაიყვანა. ნიკო ერთხანს იქ კარგად ცხოვრობდა, მაგრამ ქოლერას ეპიდემიამ მისი დის სიცოცხლე იმსხვერპლა. სიძემ ცოლის ძმაზე მზრუნველობისგან თავი შორს დაიჭირა და იგი სომეხი ემიგრანტის, კალანტარ კალანტაროვის, ოჯახში გაგზავნა. აქ მსახური ბიჭის სტატუსი ჰქონდა, მაგრამ ამას თავისი პირველი ნახატების შექმნაში ხელი არ შეუშლია.
ამავე სახლში ისწავლა წერა-კითხვა, ჭკვიანი ბავშვი იყო, წიგნების კითხვა და ხატვა უყვარდა, თურმე, თავისი ოთახის კედლები სულ მოხატული ჰქონდა. მატერიალურ ინტერესს არ ამჟღავნებდა, შემოქმედებითი საქმიანობა მისი მთავარი გატაცება იყო. ოჯახსაც უყვარდა თავმდაბალი და პატიოსანი ქართველი ბიჭი. მოგვიანებით სხვა ოჯახში გადავიდა, სადაც ასევე მსახურად მუშაობდა.
ტრაგიკული პირადი ცხოვრება
ფიროსმანის პირადი ცხოვრება საკმაოდ ტრაგიკული იყო. რაც ჩვენთვისაა ცნობილი, მან ერთხელ მოინდომა დაოჯახება - შეძლებული ოჯახის ქვრივ ქალ ელისაბედზე. ნიკომ ელისაბედი იმ ოჯახში გაიცნო, სადაც ბავშვობაში მსახურად მუშაობდა. ელისაბედი რომ დაქვრივდა და მშობლიურ სახლში დაბრუნდა, ნიკო მას სიყვარულში გამოუტყდა და ცოლობაც კი სთხოვა. ერთი ვერსიით, არც ქალი იყო მის მიმაღთ გულგრილი, თუმცა სოციალურმა სტატუსმა და ოჯახის წინააღმდეგობამ შემოთავაზებაზე მაინც უარი ათქმევინა. ნიკომ ელისაბედზეც და იმ ოჯახზეც გული აიცრუა და სახლი დატოვა. ამის შემდეგ იწყება მისი სრულად დამოუკიდებელი ცხოვრება და, ამავე დროს, ბრძოლა გადარჩენისთვის.
ფიროსმანის ბევრი ტილო ჯერ კიდევ არ არის აღმოჩენილი
თამამად შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ფიროსმანის ბევრი ტილო ჯერ კიდევ არ არის აღმოჩენილი. შესაძლოა, მათი ნაწილი კვლავ საქართველოში იყოს, ნაწილი კი − საზღვრებს გარეთ. მაგალითად, 2011 წლის 31 მაისს სამართალდამცველებმა ერთ-ერთი საქმის გამოძიებისა ნიკო ფიროსმანის ადრე გაუჩინარებული ტილო „დაჭრილი ჯარისკაცი“ იპოვეს. მას შემდეგ, რაც ექსპერტიზამ მისი ორიგინალურობა დაადასტურა, „დაჭრილი ჯარისკაცი“ საქართველოს ეროვნულ გალერეას გადაეცა.
ნიკალას კიდევ რამდენიმე ნამუშევარი გადაურჩა უკანონო გასხვისებასა თუ უცხოეთში გატანას. არ არის გამორიცხული, მისი ბევრი ტილო ჯერ კიდევ არ იყოს საზოგადოებისთვის ცნობილი.
„დაჭრილი ჯარისკაცი“
„მილიონი წითელი ვარდი“ - ლეგენდა თუ რეალობა?
რაც უნდა რომანტიკულად გვეჩვენებოდეს ლეგენდა, რომლის მიხედვითაც ფიროსმანმა მთელი ქონება გაყიდა, რათა საყვარელი ქალისთვის მილიონი წითელი ვარდი ეჩუქებინა, იგი სიმართლეს შეიძლება არც შეესაბამებოდეს. ვინ იყო ეს ცნობილი ქალი? „აქტრისა მარგარიტა“ ცნობილი ფრანგი მსახიობი მარგარიტა დე სევრი გახლდათ, რომელიც 1909 წელს გასტროლებზე სტუმრობდა თბილისს.
ერთი ვერსიით, ფიროსმანს მარგარიტა პირველი ნახვისთანავე შეუყვარდა, თანაც იმდენად ძლიერ, რომ საყვარელი ქალის გულის მოსაგებად მთელი ქონება გაყიდა და მსახიობის სასტუმრო ოთახის ქვეშ წითელი ვარდების მთელი ხალიჩა მოუფინა. ამ რომანტიკულ ლეგენდას ორი სახის გაგრძელება აქვს: ერთის მიხედვით, მარგარიტა ამ ჟესტით აღფრთოვანებული დარჩა, მაგრამ თბილისიდან ვიღაც მდიდარ ჩინოვნიკთან ერთად გაემგზავრა. ხოლო ლეგენდის მეორე სავარაუდო დასასრულის მიხედვით, მარგარიტამ ფიროსმანს ბარათი გაუგზავნა, მაგრამ იმ დროს მხატვარი იმდენად ნასვამი იყო, რომ ვერაფერი გააგებინეს. ამასობაში კი მსახიობმა თბილისი დატოვა.
როგორც ფიროსმანის მკვლევრები აღნიშნავენ, მილიონი წითელი ვარდი მხოლოდ ლეგენდაა და მას რეალობასთან საერთო არაფერი აქვს. უფრო მეტიც, ამბობენ, რომ ფიროსმანს მარგარიტა დე სევრი რეალურად არასოდეს უნახავს, ხოლო ცნობილი ნახატი „აქტრისა მარგარიტა“ აფიშიდან არის გადახატული და არა - რეალური ნატურიდან.
მარგარიტა (მარცხნივ) თავის პორტრეტთან
ფიროსმანი ერთხანს რკინიგზაზე კონდუქტორად მუშაობდა, სიცოცხლის ბოლო წლებში თბილისის დუქნებს აფარებდა თავს, მედუქნეებისა თუ მიკიტნების შეკვეთით აბრებს, პორტრეტებსა და სურათებს ხატავდა. მის შემოქმედებაში გვხვდება როგორც სოფლის, ასევე ქალაქური ცხოვრების ამსახველი სურათები. ცალკე აღნიშვნის ღირსია ანიმალისტური ჟანრი, რომელშიც ისეთივე გულწრფელი და ექსპრესიულია, როგორიც მის დანარჩენ ნახატებში.
როგორც აღვნიშნეთ, დეტალურ ცნობებს ფიროსმანის ცხოვრებისა და შემოქმედების შესახებ, ასევე მისი ნახატების დეტალურ აღწერას „პალიტრა L-ის“ ცნობილი სერიის „დიდი მხატვრების“ ახალ ალბომში გაეცნობით, რომელიც 23 აგვისტოდან გაზეთ „კვირის პალიტრასთან“ ერთად შეგიძლიათ შეიძინოთ. ალბომის სპეციალური ფასია 15 ლარი, გაზეთთთან ერთად - 17 ლარი.
„დიდი მხატვრების“ სერიის ალბომებით ყველა დროის საუკეთესო მხატვრების შემოქმედებას გაეცნობით, როგორიცაა: ლეონარდო და ვინჩი, ვან გოგი, სალვადორ დალი, ამადეო მოდილიანი, პიკასო და სხვ.
აღსანიშნავია, რომ თანამედროვე ტექნოლოგიებისა და ციფრული ბეჭდვის დამსახურებით, მხატვრების უნიკალური ხელოვნების ნიმუშები წიგნებში თითქმის სრული სიზუსტითაა გადატანილი, რაც იმას ნიშნავს, რომ თქვენი საყვარელი მხატვრების ნამუშევრებს ზედმიწევნითი სიზუსტით დაინახავთ.
ტექნიკურ საკითხთან ერთად მნიშვნელოვანია ალბომების შინაარსიც. „დიდი მხატვრების“ სერია თქვენთვის ერთგვარი გზამკვლელი გახდება და მსოფლიოში აღიარებული მხატვრების შესახებ აქამდე უცნობ ბიოგრაფიულ ინფორმაციას გაგაცნობთ. მათი პირადი თუ პროფესიული ცხოვრება ორმაგად საინტერესოა იმიტომაც, რომ არაერთ ნახატს სწორედ ცხოვრებისეული ფაქტები თუ მოვლენები უდევს საფუძვლად.