• ფო­ტო­კო­ლაჟ­ზე: ერ­ვინ ზა­დო­რი, დეჟე დი­არ­მა­ტი, პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძე

1956 წლის 6 დე­კემ­ბე­რი.

დე­და­მი­წის სამ­ხრეთ ნა­ხე­ვარსფე­რო­ში, მზი­ურ ავ­სტრა­ლი­ა­ში, დე­კემ­ბრის მი­უ­ხე­და­ვად, ზა­ფხუ­ლი ძა­ლა­ში შე­დის. მელ­ბურ­ნი ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შებს მას­პინ­ძლობს... წყალ­ბურ­თის დარ­ბა­ზი, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ ექ­ვსი ათას კაცს იტევს, რვა ათა­სი მა­ყუ­რებ­ლით არის გა­დავ­სე­ბუ­ლი, ხალ­ხი ფეხ­ზე დგას და რო­გორც იტყვი­ან, "ნემ­სი არ ჩა­ვარ­დე­ბა“...

წყალ­ბურ­თელ­თა გუნ­დე­ბი მატჩს იწყე­ბენ, მაგ­რამ აუზ­ში რა­ღაც უც­ნა­უ­რი ამ­ბა­ვი ხდე­ბა... სპორ­ტსმე­ნე­ბი ერ­თმა­ნეთს გა­მე­ტე­ბით ურტყა­მენ, წყალ­ში პირ­და­პირ ცემა-ტყე­პაა ატე­ხი­ლი, შე­ტე­ვას უკან­და­ხე­ვა ცვლის, მუშ­ტით დარ­ტყმას - თა­ვუ­რი და წიხ­ლი...

აი, მო­წი­ნა­აღ­მდე­გე გუნ­დის კა­პი­ტან­მა დეჟე დი­არ­მატ­მა თა­ვის ქარ­თველ კო­ლე­გას პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძეს ცხვირ­ში მუშ­ტი უთა­ვა­ზა, პეტ­რე გა­მო­ე­კი­და, მაგ­რამ დეჟემ გა­ას­წრო... საქ­მე­ში პო­ლი­ცია ჩა­ე­რია.... სა­ერ­თა­შო­რი­სო სკან­და­ლი სა­ხე­ზეა: იმას, ვინც ამ­ბობ­და, რომ სპორ­ტი პო­ლი­ტი­კის გა­რე­შე უნდა არ­სე­ბობ­დე­სო, იმე­დი მწა­რედ გა­უც­რუვ­და - სპორ­ტი და პო­ლი­ტი­კა ძა­ლი­ან ხში­რად ერ­თმა­ნეთს უკავ­შირ­დე­ბა, რაც მელ­ბურნ­ში მომ­ხდარ­მა ინ­ცი­დენ­ტმა და­ა­დას­ტუ­რა და რო­მე­ლიც ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის ის­ტო­რი­ა­ში შთამ­ბეჭ­და­ვი სა­ხე­ლით შე­ვი­და - "სის­ხლისღვრა აუზ­ში“.

მელ­ბურ­ნის წყალ­ბურ­თის დარ­ბაზ­ში ერ­თმა­ნეთ­თან სამ­კვდრო-სა­სი­ცო­ცხლოდ შე­ტა­კე­ბუ­ლი სპორ­ტსმე­ნე­ბი­დან დეჟე დი­არ­მა­ტი უნ­გრე­თის გუნ­დის კა­პი­ტა­ნი იყო, პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძე კი - საბ­ჭო­თა გუნ­დი­სა... პირ­ველს იო­სებ სტა­ლი­ნი სძულ­და, მე­ო­რე კი იო­სებ სტა­ლი­ნის თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე იყო. არ­ცერ­თი არ იყო კრი­მი­ნა­ლი და ჩხუ­ბის­თა­ვი, ორი­ვე­ნი სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი ქვეყ­ნე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი იყ­ვნენ.

მომ­ხდა­რი სის­ხლი­ა­ნი და­პი­რის­პი­რე­ბის­თვის კი ნი­ა­და­გი ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შე­ბამ­დე ერთი თვით ადრე მომ­ზად­და...

• უნ­გრე­თი მელ­ბურ­ნის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის წინ

რო­გორც ცნო­ბი­ლია, უნ­გრე­თი ფა­შის­ტუ­რი გერ­მა­ნი­ის (მე­სა­მე რა­ი­ხის) მო­კავ­ში­რე თით­ქმის ომის ბო­ლომ­დე იყო და ამი­ტომ საბ­ჭო­თა კავ­ში­რი, რო­მელ­მაც ქვეყ­ნის ოკუ­პი­რე­ბა გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლა, მი­იჩ­ნევ­და, რომ ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბა ბევ­რი შე­ნიღ­ბუ­ლი და არა­კე­თილ­სა­ი­მე­დო პი­რი­სა­გან შედ­გე­ბო­და. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, როცა არ­ჩევ­ნე­ბი ჩა­ტარ­და და ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში პრო­საბ­ჭო­უ­რი და პრო­კო­მუ­ნის­ტუ­რი პარ­ტია მო­ვი­და, მოს­კოვ­მა უნ­გრე­თის და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა აღი­ა­რა, მაგ­რამ და­ი­წყო რეპ­რე­სი­ე­ბიც: საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის მი­თი­თე­ბით, ად­გი­ლობ­რივ­მა კო­მუ­ნის­ტურ­მა სპეც­სამ­სა­ხუ­რებ­მა, ქვეყ­ნის მო­სახ­ლე­ო­ბა­ში არა­კე­თილ­სა­ი­მე­დო პი­რე­ბის გა­მოვ­ლე­ნის მიზ­ნით, სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ზე ტო­ტა­ლუ­რი კონ­ტრო­ლი და­ა­წე­სეს.

1953 წელს, იო­სებ სტა­ლი­ნის სიკ­ვდი­ლის შემ­დეგ, უნ­გრე­თის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა­შიც მოხ­და ცვლი­ლე­ბე­ბი: თა­ნამ­დე­ბო­ბი­დან გა­და­ა­ყე­ნეს, მა­გა­ლი­თად, მშრო­მელ­თა პარ­ტი­ის სტა­ლი­ნის­ტი ლი­დე­რი მა­თი­აშ რა­კო­ში, რო­მე­ლიც ლი­ბე­რალ­მა კო­მუ­ნის­ტმა იმრე ნა­დიმ შეც­ვა­ლა, თუმ­ცა მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, კუ­ლი­სებს მიღ­მა გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი ბრძო­ლის შე­დე­გად, ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში ისევ მა­თი­აშ რა­კო­ში დაბ­რუნ­და, თუმ­ცა მცი­რე ხნით - იგი ისევ ჩა­მო­ა­შო­რეს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას და პარ­ტი­ის ლი­დე­რად ერ­ნიო გერე აირ­ჩი­ეს. მო­სახ­ლე­ო­ბა­ში კი უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა მწიფ­დე­ბო­და - ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კა "ბუქ­სა­ობ­და“, მა­ტუ­ლობ­და უმუ­შევ­რო­ბის დონე, მე­ურ­ნე­ო­ბის მარ­თვის საბ­ჭო­უ­რი პრინ­ცი­პე­ბი უნ­გრე­თის რე­ა­ლო­ბა­ში რთუ­ლად ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და. გარ­და ამი­სა, უნ­გრე­თის სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რო­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ის მა­ინც უხ­დი­და საბ­ჭო­თა კავ­შირს რე­პა­რა­ცი­ებს, რო­მე­ლიც ფა­შის­ტუ­რი გერ­მა­ნი­ის მო­კავ­ში­რე­ო­ბის გამო და­უ­წეს­და. ეს ნე­გა­ტი­ურ გავ­ლე­ნას ახ­დენ­და ეკო­ნო­მი­კა­ზე. ინ­ტე­ლი­გენ­ცია რეპ­რე­სი­ე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ გა­მო­დი­ო­და...

1956 წლის ოქ­ტომ­ბერ­ში სე­გე­დის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის სტუ­დენ­ტე­ბი, პრო­ტეს­ტის ნიშ­ნად, ად­გი­ლობ­რი­ვი უნ­გრუ­ლი კომ­კავ­ში­რი­დან მა­სობ­რი­ვად გა­მო­ვიდ­ნენ, რომ­ლებ­საც შე­უ­ერ­თდნენ რო­გორც ბუ­და­პეშ­ტის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის, ასე­ვე სხვა ქა­ლა­ქე­ბის უმაღ­ლე­სი სას­წავ­ლებ­ლე­ბის სტუ­დენ­ტე­ბიც. 23 ოქ­ტომ­ბერს ბუ­და­პეშ­ტში 200 - ათა­სი­ა­ნი ან­ტი­კო­მუ­ნის­ტუ­რი და ან­ტი­საბ­ჭო­თა დე­მონ­სტრა­ცია გა­ი­მარ­თა... სხვა­თა შო­რის, იმ დროს უნ­გრეთ­ში საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის ელჩი იური ან­დრო­პო­ვი იყო, რო­მე­ლიც რე­გუ­ლა­რუ­ლად ატყო­ბი­ნებ­და მოს­კოვს სი­ტუ­ა­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბას.

1956 წლის ნო­ემ­ბრის და­სა­წყის­ში უნ­გრეთ­ში სი­ტუ­ა­ცია იმ­დე­ნად გამ­წვავ­და, რომ ვი­თა­რე­ბა კონ­ტრო­ლი­დან გა­მო­ვი­და. საბ­ჭო­თა კავ­შირ­მა ქვე­ყა­ნა­ში შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბის შეყ­ვა­ნა გა­და­წყვი­ტა. და­ი­წყო სის­ხლისმღვრე­ლი ბრძო­ლე­ბი... ნო­ემ­ბრის ბო­ლოს საბ­ჭო­თა არ­მი­ამ "უნ­გრე­თის კონ­ტრრე­ვო­ლუ­ცი­უ­რი და ან­ტი­საბ­ჭო­თა აჯან­ყე­ბა“ ჩა­ახ­შო, რო­მელ­მაც, სამ­წუ­ხა­როდ, ორი­ვე მხრი­დან ასე­უ­ლო­ბით ადა­მი­ა­ნის (სამ­ხედ­რო მო­სამ­სა­ხუ­რე­ე­ბი­სა და მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბის) სი­ცო­ცხლე შე­ი­წი­რა.

• უნ­გრელ წყალ­ბურ­თელ­თა სტრა­ტე­გია: შე­ტა­კე­ბა აუზ­ში

იმ დრო­ი­სათ­ვის უნ­გრე­თის წყალ­ბურ­თელ­თა გუნ­დი ბუ­და­პეშტთან ახ­ლოს, მთებ­ში მდე­ბა­რე საწ­რთვნელ ბა­ზა­ზე იმ­ყო­ფე­ბო­და, სა­ი­და­ნაც სპორ­ტსმე­ნე­ბი ცე­ცხლმო­დე­ბულ დე­და­ქა­ლაქს უყუ­რებ­დნენ და აფეთ­ქე­ბე­ბის ხმა ეს­მო­დათ. რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, ისი­ნი თა­ვი­ან­თი ოჯა­ხის წევ­რებ­ზე და ახ­ლობ­ლე­ბის ბედ­ზე დარ­დობ­დნენ. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, მელ­ბურნ­ში გამ­გზავ­რე­ბამ­დე, მათ გა­ი­გეს აჯან­ყე­ბის ჭეშ­მა­რი­ტი ტრა­გი­კუ­ლი შე­დე­გე­ბი და ან­ტი­საბ­ჭო­უ­რად გა­ნე­წყვნენ: გა­და­წყვი­ტეს, ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის დროს ქვეყ­ნის ეროვ­ნუ­ლი ღირ­სე­ბა და­ეც­ვათ.

მატ­ჩის წინ უნ­გრე­ლებ­მა სტრა­ტე­გია შე­ი­მუ­შა­ვეს: რაც შე­იძ­ლე­ბა მწვა­ვედ და მტკივ­ნე­უ­ლად და­ე­ცი­ნათ საბ­ჭო­თა ნაკ­რე­ბის წევ­რე­ბი­სათ­ვის - მათ­გან ყვე­ლამ კარ­გად იცო­და რუ­სუ­ლი ენა, რო­მე­ლიც უნ­გრე­თის სკო­ლებ­ში სა­ვალ­დე­ბუ­ლო საგ­ნად ის­წავ­ლე­ბო­და. რო­გორც ერ­ვინ ზა­დო­რი, უნ­გრე­თის გუნ­დის წევ­რი, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით იხ­სე­ნებ­და, "გა­დავ­წყვი­ტეთ რუ­სე­ბი გაგ­ვე­ღი­ზი­ა­ნე­ბი­ნა, მათ­ზე ფსი­ქო­ლო­გი­უ­რი გავ­ლე­ნა მოგ­ვეხ­დი­ნა და ამით ისი­ნი მწყობ­რი­დან გა­მოგ­ვეყ­ვა­ნა“.

თა­მა­ში (თუ მას თა­მაშს ვუ­წო­დებთ) და­წყე­ბის­თა­ნა­ვე უკომ­პრო­მი­სოდ მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და. უნ­გრე­ლებს საბ­ჭო­ე­ლებ­ზე აშ­კა­რად უპი­რა­ტე­სო­ბა ჰქონ­დათ. ან­გა­რი­ში სა­მით ნოლ­ზე მი­დი­ო­და, არა­ს­ა­სი­ა­მოვ­ნო შე­ძა­ხი­ლე­ბის თან­ხლე­ბით, მაგ­რამ უნ­გრე­ლებ­მა საბ­ჭო­თა წყალ­ბურ­თე­ლე­ბის ფი­ზი­კუ­რი "დას­ჯაც“ გა­ნიზ­რა­ხეს: რა­ღაც მო­მენ­ტში უნ­გრელ­თა კა­პი­ტან­მა დეჟე დი­არ­მა­ტიმ საბ­ჭო­თა ნაკ­რე­ბის კა­პი­ტანს პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძეს ცხვირ­ში მუშ­ტი უთა­ვა­ზა...

აი, რო­გორ ჰყვე­ბა იმ­დრო­ინ­დე­ლი არას­პორ­ტუ­ლი და­პი­რის­პი­რე­ბის ამ­ბავს საბ­ჭო­თა წყალ­ბურ­თელ­თა ნაკ­რე­ბის მე­კა­რე ბო­რის გო­იხ­მა­ნი:

"რად­გა­ნაც იმ დროს საბ­ჭო­თა კავ­შირს ავ­სტრა­ლი­ას­თან დიპ­ლო­მა­ტი­უ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბა არ ჰქონ­და, ჩვე­ნი გუნ­დი მელ­ბურ­ნის ნავ­სად­გუ­რის რე­იდ­ზე მდგარ თბო­მა­ვალ "სა­ქარ­თვე­ლო­ში“ ცხოვ­რობ­და. თა­მა­შის დროს უნ­გრე­ლებ­მა გა­და­წყვი­ტეს, რომ მხო­ლოდ სპორ­ტუ­ლი გა­მარ­ჯვე­ბით არ შე­მო­ფარ­გლუ­ლიყ­ვნენ. ერთ-ერთ ეპი­ზოდ­ში, წყლის მო­ედ­ნის ცენ­ტრში უნ­გრელ­თა კა­პი­ტან­მა, თავ­დამ­სხმელ­მა დეჟე დი­არ­მა­ტიმ ჩვენს კა­პი­ტანს პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძეს მო­უ­ლოდ­ნე­ლად სა­ხე­ში მუშ­ტა ჩა­არ­ტყა. პეტ­რეს ცხვი­რი­დან სის­ხლი წა­მო­უ­ვი­და და ვიდ­რე მას იწ­მენ­დდა, დეჟემ კი­დევ ერთხელ და­არ­ტყა... ეს იყო სიგ­ნა­ლი... მატ­ჩის მსა­ჯი შვე­დი ცუ­კერ­მა­ნი იყო და რო­გორც აღ­მოჩ­ნდა, ან­ტი­საბ­ჭო­უ­რად გან­წყო­ბი­ლი პი­როვ­ნე­ბა. მან უნ­გრე­ლე­ბის მხა­რე და­ი­ჭი­რა.

მე დღემ­დე მიკ­ვირს, რო­გორ შე­ი­კა­ვა პეტ­რემ თავი, იგი ხომ კავ­კა­სი­ე­ლი, სამ­ხრე­თუ­ლი ტემ­პე­რა­მენ­ტის მქო­ნე კაცი იყო და თან დიდი ფი­ზი­კუ­რი ძა­ლის პატ­რო­ნი... თუმ­ცა, კაც­მა რომ თქვას, სწო­რედ ასე უნდა მოქ­ცე­უ­ლი­ყო ჭეშ­მა­რი­ტი სპორ­ტსმე­ნი და გუნ­დის ინ­ტე­რე­სებს გაფრ­თხი­ლე­ბო­და. იმ დროს რომ პეტ­რეს დეჟეს­თვის პა­სუ­ხი გა­ე­ცა, მას გა­ა­ძე­ვებ­დნენ... სხვა­თა შო­რის, ჩვე­ნი კა­პიტ­ნის მოქ­მე­დე­ბა საბ­ჭო­თა დე­ლე­გა­ცი­ის ხელ­მძღვა­ნე­ლებ­მა და­დე­ბი­თად შე­ა­ფა­სეს“.

2002 წელს გა­ზეთ "სო­ვეტსკი სპორ­ტი­სათ­ვის" მი­ცე­მულ ინ­ტერ­ვი­უ­ში თვი­თონ პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძე ასე ამ­ბობ­და:

"მე მა­შინ დეჟეს გა­ვე­კი­დე და რომ დავ­წე­ო­დი, ალ­ბათ, იქვე და­ვახ­რჩობ­დი, მაგ­რამ იგი ძა­ლი­ან სწრა­ფად ცუ­რავ­და და გა­მას­წრო. ნაკ­რე­ბის წევ­რე­ბი ვე­ლო­დე­ბო­დით, რომ და­მარ­ცხე­ბის გამო ყვე­ლას დაგ­ვსჯიდ­ნენ (გვახ­სოვ­და, თუ რა ტრა­გი­კუ­ლი ბედი ეწია საბ­ჭო­თა სა­ფეხ­ბურ­თო ნაკ­რებს 1952 წლის ოლიმ­პი­ა­და­ზე და­მარ­ცხე­ბის გამო), მაგ­რამ რო­გორც გა­ვი­გეთ, ხელ­მძღვა­ნე­ლებ­მა ჩვე­ნი მოქ­მე­დე­ბა მო­ი­წო­ნეს...“

რო­გორ იხ­სე­ნებს თვი­თონ უნ­გრე­ლი დეჟე დი­არ­მა­ტი ამ ინ­ცი­დენტს? მა­საც მო­ვუს­მი­ნოთ:

"ეს არ იყო წყალ­ბურ­თი, ეს უფრო კრი­ვი იყო წყალ­ში. რუ­სებ­მა ჩვე­ნი ცემა პირ­ვე­ლებ­მა თვი­თონ და­ი­წყეს, როცა ან­გა­რი­ში გავ­ხსე­ნით. მე თვი­თონ მუ­ცელ­ში გვა­რი­ა­ნი წიხ­ლი ჩა­მარ­ტყეს და ფა­შის­ტებს გვი­წო­დებ­დნენ. ერ­ვინ ზა­დორს წარ­ბი გა­უ­ხეთ­ქეს და სის­ხლი მოს­დი­ო­და. მის­მა სუ­რათ­მა მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს პრე­სა მო­ი­ა­რა“.

ისევ ბო­რის გო­იხ­მა­ნის ინ­ტერ­ვი­უ­დან:

"ერ­ვინ ზა­დორს წარ­ბი ვა­ლენ­ტინ პრო­კო­ფი­ევ­მა გა­უ­ხეთ­ქა. ამის შემ­ხედ­ვა­რე მა­ყუ­რებ­ლებ­მა, რო­მელ­თა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ნა­წი­ლი უნ­გრე­ლე­ბიც იყ­ვნენ, საბ­ჭო­თა ნაკ­რე­ბის წევ­რებს ბოთ­ლე­ბის სრო­ლა და­უ­წყეს. გა­ცო­ფე­ბუ­ლებ­მა ბა­რი­ე­რი გად­მო­ლა­ხეს და აუზს გარს შე­მო­ერ­ტყნენ, ხმა­მაღ­ლა გაჰ­ყვი­როდ­ნენ ან­ტი­საბ­ჭო­თა ლო­ზუნ­გებს, ზო­გი­ერ­თი მზად იყო წყალ­ში გად­მო­სახ­ტო­მად, ჩვენ­ზე შუ­რის­ძი­ე­ბის მიზ­ნით. საქ­მე­ში პო­ლი­ცია ჩა­ე­რია... როცა დიქ­ტორ­მა უნ­გრელ­თა ნაკ­რე­ბის გა­მარ­ჯვე­ბა გა­მო­ა­ცხა­და, მა­ყუ­რე­ბე­ლი მხო­ლოდ მა­შინ ჩა­წყნარ­და. პო­ლი­ცი­ე­ლებ­მა დე­რე­ფა­ნი გა­ა­კე­თეს და გა­სახ­დელ­ში ისე გა­ვე­დით“.

• შეხ­ვედ­რა ბუ­და­პეშ­ტში, 50 წლის შემ­დეგ

2003 წელს გა­ზეთ "სო­ვეტსკი სპორ­ტში“ გა­მოქ­ვეყ­ნდა სტა­ტია, სა­თა­უ­რით: "წყალ­ბურ­თის ქარ­თვე­ლი პეტ­რე პირ­ვე­ლი“, რომ­ლის ავ­ტო­რი, სპორ­ტუ­ლი ჟურ­ნა­ლის­ტი ბო­რის ვა­ლი­ე­ვი 1956 და 1960 წლე­ბის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის მო­ნა­წი­ლეს ვიქ­ტორ აღე­ევს ესა­უბ­რე­ბა:

"2001 წლის მა­ი­სის ბო­ლოს, ერთ-ერ­თმა ამე­რი­კულ­მა ტე­ლე­კომ­პა­ნი­ამ მელ­ბურ­ნის "სის­ხლი­ა­ნი მატ­ჩის“ მო­თა­მა­შე­ე­ბი ბუ­და­პეშ­ტში მიგ­ვიწ­ვია. სხვებ­თან ერ­თად, წა­ვე­დით მეც და პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძეც. უნ­გრუ­ლი მხრი­დან ის სპორ­ტსმე­ნე­ბიც იყ­ვნენ, რომ­ლე­ბიც 1956 წელს მელ­ბურ­ნის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი­დან სამ­შობ­ლო­ში აღარ დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლან და პო­ლი­ტი­კუ­რი თავ­შე­სა­ფა­რი ითხო­ვეს. სა­ინ­ტე­რე­სოა, რომ როცა სცე­ნა­ზე ორი კა­პი­ტა­ნი გა­მო­ვი­და - ქარ­თვე­ლი პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძე და უნ­გრე­ლი დეჟე დი­არ­მა­ტი, ამ უკა­ნას­კნელ­მა თავი ვერ შე­ი­კა­ვა და... ატირ­და. ერ­ვინ ზა­დორ­მა კი, რო­მე­ლიც ყვე­ლა­ზე მე­ტად და­ზა­რალ­და მელ­ბურნ­ში მომ­ხდარ ჩხუბ­ში, თქვა, რომ "არა­ფე­რია, ეს ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ტრავ­მა იყოო“. რა თქმა უნდა, შეხ­ვედ­რის ვარ­სკვლა­ვი პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძე იყო, რო­მელ­საც ტე­ლეჟურ­ნა­ლის­ტე­ბი ყვე­ლა­ზე მე­ტად "აწა­მებ­დნენ“ და ცხოვ­რე­ბის დე­ტა­ლებს ეკი­თხე­ბოდ­ნენ“.

ალ­ბათ, მკი­თხველს კი­თხვა გა­უჩ­ნდა პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძი­სა და დეჟე დი­არ­მა­ტის ბი­ოგ­რა­ფი­ებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით..

• თბი­ლი­სე­ლი წყალ­ბურ­თე­ლი "დიდ ავი­ა­ცი­ა­ში“

პეტ­რე თბი­ლის­ში,1929 წელს და­ი­ბა­და. იგი ბავ­შვო­ბა­ში, თა­ნა­ტო­ლებ­თან ერ­თად, ფეხ­ბურ­თის ფა­ნა­ტი­კუ­რად მოყ­ვა­რუ­ლი იყო, მაგ­რამ 1943 წელს მომ­ხდარ­მა ერ­თმა შემ­თხვე­ვამ, როცა მან თბი­ლი­სის ერთ-ერთ უბან­ში თა­მა­შის შემ­დეგ მე­სერს მიღ­მა მდე­ბა­რე აუზი და­ი­ნა­ხა, სა­დაც ბურ­თით თა­მა­შობ­დნენ, მისი ბედი სა­ბო­ლო­ოდ გა­და­წყვი­ტა...

1949 წლი­დან პეტ­რე საბ­ჭო­თა ნაკ­რე­ბის შე­მად­გენ­ლო­ბა­შია. იგი თა­ნა­გუნ­დე­ლე­ბი­სა­გან დიდი ფი­ზი­კუ­რი ძა­ლით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. სა­ინ­ტე­რე­სო ფაქ­ტია, რომ 1951 წელს მშვე­ნი­ე­რა­ძე უნ­გრეთ­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და და ერთხანს უნ­გრელ მწვრთნელ­თან - იშტვან სი­ვოშ­თან ემ­ზა­დე­ბო­და. მო­ნა­წი­ლე­ობ­და 1952, 1956 და 1960 წლე­ბის ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შებ­ში: იყო ბრინ­ჯა­ო­სა და ვერ­ცხლის მედ­ლე­ბის პრი­ზი­ო­რი, მი­ე­ნი­ჭა საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის სპორ­ტის დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლი ოს­ტა­ტის წო­დე­ბა.

"დიდი სპორ­ტუ­ლი ავი­ა­ცი­ი­დან“ წას­ვლის შემ­დეგ პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძემ მი­ი­ღო უმაღ­ლე­სი იუ­რი­დი­უ­ლი გა­ნათ­ლე­ბა, და­იც­ვა დი­სერ­ტა­ცია და გახ­და იუ­რი­დი­ულ მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა კან­დი­და­ტი (დო­ცენ­ტი), კი­თხუ­ლობ­და ლექ­ცი­ებს სსრკ-ის შსს აკა­დე­მი­ა­ში. წყალ­ში ცურ­ვის სიყ­ვა­რუ­ლი მას არც სპორ­ტუ­ლი კა­რი­ე­რის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ გა­ნე­ლე­ბია: იყო შემ­თხვე­ვე­ბი, როცა მას, ოჯახ­თან ერ­თად, რი­წა­ზე ყოფ­ნის დროს, ცივი, 7 - გრა­დუ­სი­ა­ნი ტბა სიგ­რძე-სი­გა­ნე­ზე გა­და­უ­ცუ­რავს. პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძე დიდი ავ­ტო­რი­ტე­ტით სარ­გებ­ლობ­და მოს­კოვ­ში მცხოვ­რებ ქარ­თვე­ლებ­ში და რუ­სე­თის სპორ­ტულ წრე­ებ­ში. 2002 წლის დე­კემ­ბერ­ში პეტ­რე მშვე­ნი­ე­რა­ძეს მწვა­ვე ლე­ი­კო­ზი აღ­მო­აჩ­ნდა. გარ­და­იც­ვა­ლა 2003 წლის 3 ივ­ნისს, დაკ­რძა­ლუ­ლია ტრო­ე­კუ­რო­ვის სა­საფ­ლა­ო­ზე.

მა­მის სპორ­ტუ­ლი გზა მის­მა შვი­ლებ­მა - ნუგ­ზარ­მა და გი­ორ­გიმ გა­აგ­რძე­ლეს (გა­მო­დი­ოდ­ნენ რუ­სე­თის სა­ხე­ლით). ნუგ­ზა­რი მსოფ­ლი­ოს ჩემ­პი­ო­ნა­ტის მე­ო­რე პრი­ზი­ო­რი და ევ­რო­პის ჩემ­პი­ონ­თა თა­სის მფლო­ბე­ლია, გი­ორ­გი - ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის, მსოფ­ლი­ო­სა და ევ­რო­პის ჩემ­პი­ო­ნი, ევ­რო­პის ჩემ­პი­ონ­თა თა­სის მფლო­ბე­ლი.

• მიშ­კოლ­ცე­ლი ცა­ცია - სპორ­ტი­დან პო­ლი­ტი­კა­ში

დეჟე დი­არ­მა­ტი 1927 წელს, უნ­გრე­თის ქა­ლაქ მიშ­კოლცში და­ი­ბა­და. იგი ყვე­ლა­ზე ტი­ტუ­ლო­ვა­ნი წყალ­ბურ­თე­ლი იყო ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის ის­ტო­რი­ა­ში. მო­ნა­წი­ლე­ობ­და ზე­დი­ზედ ხუთ ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შებ­ში - 1948-1964 წლებ­ში, ეროვ­ნუ­ლი გუნ­დის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ში მო­ი­გო სამი ოქ­როს, ერთი ვერ­ცხლის და ერ­თიც ბრინ­ჯა­ოს მე­და­ლი. დეჟე დი­არ­მა­ტი იმ დრო­ის ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მცუ­რა­ვი წყალ­ბურ­თე­ლიც იყო - 100 მეტ­რი­ან დის­ტან­ცი­ას 58 წამ­ში ფა­რავ­და. იგი ცა­ცია იყო, მაგ­რამ თა­მა­შის დროს ორი­ვე ხე­ლით აქ­ტი­უ­რად სარ­გებ­ლობ­და.

სპორ­ტუ­ლი კა­რი­ე­რის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ დეჟე დი­არ­მა­ტი უნ­გრე­თის ნაკ­რე­ბის მწვრთნე­ლი გახ­და და გუნ­დი მონ­რე­ა­ლის 1976 წლის ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შებ­ში გა­მარ­ჯვე­ბამ­დე მი­იყ­ვა­ნა. იყო უნ­გრე­თის წყალ­ბურ­თელ­თა ფე­დე­რა­ცი­ის ხელ­მძღვა­ნე­ლი, და­წე­რა რამ­დე­ნი­მე წიგ­ნი სპორ­ტის ამ სა­ხე­ო­ბა­ზე.

1990 წელს, სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი სის­ტე­მის დარ­ღვე­ვის შემ­დეგ, დეჟე დი­არ­მა­ტი უნ­გრე­თის პარ­ლა­მენ­ტის არ­ჩევ­ნე­ბის დროს, პარ­ტია "უნ­გრე­თის დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი ფო­რუ­მის“ სიით, ქვეყ­ნის სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ორ­გა­ნოს დე­პუ­ტა­ტად აირ­ჩი­ეს. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, ყო­ფი­ლი წყალ­ბურ­თე­ლი კვლავ ცდი­ლობ­და პო­ლი­ტი­კა­ში საქ­მი­ა­ნო­ბის გაგ­რძე­ლე­ბას, მაგ­რამ 1994 და 1998 წლე­ბის არ­ჩევ­ნებ­ში ხელი მო­ე­ცა­რა.

დეჟე დი­არ­მა­ტის ცო­ლიც - ევა სე­კე­იც სა­წყლოს­ნო სპორ­ტის სა­ხე­ო­ბის მოყ­ვა­რუ­ლი იყო, მან 1952 წელს ოლიმ­პი­უ­რი ოქრო მო­ი­გო 200 მეტ­რი­ან დის­ტან­ცი­ა­ზე ბრა­სით ცურ­ვა­ში. წყვილს 1952 წელს გო­გო­ნა შე­ე­ძი­ნათ - ან­დრეა, რო­მე­ლიც დე­დის კვალს გაჰ­ყვა. დეჟე დი­არ­მა­ტი 2013 ლის 18 აგ­ვის­ტოს, ბუ­და­პეშ­ტში, 85 წლის ასაკ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა.

მო­ამ­ზა­და სი­მონ კი­ლა­ძემ