ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ დეკემბრის ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ დეკემბრის ნომერი #9 (117), რომელშიც წაიკითხავთ:

• აღდგომის ტაძრის “წმინდა კარი”, საკეტები და მეკლიტურები

ქრისტეს აღდგომის, იმავე უფლის საფლავის სატაძრო კომპლექსი უფლის ჯვარცმისა და დაკრძალვის ადგილას დგას და საერთო ჭერქვეშ სხვადასხვა დიდ თუ მცირე სამლოცველოს აერთიანებს. საუკუნეთა განმავლობაში ტაძრის ხუროთმოძღვრულმა იერსახემ რამდენჯერმე განიცადა ცვლილება, რადგან არ დაჰკლებია არც მტრებისგან ძარცვა-რბევა, არც ხანძრებისა და მიწისძვრების ზემოქმედება. ტაძარმა ჩვენს დრომდე ჯვაროსნების დროინდელი, რომანული ხუროთმოძღვრული ნაგებობის სახით მოაღწია. ჯვაროსნების მიერ ტაძრისთვის შებმული 6 მეტრი სიმაღლისა და სიგანით 3 მეტრს აღმატებული კარი არსებითად არ შეცვლილა, თუმცა კი განაახლეს, რაც 1512-1514 წლებში წმინდა მიწაზე საგანგებო დავალებით მივლინებულ, კახეთის მეფე ავგიორგის სახლთუხუცეს ბეენა ჩოლოყაშვილს უკავშირდება, რომელიც აქტიურად ჩაება ადგილზე ქართული სამონასტრო თემის პოზიციების განმტკიცების საქმეში.

აღდგომის ტაძარს ძველთაგან ჰყავს თავისი მეკლიტურები. ისინი მუსლიმი არაბების ორი ოჯახის - ჯუდე ალ-ჰუსეინისა და ნუსეიბის წრიდან არიან. პირველს ტაძრის გასაღები აბარია, მეორეს კი ყოველდღიურად, დილა-საღამოს კარის გაღება და დაკეტვა ევალება. რაც შეეხება ტაძრის მეკლიტურებად ამ ოჯახების შერჩევის თარიღს, ისტორიკოსთა შორის ერთიანი აზრი არ არსებობს. ერთი გადმოცემით, ისინი 1192 წელს, სხვა ვერსიით, ეს მოხდა 1245 ან 1249 წელს. მათი ფუნქციები გამიჯნულია, მაგრამ საკუთარი მისიის მნიშვნელობის უპირატესობის წარმოსაჩენად და დასაძველებლად ეს ოჯახები ხშირად იშველიებენ მათ ხელთ არსებულ თუ არარსებულ არგუმენტებს. შეგვიძლია გავეცნოთ ამ საგვარეულოთა დღევანდელი წარმომადგენლების პოზიციას მათივე მონათხრობის საფუძველზე.

• გუსტავ კლიმტის “ოქროს ადელის” არაჩვეულებრივი თავგადასავალი

ეს გახლავთ ისტორია, რომელშიც არის სიყვარული და სიძულვილი, ღალატი და შურისძიება, დევნა და მსხვერპლშეწირვა. ამ ისტორიას მორალი არ გააჩნია! ან რა მორალი უნდა ჰქონდეს ამბავს, რომელშიც მონაწილეობს გენიოსი გუსტავ კლიმტი, საბედისწერო ქალი ადელ ბლოხ-ბაუერი, 135 მილიონ დოლარად შეფასებული ტილო, ადოლფ ჰიტლერი, ჯორჯ ბუში-უმცროსი, აშშ-ის მთავრობა და ავსტრიელი ხალხი? ამბის “მთავარი გმირია” გუსტავ კლიმტის ტილო “ადელ ბლოხ-ბაუერის პორტრეტი” ან უბრალოდ - “ოქროს ადელი”.

ყველაფერი 1904 წელს დაიწყო. ფერდინანდ ბლოხ-ბაუერი მოკირწყლულ ტროტუარზე სეირნობდა. მას უკვე ყველაფერი გადაეწყვიტა! ევროპაში შაქრის უმსხვილესი მწარმოებელი ფერდინანდ ქუჩაში მისეირნობდა და გრძნობდა, როგორ ეზრდებოდა თავზე მდიდრული ატლასის ცილინდრის ქვეშ რქები. მთელი ქალაქი მისი ცოლისა და მხატვარ გუსტავ კლიმტის რომანს განიხილავდა. ფერდინანდს რამდენიმე ღამე არ ეძინა, სანამ არ მოიფიქრა, როგორ ეძია შური. იდეა ძილში მოუვიდა - ის კლიმტს ადელის პორტრეტს შეუკვეთავს. დაე, 100 ესკიზი გააკეთოს, სანამ გული არ აუცრუვდება. დაე, ხატოს ეს პორტრეტი რამდენიმე წელიწადს. დაინახოს ადელმა, თუ როგორ ქრება კლიმტის გრძნობა. განშორებასაც ვერ შეძლებენ. კონტრაქტი - სერიოზული საქმეა. მასში კი ჯარიმაა, რომელიც კონტრაქტის თანხას ათეულობით აღემატება. ფერდინანდი იოლად გააკოტრებს კლიმტს.

ფერდინანდმა ადელის პორტრეტის შეკვეთა გადაწყვიტა და სახელიც შეურჩია, “ადელ ბლოხ-ბაუერის პორტრეტი”. ხელისუფლებისგან განებივრებული კლიმტი ერთობ მოდური მხატვარი იყო. მეტიც, მისი ტილოები კაპიტალდაბანდების სარფიანი საშუალება გახლდათ.

• შპაიერი - უდიდესი რომანული ტაძარი მსოფლიოში

დიდი საიმპერიო ტაძარი რეინლანდ-პფალცის მხარის ქალაქ შპაიერში მსოფლიოს ყველაზე დიდი რომანული სტილის ტაძარია. გრანდიოზული სამნავიანი ბაზილიკა აგებისთანავე საუკეთესო რომანულ ნაგებობად და საუკეთესო არქიტექტურულ ძეგლად აღიარეს. მან უდიდესი გავლენა მოახდინა XI-XII საუკუნეების რომანული არქიტექტურის განვითარებაზე. ტაძარი თავიდანვე ითვლებოდა საიმპერიო ძალაუფლების სიმბოლოდ, რადგან აქ დაკრძალულია სამი დინასტიის (ფრანკონიული, ჰოჰენშტაუფენთა და ჰაბსბურგთა) იმპერატორები და მეფეები. შპაიერის დიდი საიმპერიო ტაძარი - ოფიციალურად ღვთისმშობლის მიძინებისა და წმინდა სტეფანეს ბაზილიკა, ააგო საღვთო რომის იმპერიის ფრანკონიული დინასტიის პირველმა სამმა იმპერატორმა - დაიწყო კონრად II-მ, განაგრძო მისმა ვაჟმა ჰენრიხ III-მ, ხოლო დაასრულა შვილიშვილმა ჰენრიხ IV-მ.

1025 წელს კონრად II-მ ბრძანა აეგოთ დასავლეთის ქრისტიანული ქვეყნების ყველაზე დიდი ეკლესია... მშენებლობა 1106 წელს დასრულდა. ტაძრის საერთო სიგრძეა 134 მ, საერთო სიგანე 43 მ, აღმოსავლეთ კოშკების სიმაღლე 71,2 მ. იმ დროისთვის ასეთი გიგანტური ტაძარი, რომელიც პატარა სოფელში იდგა, პროვოკაცია იყო პაპებისთვის - თითქოს იმპერატორი პრეტენზიას აცხადებდა არა მხოლოდ საერო, არამედ საეკლესიო ხელისუფლებაზე. კონრად II-ის მიერ შპაიერში აგებული შენობა განიხილებოდა “პრეტენზიად რომაულ იმპერიულ არქიტექტურაზე”. პაპებისა და იმპერატორების დავა იმით დასრულდა, რომ ჰენრიხ IV გარდაცვალებიდან მხოლოდ ხუთი წლის შემდეგ - 1111 წელს გასცა პაპმა შპაიერის აკლდამაში მისი დაკრძალვის ნებართვა.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მსოფლიოს უმაღლესი ნაგებობები. ჰამბურგის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია
• ხსოვნა. პროფესორი გოჩა ჯაფარიძე
• უახლესი ისტორია. როგორ ჩაიშალა ქართველთა ოთხ ერად დაქსაქსვის მცდელობანი მეოცე საუკუნის 20-30-იან წლებში / ქართველი ხალხის ეროვნული ერთობისა და თვითშეგნების დაცვისთვის ბრძოლის ისტორიიდან (1925-1975 წწ.)
• ხელოვნების ისტორიიდან. კოლხეთი და არგონავტიკა იტალიურ ხელოვნებაში
• ტრადიცია. კალანდა - ახალი წლის გამორჩეულად აღნიშვნა გურიაში
• ეთნოლოგია. კერძები აჭარიდან - ქართული სამზარეულოს სიმდიდრე
• პერსონა. სალომე ანდრონიკაშვილი - „ვერცხლის საუკუნის“ ლეგენდა (დასასრული)
• ქართული რეკლამის სათავეებთან. ძველი თეატრალური პროგრამები, როგორც ხელოვნების ნიმუშები
• მონარქები. საფრანგეთის მეფე ლუი XIV (გაგრძელება)
• სადაზვერვო თამაშები. რუსული კოლაბორაციონიზმი მეორე მსოფლიო ომის დროს