საინტერესო ფაქტები ბაგრატიონების შესახებ - როგორ შეიქმნა ერთიანი საქართველოს სამეფო

ვაგრძელებთ საუბარს მკვლევარ - სოსო ბიჭიკაშვილთან, რომელიც "ბაგრატოვანთა სახლის" ისტორიულ განყოფილებას ხელმძღვანელობს და სამეფო დინასტიის წარსულიდან არაერთ საინტერესო ინფორმაციას ფლობს. წინა ჯერზე შევეხეთ ვერსიას, რომელიც ბაგრატიონებისა და ქრისტეს ნათესაურ ძირებს ეხებოდა, ანუ მათ საერთო წარმომავლობას.

ასევე არსებობს სხვა ვერსიაც, რომლის მიხედვითაც, ბაგრატიონების გვარი მომდინარეობს სპერიდან (სამხრეთ-დასავლეთ საქართველო, დღეს თურქეთის შემადგენლობაში), საიდანაც ისინი ქართლში დამკვიდრდნენ, ხოლო მათი განშტოება - ბაგრატუნები სომხეთიდან, სადაც ისინი XI საუკუნემდე მეფობდნენ, ხოლო XIII საუკუნის 50-იან წლებამდე შეინარჩუნეს ნომინალურად მეფის ტიტული.

ბატონი სოსოს თქმით, ბაგრატიონთა გვარი ადრევე გამოჩნდა ამიერკავკასიის პოლიტიკურ არენაზე, რომლის შესახებ ქართულ-სომხურ გარემოში სხვადასხვა ლეგენდა და თქმულება შეიქმნა.

VIII-IX სს. მიჯნაზე ბაგრატიონთა დინასტიის მეთაურობით მიმდინარეობს ტაო-კლარჯეთის სამთავროს ჩამოყალიბების პროცესი. ეს ახალწარმოქმნილი პოლიტიკური ერთეული იმ პერიოდის საქართველოს ტერიტორიაზე ერთ-ერთი უძლიერესი გაერთანებაა, რომელიც საბოლოოდ ფაქტობრივად, ქართული მიწების გაერთიანებისთვის ბრძოლის მოთავედაც გამოდის.

ქართულ ისტორიულ წყაროთა ერთ ნაწილში დაცული ისტორიული ტრადიციით (სუმბატ დავითის ძე), ბაგრატიონთა გვარის დაწინაურება VI ს-ით თარიღდება, ხოლო მეორე ნაწილი (ჯუანშერი), ბაგრატიონთა ხელისუფლებაში მოსვლას VIII ს-ით ათარიღებს. ცნობილია, რომ ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა დინასტიის აღზევება VIII ს-ის ბოლოს მოხდა ამ დინასტიის ფუძემდებლის აშოტ I კურაპალატის დროს.

IX ს-ის ბოლოს ტაო-კლარჯეთის სამთავრო იმდენად გაძლიერდა, რომ მისი მმართველები 898 წლიდან - ქართველთა მეფის ტიტულს ატარებდნენ. IX-X სს-ში ტაო-კლარჯეთში უმაღლეს ხელისუფლებას ფლობდნენ აშოტ I კურაპალატის შუათანა ვაჟის - ბაგრატ I კურაპალატის მემკვიდრენი.

ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა გვარში ორი შტო გამოიყო: ტაოს, რომელსაც რეზიდენცია ბანაში (ან ოლთისში) ჰქონდა და კლარჯეთის შტო, რომლის რეზიდენცია არტანუჯში მდებარეობდა.

ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა მმართველობა ფეოდალური კოლეგიალობის პრინციპს ემყარებოდა, რომლის მიხედვითაც, ორივე შტოს წარმომადგენლები ქართველთა მეფის და კურაპალატის ხელმძღვანელობით, სამეფოს მართვაში მონაწილეობდნენ, თუმცა ძირითადად ტაოს შტოს წარმომადგენლებს შეიძლება "ქართველთა მეფის" ან "ქართველთა კურაპალატის" ტიტული რგებოდათ, რომელიც ბიზანტიის იმპერიასთან ურთიერთობის გარკვეულ ფორმას გულისხმობდა.

სწორედ ტაოს შტოს წარმომადგენელი იყო ბაგრატ III - გაერთიანებული საქართველოს პირველი მეფე. ქართველთა მეფისა და ქართველთა კურაპალატის გარდა, ბაგრატიონები ატარებდნენ ქართულ წოდებებს: ერისთავთ-ერისთავი, მამფალი, ერისთავი, ასევე ბიზანტიურ ტიტულებს: მაგისტროსი, ანტიპატოსპატრიკიოსი და სხვა.

X ს-ის II ნახევარში ტაო-კლარჯეთის სამეფო მნიშვნელოვანი და ძლიერი სახელმწიფო იყო. 975 წელს გამოჩენილმა პოლიტიკურმა მოღვაწემ და საქართველოს გაერთიანების ფუძემდებელმა დავით III კურაპალატმა თავისი შვილობილი - ბაგრატ III ჯერ ქართლის მმართველად, ხოლო შემდეგ 978 წელს, აფხაზეთის მეფედ გამოაცხადა. 1001 წელს ბაგრატ III (975-1014) კურაპალატი გახდა, ხოლო 1008 წელს, ქართველთა მეფე. ამ აქტით საფუძველი ჩაეყარა ერთიან სახელმწიფო მმართველობას, ამგვარად დაარსდა ერთიანი საქართველოს სამეფო.

ლალი ფაცია

AMBEBI.GE

იხილეთ ასევე: არიან თუ არა ბაგრატიონები ქრისტეს ნათესავები - რა წერია ქართულ და უცხოურ წყაროებში სამეფო გვარის ღვთიურ წარმომავლობაზე