მოგზაურობა წარსულში

ჟურნალისტი ალეკო ელისაშვილი თბილისზე ერთი უზომოდ შეყვარებული კაცია. "თბილისური ჰამქარიც" ამ გრძნობამ შეაქმნევინა. მართალია, ალეკო მისი გამგეობის თავმჯდომარე აღარ არის, მაგრამ ერთ-ერთი აქტივისტია. თბილისის ყველა კუთხე-კუნჭული სულ ფეხით აქვს შემოვლილი და ამით არც არასდროს იღლება...

მისი სურათების დათვალიერებისას, ერთ, ძალიან საინტერესო ფოტოს წავაწყდი - "ალეკო და არღანი", რომელზეც მითხრა, - ეს იოსებ გრიშაშვილის არღანი გახლავთო და ამ თემაზე ერთი თავისი ჩანახატიც მოაყოლა:

- არღანი ნამდვილად ძველთბილისურ-ნოსტალგიური ნივთია და ერთი შეხედვით, "ჰამქრელ" კაცს უნდა მომწონდეს, მაგრამ - არა და არა! მე უმეტესად, ძველი ტფილისური დუდუკის ტრფიალი გახლავართ. "ზარმაცთა მუსიკალურ ყურს" ალუბლის ხისგან გამოთლილი დუდუკის დარდიანი ჰანგი მირჩევნია, მაგრამ ერთი გამონაკლისი მაინც მაქვს, რომელიც ხარფუხშია, ძველი სეიდაბადის ერთი აღმართიანი ქუჩის თავზე, ორსართულიანი შენობის მეორე სართულზე, - ახალგარემონტებულ, ერთი შეხედვით, არაფრით გამორჩეულ სახლში. ამ სახლის ალაყაფის კარს რომ შეაღებ, ჯერ პატარა ძაღლი - ჯინა კეთილგანწყობილი ყეფით გეგებება, მერე - ჯადოსნური სახლის საოცარი მასპინძელი - ნოდარ გრიგორაშვილი (სახლის ძველი მფლობელის დისშვილი). მას გრძელი ხის კიბით XIX საუკუნის მიწურულისა და XX საუკუნის დასაწყისში აჰყავხარ...

გრძელი ხის კიბე "დროის მანქანაა", რომლის შექმნაზე ბევრს ოცნებობენ და ჯახირობენ. არადა, რად უნდა ჯახირი, "დროის მანქანა-კიბე" აქვეა, ხარფუხში, ალგეთის ქუჩის პირველ ნომერში. შუა კიბეზე მყოფს ჯერ სუნი გეგებება - წიგნებისა და სიძველეების სუნი, მძაფრი და გამორჩეული, ოფისების, ბანკების, სუპერმარკეტების, კაფეების, რესტორნების უკვე ჩვენში გამჯდარი სუნისაგან განსხვავებული და მომაჯადოებელი...

გრძელ კიბეს აივლი, სულს მოითქვამ, მიიხედ-მოიხედავ და უკვე თვალი და გონებაც წარსულში გადაინაცვლებს. ძველი თბილისის საოცარი ნივთებით სავსე სტენდები, "მანიაკური" ბიბლიოფილის შეგროვებული, არ დაგავიწყდეთ, პერსონალურად შეგროვებული (სულ 63 ათასი წიგნი). კარგად დაუკვირდით წიგნების რაოდენობას და მერე საკუთარ თავს ჰკითხეთ, - თვითონ რამდენი წიგნი გიყიდიათ - 100? 200? 1000?

მოკლედ, შეხედავთ შენობის ორ სართულზე, თაროებზე დახვავებულ ამ წიგნებს და ვიცი, ჩემსავით შეგრცხვებათ, - უბრალოდ, ეგ არის, რომ მე ამ სირცხვილს უკვე შევეგუე, ვინაიდან ხშირად ვარ იქ... კიდევ იცით, რას ნახავთ მუზეუმში? - ძველთბილისური ვნების საოცარ დასტურს - ამ ჯადოსნური სახლის მფლობელის ფავორიტი ქალების გამორჩეულად საყვარელი სხეულის ნაწილების ფოტოებს! ეროტიკა არ გეგონოთ, უბრალოდ, ზოგის ნიკაპია, ზოგის - თვალები, ზოგის - ცხვირი, თითები, წვივები (შემოსილი!..). ფოტოებიდან ამოჭრილ სხეულის ამ ნაწილებს უკან დაშიფრული მინაწერები აქვს, ლექსად დაშიფრული. ეს შიფრი, უკვე გარდაცვლილი ავტორის გარდა, მხოლოდ ნოდარ გრიგორაშვილმა იცის. ძალიან თუ სთხოვთ, ხმის დაწევით გეტყვით იმ ქალების ვინაობას!

ჯადოსნური სახლის მთავარი დარბაზის კუთხეში კიდევ ერთი საოცარი ნივთი დევს. კედელზე გაკრულია ფოტო (ნივთი და მისი ავტორი ერთად არიან გადაღებული). იმ ნივთს გამჭვირვალე ხუფს რომ გადახდით, ნახავთ გარედან რუსულად მიკრულ წარწერას - "ნეჩადა, ოდესსა"... ბატონი ნოდარი სახელურს მოგაწვდით, რომელსაც მას მიახრახნით და დაატრიალებთ. "არ შეგცივდეს, ბარაშკაჯან", "სულიკო", "ბაღდადური, "მარუსია ატრავილას" და კიდევ რამდენიმე. ეს სიმღერები ამ მუსიკალური ყუთის "პლეილისტია". ეს მუსიკალური ყუთი XIX საუკუნის ბოლოს ოდესაში ჩეხი ოსტატის - ნეჩადას სახელოსნოში დამზადდა, მერე ზღვით, ფოთის გავლით, ტფილისში ჩამოაღწია. ავლაბრელმა ოსტატებმა ქიტესოვებმა ოდესური "პლეილისტი" ზემოთ ჩამოთვლილი ტფილისური, მოდური სიმღერებით გადაუკეთეს და თბილისის ქუჩების ასახმიანებლად გამოუშვეს. კარგ მუსიკალურ ყუთს, რა თქმა უნდა, კარგი მსმენელი და გამგონე სჭირდებოდა და აბა, ვინ იქნებოდა მაშინდელ თბილისში იოსებ გრიშაშვილზე კარგი გამგონე?! ნეჩადას აწყობილმა და ქიტესოვების გადაკეთებულმა არღანმა, ლოგიკურად და სამართლიანად, ხარფუხში, იოსებ გრიშაშვილის სახლში დაიდო ბინა. ეს სახლი ახლა გრიშაშვილის სახლ-მუზეუმია, რომლის დირექტორი და ავან-ჩავანი მისი დისშვილი, ნოდარ გრიგორაშვილი გახლავთ. მე კი ერთი თბილისელი "ჰამქრელი" კაცი, დროდადრო ძველ თბილისში რამდენიმესაათიანი დამღლელ-დამქანცველი ექსკურსიის ბოლოს, აუცილებლად ავდივარ ექსკურსიის მონაწილეებთან ერთად და ღონემილეული, მაგრამ ძალიან კმაყოფილი, მონდომებით ვატრიალებ გრიშაშვილის ნაქონ არღნის სახელურს და სხვებთან ერთად, ყოველ ჯერზე, საოცარი კმაყოფილებით ვუსმენ ცოტა მიამიტურად ამღერებულ მუსიკალურ ყუთს. ეს სწორედ ის გამონაკლისი არღანია, რომელიც დუდუკს მირჩევნია, მაგრამ მხოლოდ ეს და არა სხვა!

ლალი ფაცია

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)