რატომ უნდა ვიკითხოთ წიგნები

ბევრისთვის შვებულებაში თავისუფალი დროის სასიამოვნოდ გასატარებლად საუკეთესო საშუალება წიგნის კითხვაა. მშობლების დიდი სურვილია, შვილებმა ლიტერატურა ადრეულ ასაკში შეიყვარონ. რა როლი უჭირავს წიგნს დღევანდელ საზოგადოებაში? რატომ უნდა ვიკითხოთ წიგნები და როგორ შევაყვაროთ ბავშვებს ლიტერატურა? ამ კითხვებს "ლიტერატურული პალიტრის" რედაქტორი ზაალ ჩხეიძე პასუხობს.

გამოგზავნილი კითხვები

ლალი:

რომელი ავტორების და ჟანრის ლიტერატურა მივაწოდოთ ბავშვებს თავდაპირველად, რომ კითხვა შეუყვარდეთ?

-ის, რომ ბავშვს წიგნის კითხვა შეუყვარდეს მთავარ როლს თამაშობს მისი ოჯახი და გარემო. კვლევებმა საქართველოშიც და საზღვარგარეთაც ერთმნიშვნელოვნად აჩვენა, რომ იმ ბავშვების უმრავლესობა, რომლებიც იზრდებიან წიგნიერ გარემოში, მუდმივად ხედავენ წიგნებს თავიანთ ან თუნდაც მშობლების ოთახში, ხშირად ინტერესდებიან ხოლმე წიგნით. ამ კუთხით ძალიან მნიშვნელოვანია ოჯახის ფინანსური მდგომარეობა და ის სოციალური გარემო, რომელშიც ბავშვი ცხოვრობს.

12-14 წლამდე ბავშვებისთვის მთავარი საკითხავი ლიტერატურა არის სათავგადასავლო, ფანტასტიკური ჟანრის, რადგან ამ ასაკში განსაკუთრებით აქტიურდება ბავშვის გონება და მას არ აკმაყოფილებს მხოლოდ ის რეალობა, რომელშიც ცხოვრობს. შესაბამისად, რაც უფრო მეტად დაუჯერებელი, საინტერესო და მძაფრსიუჟეტიანი იქნება ტექსტი და ბავშვი თვითინდენტიფიკაციას გააკეთებს და დროებით გადასახლდება იმ სამყაროში, მით უფრო უკეთესია და იოლია მისი დაინტერესება.

მაინ რიდი, ჯეკ ლონდონი და ალექსანდრე დიუმა - ესენი, ის მწერლები არიან რომელთაგანაც შეიძლება ბავშვმა დაიწყოს წიგნის კითხვა, შეუყვარდეს ლიტერატურა და ა.შ. რა თქმა უნდა, დღეს ძალიან მნიშვნელოვანი წიგნია ,,ჰარი პოტერი", რომელიც აუცილებლად უნდა წაიკითხოს ბავშვმა. ყველა თაობას აქვს თავისი საბავშვო წიგნები. ,,ჰარი პოტერი" კი, როგორც ჩანს, თანამედროვე მოთხოვნებს პასუხობს. თუმცა ამ კითხვაზე კონკრეტული პასუხი არ არსებობს, ეს მნიშვნელოვნად დამოკიდებულია ბავშვის ხასიათსა და ბუნებაზე, ბიჭია თუ გოგოა და სხვა.

თინათინი:

რა ჟანრის ლიტერატურას კითხულობენ ყველაზე მეტად, რომელია დღეს ყველაზე პოპულარული?

-თუ გაყიდვების თვალასაზრისით ვიმსჯელებთ, ყველაზე პოპულარული არის საბავშვო ლიტერატურა და კულინარიული წიგნები. რაც შეეხება მხატვრულ ლიტერატურას, ამ შემთხვევაში გააჩნია სოციალურ წრეს. დღეს ძირითადად წიგნის პოპულარიზაციას განსაზღვრავს პირველ რიგში, სატელევიზიო რეკლამა და ავტორის სახელის ცნობადობა. ე.წ. კლასიკაც ჩვენს მყიდველუნარიან მოსახლეობაში საკმაო პოპულარობით სარგებლობს.

მაგალითად, "ბიბლუსის" მაღაზიათა ქსელის ძირითადი მომხმარებელი გახლავთ 16-30 წლის ადამიანები. ლიტერატურით, რომელიც "ბიბლუსის" ბესთსელერებშია შესული სწორედ ამ ასაკის ადამიანები ინტერესდებიან. ეს არის ,,თამაში ჭვავის ყანაში", ტურაშვილის რომანი და ა.შ. სხვადასხვა წიგნების მაღაზიაში ამ მხრივ განსხვავებული სიტუაციაა.

დეა:

არის თუ არა მოთხოვნა ძველ ქართულ ლიტერატურაზე?

-ბაზარზე ამის მოთხოვნა არ დგას. თუ რამე სპეციალური დიდი და მასშტაბური პროექტი არ განხორციელდა, არც იქნება კიდევ ძალიან დიდი ხანი. თანამედროვე ქართული სკოლა, ისევე როგორც უმაღლესი სასწავლებლები, ვგულისხმობ ჰუმანიტარულ განყოფილებებს, ვერ უზრუნველყოფენ საკუთარ მოსწავლეებსა და სტუდენტებში ლიტერატურულ სიყვარულს.

გიორგი:

რატომ უნდა ვიკითხოთ წიგნები?

-არ უნდა იკითხოთ წიგნები! ერთმნიშვნელოვნად დადგენილია, რომ წიგნის კითხვა გახლავთ ერთგვარი ავადმყოფობა და სრულიად სპეციფიური ნიჭი, რომელიც ზოგ ადამიანს აქვს და ზოგს არა. შესაბამისად წიგნის კითხვის არანაირი აუცილებლობა არ არის. თუმცა წიგნის კითხვაში, მე პირველ რიგში ვგულისხმობ ე.წ. მხატვრულ ლიტერატურას. პროფესიულ ლიტერატურას თუ არ წაიკითხვას ადამიანი, ის კარიერაში შორს ვერ წავა.

2) გვაინტერსებს თქვენი აზრი ელექტრონულ წიგნებთან დაკავშირებით.

-დადგენილი ამბავია, რომ ძალიან მალე ბაზარს დაიპყრობს ელექტრონული წიგნი. გამომდინარე მისი ფასიდან, გამომდინარე იქიდან რომ ის გაცილებით უფრო მოსახერხებელია მკითხველისთვის მთელ რიგ სიტუაციებში, ამასთან ავტორისთვისაც ძალიან მოსახერხებელია, რადგან ნებისმიერ ჩვენგანს შეგვიძლია შევქმნათ ელექტრონული წიგნები, ყოველგვარი საგამომცემლო თანხმობისა და ზედმეტი დანახარჯების გარეშე და შემდეგ გავავრცელოთ.

ელექტრონული წიგნისგან აუცილებლად უნდა განვასხვაოთ ლიტერატურა, რომელიც ელექტრონულ ფორმატშია მოცემული. ეს არის ფანტასტიურად კარგი რამ, როდესაც სულ რაღაც 10 წუთში ნებისმიერი ნაწარმოები შეგიძლია მოძებნო ინტერნეტ სივრცეში. წასაკითხად მე ყოველთვის ვარჩევ ფურცელზე დაბეჭდილ წიგნს. საკმაოდ ძვირი სიამოვნებაც გახლავთ ეს ხშირ შემთხვევაში. ჩემი პროფესიიდან გამომდინარე არამხოლოდ საქართველოში მიწევს წიგნების შეძენა, არამედ ბუკინისტურ მაღაზიებში პირველ გამოცემებსაც, შეძლებისდაგვარად ვაგროვებ ხოლმე.

თამარი:

რა ასაკში დაიწყეთ წიგნების კითხვა და რომელი იყო  პირველი წიგნი.

-პირველი მხატვრული ლიტერატურა, რომელმაც ჩემზე ყველაზე მძაფრი შთაბეჭდილება მოახდინა იყო ალექსანდრე დიუმას ,,სამი მუშკეტერი", სხვათაშორის არც ისე პატარა ასაკში. მას შემდეგ მე ვარ ლიტერატურით დაავადებული. პირველი წიგნი ზუსტად არ მახსოვს, მაგრამ ალბათ იყო ქართული ხალხური ზღაპრები.

სალომე:

დაგვისახელთ ხუთი წიგნი (მნიშვნელობა არ აქვს კლასიკოსები, ახალი ლიტერატურა), რომელიც შეიძლება შვებულების დროს წავიკითხოთ?

-რადგან კითხვის ავტორი ქალია და დარწმუნებული ვარ, არც ისე დიდი ასაკის, ვურჩევ წაიკითხოს ამელი ნოტომის "ლურჯწვერა", ფრანსუაზ საგანის ,,მფარველი ანგელოზი", უელბეკის რომანი ,,ალატრისტე", რემარკის ,,სამი მეგობარი" ან ,,დასავლეთის ფრონტი უცვლელია" და მეხუთე იყოს ლორან გოდეს ,,კორტების მზე - ეს არის არაჩვეულებრივი რომანი, რომელიც სამწუხაროდ ბოლო 1-2 წელია თბილისში არასად იშოვება.

2) გარდა იმისა, რომ გიცნობთ, როგორც ძალიან კარგ ლიტერატორს, გთხოვთ ცოტა რამ გვიამბოთ თქვენზე.

–გარდა იმისა, რომ ვარ ლიტერატორი, ვარ მასწავლებელი, ლექტორი, მთარგმნელი, პოეტი, ჟურნალის მთავარი რედაქტორი და ბიბლიოთეკის დირექტორი.

თენგო:

დაგვისახელთ წიგნები, რომელიც ყველა ასაკის ადამიანმა უნდა წაიკითხოს?

–ასეთი წიგნები არ არსებობს. ნებისმიერი ჩვენგანისთვის არის მხოლოდ საყვარელი და არც ისე საყვარელი წიგნები. კონკრეტული წიგნების ჩამოთვლა, ამ კუთხით ძალიან შორს წაგვიყვანს. ამისთვის ჩვენს ჟურნალში ,,ლიტერატურული პალიტრა", გვაქვს სპეციალური რუბრიკა, სადაც ყოვეთვიურად 4 წიგნს, რომელიც ჩვენი აზრით ყველამ უნდა წაიკითხოს, ჩვენს მკითხველს ვაცნობთ ხოლმე მცირე ანოტაციებითა და ესეებით.

2 )რატომ არიან ხელოვანი ხალხი უცნაური ხასიათით გამორჩეულები. რა თავისებურა ახასიათებთ ხელოვან ადამიანებს (მწერლებს, პოეტებს)

–პირველ რიგში იმიტომ, რომ არ არსებობს ალბათ ქვეყანაზე ნორმალური ადამიანი, რომელიც ხელოვანია. ,,ნორმალურში", ვგულისხმობ ამ სიტყვის კლასიკურ გაგებას. ეს ადამიანები, როგორც წესი გამოირჩევიან ხოლმე შედარებით რბილი ბუნებით და ნებისმიერი მოვლენა, რომელიც დაბადების შემდეგ მომხდარა მათ ცხოვრებაში მათზე გაცილებით უფრო დიდ შთაბეჭდილებას და გავლენას ახდენს, ვიდრე სხვა ნებისმიერ ადამიანზე. ამასთან, ამ ადამიანებმა თვითგამოხატვისთვის აირჩიეს, ხატვა, მწერლობა, მუსიკა და ა.შ. , რაც დამატებით სტრესია მათთვის. ეს ყველაფერი დაკავშირებულია, ამბიციებთან, განცდებთან და სულიერ კატასტროფებთან. თუ კითხვის დამსმელი მაინცდამაინც მეგობრობას აპირებს ამ ადამიანებთან, ცოტა რთული იქნება და მე ვურჩევდი თავი შეეკავებინა და სხვა წრეებში ეძებნა მეგობრები. თუმცა თუ ე.წ. სულიერ ნათესაობას გრძნობს ამ საქმეში ჩართული ადამიანების მიმართ, მაშინ რა გაეწყობა.

ნინო სვიმონიშვილი:

მყავს მეორე კლასელი გოგონა კითხვა არ უჭირს უბრალოდ ცოტა ეზარება და მაინტერესებს რა ლიტერატურა მივაწოდო ამ ასაკის ბავშვს, რომ სახალისოდ წაიკითხოს და არ მობეზრდეს?

–მეორე კლასელმა გოგონამ, აუცილებლად ასტრიდ ლინდგრენი წაიკითხოს. ,,პეპი გრძელი წინდა", ,,კარლსონი", ,,კალე ბლუმკვისტის თავგადასავალი" - ეს არის საბავშვო ლიტერატურა, რომელიც არასდროს კარგავს აქტუალობას და მთელს მსოფლიოში ყოველთვის ძალიან პოპულარულია. რაც შეეხება ქართულ ლიტერატურას, შეიძლება სულაკაური წაიკითხოს ან სხვა ნაწარმოები, რომელიც მის ასაკობრივ მოთხოვნებს აკმაყოფილებს. იქნება ეს ჯანი როდარის ზღაპრები, თუ ,,პინოქიოს თავგადასავალი" - ეს მხოლოდ ამ გოგონასი და მისი მშობლების გადასაწყვეტია. თუმცა აუცილებელია, რომ ყველა წიგნი ამ ბავშვისთვის იყოს თავგადასავალი. თუ ბავშვი წიგნთან თვითიდენტიფიკაციას ვერ მოახდენს, მის წაკითხვას მეორეკლასელი ბავშვისთვის არავითრი აზრი არ აქვს, არც მეოთხე კლასელისთვის და არც მეათეკლასელისთვის.

თორნიკე:

მე მაგალითად ბევრი ფილმი მაქვს ნანახი და ძალიან მომწონს, მაგრამ წიგნი არ წამიკითხავს. ზოგიერთ ფილმთან დაკავშირებით მეგობრებს უთქვამთ, წიგნი უფრო მაგარიაო.  ამასთან დაკავშირებით რას იტყვით? ალბათ გვეტყვით, რომ წიგნი უპირველეს ყოვლისა!

–ტექსტებში, რომლებშიც უფრო მეტად აქცენტი გაკეთებულია მოქმედებაზე, მოგზაურობაზე, გამოხატვაზე, სირბილზე, ყირაზე დგომაზე, ვინმეს მოკვლაზე და ა.შ. - ამ ტიპის ლიტერატურა, გაცილებით მარტივად გადასაღებია. რაც შეეხება სხვა ტიპის ლიტერატურას, ეს უფრო რთული გადასაღებია. იმიტომაა, რომ ,,დიდოსტატის მარჯვენა" და ,,დათა თუთაშხია" წიგნები ჯობია ფილმებს ბევრად. მაგალითად ,,სამოსელი პირველი" რომ გადაიღოს ვინმემ, ეს იქნება რეჟისორისთვის ფანტასტიური გამოწვევა, მაგრამ წინასწარ შეგვიძლია ვიყოთ დარწმუნებულები რომ წიგნი აჯობებს ფილმს, რადგან ნაწარმოებში გამოსახვის ხერხები სრულიად განსხვავებულია. თუმცა მაგალითად, კენ კიზის გენიალური რომანის ,,ვიღაცამ გუგულის ბუდეს გადაუფრინა" შემთხვევაში, ადამიანის გემოვნების გადასაწყვეტია წიგნი ჯობია თუ ფილმი. არის ბედნიერი გამონაკლისებიც, მაგალითად ,,ლედი ჩატერლეის საყვარელი"; კინოკრიტიკოსები ალბათ არ დამეთანხმებიან, მაგრამ ადამიანისთვის ფილმადაც ისეთივე სასიამოვნო და შთამბეჭდავი სანახავი შეიძლება იყოს როგორც წიგნი.

იხილეთ ვიდეო