პრო­ფე­სით იუ­რისტ მინ­დია უგ­რე­ხე­ლი­ძეს, რო­გორც თა­ვად ამ­ბობს, ერთხელ ჟურ­ნა­ლის­ტო­ბაც და­აბ­რა­ლეს. რო­დე­საც გა­ზეთ "კო­მუ­ნის­ტის" რე­დაქ­ტო­რის თა­ნამ­დე­ბო­ბა ჩა­ა­ბა­რეს, პირ­ვე­ლი, რაც გა­ა­კე­თა, გა­ზეთს სა­ხე­ლი შე­უც­ვა­ლა და "ახა­ლი სა­ქარ­თვე­ლო" და­არ­ქვა. მერე გა­ზე­თის ლო­ზუნ­გი "პრო­ლე­ტა­რე­ბო, ყვე­ლა ქვეყ­ნი­სა შე­ერ­თდით", "ჩვენ უნდა ჩვე­ნი ვშვათ მყო­ო­ფა­დით" შეც­ვა­ლა. ჟურ­ნა­ლის­ტი­კა­ში დიდ­ხანს არ დარ­ჩე­ნი­ლა. მალე თა­ვის საქ­მი­ა­ნო­ბას და­უბ­რუნ­და და ქარ­თუ­ლი სა­მარ­თლის ის­ტო­რი­ა­ში ბევ­რი მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ცვლი­ლე­ბა შე­ი­ტა­ნა.

რა­ტომ ეძახ­დნენ ბავ­შვო­ბა­ში ჩერ­ჩილს

- ალ­ბომ­ში პირ­ვე­ლი მშობ­ლე­ბის ფოტო მაქვს. დედა პირ­ვე­ლი ქი­მი­კოს-ინ­ჟი­ნე­რი ქალი იყო, რო­მე­ლიც ქუ­თა­ის­ში მუ­შა­ობ­და. ძა­ლი­ან კარ­გი სპე­ცი­ა­ლის­ტი გახ­ლდათ. დე­დას ძა­ლი­ან ცნო­ბი­ლი ბიძა ჰყავ­და. პე­ტერ­ბურ­გში სა­ა­ვი­ა­ციო ქარ­ხნის დი­რექ­ტო­რი იყო. ის გა­უ­ძღვა დე­დის გა­ნათ­ლე­ბას და შე­სა­ნიშ­ნა­ვი შან­სი მის­ცა, ლე­ნინ­გრად­ში ეს­წავ­ლა. სა­ქარ­თვე­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ მა­ღა­ლი თა­ნამ­დე­ბო­ბის მი­ღე­ბა­ში მხო­ლოდ იმან შე­უ­შა­ლა ხელი, რომ კო­მუ­ნის­ტუ­რი პარ­ტი­ის წევ­რი არ იყო. მამა გა­ნათ­ლე­ბით იუ­რის­ტი გახ­ლდათ. მოს­კოვ­შიც მო­უ­წია კრი­ლოვ­თან ერ­თად სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მარ­თალ­ზე მუ­შა­ო­ბამ, მაგ­რამ იმის გამო, რომ მისი ძმა სა­ქარ­თვე­ლო­დან გაქ­ცე­უ­ლი იუნ­კე­რი იყო, ჩვე­ნი ოჯა­ხი გაძ­ლი­ე­რე­ბუ­ლი მეთ­ვალ­ყუ­რე­ო­ბის ქვეშ გახ­ლდათ. მამა სა­ხელ­მწი­ფო სამ­სა­ხურს გა­ნე­რი­და და თა­ვი­სუ­ფა­ლი ად­ვო­კა­ტი იყო, ცნო­ბი­ლი ქარ­თვე­ლი ად­ვო­კა­ტე­ბის ხუ­თე­ულ­ში შე­დი­ო­და. ასე­თი იყო ჩემი მშობ­ლე­ბის ოჯა­ხი, ისი­ნი ქუ­თა­ის­ში ცხოვ­რობ­დნენ და ცდი­ლობ­დნენ ჩემ­თვის სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბის გან­ცდა ჩა­ე­ნერ­გათ.

- გყავთ დედ­მა­მიშ­ვი­ლი?

- ორი და მყავს, აქე­დან ერთი გარ­დაც­ვლი­ლია. მე­ო­რე და, სევ­დია უგ­რე­ხე­ლი­ძე, გა­ნათ­ლე­ბით მუ­სი­კათმცოდ­ნეა და მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გა­და­წყვი­ტა, რომ და­მა­ტე­ბით იუ­რი­დი­უ­ლი გა­ნათ­ლე­ბაც მი­ე­ღო. ამ­ჟა­მად, მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, ძა­ლი­ან პო­პუ­ლა­რუ­ლი ქალი გახ­და. მხარ­ში და­უდ­გა "ნა­ცი­ო­ნა­ლურ მოძ­რა­ო­ბას". პო­ლი­ტი­კურ ნი­ა­დაგ­ზე ჩემ­თან უკვე ძა­ლი­ან დიდი ხა­ნია, გა­წყვე­ტი­ლი აქვს ურ­თი­ერ­თო­ბა.

- ინ­ტერ­ვი­უს და­წყე­ბამ­დე მი­თხა­რით, რომ დას­თან წლე­ბია არ ურ­თი­ერ­თობთ. ასე მხო­ლოდ პო­ლი­ტი­კუ­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის გამო მოხ­და?

- დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლი არ ვარ, რომ თა­ვი­დან­ვე ჩვე­ნი ურ­თი­ერ­თო­ბის გა­ფუ­ჭე­ბა პო­ლი­ტი­კუ­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის გამო მოხ­და.

- შე­გიძ­ლი­ათ, უფრო გუ­ლახ­დი­ლად გვი­თხართ ამის შე­სა­ხებ?

- მან აგ­რე­სია გა­მო­ავ­ლი­ნა ოჯა­ხის და ჩემი გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბე­ბის მი­მართ. ცხა­დია, რომ მე ამას ვერ მი­ვი­ღებ­დი და მა­შინ, რო­დე­საც ნა­თე­სა­ვებ­მა და მე­გობ­რებ­მა გა­ამ­ტყუ­ნეს, ერ­თა­დერ­თი ის დარ­ჩე­ნო­და, რომ ჩვე­ნი უთან­ხმო­ე­ბა პო­ლი­ტი­კურ ჩარ­ჩო­ში ჩა­ეს­ვა. მაგ­რამ არ მგო­ნია, ეს დიდი წარ­მა­ტე­ბით გა­ე­კე­თე­ბი­ნა და ცო­ცხე­ბის იდე­ო­ლო­გებ­თან იდე­უ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბა ან კავ­ში­რი კარ­გი სა­ხე­ლის მომ­ტა­ნი იყოს მის­თვის.

- ისიც მი­თხა­რით, ჩემი და გიგი უგუ­ლა­ვას პო­ლი­ტი­კურ გვამ­ში აღ­მოჩ­ნდაო.

- მარ­ტო გიგი უგუ­ლა­ვას პო­ლი­ტი­კურ გვამ­ში რომ აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ყო, რა უჭირ­და, მაგ­რამ ყვე­ლა, ვინც მათ­თან თა­ნამ­შრომ­ლობს და მათი თა­ნა­მო­აზ­რეა, თი­თო­ე­უ­ლი მათ­გა­ნის პო­ლი­ტი­კურ გვამ­ში იმ­ყო­ფე­ბა. ეს მარ­ტო ჩემს დას კი არა, ყვე­ლა ნა­ცი­ო­ნა­ლის გვერ­დში მდგომს ეხე­ბა და ამას სი­ნა­ნუ­ლით ვამ­ბობ და არა­ვი­თარ შემ­თხვე­ვა­ში ნიშ­ნის მო­გე­ბით.

- დას­თან გი­სა­უბ­რი­ათ ამ თე­მა­ზე?

- ჩვენ ძა­ლი­ან დიდი ხა­ნია, 25-30 წელი იქ­ნე­ბა, არ ვე­ლა­პა­რა­კე­ბით ერ­თმა­ნეთს. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ თა­ვის დრო­ზე ძა­ლი­ან დიდი სა­სო­ე­ბით ვზრდი­დი, ცუდი პე­და­გო­გი გა­მოვ­დე­ქი.

- დედ­მა­მიშ­ვი­ლებ­ში ყვე­ლა­ზე უფ­რო­სი თქვენ ხართ?

- უფ­რო­სი და გვყავ­და - ნიბ­ლია უგ­რე­ხე­ლი­ძე, რო­მე­ლიც, სამ­წუ­ხა­როდ, გარ­დაც­ვლი­ლია.

- ნიბ­ლია, მინ­დია და სევ­დია, სა­ინ­ტე­რე­სო სა­ხე­ლე­ბი აურ­ჩე­ვი­ათ მშობ­ლებს.

- უფ­როს დას ჩი­ტის სა­ხე­ლი ერ­ქვა, მაგ­რამ ჩიტს არ ჰგავ­და. ჩემი სა­ხე­ლი ძა­ლი­ან მომ­წონს. თუმ­ცა ჩემი ნათ­ლო­ბის სა­ხე­ლი არის გი­ორ­გი. მღვდელ­მა ჩემი სა­ხე­ლით არ მომ­ნათ­ლა, იმი­ტომ, რომ მინ­დია წარ­მა­თუ­ლი სა­ხე­ლია. ჩემი ნათ­ლია იყო მიტრო­ფა­ნე ლა­ღი­ძის ქა­ლიშ­ვი­ლი თი­ნი­კო.

- ბავ­შვო­ბის ფო­ტო­ზე რამ­დე­ნი წლის იქ­ნე­ბით?

- და­ახ­ლო­ე­ბით სამი წლის.

- მი­თხა­რით, რომ ამ პე­რი­ოდ­ში მეტ­სა­ხე­ლი გქონ­დათ...

- მა­მა­ჩე­მის ერთი მე­გო­ბა­რი ჩერ­ჩილს მე­ძახ­და. ამ­ბობ­და, რომ გა­რეგ­ნუ­ლად ვგავ­დი.

- სკო­ლა­ში რო­გორ სწავ­ლობ­დით?

- სკო­ლა ოქ­როს მე­დალ­ზე და­ვამ­თავ­რე. ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი წარ­მა­ტე­ბე­ბი მქონ­და და ოლიმ­პი­ა­დებ­ში ვი­მარ­ჯვებ­დი.

- რო­მელ სკო­ლა­ში სწავ­ლობ­დით?

- ქუ­თა­ი­სის პირ­ვე­ლი გიმ­ნა­ზია და­ვამ­თავ­რე, რო­მე­ლიც ყო­ფი­ლი კლა­სი­კუ­რი გიმ­ნა­ზია იყო, სა­დაც სწავ­ლობ­დნენ ვლა­დი­მერ მა­ი­ა­კოვ­სკი, აკა­კი წე­რე­თე­ლი, ექ­ვთი­მე თა­ყა­იშ­ვი­ლი. წმინ­და­ნის ნაჯ­დომ მერ­ხზე რომ დაჯ­დე­ბი, არ მო­გე­ცხე­ბა რამე? შე­იძ­ლე­ბა, წმინ­და­ნი ვერ გახ­დე, მაგ­რამ ხომ შე­ეც­დე­ბი მა­ინც, რომ კარ­გი იყო.

- მომ­დევ­ნო ფოტო რო­მელ კლას­ში გაქვთ გა­და­ღე­ბუ­ლი?

- ალ­ბათ მე­ცხრე კლას­ში ვიქ­ნე­ბო­დი. მახ­სოვს, ქუ­ჩა­ში მე, დედა და მამა მივ­სე­ირ­ნობ­დით. ახ­ლან­დელ თა­მარ მე­ფის ქუ­ჩა­ზე სამ­ხედ­რო მა­ღა­ზია იყო. იმ მა­ღა­ზი­ა­ში ძა­ლი­ან ლა­მა­ზი, შე­ში­ნე­ბუ­ლი თაგ­ვის­ფე­რი კოს­ტი­უ­მი იყი­დე­ბო­და. ჩა­ვიც­ვი, ზუს­ტად მო­მერ­გო და ფოტო გა­და­ვი­ღე.

რა ის­წავ­ლა მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვი­ლის დიდი ბე­ბი­ის­გან

- თქვენს მას­წავ­ლე­ბელ­ზე მინ­და, მი­ამ­ბოთ, რო­მე­ლიც მომ­დევ­ნო ფო­ტო­ზეა.

- ესაა თი­ნა­თინ წე­რე­თე­ლი. ის დი­დე­ბუ­ლი გვა­რის წარ­მო­მად­გე­ნე­ლია.

- თინა წე­რე­თე­ლი რას გას­წავ­ლი­დათ?

- თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი იყო და იმავდრო­უ­ლად ჩვე­ნი აკა­დე­მი­ის წევრ-კო­რეს­პონ­დენ­ტი სა­მარ­თლის დარ­გში. მას მთე­ლი მსოფ­ლიო იც­ნობ­და. ისე­თი პრობ­ლე­მე­ბი ჰქონ­და ნაკ­ვლე­ვი, რო­მელ­თა გა­მოკ­ვლე­ვა­საც ფი­ლო­სო­ფო­სე­ბიც ვერ შეჰ­ბე­დავ­დნენ. მა­გა­ლი­თად, მი­ზე­ზობ­რივ პრობ­ლე­მებ­ზე აქვს ნარ­კვე­ვე­ბი, რო­მელ­საც რუ­სეთ­შიც არ მო­ე­ძებ­ნე­ბა წი­ნა­მორ­ბე­დი. არა­და, რუ­სეთს ამ დარ­გში დიდი ის­ტო­რია აქვს. თინა წე­რე­თე­ლი ცნო­ბი­ლი მეც­ნი­ე­რი და მკვლე­ვა­რი იყო, რო­მელ­მაც ქარ­თუ­ლი სის­ხლის სა­მარ­თლის სკო­ლა შექ­მნა. მან არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი ხალ­ხი გა­ზარ­და.

- რო­გორ გახ­სენ­დე­ბათ მისი ლექ­ცი­ე­ბი?

- რო­გორც დიდი აკა­დე­მია. მის ბა­გე­თა­გან იმ­დე­ნი სიბ­რძნე და იმ­დე­ნი სა­ინ­ტე­რე­სო რამ იღ­ვრე­ბო­და, რომ ძა­ლა­უ­ნე­ბუ­რად მის ტყვე­ო­ბა­ში ექ­ცე­ო­დი. თუ მო­მა­ვა­ლი პრო­ფე­სია გა­ინ­ტე­რე­სებ­და, მის ნათ­ქვამს ერთი წა­მი­თაც ვერ მოს­წყვეტ­დი ყურს. ისეთ რთულ ლა­ბი­რინ­თებ­ში და­გა­ტა­რებ­და აზ­როვ­ნე­ბი­სას, რომ ერთი წუ­თი­თაც არ ამო­გა­სუნ­თქებ­და. სულ და­ძა­ბუ­ლი იყა­ვი. სა­მა­გი­ე­როდ შე­დე­გად იმას იღებ­დი, რომ კარ­გი სპე­ცი­ა­ლის­ტი გა­მო­დი­ო­დი.

- თინა წე­რე­თე­ლი, რო­გორ ვიცი, მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვი­ლის დიდი ბე­ბია იყო.

- მი­შას ბე­ბი­ის, მზი­ას მამა ნი­კუ­შა და თინა წე­რე­თე­ლი ბი­ძაშ­ვი­ლე­ბი იყ­ვნენ.

- მგო­ნი, პრე­ზი­დენ­ტი ჰგავს გა­რეგ­ნუ­ლად.

- შე­იძ­ლე­ბა, გა­რეგ­ნუ­ლი მსგავ­სე­ბა არის, მაგ­რამ მე მი­ჭირს ეს და­ვი­ნა­ხო. ალ­ბათ იმის გამო, რომ ძა­ლი­ან გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი ნა­ტუ­რის ადა­მი­ა­ნე­ბი არი­ან.

- იუ­რის­ტო­ბა მა­მის გავ­ლე­ნით აირ­ჩი­ეთ?

- ბევ­რჯერ მი­ფიქ­რია ამ სა­კი­თხზე. ალ­ბათ მა­მა­ჩე­მის გავ­ლე­ნაც იყო, მაგ­რამ ძა­ლი­ან დიდი როლი ჩემი პრო­ფე­სი­ის არ­ჩე­ვა­ში სკო­ლამ შე­ას­რუ­ლა. შე­სა­ნიშ­ნა­ვი პე­და­გო­გე­ბი გვყავ­და, რომ­ლე­ბიც იმ გა­უ­კუღ­მარ­თე­ბულ დრო­ში, როცა ბევ­რი უსა­მარ­თლო­ბა ხდე­ბო­და, ცდი­ლობ­დნენ, რომ სა­მარ­თა­ლი გა­ეს­წო­რე­ბი­ნათ.

- უმაღ­ლეს­შიც წარ­მა­ტე­ბუ­ლი იყა­ვით?

- ყვე­ლა სა­განს "უპ­რა­გო­ნოდ" მი­ჯრით არ ვსწავ­ლობ­დი. ამ მხრივ ძა­ლი­ან უც­ნა­უ­რი კაცი აღ­მოვ­ჩნდი. მა­გა­ლი­თად, პარ­ტი­ის ის­ტო­რი­ა­ში, რო­მე­ლიც ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვი სა­გა­ნია, სამ­ზე მა­ღა­ლი ნი­შა­ნი არ მი­მი­ღია. სო­ცი­ა­ლიზ­მის პო­ლი­ტე­კო­ნო­მი­ა­ში ცუდი ნი­შა­ნი მყავ­და, მაგ­რამ კა­პი­ტა­ლიზ­მის პო­ლი­ტე­კო­ნო­მი­ას კარ­გად ვსწავ­ლობ­დი. უმაღ­ლე­სი სას­წავ­ლე­ბე­ლი არ და­მიმ­თავ­რე­ბია წარ­ჩი­ნე­ბის დიპ­ლო­მით. რაც არ მინ­დო­და, არ ვსწავ­ლობ­დი.

- მომ­დევ­ნო ფო­ტო­ზე გვი­ამ­ბეთ...

- სიმ­პო­ზი­უმ­ზე პირ­ვე­ლად მოვ­ხვდი. მა­ნამ­დე უცხო­ეთ­ში არ მიშ­ვებ­დნენ, რად­გან სულ მთავ­რო­ბის მეთ­ვალ­ყუ­რე­ო­ბის ქვეშ ვი­ყა­ვი. რო­გორც გი­თხა­რით, ჩემი მა­მის ძმა, ვი­ტა­ლი უგ­რე­ხე­ლი­ძე, იუნ­კერ­თა სას­წავ­ლებ­ლის მოს­წავ­ლე იყო, რო­დე­საც თოფი აიღო ხელ­ში და წი­თე­ლი არ­მი­ის სა­ქარ­თვე­ლო­ში შე­მოს­ვლას წინ აღუდ­გა. ემიგ­რა­ცი­ა­ში სხვა ქარ­თვე­ლებ­თან ერ­თად წა­ვი­და. მა­შინ 20 წლის ბიჭი იყო. ბი­ძა­ჩე­მი ლონ­დონ­ში ცხოვ­რობ­და. წე­რი­ლებს გვწერ­და, სა­დაც რუ­სებს აუ­გად იხ­სე­ნი­ებ­და, რად­გან ფიქ­რობ­და, რომ რუ­სე­ბი ჩვე­ნი მტრე­ბი და დამ­პყრობ­ლე­ბი იყ­ვნენ. ამის გამო 1990 წლამ­დე კა­პი­ტა­ლის­ტურ ქვე­ყა­ნა­ში არ ვყო­ფილ­ვარ. მხო­ლოდ სო­ცი­ა­ლის­ტურ ქვეყ­ნებ­ში დავ­დი­ო­დი და იქაც შე­ზღუდ­ვე­ბი მქონ­და. ბულ­გა­რეთ­ში, რო­მე­ლიც მე­თექ­ვსმე­ტე სო­ცი­ა­ლის­ტურ ქვეყ­ნად ით­ვლე­ბო­და, არ მიშ­ვებ­დნენ. 1977 წელს ჩა­ტარ­და ახალ­გაზ­რდა პე­ნა­ლის­ტთა (პე­ნა­ლიზ­მი - მეც­ნი­ე­რე­ბა, რო­მე­ლიც შე­ის­წავ­ლის სის­ხლის სა­მარ­თალს) სიმ­პო­ზი­უ­მი ვე­ნა­ში. მა­შინ ჩემ­თვის მო­უ­ლოდ­ნე­ლად შე­მომ­თა­ვა­ზეს, რომ კონ­ფე­რენ­ცი­ის წამ­ყვა­ნი ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი. ფო­ტო­ზე სწო­რედ ეს მო­მენ­ტია ასა­ხუ­ლი. რამ­დე­ნი­მე წლის წინ სტრას­ბურ­გში ცხოვ­რე­ბის დროს შევ­ხვდი 1977 წელს ვე­ნა­ში ჩა­ტა­რე­ბულ სიმ­პო­ზი­უმ­ზე ჩემ გვერ­დით მჯდომ ქი­უ­ნეს, რო­მე­ლიც ახლა ქა­ლაქ ტრი­ლის სის­ხლის სა­მარ­თლის კა­თედ­რის გამ­გეა. ქი­უ­ნე, რო­მე­ლიც 1977 წლის მერე არ მე­ნა­ხა, ვი­ცა­ნი და, რა თქმა უნდა, ამ შეხ­ვედ­რამ გაგ­ვა­ხა­რა და ბევ­რი ინ­ფორ­მა­ცია გავცვა­ლეთ ერ­თმა­ნეთ­ში.

- შემ­დე­გი ფოტო სად გაქვთ გა­და­ღე­ბუ­ლი?

- 1990 წელს სა­ქარ­თვე­ლო­ში ამე­რი­კე­ლი იუ­რის­ტე­ბის ძა­ლი­ან მა­ღა­ლი დო­ნის დე­ლე­გა­ცია ჩა­მო­ვი­და. პირ­ვე­ლად ჩვენს უზე­ნა­ეს სა­სა­მარ­თლო­ში მო­ვიდ­ნენ. ამე­რი­კა­ში მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის კულ­ტია. რომ ნა­ხეს, ჩვენ­თან რაც ხდე­ბო­და, გაკ­ვირ­ვე­ბუ­ლე­ბი დარ­ჩნენ. ლა­მის თი­თით მე­ხე­ბოდ­ნენ, არ ეგო­ნათ, რომ ნამ­დვი­ლი კაცი ელა­პა­რა­კე­ბო­დათ და არა გა­მო­გო­ნი­ლი. საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ზე ისე­თი წარ­მოდ­გე­ნა ჰქონ­დათ, რომ სის­ხლის მსმე­ლე­ბი იყ­ვნენ და ფრჩხი­ლე­ბის დაძ­რო­ბის მეტი არა­ფე­რი იცოდ­ნენ. მაგ­რამ დახ­ვდათ კაცი, რო­მელ­საც ბედ­მა გა­უ­ღი­მა და სახ­ლში მამა ესა­უბ­რე­ბო­და, უნ­ივერ­სი­ტეტ­ში - ოთარ გამ­ყრე­ლი­ძე, მას­წავ­ლე­ბე­ლი თინა წე­რე­თე­ლი ჰყავ­და და ამი­ტომ ნა­ზი­ა­რე­ბი იყო იმ იდე­ებს, რომ­ლი­თაც ამე­რი­კე­ლე­ბი ჩა­მო­ვიდ­ნენ. ამან ძა­ლი­ან გა­ა­ხა­რათ და ამე­რი­კის შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში მი­მიწ­ვი­ეს, სა­დაც სხვა­დას­ხვა აუ­დი­ტო­რი­ის წი­ნა­შე მიხ­დე­ბო­და გა­მოს­ვლა. ამ ყვე­ლაფ­რის შემ­დეგ ამე­რი­კის სამ ქა­ლაქ­ში, ტე­ხა­სის დე­და­ქა­ლაქ ოს­ტინ­ში, ტე­ხა­სის ქა­ლაქ ჰი­უს­ტონ­ში და კა­ლი­ფორ­ნი­ის ქა­ლაქ პა­სა­დი­ნა­ში სა­პა­ტიო მო­ქა­ლა­ქედ ამირ­ჩი­ეს. ამე­რი­კი­დან ძა­ლი­ან დიდი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბით დავ­ბრუნ­დი. მერე ბევ­რი რე­ფორ­მა გან­ხორ­ცი­ელ­და და ახა­ლი ქარ­თუ­ლი კონ­სტი­ტუ­ცია მი­ვი­ღეთ. კონ­სტი­ტუ­ცი­ამ­დე მი­ვი­ღეთ მცი­რე კონ­სტი­ტუ­ცია. შემ­დეგ, რო­დე­საც "ქო­რე­ბი" მო­ვიდ­ნენ, "მო­ქა­ლა­ქე­თა კავ­შირ­ში" მი­ხე­ილ სა­ა­კაშ­ვი­ლი და სხვე­ბი, იჩე­მებ­დნენ და ახ­ლაც იჩე­მე­ბენ სა­სა­მარ­თლო რე­ფორ­მის მა­მო­ბას. იმით, რაც მათ გა­ა­კე­თეს, თა­ვა­დაც ნა­ხეთ, რა შე­დე­გი მი­ვი­ღეთ. "ქო­რე­ბი" რომ მო­ვიდ­ნენ, რე­ფორ­მა, პრაქ­ტი­კუ­ლად, დამ­თავ­რე­ბუ­ლი იყო. მთა­ვა­რი იყო, რომ კონ­სტი­ტუ­ცია იყო დამ­თავ­რე­ბუ­ლი.

რა­ტომ არ და­ტო­ვა თა­ნამ­დე­ბო­ბა ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას მთავ­რო­ბის შეც­ვლის შემ­დეგ

- მომ­დევ­ნო სუ­რათ­ზე ვინ არი­ან?

- უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავმ­ჯ­დო­მა­რე­ო­ბი­სას, რო­დე­საც ამე­რი­კის ელჩი კენტ ბრა­უ­ნი კა­ბი­ნეტ­ში მეს­ტუმ­რა, ქუ­თა­ი­სის სუ­რა­თი აღ­მო­ა­ჩი­ნა და როცა იკი­თხა, სად იყო ეს ულა­მა­ზე­სი ად­გი­ლი, ავუხ­სე­ნი, რომ ქუ­თა­ი­სი მარ­ტო ჩემი მშობ­ლი­უ­რი ქა­ლა­ქი კი არაა, არა­მედ უძ­ვე­ლე­სი კულ­ტუ­რი­სა და ის­ტო­რი­ის ქა­ლა­ქია. სურ­ვი­ლი გა­მოთ­ქვა, ქუ­თა­ისს გას­ცნო­ბო­და და მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მა­შინ სა­ქარ­თვე­ლო­ში ძა­ლი­ან მძი­მე მდგო­მა­რე­ო­ბა იყო, შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ბან­დე­ბი და­დი­ოდ­ნენ და აფხა­ზეთ­ში ომი მძვინ­ვა­რებ­და, "ქარ­თულ ხმებ­თან" ერ­თად გა­ვემ­გზავ­რეთ. ქუ­თა­ის­ში კენტ ბრა­უნს თა­მა­დო­ბა ვას­წავ­ლეთ. სუ­რათ­ზე ქუ­თა­ი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში შეხ­ვედ­რაა აღ­ბეჭ­დი­ლი. ფო­ტო­ზე კენტ ბრა­უნ­თან, მის მე­უღ­ლე­სა და მა­გა­ლი თო­დუ­ას­თან ერ­თად ვარ, რო­მე­ლიც დიდი მეც­ნი­ე­რი და დიდი ირა­ნის­ტია.

- ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას პრე­ზი­დენ­ტო­ბის დროს უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რე იყა­ვით. ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მოს­ვლის შემ­დეგ გა­დად­გო­მას აპი­რებ­დით, მაგ­რამ ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძემ გა­და­გა­ფიქ­რე­ბი­ნათ...

- ბა­ტო­ნი ზვი­ად გამ­სა­ხურ­დი­ას გან­დევ­ნა ჩემ­თვის აბ­სო­ლუ­ტუ­რად მი­უ­ღე­ბე­ლი იყო და მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მე არც ერთ მხა­რეს არ ვე­კუთ­ვნო­დი, ბა­ტონ ედუ­არ­დთან მი­ვე­დი და ვუ­თხა­რი, რომ წა­ვი­დო­დი. ჯერ ერთი, ჩემი დები იყ­ვნენ მისი მო­წი­ნა­აღ­მდე­გე­ე­ბი და, მე­ო­რეც, თა­ვად რა­ტომ უნდა ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში, რო­დე­საც ბა­ტო­ნი ზვი­ა­დის სა­ხელ­დე­ბით ვი­ყა­ვი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­ში მო­სუ­ლი. ედუ­არ­დმა მი­თხრა, პრე­ტენ­ზი­ე­ბი არ მაქვს თქვენ­თან და სა­მარ­თლი­სა და მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის სამ­სა­ხურ­ში თუ დარ­ჩე­ბით, მად­ლო­ბე­ლი ვიქ­ნე­ბიო, დავ­რჩი და შევ­რჩი ამ თა­ნამ­დე­ბო­ბას. თით­ქმის ათი წელი ვი­ყა­ვი უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რე. არა­ფე­რი მიშ­ლი­და ხელს, რომ კი­დევ გა­მეგ­რძე­ლე­ბი­ნა ამ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზე მუ­შა­ო­ბა, მაგ­რამ ამა­სო­ბა­ში ევ­რო­პულ სა­სა­მარ­თლო­ში ვა­კან­სია გა­მოჩ­ნდა.

მომ­დევ­ნო ფოტო მა­ში­ნაა გა­და­ღე­ბუ­ლი, რო­დე­საც, ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძემ ჩემ შემ­დეგ უზე­ნა­ეს სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რედ ლადო ჭან­ტუ­რია წა­რად­გი­ნა. ძვე­ლი და კარ­გი მე­გობ­რო­ბა მქონ­და ევ­რო­პის საბ­ჭოს გე­ნე­რა­ლურ მდი­ვან­თან, ბა­ტონ ტარ­შის­თან. ტარ­ში­სი მეც­ნი­ე­რი იუ­რის­ტი გახ­ლავთ. მი­თხრა, მეს­მის, რომ გა­გი­ჭირ­დე­ბათ ამ­ხე­ლა თა­ნამ­დე­ბო­ბას­თან გა­მო­თხო­ვე­ბა, მაგ­რამ კარ­გი იქ­ნე­ბა, ჩვენც თუ დაგ­ვეხ­მა­რე­ბი­თო. იმ­დე­ნად მონ­დო­მე­ბუ­ლი იყო, რომ მათ­თან და­მე­წყო მუ­შა­ო­ბა, რო­დე­საც ამირ­ჩი­ეს ევ­რო­პუ­ლი სა­სა­მარ­თლოს წევ­რად, ფი­ცის მი­ღე­ბი­სას ტარ­შის­მა და­ტო­ვა მი­ნის­ტრთა კო­მი­ტე­ტის სხდო­მა და ერ­თა­დერ­თი შემ­თხვე­ვა იყო, რო­დე­საც ფი­ცის მი­ღე­ბის ცე­რე­მო­ნი­ას და­ეს­წრო. მომ­დევ­ნო ფოტო მას­თან ერ­თად სა­ბერ­ძნეთ­ში, არ­ტე­მი­დეს ტა­ძარ­თან მაქვს გა­და­ღე­ბუ­ლი.

რო­გორ იხ­სე­ნებს თეა წუ­ლუ­კი­ა­ნის მა­მას­თან მუ­შა­ო­ბას

- შემ­დეგ ფო­ტო­ზე გვი­ამ­ბეთ...

- ესაა სპე­ცი­ა­ლუ­რი ფოტო, რო­მელ­საც ევ­რო­პუ­ლი სა­სა­მარ­თლოს საბ­ჭოს წევ­რად გახ­დო­მი­სას გი­ღე­ბენ. ევ­რო­პუ­ლი სა­სა­მარ­თლოს წევ­რად ორ­ჯერ ამირ­ჩი­ეს. პირ­ვე­ლად სამი წლით და მე­ო­რედ ექ­ვსი წლით.

- მო­სა­მარ­თლის მან­ტია რთუ­ლი სა­ტა­რე­ბე­ლი ხომ არაა?

- თქვენ წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, სირ­თუ­ლე ახ­ლავს. ძა­ლი­ან რთუ­ლი შე­საკ­რა­ვი აქვს და თუ დრო­ზე არ და­ი­წყებ­დი ჩაც­მას, შე­იძ­ლე­ბა, პრო­ცეს­ზე და­გეგ­ვი­ა­ნა.

- მომ­დევ­ნო ფო­ტო­ზე რა ხდე­ბა?

- სუ­რა­თი ლე­ვი­ლის სა­საფ­ლა­ო­ზეა გა­და­ღე­ბუ­ლი, გა­მო­ჩე­ნი­ლი ქარ­თვე­ლი მხატ­ვრის ფე­ლიქს ვარ­ლა­მის სა­საფ­ლა­ოს­თან, რო­მე­ლიც წარ­მო­შო­ბით ქუ­თა­ი­სი­დან იყო. საქ­მე ისაა, რომ ჩემი წი­ნაპ­რე­ბი კა­თო­ლი­კე­ე­ბი იყ­ვნენ. ჩემი მშობ­ლე­ბი მარ­თლმა­დი­დებ­ლე­ბი იყ­ვნენ, მაგ­რამ ჩემი დიდი ბა­ბუა დე­დის მხრი­დან კა­თო­ლი­კე იყო. ვი­ნა­ი­დან ფე­ლიქს ვარ­ლა­მიშ­ვი­ლიც კა­თო­ლი­კე იყო, თავი მო­ვა­ლედ ჩავ­თვა­ლე, რომ მის საფ­ლავს ვწვე­ო­დი და მისი ხსოვ­ნის­თვის პა­ტი­ვი მი­მე­გო.

- მომ­დევ­ნო ფო­ტო­ზე რა ხდე­ბა?

- ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბა­თა ევ­რო­პუ­ლი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რე ჯან პოლ კოს­ტაა. ძა­ლი­ან კარ­გი მო­სა­მარ­თლეა. ჩვენს მრა­ვა­ლ­ა­თა­სი­ან კო­ლექ­ტივ­ში ორი ადა­მი­ა­ნი გვყავ­და, რო­მელ­თაც დამ­თავ­რე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ ლე­გენ­და­რუ­ლი "ენა". ესე­ნი იყ­ვნენ ბა­ტო­ნი ჟან პოლ კოს­ტა და ქალ­ბა­ტო­ნი თეა წუ­ლუ­კი­ა­ნი. ორი­ვეს ხუმ­რო­ბით ენარ­ქის­ტებს ეძახ­დნენ, რად­გან "ენა" ჰქონ­დათ დამ­თავ­რე­ბუ­ლი. ორი­ვე, რა თქმა უნდა, მე­გობ­რობ­და, რად­გან ამ უნი­ვერ­სი­ტეტ­დამ­თავ­რე­ბუ­ლე­ბი ყო­ველ­თვის ამა­ყო­ბენ და შეკ­რუ­ლე­ბი არი­ან.

- გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 90-იან წლებ­ში თქვენ და თეა წუ­ლუ­კი­ა­ნის მამა ერ­თად მუ­შა­ობ­დით.

- მე უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს თავ­მჯდო­მა­რე ვი­ყა­ვი და თეა წუ­ლუ­კი­ა­ნის მამა იყო სის­ხლის სა­მარ­თლის წევ­რი სის­ხლის სა­მარ­თლის კო­ლე­გი­ა­ში. მინ­და გი­თხრათ, რომ ის გა­წო­ნას­წო­რე­ბუ­ლი და კარ­გად და­ბა­ლან­სე­ბუ­ლი კაცი იყო. პრო­ცე­სებს კარ­გად უძღვე­ბო­და, წო­ნას­წო­რო­ბას არ კარ­გავ­და და სა­მარ­თლი­ა­ნი იყო. ამა­ვე დროს შე­უ­პო­ვა­რი კაცი იყო, ხში­რად უწევ­და რთუ­ლი საქ­მე­ე­ბის გან­ხილ­ვა. ბოლო დროს მას ძა­ლი­ან ბევრ ცუდ საქ­მეს მი­ა­წე­რენ და ეს სი­სუ­ლე­ლეა. უზე­ნა­ეს სა­სა­მარ­თლოს ხალ­ხი ჰყავ­და, რომ­ლე­ბიც ხა­ლი­სით მი­დი­ოდ­ნენ დახ­ვრე­ტის მუხ­ლის გა­მო­სა­ტა­ნად, მაგ­რამ მათ შო­რის ნამ­დვი­ლად არ ყო­ფი­ლა ავთო წუ­ლუ­კი­ა­ნი. ავთო წუ­ლუ­კი­ანს ისიც და­აბ­რა­ლეს, თვითმფრი­ნა­ვის ბი­ჭე­ბის საქ­მე გა­ნი­ხი­ლაო, მაგ­რამ ეს ხომ მტკნა­რი სიც­რუ­ეა. თუ იკად­რე, ადა­მი­ანს ყვე­ლა­ფე­რი შე­იძ­ლე­ბა, და­აბ­რა­ლო.ფაქ­ტია, რომ სულ სხვა მო­სა­მარ­თლემ, გერ­სა­მი­ამ გა­ნი­ხი­ლა თვითმფრი­ნა­ვის საქ­მე. იმ პე­რი­ოდ­ში ავთო წუ­ლუ­კი­ა­ნი არც იყო უზე­ნა­ე­სი სა­სა­მარ­თლოს მო­სა­მარ­თლე. რო­დე­საც მა­მა­ზე ცუდს ლა­პა­რა­კო­ბენ, ამით თეა წუ­ლუ­კი­ანს უტე­ხენ სა­ხელს. ნეტა ბევ­რი იყოს ისე­თი ჰუ­მა­ნუ­რი მო­სა­მარ­თლე, რო­გო­რიც თეა წუ­ლუ­კი­ა­ნის მამა იყო და დღემ­დე არის. ისე, ზოგ­ჯერ ძა­ლი­ან რთუ­ლია ჰუ­მა­ნუ­რო­ბა. რო­დე­საც კაცს მოკ­ლა­ვენ და და­ხერ­ხა­ვენ, ძნე­ლია მას ჰუ­მა­ნუ­რი გა­ნა­ჩე­ნი გა­მო­უ­ტა­ნო.

- მო­სა­მარ­თლე­ო­ბა ძა­ლი­ან რთუ­ლია. სა­კუ­თარ სინ­დის­თან ყო­ველ­თვის მარ­თა­ლი იყა­ვით?

- მარ­თლმსა­ჯუ­ლე­ბის მხრივ არ მახ­სენ­დე­ბა ფაქ­ტი, რომ სინ­დი­სი გა­მემ­რუ­დე­ბი­ნოს, ადა­მი­ა­ნურ ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში მქო­ნია წაც­დე­ნე­ბი და ჩა­ვარ­დნე­ბი, მაგ­რამ მწა­რედ მო­მი­ნა­ნი­ე­ბია და გან­მიც­დია. ადა­მი­ა­ნი ღმერ­თი არაა. ცდო­მი­ლე­ბე­ბი ადა­მი­ა­ნის თა­ნამ­დე­ვია.

- თქვენს ალ­ბომ­ში ოჯა­ხუ­რი ფო­ტო­ე­ბი არაა.

- ასე­თი ძა­ლი­ან ბევ­რი ფოტო მაქვს, უბ­რა­ლოდ, მათი შეგ­რო­ვე­ბა ვერ მო­ვა­ხერ­ხე. ჩემი დღე­ვან­დე­ლი ცხოვ­რე­ბა ძა­ლი­ან და­ნა­წევ­რე­ბუ­ლია. ხან ქუ­თა­ის­ში ვარ, ხან ჩემს სამ სხვა­დას­ხვა შვილ­თან.

- სა­მი­ვე შვი­ლი ერთი ქორ­წი­ნე­ბი­დან გყავთ?

- პირ­ვე­ლი ქორ­წი­ნე­ბი­დან ორი შვი­ლი მყავს. ჩემი მე­უღ­ლე იყო ლუ­ი­ზა კო­ბა­ხი­ძე, პე­და­გო­გი­კის მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რია. ძა­ლი­ან გან­ვიც­დი, რომ გული ვატ­კი­ნე და მის წი­ნა­შე ცოდ­ვე­ბი მი­მი­ძღვის. უფ­რო­სი შვი­ლი, ჯა­ვა­რა, ექი­მია, რო­მე­ლიც რეს­პუბ­ლი­კურ სა­ა­ვად­მყო­ფო­ში მუ­შა­ობს. ოჯა­ხი აქვს და მის­გან შვილ­თაშ­ვი­ლე­ბიც მყავს. მე­ო­რე შვი­ლი, პა­პუ­ნა, იუ­რის­ტია. სა­მო­ქა­ლა­ქო და სამ­ხედ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის სპე­ცი­ა­ლის­ტია. მე­სა­მე შვი­ლი, გა­გუ­ნა უგ­რე­ხე­ლი­ძე, 13 წლი­საა. გა­გუ­ნა მე­ო­რე ქორ­წი­ნე­ბი­დან მყავს. მე­ო­რე მე­უღ­ლე იყო ეკა გო­ცი­რი­ძე.

- სამ­წუ­ხა­როა, რომ თქვე­ნი პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბა ასე წა­რი­მარ­თა.

- ხდე­ბა ზოგ­ჯერ ასე­თი რამ, ბედ­თან ვე­რა­ფერს გახ­დე­ბი.

- ალ­ბათ ყვე­ლა­ფე­რი უკე­თე­სო­ბის­კენ ხდე­ბა ცხოვ­რე­ბა­ში.

- შე­იძ­ლე­ბა, მაგ­რამ როცა ჩემს ასაკ­ში ხარ და ყო­ველ წუთს აცე­ცებ თვა­ლებს, რომ მი­ქელ­გაბ­რი­ე­ლი არ გა­მოჩ­ნდეს თუნ­დაც შო­რე­ულ მო­მა­ვალ­ში, არაა სა­სი­ა­მოვ­ნო. მაგ­რამ მე ამ ყვე­ლა­ფერს ვერ ვგრძნობ. სავ­სე ვარ ენერ­გი­ით, იმე­დე­ბით და იდე­ე­ბით.

- რო­გორ ფიქ­რობთ, დად­გე­ბა დრო, რომ ციხე აღარ იქ­ნე­ბა მსოფ­ლი­ო­ში სა­ჭი­რო?

- გინ­დათ, რომ ციხე სა­ერ­თოდ აღარ იყოს? ასე­თი დრო­ის წარ­მოდ­გე­ნა ძა­ლი­ან რთუ­ლია. ამას ქა­და­გებ­დნენ კო­მუ­ნიზ­მი­სა და უტო­პიზ­მის აპო­ლო­გე­ტე­ბი. ცხოვ­რე­ბა რაც უნდა და­წი­ნა­ურ­დეს და გან­ვი­თარ­დეს, ადა­მი­ა­ნი ახა­ლი ამო­ცა­ნე­ბის წი­ნა­შე დგე­ბა და ამის გა­და­ლახ­ვის პრო­ცეს­ში ახა­ლი სირ­თუ­ლე­ე­ბი იქ­მნე­ბა. ამი­ტომ შე­იძ­ლე­ბა, და­ნა­შა­უ­ლე­ბის რი­ცხვი შემ­ცირ­დეს, მაგ­რამ ის რომ აღა­რა­სო­დეს მოხ­დეს, ძნე­ლი წარ­მო­სად­გე­ნია. ადა­მი­ა­ნის გული გა­უ­მა­ძღა­რია. რო­გო­რი მდი­და­რიც უნდა იყოს, აუ­ცი­ლებ­ლად მო­ინ­დო­მებს რა­ი­მე ახალს. მის მი­ღე­ბას კი ზოგ­ჯერ კა­ნო­ნი­ე­რი გზით შე­ეც­დე­ბა და ზოგ­ჯერ უკა­ნო­ნო­თი. ასე რომ, იმის იმე­დი, რომ ცი­ხე­ე­ბი სა­ერ­თოდ აღარ იქ­ნე­ბა დე­და­მი­წა­ზე, ნუ გექ­ნე­ბათ.

მერი კო­ბი­აშ­ვი­ლი

ჟურ­ნა­ლი "რე­ი­ტინ­გი"

(გა­მო­დის ორ­შა­ბა­თო­ბით)