"წუხელ გული გაუჩერდა... ყველაზე დიდი ოცნება ვერ აისრულა" - თენგიზ ცერცვაძის მრავალფეროვანი გზა მედიცინამდე, დიდი ღვაწლი, ვერაგი დაავადება და ცხოვრების მთავარი ადამიანი

ინფექციური პათოლოგიის, შიდსის და კლინიკური იმუნოლოგიის ცენტრის გენერალური დირექტორი, თენგიზ ცერცვაძე 76 წლის ასაკში ავადმყოფობის შედეგად გარდაიცვალა. იგი ბოლო წლებში ვერაგ დაავადებას ებრძოდა, რომელიც ბოლო თვეებში განსაკუთრებით გააქტიურდა.

AMBEBI.GE ინფექციური საავადმყოფოს პიარმენეჯერს გიორგი ბერიძეს ესაუბრა:

"ბოლო დროს მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა გაუარესდა იმის გამო, რომ ფეხი მოიტეხა. ოპერაციამ წარმატებით ჩაიარა, თუმცა მისი თანმდევი დაავადება, რაც ქრონიკულად ჰქონდა, ონკოლოგია, გაურთულდა... ის წლების განმავლობაში ჰქონდა მას, თუმცა არ პროგრესირებდა. ბოლო პერიოდში მაინც გააქტიურება დაიწყო. მკურნალობდა საქართველოში, ქიმიურ გადასხმებსაც იკეთებდა. პერიოდულად უცხოეთში ინტერნეტით, ტელეფონით დარგის ცნობილ სპეციალისტებთან, თავის უცხოელ კოლეგებთან და მეგობრებთან კონსულტაციას გადიოდა. საბოლოოდ კი მისი გადარჩენა ვეღარ მოხერხდა.

თბილისში არ ვარ და როგორც მომაწოდეს ინფორმაცია, გული წუხელ გაუჩერდა, მაგრამ რეანიმაციული ჩარევით მაინც შეძლეს გულის ამუშავება, განმეორებით კი ეს ვეღარ მოხერხდა. იმდენად დასუსტებული იყო, ორგანიზმმა ვეღარ გაუძლო. სამწუხარო ის არის, რომ ყველაზე დიდი ოცნება და წლების მანძილზე ნაბრძოლი საკითხი - ერთად გადავსულიყავით ინფექციური საავადმყოფოს ახალ შენობაში, ეს ვერ მოხერხდება.

ეს არა მარტო ჩვენი კოლექტივისთვის და ჩვენი ექიმებისთვის, სრულიად სამედიცინო პერსონალისთვის თენგიზ ცერცვაძის გარდაცვალება დიდი დანაკლისია. წავიდა დიდი მოაზროვნე, მეცნიერი, კარგი ადამიანი დააკლდა ჩვენს რეალობას. პირველ რიგში, ის პაციენტისთვის იყო თანამოაზრე, გვერდში მდგომი, მისი ჭირის გამზიარებელი... პირადად მე მადლობას ვუხდი იმ ნდობისთვის, ერთგულებისთვის, ადამიანური ურთიერთობებისთვის, რომელიც მასთან მუშაობისას მქონდა, განსაკუთრებით პანდემიის პერიოდში. ერთად რთული გზა გავიარეთ... მისგან ბევრი რამ ვისწავლე, რასაც ცხოვრებაში ვერასდროს დავივიწყებ," - ამბობს ბერიძე.

AMBEBI.GE თენგიზ ცერცვაძის ცხოვრებიდან და პროფესიული მოღვაწეობიდან სხვადასხვა ეპიზოდს გთავაზობთ.

• პროფესიული არჩევანი

ნიჭიერი ბიჭი სკოლაშიც კარგი მოსწავლე იყო, მათემატიკური საგნები იტაცებდა. საქართველოს და საკავშირო ოლიმპიადების რამდენიმეგზის გამარჯვებულიც გახლდათ, მაგრამ მისი პროფესიული არჩევანი მაინც მშობლების ექიმობამ განაპირობა. მათ სურვილი ჰქონდათ, რომ შვილი მედიცინას გაჰყოლოდა. მანაც ანგარიში გაუწია - ფიზიკა-მათემატიკაზე უარი თქვა და ექიმი გახდა.

"ექიმს ადამიანებთან აქვს კავშირი, რაც ძალიან საინტერესოა. მით უმეტეს, ისეთი მიმართულება ავირჩიე - შიდსი, რომელიც ერთგვარი დეტექტიური ჟანრია. ეს არის დეტექტივი მედიცინაში, საიდუმლოების ამოხსნის თვალსაზრისით. ჰეპატიტი შედარებით ერთფეროვანია, ერთი ვირუსია, ერთი დაავადებაა, თუმცა, ძალზე სერიოზული“ - აღნიშნავდა თენგიზ ცერცვაძე ერთ-ერთ ინტერვიუში.

• ინტერესები

მისი ინტერესის სფერო სხვადასხვა დროს სხვადასხვა იყო. ძალიან ახალგაზრდას ნადირობა ჰყვარებია, შემდეგ თამაშობდა კალათბურთს და მაგიდის ჩოგბურთს, ჭადრაკში სპორტის ოსტატობის კანდიდატის ტიტული ჰქონდა. შემდეგ წლებში მისი ჰობი ბუების შეგროვება აღმოჩნდა და წლების მანძილზე 1000-ზე მეტი ეგზემპლარამდეც დააგროვა. როდესაც ეკითხებოდნენ, ბატონო თენგიზ, რატომ მაინცდამაინც ბუო? ასე პასუხობდა:

"ყველაფერი თავისთავად მოხდა, თუმცა ალბათ ეს მაინც ნადირობის გავლენაა... ბუ ყველაზე კოლორიტული, განსხვავებული ფრინველია და რაღაცნაირი გამოხედვა აქვს. სხვები დღისით აქტიურები არიან, ნადირობენ, ღამე სძინავთ, ბუ კი პირიქითაა. ბევრი ლეგენდაა, რომ ბუ ბრძენი ფრინველია და ა.შ. რა ბუებიც მაქვს აქ, ნახევარზე მეტი წიგნზე ზის ან მაგისტრის ქუდი ახურავს, რაც სიბრძნესთან, მეცნიერებასთან ასოცირდება.

უცხოეთში ხშირად მიწევს სიარული და თავიდან, რამდენიმე ბუ იქიდან ჩამოვიტანე. მერე ჩემი ამ გატაცების შესახებ მეგობრებმა და პაციენტებმა რომ გაიგეს, ისინიც მჩუქნიდნენ... ახლა დირექტორი და ხელმძღვანელი ვარ და ძირითადად, რთულ შემთხვევებში ვუწევ კონსულტაციას, მაგრამ თავის დროზე, 20-30 ათასი პაციენტი მყავს გატარებული და არასოდეს, არც ერთისგან არც ფული ამიღია, არც ფასიანი საჩუქარი. ეს იციან, მაგრამ უნდათ, რაღაცით პატივი მცენ და ერთმანეთს გადასცეს, - აი, ბუს თუ მიუტან, უარს ვერ გეტყვისო. სხვა რამეს უკან გავატან. ამიტომ, მოაქვთ და მოაქვთ ეს ბუები. მათ შორის, უნიკალურებიცაა. მაგალითად, მარმარილოს დიდი ბუ, რომელიც თურმე, თავის დროზე სტალინის კაბინეტში იდგა. მერე, მუზეუმში მოხვდა და ბოლოს მე მისახსოვრეს. საავტორო ბუებიც მაქვს, ვენეციური შუშისგან დამზადებულიც და ა.შ. მოკლედ, აქ ნახავთ როგორც ძალზე იაფ სუვენირებს, ისე ძვირად ღირებულ ეგზემპლარებს“.

• შიდსის ცენტრის ფუძემდებელი

თენგიზ ცერცვაძე საქართველოში შიდსის ცენტრის ფუძემდებელი გახლდათ. აივ ინფექცია, შიდსის დარგში მუშაობა 1983-1984 წლებში დაიწყო. ჯერ კიდევ მაშინ, როცა საქართველოში ამ ინფექციის შესახებ თითქმის არავინ არაფერი იცოდა, რადგან ეს დაავადება ამერიკაში 1982 წელს აღმოაჩინეს.

"ყოფილ საბჭოთა კავშირში პირველები ვიყავით და ერთ-ერთი პირველები ევროპაში, ვინც ამ მიმართულებით მუშაობა დავიწყეთ და ლაბორატორიაც გავაკეთეთ, რომელიც 1990 წელს გაფართოვდა და შიდსის ცენტრი ჩამოვაყალიბეთ. 2000 წელს კი შიდსის ცენტრი და ინფექციურ დაავადებათა ცენტრი გაერთიანდა. იცით, რომ ადრე, ფართო პროფესიული კავშირები მხოლოდ მოსკოვთან შეიძლებოდა, რადგან უცხოეთში ვერავინ გადიოდა. მე მყავდა ხელმძღვანელი, საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის ვიცე-პრეზიდენტი, დიდი მეცნიერი რემ პეტროვი. 1983 წელს დამირეკა და მითხრა, მსოფლიოში ახალი ინფექცია გამოჩნდა, რომელიც მე-20 და 21-ე საუკუნეების მთავარი პრობლემა იქნება მედიცინისთვის, ამის შესახებ ჯერ ძალიან ცოტამ იცის, მხოლოდ ამერიკაშია რამდენიმე ათეული შემთხვევა და ძალიან საინტერესოაო. ცხადია, დავინტერესდი, ამაზე თვითონ თუ მუშაობდნენ. პეტროვს, ჩვენგან განსხვავებით, ხელი მიუწვდებოდა აშშ-ისა და ევროპის სამეცნიერო წრეებზე, ჟურნალებზე, გავლენიანი მეცნიერი იყო.

ვერ ვმუშაობო, მიპასუხა, საკითხი პოლიტბიუროზე გავიტანეთ (მაშინ ბრეჟნევი იყო), მაგრამ ვერ დავარწმუნე, რომ ეს ინფექცია მართლაც არსებობს და მალე ნომერი პირველი პრობლემა გახდებაო. მინისტრის მოადგილეს კი უთქვამს, ვიღაც ამერიკელი ჰომოსექსუალები დაავადდნენ და ახლა ეს ჩვენი მეცნიერები პანიკას ტეხენ, დაფინანსება რომ მიიღონო. მაშინ, საბჭოთა კავშირში, ქართველებს განსაკუთრებული ადგილი გვეჭირა და შეგვეძლო, რაღაც-რაღაცები არაოფიციალური გზებით მოგვეგვარებინა ჩვენსავე მთავრობაში, ადგილობრივად, საკუთარი კონტაქტებით. ამიტომ პეტროვმა მითხრა, საქართველოში შესაძლებელია თქვენი გავლენა გამოიყენოთ და ხელმძღვანელობა დაითანხმოთ, 1-2 აპარატი, ტესტ-სისტემები გიყიდოთო. ასეც მოხდა. მაშინ ახალგაზრდა ვიყავი. ჩემი პროფესორი სერგო კობალაძე იყო, შესანიშნავი მედიკოსი და პიროვნება, მას დიდი გავლენა ჰქონდა და მთავრობის თავმჯდომარესთან მიმყვა - აპარატის შესაძენად ვალუტა, ანუ დოლარი გამოგვიყვეს, რაც მაშინ წარმოუდგენელი რამ იყო. მოკლედ, ასე დავიწყეთ მუშაობა. მოსკოვი კი 2-3 წლის მერე მოვიდა აზრზე, რომ ეს მართლაც მნიშვნელოვანი იყო, როცა უკვე კონგრესმენები, სენატორები დაავადდნენ და არა - ჰომოსექსუალები და ნარკომანები“ - ასე იხსენებდა ბატონი თენგიზი ამ ისტორიას ჟურნალ „გზასთან“ ინტერვიუში.

• მეუღლე და ოჯახი

თენგიზ ცერცვაძე თავის პროფესიულ წარმატებაში მეუღლის, ასევე ექიმ-რევმატოლოგ ანა თოფურიას როლს გამოყოფდა:

"ყველაფერში, რასაც მივაღწიე, ანა თოფურიას უდიდესი დამსახურებაა. ჩემი მეგობრები ჯერ მის სადღეგრძელოს სვამენ და მერე - ჩემსას... ჩვენი ამბავი კი ასე დაიწყო - დიდხანს ვხვდებოდით ერთმანეთს და რიგი მიზეზების გამო ცოტა გვიან დავქორწინდით. სამწუხაროდ, შვილები არ გვყავს, მაგრამ ბედნიერი ოჯახი გვაქვს“.

სამედიცინო სფეროში მათ გამორჩეულ წყვილად მიიჩნევდნენ. თავად ქალბატონი ანა თოფურია კი AMBEBI.GE-სთვის მიცემულ ინტერვიუში მეუღლეზე ასე საუბრობდა:

"თენგიზი ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ გავიცანი. მე, როგორც დამწყები ექიმი, ინტერნატურაში პირველი კლინიკური საავადმყოფოს შინაგან სნეულებათა კათედრაზე მოვხვდი. თენგიზი ამ დროს უკვე კათედრის წამყვანი თანამშრომელი იყო. საერთო ინტერესებმა, ჩვენი პროფესიის სიყვარულმა თავიდანვე დაგვაახლოვა. მრავალი წელია ვიზიარებ და მხარს ვუჭერ ყველა მის წამოწყებას. მის გვერდით ვიყავი რთულ პერიოდებში, მაგრამ ჩემი წვლილი თენგიზის წარმატებაში ძალიან მოკრძალებულია. მისი ნიჭის, უნარის, შრომისმოყვარეობის, მასშტაბური ხედვის ადამიანები ყოველთვის აღწევენ წარმატებას... წლების მანძილზე ვცხოვრობდით ისე, როგორც სამსახურით უკიდურესად დაკავებული ოჯახი, თუმცა ხშირად ვახერხებდით კონცერტსა თუ პრემიერაზე წასვლას და არამხოლოდ თბილისში“...

4 წლის წინ კი მათი ოჯახი, პანდემიამ რთული გამოწვევის წინაშე დააყენა: „ამჟამად ჩვენს ცხოვრებაში ყველაზე რთული ეტაპია. პანდემიამ სერიოზული გამოწვევების წინაშე დაგვაყენა. გარდა სერიოზული დატვირთვისა, თენგიზს მთელი დღე უწევს გადაადგილება, მრავალ ადამიანთან კონტაქტი... რაც პანდემია დაიწყო, სახლში ღამის 2-3 საათზე ადრე არ დაბრუნებულა, მაგრამ საუბრის დროს მაინც ვნახულობთ და თითქმის ყველაფრის საქმის კურსში ვარ. გულწრფელად მჯერა, რომ ღირსეულად გადავლახავთ ამ ურთულეს პერიოდს და მალე ყველაფერი კარგად იქნება“.

იმუნოლოგი, პროფესორი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, საქართველოში აივ/შიდსის სამსახურის ფუძემდებელი, თენგიზ ცერცვაძე ამერიკის ინფექციურ დაავადებათა საზოგადოების წევრი, ასევე ევროპის კლინიკური მიკრობიოლოგიის და ინფექციური დაავადებების საზოგადოების, ევროპის ღვიძლის დაავადებათა შემსწავლელი ასოციაციის, ნიუ-იორკის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი. საქართველოს ინფექციონისტთა, ჰეპატოლოგთა, პარაზიტოლოგთა, ეპიდემიოლოგთა და მიკრობიოლოგთა სამეცნიერო ასოციაციის ვიცე პრეზიდენტი, შიდსთან, ტუბერკულოზთან და მალარიასთან ბრძოლის ქვეყნის საკოორდინაციო საბჭოს წევრი, შიდსის საერთაშორისო საზოგადოების წევრი. იყო ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენის, ასევე, ღირსების ორდენის კავალერი.

• AMBEBI.GE მწუხარებას გამოთქვამს თენგიზ ცერცვაძის გარდაცვალების გამო და სამძიმარს უცხადებს ოჯახს და სამედიცინო საზოგადოებას