"პირველი გულ-ფილტვის რეანიმაცია ჩემს ძმას ჩავუტარე..." - ექიმი, რომლის მიზანიც სამედიცინო მითებისა და სტერეოტიპების დამსხვრევაა

არჩილ მარშანია ექიმი, ანესთეზიოლოგ-რეანიმატოლოგი და პირველადი დახმარების ინსტრუქტორია, რომელიც კლინიკურ პრაქტიკას საზღვარგარეთ გადის. იგი აჟამად ბრიტანულ კომპანიაში მუშაობს და "როტაციული სამსახურის“ გამო, თვეობით უწევს ქყვეყნიდან წასვლა. საქართველოში ძირითადად საგანმანათლებლო საქმიანობითაა დაკავებული, კითხულობს ლექციებს და არის მიწვეული სპიკერი სხვადასხვა პროექტებში (UNICEF-ისა და გაეროს საქართველოს ასოციაციის პროექტები, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია და სხვა).

სოციალურად აქტიური ექიმი, ვისთვისაც პროფესია დღის წესრიგად იქცა, ცდილობს რაღაც შეცვალოს საზოგადოებაში და დაამსხვრიოს სტერეოტიპები. როგორც მეუბნება, ეს ხანდახან კარგად გამოსდის, ხანდახან - ცუდად, მაგრამ, საბოლოო ჯამში, სჯერა, რომ მიზანს მიაღწევს. მართალია, "მარსის განაშენიანებას ვერ შევძლებ, მაგრამ მივაღწევ მიზანს - მინდა, სამედიცინო მითები და სტერეოტიპები დავამსხვრიო და 2-3 წელიწადში ნახავთ, თუ როგორი მართალი ვიყავი დღეს“, - ამბობს და გვიყვება, როგორ მოვიდა ბავშვობიდან დღემდე.

• "მთელი ბავშვობა "გლდანი-თუშეთის მისადგომებთან" გავატარე"

დავიბადე თბილისში, 1985 წლის 17 ივლისს, ვსწავლობდი გლდანში, სკოლა-ლიცეუმ "ცოდნაში". სკოლის პერიოდი საუკეთესოა ჩემს ცხოვრებაში, კლასში ცოტანი ვიყავით და ყველანი ვმეგობრობდით. დედა თუში მყავს, გურიაშიც გვაქვს სოფელი, მაგრამ მთელი ბავშვობა მაინც "გლდანი-თუშეთის მისადგომებთან" გავატარე. მარშანიების გვარი წარმოშობით აფხაზურია, თუმცა არ გვაქვს პირდაპირი შეხება. სკოლაში ნორმალური მოსწავლე ვიყავი, ამასთანავე, ძალიან აქტიური - ვთამაშობდი მან-სან-კანს (მხიარულთა და საზრიანთა კლუბი), დიდხანს ვიარე კალათბურთზე, პროფესიულ კლუბ "კალასში", მანამდე კარატეშიც ვცადე ბედი. ახლაც, როცა უცხოეთში მივდივარ, იქ თითქმის ყოველდღიურად ვვარჯიშობ. ერთი პერიოდი, ჩამოვშორდი სპორტს და წონაში მოვიმატე - 120კგ. ვიყავი, მერე 24 კილოგრამი ჩემით დავიკელი - სწორი კვებით და ვარჯიშით.

• რამ გადამაწყვეტინა ექიმობა

დედას ძალიან უნდოდა სამი ვაჟიდან ერთი შვილი მაინც ექიმი ჰყოლოდა, არაფერი დაუძალებია, უბრალოდ, მირჩია. მახსოვს, ღრმა ბავშვობიდან ისედაც მინდოდა ექიმობა, სხვა პროფესიაზე არც არასდროს მიფიქრია. სულ მაინტერესებდა სამედიცინო ხასიათის წიგნები და მათ კითხვას დიდ დროს ვუთმობდი. მოხდა ერთი შემთხვევა ჩემს ცხოვრებაში, როცა, უხეშად რომ ვთქვათ, პირველი გულ-ფილტვის რეანიმაცია (რასაც ახლა ვასწავლი) ჩემს ძმას ჩავუტარე - ხიდან ჩამოვარდა, სუნთქვა გააჩერა და ინსტიქტურად მოვახერხე მისი მდგომარეობიდან გამოყვანა. ამის შემდეგ მყარად გადავწყვიტე, სამედიცინოზე ჩამებარებინა. თავიდან ტრავმატოლოგობა მინდოდა, თუმცა არჩევანი მაინც ექსტრემალურ მედიცინაზე შევაჩერე და წავედი რეანიმაციაში. დიდხანს ვიმუშავე მიმღებ განყოფილებაში - "ემერჯენსში“ (გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილება). ჩემი პროფესიული არჩევანით ყველაზე ბედნიერი მაინც დედა იყო...

• "მოხალისედ სამი წელი ვიმუშავე"

დოქტურანტურაში არ ჩამიბარებია, არ ვარ იმ ტიპის ექიმი, ვინც თვლის, მაინც და მაინც ხარისხი რომ უნდა ჰქონდეს. სიმართლე გითხრათ, აკადემიურ საგანმანათლებლო სივრცეში მიღებულია, რომ უნივერსიტეტში რომ ასწავლიდე, ხარისხი უნდა გქონდეს დაცული. იდეაში, ამას არ ვეთანხმები, ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანია რა ცოდნა გაქვს და როგორ ასწავლი, ცოდნის გაცემის უნარი როგორი გაქვს, ვიდრე ის, რა გიწერია ფურცელზე. ყოველთვის თავისუფლებისკენ ვისწრაფვოდი, დრესკოდებიც არასდროს მიყვარდა, არც შარვალ-კოსტუმი (თუმცა არ ვარ მისი წინააღმდეგი)... მე და ჩემს მეგობრებს სტუდენტობიდან გვინდოდა მუშაობა, ვინაიდან ანაზღაურებად სამსახურში არავინ მიგიღებდა, "ჩამოვლაზე ვიყავით“ - კლინიკებს ვეხვეწებოდით, იქნებ, დაგვასაქმოთ, მოხალისედ ვიმუშავებთ, თქვენი არაფერი გვინდა, ოღონდ რამე გაგვაკეთებინეთო. ბოლოს, ღუდუშაურის პირველ განყოფილებაში მივადექით უფროსს, ბატონ გივის, რომელიც დაგვთანხმდა და დავიწყეთ... ამის პარალელურად სამხედრო ჰოსპიტალში ვიმუშავეთ მოხალისეებად ( სხვათა შორის, თავდაპირველად სამხედრო სამედიცინო ფაკულტეტზე ჩავაბარე და შემდეგ გადავედი სამკურნალოზე), თან გზის ფულს ვზოგავდით, პარასკევს მივდიოდით და ორშაბათამდე ჰოსპიტალში ვრჩებოდით, ფაქტობრივად, კლინიკაში ვცხოვრობდით. ვცდილობდი, მაქსიმალურად ამეთვისებინა პრაქტიკული უნარ-ჩვევები და, საბოლოოდ, ჩემი მოხალისეობრივი და უხელფასო მუშაობა 3 წელს გაგრძელდა. ჩემი პირველი ოფიციალური სამსახური კატასტროფის მედიცინის ცენტრში ექთნის პოზიცია იყო, შემდეგ გადავედი "კარაპს მედლაინში“ გინეკოლოგიურ განყოფილებაში, ინტენსიური თერაპიის პალატაში. ამის შემდეგ ალბათ კლინიკა არ დამიტოვებია, რომელშიც არ მემუშავა.

• "პირველადი დახმარების ცოდნა ჩვენი კულტურის შემადგენელი ნაწილი უნდა გახდეს"

დღეს ჩემი ძირითადი სამსახური საზღვარგარეთ ბრიტანული კომპანიაა, საქართველოში კი პირველადი დახმარების ცენტრი - სადაც ნებისმიერი პროფესიის ადამიანს პირველად გადაუდებელ სამედიცინო დახმარებას ვასწავლით. ნებისმიერ განვითარებულ ქვეყანაში პირველადი დახმარების ცოდნა კულტურის შემადგენელი ნაწილია. ამაზე კომპანიები ზრუნავენ და ამზადებენ თავის თანამშრომლებს, ინტერესი აქვთ ისწავლონ პირველადი გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ კრიტიკულ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანს პირველად დახმარებას ადგილზე მყოფი თუ არ გაუწევს, უმრავლეს შემთხვევაში, მოსული სასწრაფო დახმარება უძლური იქნება. ამ კულტურის გავრცელებას ვფიქრობთ საქართველოში, გვინდა, ის ჩვენი კულტურის ნაწილი გახდეს, რათა ადამიანებმა იფიქრონ იმაზე, რომ 2 წელიწადში ერთხელ აუცილებელია ამის სწავლა. სულ რაღაც 5 საათიანი ინტენსიური, თეორიული და პრაქტიკული უნარ-ჩვევების ტრენინგია და ამისთვის ზუსტად იმდენი დრო, ენერგია და ფინანსები უნდა გამოვყოთ, რამდენიც რესტორანში ერთხელ შესვლისთვის გვჭირდება. სამაგიეროდ, ჩვენ და ჩვენი ოჯახის წევრები მაქსიმალურად დაცული ვართ - ეს ცოდნა გვაძლევს საშუალებას, თუ კი რაღაც მოხდა, ეგრევე ჩავერიოთ და გადავარჩინოთ ადამიანი. ძირითადად, "ფეისბუკზე“ ვაცხადებთ რეგისტრაციას და მსურველები დანიშნულ დროს მოდიან.

• "ექიმობა ჩემთვის ცხოვრების წესი უფროა"

ბევრი შემთხვევა მქონია, როცა კომით შემოსული ადამიანები, მათ შორის ისეთი ბავშვები გადამირჩენია, ვისი სიცოცხლეც ბეწვზე ეკიდა. ეს ექიმისთვის უდიდესი ბედნიერებაა. ექიმობა ჩემთვის ცხოვრების წესი უფროა, ვიდრე პროფესია. ექიმი მარტო ხელოსანი ვერ იქნები, ეს საექიმო ეთიკის, პროფესიონალიზმისა და ხელოსნობის ძალიან საინტერესო ნაზავია (ხელოსნობაში "კარგ ხელს“ ვგულისხმობ). ძალიან საინტერესოა პაციენტთან ურთიერთობის წესები, მის მიმართ ემპათია უნდა გქონდეს, ექიმებმა ჩვენი პრობლემები შინ უნდა დავტოვოთ და მათ უნდა მივუძღვნათ ცხოვრება. ვფიქრობ, პროფესიას პაციენტები არ გვირჩევენ, ჩვენ ავირჩიეთ და როცა პაციენტი ჩვენთან მოდის, ვიყოთ ემპათიურები, დავიცვათ საექიმო ეთიკის ძირითადი პრინციპები და ნება ვიბოძოთ, მათ საუკეთესო მკურნალობის მეთოდები მივაწოდოთ. ექიმი ყოველთვის პაციენტის საუკეთესო ინტერესებიდან უნდა ამოდიოდეს. ჩემთვის ეს რაღაც პროფესია არ არის, სულ რომ ფსიქოთერაპევტი არ იყო, ნებისმიერი ექიმის ყოველდღიური სამუშაო არის მეცნიერების, ადამიანურობისა და ფსიქოთერაპიის ნაზავი. ჩვენი ტრენინგ-ცენტრის ძირითადი მოვალეობაც ის იქნება, რომ არა მარტო მოსახლეობაში, კულტურაში დავნერგოთ პირველადი დახმარება, გვინდა, სამედიცინო სექტორშიც დავნერგოთ ექიმის პროფესიის ის ძირითადი შემადგენელი ნაწილი, რასაც ჰქვია პაციენტის განათლება. ჩვენთან, სამწუხაროდ, ეს მაინც და მაინც პოპულარული არ არის.

• მიზანი - სამედიცინო მითების მსხვრევა

ძალიან მიყვარს სამედიცინო მითების, დეზინფორმაციების კვლევა. აუცილებლად ჩავატარებთ მასტერ კლასებსა და დისკუსიებს ამ თემასთან დაკავშირებით. ეს ის გავრცელებული მკურნალობის მეთოდები ან რეკომენდაციებია, რომლებიც, სინამდვილეში, არაეფექტურია. ეს შეიძლება იყოს პირველადი დახმარებით დაწყებული, ვაქცინებით და კვებითი რეკომენდაციებით დამთავრებული. მაგალითად, პირველად დახმარების დროს გავრცელებულია, რომ გონებადაკარგულ პაციენტს კრიჭა უნდა გაუხსნა და ენა ამოუწიო. ეს მითია, არ ხდება ენის გადაყლაპვა (ასეთ დროს ორი სხვადასხვა მარტივი მეთოდია - თავის უკან გადაწევა, ქვედა ყბის, ნიკაპის წინ წამოწევა, რა დროსაც ენა სცილდება ხორხს და აძლევს სუნთქვის საშუალებას). გულყრის დროს შავის გადაფარებაც მითია და არ შედის პირველად დახმარებაში. ჩემი საყვარელი მითია კვებით დანამატებზე რეკომენდაციები, რომლებსაც ე.წ. სახალხო მკურნალები (და არა მარტო) იყენებენ. ისინი "ორგანიზმის შლაკებისგან გაწმენდას“ ამბობენ, სინამდვილეში კი შლაკები, როგორც ნივთიერება, მედიცინაში არ არსებობს, მოგონილი სიტყვაა, თუმცაღა, იმდენად პოპულარულია, რომ ყველამ იცის, რომ "შლაკებისგან გაწმენდა“ ყოველთვის დადებით ასოციაციას იწვევს ადამიანში. შესაბამისად, ნებისმიერ პროდუქტს რომ დააწეროთ - "წმენდს შლაკებისგან“, ის უფრო კარგად გაგეყიდებათ, მიუხედავად იმისა, რომ ეს მარკეტინგული ხრიკია. "დღეში 2 ლიტრი და მეტი წყალიც“ მითია. სითხეების მიღება უნდა იყოს ადეკვატური, ვიღაცისთვის შეიძლება 1 ლიტრი იყოს საჭირო, ვიღაცისთვის - 2 და ვისაც წყალი ძალიან უყვარს - 5-იც. ადამიანი დღის განმავლობაში სითხეს იმ რაოდენობით უნდა იღებდეს, რომ მოსაშარდად 2-4 საათში ერთხელ გადიოდეს და შარდის ფერი ღია ჩალისფერი იყოს. მოგეხსენებათ, უამრავი მითი და მათი წარმოშობის მრავალი მიზეზია - განათლების დეფიციტი, ე.წ. თვითგამოცხადებული მკურნალების აღიარება (შარლატანების), ექიმების ფინანსური ინტერესი სხვადასხვა მედიკამენტების მიმართ, მითები ვაქცინების მიმართ - მაგალითად, როგორც კი დაიწყო კოვიდის ვაქცინის შემუშავება, ამას მოჰყვა ანტივაქსერების მოძრაობა. არსებობენ ადამიანები, რომელთაც გულწრფელად სჯერათ, რომ ეს არის ცუდი. ასევე, არსებობენ ადამიანები, რომლებიც სხვების ემოციებზე თამაშობენ და ამითაც ფინანსურ სარგებელს იღებენ და ა.შ.

• "მინდა, ბავშვებს დავუჭირო მხარი და ვუთხრა მათ..."

სამი შვილი მყავს და ბავშვებთან სხვა დამოკიდებულება მაქვს. სხვათა შორის, ჩემი ძმა შემეცნებითი ანიმაციის - "ჟირაფი ჟოზეს“ პროექტის ავტორია... მინდა, ბავშვებს მხარი დავუჭირო და ვუთხრა - ბავშვებო, არ არის აუცილებელი მაინც და მაინც წვნიანები ჭამოთ (თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მარტო კანფეტები მივირთვათ, ბევრი შაქრის მიღება ცუდია). ბავშვი ადეკვატურად, ანუ დღის განმავლობაში თუ სწორად იკვებება, საკმარის სითხეს, ბოსტნეულს, ხილს, ცილებს (ხორცი, თევზი და ა.შ.) იღებს, კონკრეტულად წვნიანში ჯადოსნური არაფერი დევს და ბავშვს თუ არ უყვარს, შეგვიძლია, არ დავაძალოთ. მოწესრიგებული კვება და ძილი არის ჯანმრთელობისთვის მისწრება, თუმცა ამას თან ფიზიკური აქტივობაც უნდა ახლდეს - კვირაში 150 წუთი ფიზიკური დატვირთვა (მაგალითად, მსუბუქი ვარჯიში) თუ გვექნება, ეს არის ძალიან კარგი.

• "ოჯახში ერთი ექიმიც საკმარისზე მეტია"

ჩემი მეუღლე ექიმი არ არის და ვთვლი, რომ ოჯახში ერთი ექიმიც საკმარისზე მეტია (იცინის). ეკატერინე სამართალმცოდნეა, თუმცა პროფესიით არ მუშაობს, კერძო სარეკლამო და სამკერვალო ბიზნესი აქვს. მომავალი მეუღლე ჩემი მეგობრის ოჯახში გავიცანი, საერთო მეგობარი გვყავს და გაცნობის მერე დაახლოებით 1 წელიწადში დავოჯახდით, გვყავს სამი შვილი - ელისაბედი, ლევანი და ნიკოლოზი. შვილები 14-12 და 7 წლისანი არიან (ასაკი თუ შემეშალა, მომკლავენ). ლიზიმ უკვე გააკეთა განაცხადი, რომ აქვს ინტერესი და სამედიცინოზე ჩაბარება, დერმატოლოგობა უნდა, მაგრამ იქამდე ჯერ შორია. შეიძლება შვილებს რჩევა მივცე, მაგრამ არჩევანი თვითონ უნდა გააკეთონ. სამწუხაროდ, ოჯახისთვის დიდი დრო არ მრჩება, ფაქტობრივად, არ ვცხოვრობ საქართველოში, წელიწადში 7 თვე წასული ვარ. როცა ჩამოვდივარ, ან სპიკერი ვარ სადღაც, ან ლექცია და ტრენინგი მაქვს... ურთიერთობის დეფიციტი გვაქვს ოჯახში, ერთმანეთი მუდმივად გვენატრება...

• ექიმი, კოლექციონერი, მელომანი...

ბევრი ჰობი მაქვს - მიყვარს ცეცხლსასროლი იარაღები, მიზანში სროლა, მაგრამ ნადირობა - არა. კოლექციონერიც ვარ - ვაგროვებ ხელნაკეთ დანებს, საათებს, აქსესუარებს, საფოსტო მარკებს, მაქვს სასმელებს... ბებიამ 1960 წელს ჩამოსხმული შოტლანდიური ვისკი "პასპორტი“ მაჩუქა, რასაც ძალიან დავფოფინებ. ჩემს შუათანა ვაჟს თევზაობა უყვარს, ხშირად ვერ ვიცლით ხოლმე, მაგრამ აფრიკაში თინუსზე გვითევზავია. ძალიან მიყვარს მუსიკა, ერთ დროს, პირის გარმონზე ვუკრავდი, მერე მივაგდე, მაგრამ აუცილებლად დავუბრუნდები. ჩემი საყვარელი ჟანრია ბლუზი, პანკი. სტუდენტებთან ხშირად ვმართავ შეხვედრებს, მიყვარს მათთან ურთიერთობა.

ბავშვობიდან რაც დავისახე, ყველაფერს მივაღწიე და მჯერა, ახლაც მივაღწევ მიზანს. მართალია, მარსის განაშენიანებას ვერ დაგპირდებით, მაგრამ მინდა სამედიცინო მითები და სტერეოტიპები დავამსხვრიო, და 2-3 წელიწადში ნახავთ, თუ როგორი მართალი ვიყავი დღეს.