"თბილისი გაცილებით საშიში ქალაქია სეისმური თვალსაზრისით, ვიდრე ოცი წლის წინ გვეგონა" - რა საფრთხეზე საუბრობენ სპეციალისტები და რას ურჩევენ მშენებლებს?
ალბათ შეატყობდით, ბოლო დროს საქართველოში მიწისძვრების სიხშირე მომატებულია. აღმოჩნდა, რომ ბოლოდროინდელი რყევები უფრო ჯავახეთის ზეგანზე პერიოდულ სეისმურ აქტივობასთან არის დაკავშირებული.
მოგეხსენებათ, რომ კავკასია სეისმურად აქტიური ზონაა. თუმცა ცალკე საკითხია, რამდენად აკმაყოფილებენ ჩვენი შენობა-ნაგებობები სეისმური მედეგობის ახალ სტანდარტებს.
AMBEBI.GE-მ გახშირებულ მიწისძვრებსა და სამამულო სეისმომედეგობაზე დარგის პროფესიონალებს ჰკითხა. ჩვენი პირველი რესპონდენტი ლაშა სუხიშვილია, გეოლოგი, ილიას უნივერსიტეტის პროფესორი:
- საქართველოში მიწისძვრები გახშირებული არ არის. უბრალოდ, ქვეყანაში რამდენიმე კერაა, სადაც როგორც წესი ხდება მსგავსი გააქტიურება. მაგალითად, ჯავახეთის ქედზე, სადაც ინსტიტუტის ვებ-გვერდზეც ძალიან ხშირად იდება ინფორმაცია, რომ მიწისძვრა მოხდა სოფელ სამებასთან და ა.შ. ჯავახეთის ქედი ასე დაახლოებით 4-5 წლის წინაც იყო გააქტიურებული. შემდეგ მინელდა, ახლა ისევ ამოქმედდა.
ასეთივე უბანია ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში მყინვარწვერის მიდამოები, სადაც დღეში შეიძლება 300 მიწისძვრა მოხდეს, მაგრამ ძალიან სუსტი რყევებია. ამ ეტაპზე რხევები გახშირდა, ისევ ჩაცხრება, პროცესი გაგრძელდება. როგორც ჩანს, ეს უნდა უკავშირდებოდეს მაგმურ აქტივობას. აქ ვულკანიზმი აღარ გვხვდება, თუმცა არის ნარჩენი მაგმატიზმი, რომელიც ასეთ მცირე მიწისძვრებს იწვევს.
ჯავახეთის ქედზე გახშირებული მიწისძვრების მიუხედავადაც, სეისმომედეგობის მხრივ რთული სიტუაციაა; რადგან სამშენებლო კანონმდებლობა სეისმომედეგობის მიმართულებით არის ძველი და თანაც კურიოზული.
- რატომ კურიოზული?
- როდესაც მიიღეს ეს კანონი სეისმომედეგობის შესახებ, რუკა და მონაცემები უკვე დაძველებული იყო. ანუ, უკვე ვადაგასულ საფუძველზე გაკეთდა ეს ყველაფერი. ვადაგასული იმიტომ, რომ ეს მონაცემები ყოველ ხუთ წელიწადში ახლდება. ეს კანონი დაახლოებით 15-20 წლის წინ მიიღეს, დღემდე აქტიური და გამოყენებადია, რაც სრული ნონსენსია.
მშენებლობები, რომელიც ამ კანონის საფუძველზე იწარმოება, არ შეესაბამება რეალობას, რომელიც ქვეყანაში სეისმური კუთხით არსებობს. ეს რეალობა არ შეცვლილა, იგივეა, უბრალოდ, რაც დრო გადის, ახალი მონაცემები გროვდება, ახალი ტექნოლოგიები და შეფასებები არსებობს. ეს ყოველ ხუთ წელიწადში ახლდება და რეალურად ისაა, რაც მშენებლობებს საფუძვლად უნდა ედოს.
სამწუხაროდ, ასეთი სიხშირით კანონის ცვლა და ახალი მონაცემების ასახვა ვერ ხდება. ეს სიტუაცია ალბათ აწყობს როგორც დეველოპერულ სექტორს (ასეთი მშენებლობა იაფია), ისე მყიდველს, რადგან მერე შექმნილი პროდუქტი ნაკლები ღირს და ა.შ.
- ახალი მონაცემები ახსენეთ და როგორია ის?
- ეს უფრო ვიწრო სამეცნიერო საკითხია. ახალი მონაცემები ახალ მიწისძვრებს ნიშნავს. ჩვენ სფეროში მიწისძვრა უხეში შედარებით ერთგვარი ექოსკოპიაა, როცა აპარატის მეშვეობით იგებ შიგნით რა ხდება. მიწისძვრას ჩვენამდე მოაქვს ინფორმაცია, რომელიც აქამდე არ გვქონდა დედამიწის აგებულების შესახებ; საუბარია იმ კონკრეტულ უბანზე.
ამიტომ ერთი მხრივ მიწისძვრა კატასტროფაა და შეიძლება ნგრევა გამოიწვის, ჩვენთვის ეს ინფორმაციის წყაროა, მის გარეშე რომ არ გვექნებოდა; რადგან წარმოუდგენელია 10-დან 15 კილომეტრზე გაბურღო, ჩახვიდე და ნახო როგორ არის აგებული მონაკვეთი.
- კანონმდებლობის სიძველისა და კურიოზულობის გათვალისწინებით, რა შედეგებამდე შეიძლება მივიდეთ?
- დღეს უკვე ვიცით, რომ თბილისი გაცილებით უფრო საშიში ქალაქია სეისმური თვალსაზრისით, ვიდრე ოცი წლის წინ გვეგონა რომ იქნებოდა. ეს ახალი ინფორმაცია, ბუნებრივია, ასახული არ არის სამშენებლო ნორმებში. შესაბამისად, მშენებლობები ისევ ძველი მონაცემების მიხედვით მიმდინარეობს.
როცა საკითხი ასე დგას, შესაძლო მიწისძვრა გამოიწვევს შენობის დანგრევას, დაბზარვას, ისეთ დანგრევას, რომ აღდგენას აზრი აქ ჰქონდეს, მსხვერპლს და ა.შ. აი ამაზე კონკრეტულად ვერ ვისაუბრებთ, რადგან ყველა შენობას ინდივიდუალური ექსპერტიზა სჭირდება აღნიშნული მიმართულებით.
- მსგავსი რეალობის წინაშე რომ არ დავდგეთ, გამოსავალი სად არის?
- გამოსავალი თან არ ის და თან არ არის. არ არის იმიტომ, რომ რაც აშენებულია (ალბათ ათასობით და ათი ათასობით) მათი გადაკეთება ნონსენსი და წარმოუდგენელი ამბავია. უბრალოდ, მომავალში მაინც რომ აღარ მოხდეს სხვა პარამეტრზე გათვლილი ნაგებობების აშენება და ახლები მაინც შედარებით უსაფრთხო იყოს, ეს არის გამოსავალი. რაც აშენებულია იმის სრულ მოდიფიკაციას ალბათ არავინ გააკეთებს. გამოსავალია კვლევა, ახალი მონაცემები, ახალი ტექნოლოგიები, ამ მიღებული მონაცემების კანონმდებლობაში ასახვა და რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებაა.
არჩილ მაღალაშვილი, გეოლოგი, ილიას უნივერსიტეტის პროფესორი, დედამიწის შემსწავლელი მიმართულებების პროგრამის ხელმძღვანელი:
- მე არ გახლავართ სეისმოლოგი და დაწვრილებით ამ საკითხზე ვერ გიპასუხებთ. მაგრამ, როგორც მშენებლობის საკითხებში დიდი ხნის მანძილზე ჩართულმა გეოლოგმა და გეოტექნიკოსმა, შემიძლია გიპასუხოთ, რომ ჩვენ ახალი სტანდარტები უნდა მივიღოთ და ეს არის უმთავრესი საქმე. არსებული უკეთესია იმასთან შედარებით, რაც საბჭოთა პერიოდში გვქონდა. მაგრამ მეცნიერება წინ მიდის, ცოდნა ვითარდება და ადრინდელთან შედარებით მდგომარეობა გაუმჯობესებულია. ახლა, რამდენად იცავენ ამ სტანდარტებს, უკვე სხვა საკითხია. ალბათ იცავენ, სხვაგვარად სამშენებლო ნებართვა წესით არ უნდა მისცენ.
დგას საკითხი, რომ ამ სფეროში ქვეყანამ ე.წ. ევროკოდები მიიღოს. ეს არის ევროპული სტანდარტი სეისმომედეგობასთან დაკავშირებით. რთული პროცესია, რადგან ძალიან ბევრი შენობა შეიძლება ცოტა სხვაგვარ მდგომარეობაში აღმოჩნდეს. ამან შეიძლება მშენებლობასთან დაკავშირებით მთელი რიგი მიდგომები შეცვალოს.
ბევრი მიდგომა არსებობს. იაპონიას აქვს გადასარევი სტანდარტები, აშშ-ს. რადგან ჩვენ ევროკავშირის გზას ვადგავართ, ამ ეტაპზე ევროკოდები ჩვენთვის ყველაზე უფრო მისაღებია. საქართველო გადადის ამ ევროკოდებზე და ნელ-ნელა დავძლევთ კიდეც.
- ეს ევროკოდები რა შედეგებს მოგვიტანს?
- ვერ გეტყვით, რომ დარგში მძიმე სიტუაციაა. ხედავთ, რომ აშენებული ნაგებობები თბილისის მიწისძვრის დროს არცთუ ძალიან დაზარალდა. სხვა რამ შეიცვალა ამასობაში, ის, რომ მთელ რიგ უბნებში მიწისქვეშ წყალი გვაქვს. სახლები, რომლებიც ასეულობით წლები იდგა, მაგალითად სოლოლაკში, დღეს დაბზარულია. ხედავთ, რა გამაგრების სამუშაოები მიმდინარეობს. რასაკვირველია, ამან არა სტანდარტები, არამედ კონკრეტული შენობების მდგრადობა შეცვალა.
წარმოიდგინეთ, ეს შენობები გაანგარიშებული იყო რაღაც პარამეტრებზე, ახლა ეს პარამეტრებია თვითონ შეცვლილი. თუკი ძველად იცოდნენ, აღნიშნული შენობა მაგარ ქანებზე იდგა, დღეს ამავე ქანებში უკვე წყალია. შესაბამისად, მისი მდგრადობაც შეცვლილია. ეს ცოტა სხვა რამეა და სტანდარტებთან მიმართებაში არ გამოიყენება.
ერთი მხრივ, საერთო სტანდარტები გასაუმჯობესებელია და აქ ორი აზრი არ არსებობს. ახალი ინფორმაცია, ცოდნა დაგროვდა მთელ მსოფლიოში, მათ შორის ჩვენთანაც. მაგრამ სტანდარტების მიღება, როგორც მოგახსენეთ, ასეთი მარტივიც არ არის. მასთან კიდევ სხვა სტანდარტებია დაკავშირებულ-დამოკიდებული, კანონმდებლობებია შესაცვლელი, საკმაოდ მტკივნეული პროცესია. ეს უნდა გადავლახოთ და დარწმუნებული ვარ შევძლებთ კიდეც.
ევროკოდების მიღება სიტუაციას, რასაკვირველია, გააუმჯობესებს, რადგან უფრო დაცულები ვიქნებით. ამავე დროს, საჭირო იქნებიან სპეციალისტები, რომლებმაც იციან აღნიშნული ევროკოდებით მუშაობა. ამისთვის ახალი თაობა არის გასაზრდელი, იგივე კონსტრუქტორები და სხვა სპეციალისტები, რომლებიც შეძლებენ ახალი სტანდარტების გამოყენებას.
- ამაზე მუშაობა თუ მიმდინარეობს?
- ცხადია, მიდის მუშობა.
- დანერგვას რა დრო დასჭირდება?
- ასე დაზუსტებით ვერ გეტყვით. თვითონ ევროკოდები პრაქტიკულად თარგმნილია. ეს თარგმანიც არ არის მარტივი საკითხი. თავად ვიყავი ჩართული თავის დროზე რამდენიმე სტანდარტის შემუშავებაში. არ არის უბრალოდ გადათარგმნა, რადგან ტერმინებს აქვს ძალიან დიდი მნიშვნელობა, რომელიც ჩვენთან სხვანაირად შეიძლება აღქმული იყოს. ერთი კონკრეტული სტანდარტის შემუშავება ხანდახან სულაც არ არის საკმარისი, მას სხვა მოსდევს; როგორც წესი, ეს მთელი პაკეტია სტანდარტების და სიღრმეში მიდის ეს ყველაფერი.
ამიტომ დროში გაწელილი პროცესია, რევოლუციურად, ერთბაშად მიღება პრაქტიკულად შეუძლებელია. როგორც ვიცი, ევროკავშირი ამ პროცესში სერიოზულად გვეხმარება და ვიმედოვნებ საკმაოდ მალე დასრულდება.
და ბოლოს, რამდენიმე წლის წინ აზერბაიჯანის ჩრდილო-დასავლეთ რეგიონში (საქართველოს მომიჯნავედ) ძლიერმა მიწისძვრამ სოფლებში სახლების ნახევარზე მეტი დაანგრია (ზოგ სოფელში მთავრობამ მთლიანად ახალი სახლები ააშენა). ცოტა უფრო ადრე მეზობელ თურქეთსა და ირანში როგორი ჯოჯოხეთური ზანზარი და უბედურება დატრიალდა, კარგად მოგეხსენებათ. ხოლო იქამდე იყო სპიტაკი, ჩვენი რაჭა... ჰოდა, ბატონებო, ეს სახუმარო თემა არაა და, მოდით, ცოტა მეტი პასუხისმგებლობა ვიქონიოთ, დავიცვათ აუცილებელი სტანდარტები მშენებლობისას, მათ შორის სეისმური მედეგობის მიმართულებით.
ავტორი: მერაბ ბერიძე