პუ­ტი­ნი­სე­უ­ლი "ის­ტო­რი­ის გაკ­ვე­თი­ლე­ბი" - თემა, რო­მე­ლიც თით­ქოს არა­ხა­ლია, მუდ­მივ ცვლი­ლე­ბა­სა და მო­დი­ფი­კა­ცი­ას გა­ნიც­დის. ჰიბ­რი­დუ­ლი ომის პი­რო­ბებ­ში, კრემ­ლის მთა­ვარ ია­რა­ღად დე­ზინ­ფორ­მა­ცია და ის­ტო­რი­ის გა­ყალ­ბე­ბა იქცა - იც­ვლე­ბა გავ­ლე­ნის მო­პო­ვე­ბი­სა და მისი შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის ხერ­ხე­ბი მა­შინ, როცა უც­ვლე­ლი რჩე­ბა რუ­სე­თის გა­ცხა­დე­ბუ­ლი თუ გა­უ­ცხა­დე­ბე­ლი მიზ­ნე­ბი სამ­ხრეთ კავ­კა­სი­ის რე­გი­ონ­ში.

რა მიზ­ნე­ბი ამოძ­რა­ვებს რე­ა­ლუ­რად რუ­სე­თის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას, ვინ ან რა შე­იძ­ლე­ბა იყოს კრემ­ლის და­საყ­რდე­ნი სა­ქარ­თვე­ლო­ში და რა მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს რუ­სუ­ლი დე­ზინ­ფორ­მა­ცი­ის წი­ნა­აღ­მდეგ მი­მარ­თუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას - ჩვენს კი­თხვებს პო­ლი­ტო­ლო­გი, ევ­რო­პის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი, გი­ორ­გი გობ­რო­ნი­ძე პა­სუ­ხობს.

- კარ­გა ხა­ნია, რუ­სე­თის სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კის ნა­წი­ლად ეწ. ჰიბ­რი­დუ­ლი ომი იქცა. რა ტი­პის სა­ინ­ფორ­მა­ციო ომს აწარ­მო­ებს რუ­სე­თი სა­ქარ­თვე­ლო­ში და რო­გო­რია მისი მიზ­ნე­ბი?

_ უპირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, უნდა აღი­ნიშ­ნოს, რომ ჰიბ­რი­დუ­ლი ომი არ გუ­ლის­ხმობს მხო­ლოდ სა­ინ­ფორ­მა­ციო ოპე­რა­ცი­ებს, არა­მედ ეს არის სხვა­დას­ხვა ღო­ნის­ძი­ე­ბის, მათ შო­რის სამ­ხედ­რო პრო­ვო­კა­ცი­ე­ბის, ეკო­ნო­მი­კუ­რი სან­ქცი­ე­ბის, კი­ბერ­თავ­დას­ხმე­ბის, ტე­რო­რის­ტუ­ლი აქ­ტე­ბის და აშ. ერ­თობ­ლი­ო­ბა მი­მარ­თუ­ლი სა­მიზ­ნე ქვეყ­ნის, ან სა­მიზ­ნე სა­ზო­გა­დო­ე­ბის და­სა­სუს­ტებ­ლად. იგი არ წარ­მო­ად­გენს ახალ ფე­ნო­მენს, არა­მედ შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ ისე­თი­ვე ძვე­ლია, რო­გორც პირ­ვე­ლი ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ე­ბი და ქვეყ­ნე­ბი.

თა­ნა­მედ­რო­ვე აღ­ქმით „ჰიბ­რი­დულ ომს“ რუ­სე­თის ფე­დე­რა­ცია სა­ქარ­თვე­ლოს წი­ნა­აღ­მდეგ 2005 წლი­დან აქ­ტი­უ­რად ახორ­ცი­ე­ლებს, თუმ­ცა აღ­ნიშ­ნუ­ლი ცალ­კე ინ­ტერ­ვი­უს სა­გა­ნია.

რაც შე­ე­ხე­ბა უშუ­ა­ლოდ რუ­სე­თის სა­ინ­ფორ­მა­ციო ოპე­რა­ცი­ას, ხში­რად მას შეც­დო­მით ან­ტი­და­სავ­ლურ პრო­პა­გან­დად ნათ­ლა­ვენ, სი­ნამ­დვი­ლე­ში კი იგი წარ­მო­ად­გენს ან­ტი­ქარ­თულ სა­ინ­ფორ­მა­ციო ღო­ნის­ძი­ე­ბა­თა ერ­თობ­ლი­ო­ბას, რამ­დე­ნა­დაც მისი ძი­რი­თა­დი მი­ზა­ნი, თუნ­დაც და­სავ­ლუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბი­სა და ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბის დის­კრე­დი­ტა­ცი­ის შემ­თხვე­ვა­შიც, არის სა­ქარ­თვე­ლოს ინ­ტე­რე­სე­ბის რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის ხელ­შეშ­ლა.

სა­ქარ­თვე­ლო­ში რუ­სუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო ოპე­რა­ცი­ე­ბი რამ­დე­ნი­მე მი­მარ­თუ­ლე­ბით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა. პირ­ველ რიგ­ში, აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, სო­ცი­ა­ლუ­რი ქსე­ლე­ბი და ონ­ლა­ინ მე­დი­ა­სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი, თუმ­ცა რუ­სუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო აქ­ტი­ვო­ბა არ შე­მო­ი­ფარ­გლე­ბა მხო­ლოდ ინ­ტერ­ნეტ სივ­რცით. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი შეშ­ფო­თე­ბის სა­გა­ნია ის გა­რე­მო­ე­ბა, რომ სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ­სე­ბობს რუ­სუ­ლი გზავ­ნი­ლე­ბის მა­ტა­რე­ბე­ლი კონ­ვენ­ცი­უ­რი მე­დი­ის პრაქ­ტი­კუ­ლად ყვე­ლა ტიპი: ტე­ლე­ვი­ზია, რა­დიო, პრე­სა.

გარ­და აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა, რუ­სუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო პო­ლი­ტი­კის სუ­ბი­ექ­ტე­ბად გვევ­ლი­ნე­ბა ქვე­ყა­ნა­ში მოქ­მე­დი სა­მო­ქა­ლა­ქო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის ნა­წი­ლი, ასე­ვე არა­ფორ­მა­ლუ­რი გა­ერ­თი­ა­ნე­ბე­ბი, კლე­რი­კა­ლუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ნა­წი­ლი, პო­ლი­ტი­კუ­რი კლა­სის ცალ­კე­უ­ლი წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი.

გარ­და ქვეყ­ნის შიგ­ნით მოქ­მე­დი სუ­ბი­ექ­ტე­ბი­სა, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, აღ­ვნიშ­ნოთ ის ჯგუ­ფე­ბი და ინ­სტი­ტუ­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც აქ­ტი­უ­რად მუ­შა­ო­ბენ ქვეყ­ნის გა­რეთ ჩვე­ნი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე მო­წყვლა­დი ჯგუ­ფის, ქარ­თუ­ლი ემიგ­რა­ცი­ის წი­ნა­აღ­მდეგ. შე­სა­ბა­მი­სად, რუ­სუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო პო­ლი­ტი­კის ინ­სტრუ­მენ­ტე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში საკ­მა­ოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი, რუ­სუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო ოპე­რა­ცი­ე­ბი კი კომ­პლექ­სუ­რი და სის­ტე­მუ­რი ხა­სი­ა­თის მა­ტა­რე­ბე­ლია. მის ძი­რი­თად ამო­ცა­ნას წარ­მო­ად­გენს ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის დე­მო­რა­ლი­ზა­ცია და ფრაგ­მენ­ტა­ცია, ქვე­ყა­ნა­ში და­უც­ვე­ლო­ბის, ში­ში­სა და არას­რულ­ფა­სოვ­ნე­ბის ატ­მოს­ფე­როს შექ­მნა, ქვეყ­ნის სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კუ­რი კურ­სის დე­ლე­გი­ტი­მა­ცია და და­სავ­ლუ­რი ფა­სე­უ­ლო­ბე­ბის რღვე­ვა.

_ რო­გორ ფიქ­რობთ, რა საფრ­თხე­ებს შე­ი­ცავს სა­ქარ­თვე­ლო­სათ­ვის პუ­ტი­ნი­სე­უ­ლი "ის­ტო­რი­ის გაკ­ვე­თი­ლე­ბი"- დე­ზინ­ფორ­მა­ცია და ის­ტო­რი­ის შეც­ვლი­სა და გა­ყალ­ბე­ბის მუდ­მი­ვი ცდა?

_ ის­ტო­რია არ არის თქმუ­ლე­ბე­ბი­სა და ძვე­ლი ამ­ბე­ბის კრე­ბუ­ლი. ის­ტო­რია არის გზა, რო­მე­ლიც კონ­კრე­ტულ დრო­სა და სივ­რცე­ში გა­ი­ა­რა ერმა. თუ ჩვენს სა­ხელ­მწი­ფოს შე­ვა­და­რებთ ცო­ცხალ ორ­გა­ნიზმს, მა­შინ მისი ის­ტო­რია არის ერ­თგვა­რი ბი­ოგ­რა­ფია, რო­მე­ლიც იძ­ლე­ვა სა­შუ­ა­ლე­ბას შე­ფას­დეს სა­ხელ­მწი­ფო­სა და სა­ზო­გა­დო­ე­ბის გან­ვლი­ლი გზა, გა­კეთ­დეს ანა­ლი­ზი, რო­გორც წარ­სულ­ში დაშ­ვე­ბუ­ლი შეც­დო­მე­ბის, ისე სა­ხელ­მწი­ფოს მიღ­წე­ვე­ბის. შე­სა­ბა­მი­სად, ის­ტო­რი­ის გა­ყალ­ბე­ბა მძლავ­რი ია­რა­ღია ნე­ბის­მი­ე­რი ძა­ლის ხელ­ში, რად­გან ამ­გვა­რად არის მცდე­ლო­ბა მო­ახ­დი­ნოს გავ­ლე­ნა სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ მეხ­სი­ე­რე­ბა­ზე, შექ­მნას მისი პო­ლი­ტი­კუ­რი დღის წეს­რი­გის შე­სა­ბა­მი­სი ხელ­საყ­რე­ლი გა­რე­მო, რო­გორც სა­მიზ­ნე ქვე­ყა­ნა­ში, ისე - სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ინ­ფორ­მა­ციო ველ­ში.

და­სავ­ლურ დე­მოკ­რა­ტი­ულ სივ­რცე­ში სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ აზრს მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი გავ­ლე­ნა აქვს სა­ერ­თა­შო­რი­სო პო­ლი­ტი­კურ პრო­ცე­სებ­ზე, შე­სა­ბა­მი­სად, ის­ტო­რი­ის გა­ყალ­ბე­ბის გზით სა­ქარ­თვე­ლოს და ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მი­მართ ნე­გა­ტი­უ­რი გან­წყო­ბე­ბის შექ­მნა ნე­გა­ტი­ურ გავ­ლე­ნას მო­ახ­დენს სა­ქარ­თვე­ლო­სა და მისი არ­სე­ბუ­ლი, ან პო­ტენ­ცი­უ­რი მო­კავ­ში­რე­ე­ბის ურ­თი­ერ­თო­ბა­ზე.

ის­ტო­რი­ის გა­ყალ­ბე­ბის ნე­ბის­მი­ე­რი მცდე­ლო­ბა, მით უფრო მა­შინ, რო­დე­საც აღ­ნიშ­ნუ­ლი ხდე­ბა საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი ტრი­ბუ­ნე­ბი­დან, არის საკ­მა­ოდ სა­ხი­ფა­თო და სა­ჭი­რო­ებს ზუსტ, მიზ­ნობ­რივ რე­ა­გი­რე­ბას.

_ რო­გორც იცით, დე-ფაქ­ტო ცხინ­ვა­ლი რუ­სე­თის დუ­მას მი­მარ­თავს თხოვ­ნით, აღი­ა­როს ქარ­თვე­ლე­ბის მიერ ოსე­ბის გე­ნო­ცი­დი, რო­მე­ლიც, თით­ქოს, 1920 წელს მოხ­და. რა მი­ზა­ნი ამოძ­რა­ვებს ეწ სამ­ხრეთ ოსე­თის დე-ფაქ­ტო მთავ­რო­ბას, რის მიღ­წე­ვას ცდი­ლობს იგი არარ­სე­ბულ გე­ნო­ციდ­ზე აპე­ლი­რე­ბით?

_ ეწ. „სამ­ხრეთ ოსე­თის“ პო­ლი­ტი­კუ­რი კლა­სი ამ­გვა­რად ქმნის ერ­თგვარ ეროვ­ნულ ნა­რა­ტივს, რო­მელ­ზეც აფუძ­ნებს ოსურ ნა­ცი­ო­ნა­ლურ პრო­ექტს. სა­კუ­თა­რი თა­ვის თუნ­დაც არ არ­სე­ბუ­ლი გე­ნო­ცი­დის მსხვერ­პლად წარ­მო­ჩე­ნა ერ­თგვარ ლე­გი­ტი­მა­ცი­ას აძ­ლევს აგ­რე­სი­ულ სე­პა­რა­ტიზმს, ეთ­ნი­კურ წმენ­დას და იმ ნა­ბი­ჯებს, რო­მელ­საც ეფუძ­ნე­ბა მო­ცე­მუ­ლი წარ­მო­ნაქ­მნის ილუ­ზო­რუ­ლი სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ო­ბა.

სამ­წუ­ხა­რო რე­ა­ლო­ბაა, მაგ­რამ ოსუ­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი კლა­სი, ისე­ვე რო­გორც აფხა­ზუ­რი, სა­კუ­თა­რი ეროვ­ნუ­ლი პრო­ექ­ტის ფუნ­და­მენ­ტად სწო­რედ ქარ­თველ­თა მი­მართ ეთ­ნი­კურ ნი­ა­დაგ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ ან­ტა­გო­ნიზმს მო­ი­აზ­რებს.

_ რო­გორ ფიქ­რობთ, რამ­დე­ნად რე­ა­ლუ­რია საფრ­თხე, რომ 1920 წლის აჯან­ყე­ბის ჩახ­შო­ბის ფაქტს რუ­სე­თი გე­ნო­ცი­დად მო­ნათ­ლავს?

_ იმ ფაქ­ტო­რის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ რუ­სე­თის ფე­დე­რა­ცი­ამ უკვე გა­მო­ა­ცხა­და 2008 წლის აგ­რე­სი­ის შე­დე­გად ოკუ­პი­რე­ბუ­ლი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი და­მო­უ­კი­დე­ბელ სა­ხელ­მწი­ფო­ე­ბად, არ შე­იძ­ლე­ბა იმის გა­მო­რი­ცხვა, რომ რუ­სე­თის დუმა აღი­ა­რებს ეთ­ნი­კუ­რი ოსე­ბის გე­ნო­ციდს, რო­გორც აღ­ნიშ­ნუ­ლი აღი­ა­რე­ბის ლე­გი­ტი­მა­ცი­ის და­მა­ტე­ბით გა­რე­მო­ე­ბას.

თუმ­ცა, უფრო მა­ღა­ლია ალ­ბა­თო­ბა იმი­სა, რომ აღ­ნიშ­ნულ თე­მას რუ­სე­თის ფე­დე­რა­ცია სა­ქარ­თვე­ლოს­თან სა­ვაჭ­როდ გა­მო­ი­ყე­ნებს. შე­სა­ბა­მი­სად, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რომ რო­გორც ქარ­თულ, ისე სა­ერ­თა­შო­რი­სო აკა­დე­მი­ურ, სა­ინ­ფორ­მა­ციო და პო­ლი­ტი­კურ სივ­რცე­ში აღ­ნიშ­ნულ სა­კი­თხთან და­კავ­ში­რე­ბით ქარ­თუ­ლი პო­ზი­ცია იყოს წარ­მოდ­გე­ნი­ლი მაქ­სი­მა­ლუ­რი ეფექ­ტუ­რო­ბით, რათა არ გავ­ხდეთ, ერთი მხრივ, მძევ­ლე­ბი მო­წი­ნა­აღ­მდე­გის მიერ გა­მო­გო­ნი­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი მო­ცე­მუ­ლო­ბის, მე­ო­რე მხრივ, კი არ მო­უ­წი­ოს სა­ხელ­მწი­ფოს რე­სურ­სე­ბის ხარ­ჯვა , რათა მო­ახ­დი­ნოს არა­ღი­ა­რე­ბის პო­ლი­ტი­კის გან­ვრცო­ბა არა მხო­ლოდ ოკუ­პი­რე­ბუ­ლი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბის სუ­ვე­რე­ნი­ტეტ­ზე, არა­მედ გა­მო­გო­ნილ გე­ნო­ციდ­ზეც.

თუკი მოს­კო­ვი შეძ­ლებს აი­ძუ­ლოს და­სავ­ლუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა ილა­პა­რა­კოს ქარ­თვე­ლე­ბის მხრი­დან გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბულ გე­ნო­ციდ­ზე, მა­შინ მას ექ­ნე­ბა შან­სე­ბი გა­ზარ­დოს ოსუ­რი და აფხა­ზუ­რი იდე­ის მი­მართ სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სო­ლი­და­რო­ბაც.

_ ის­ტო­რი­კო­სე­ბი­სა და მკვლევ­რე­ბი­სა­გან და­კომ­პლექ­ტე­ბუ­ლი ჯგუ­ფი აქ­ტი­უ­რად მუ­შა­ობს 1920 წელს მომ­ხდა­რი მოვ­ლე­ნის დო­კუ­მენ­ტუ­რად წარ­მო­ჩე­ნა­ზე. "ცხინ­ვა­ლი 1920" კი იქ­ნე­ბა ფილ­მი, რო­მე­ლიც მხო­ლოდ ის­ტო­რი­ულ სი­ნამ­დვი­ლეს ასა­ხავს - რა მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს რუ­სე­თის მიერ წარ­მო­ე­ბუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო ომი­სა და პრო­პა­გან­დის პი­რო­ბებ­ში მსგავ­სი პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას?

_ მსგავ­სი პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია იმ­დე­ნად, რამ­დე­ნა­დაც აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, არ­სე­ბობ­დეს სწო­რი სა­ინ­ფორ­მა­ციო გზავ­ნი­ლე­ბი რო­გორც ქარ­თულ, ისე სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ინ­ფორ­მა­ციო სივ­რცე­ში სა­ქარ­თვე­ლოს უახ­ლე­სი ის­ტო­რი­ის, ოკუ­პი­რე­ბუ­ლი რე­გი­ო­ნე­ბის, ასე­ვე მო­ცე­მულ რე­გი­ო­ნებ­ში ქარ­თველ­თა უფ­ლებ­რი­ვი მდგო­მა­რე­ო­ბის შე­სა­ხებ.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, ის გა­რე­მო­ე­ბაც, რომ და­სავ­ლე­თის­გან გან­სხვა­ვე­ბით პოსტ-საბ­ჭო­თა სივ­რცე­ში გა­ბა­ტო­ნე­ბუ­ლი ის­ტო­რი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ტრა­დი­ცი­ის თა­ნახ­მად, ამა თუ იმ ერის უფ­ლე­ბა - იცხოვ­როს კონ­კრე­ტულ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, მნიშ­ვნე­ლოვ­ნა­დაა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი გა­რე­მო­ე­ბე­ბით. არ­სე­ბობს ერ­თგვა­რი „ძი­რძვე­ლი, ის­ტო­რი­უ­ლი სა­კუთ­რე­ბის“ პა­რა­დიგ­მა. ამ­დე­ნად, ის­ტო­რი­ის ფალ­სი­ფი­კა­ცი­ის ნე­ბის­მი­ე­რი მცდე­ლო­ბის­თვის წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბას უდი­დე­სი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს,

_ ბუ­ნებ­რი­ვია, მხო­ლოდ ერთი ფილ­მი ვერ იქ­ნე­ბა საკ­მა­რი­სი პუ­ტი­ნის პრო­პა­გან­დის­ტულ მან­ქა­ნას­თან და­სა­პი­რის­პი­რებ­ლად, რად­გან მათი კამ­პა­ნია გა­ცი­ლე­ბით მრა­ვალ­მხრი­ვია - რო­გო­რია თქვე­ნი მო­საზ­რე­ბა, რა უნდა და­უ­პი­რის­პირ­დეს რუ­სე­თი­დან მო­მა­ვალ მსგავ­სი ტი­პის საფრ­თხე­ებს, რო­გორ სა­ხელ­მწი­ფო, ასე­ვე სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ დო­ნე­ზე?

_ იმის­თვის, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს ტი­პის ქვე­ყა­ნამ შეძ­ლოს გა­უმკლავ­დეს რუ­სე­თის ტი­პის სა­ხელ­მწი­ფოს­გან მომ­დი­ნა­რე სა­ინ­ფორ­მა­ციო ხა­სი­ა­თის საფრ­თხე­ებს მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რომ სა­ქარ­თვე­ლო მჭიდ­როდ თა­ნამ­შრომ­ლობ­დეს იმ ქვეყ­ნებ­თან, რომ­ლე­ბიც თა­ვად არი­ან რუ­სუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო ოპე­რა­ცი­ე­ბის სა­მიზ­ნე.

გარ­და აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რომ ქარ­თუ­ლი აკა­დე­მი­უ­რი სივ­რცე იყოს აქ­ტი­უ­რი. დღეს პრაქ­ტი­კუ­ლად არ მიმ­დი­ნა­რე­ობს ოკუ­პი­რე­ბულ რე­გი­ო­ნებ­ში მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სე­ბის მეც­ნი­ე­რუ­ლი და ექ­სპერ­ტუ­ლი კვლე­ვა და ანა­ლი­ზი. ელე­მენ­ტა­რუ­ლად, არ არ­სე­ბობს სრულ­ფა­სო­ვა­ნი სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო, რომ­ლი­თაც სტუ­დენ­ტე­ბი შე­ის­წავ­ლი­ან სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­ფლიქ­ტე­ბის ის­ტო­რი­ას. შე­სა­ბა­მი­სად, ცოდ­ნის და ექ­სპერ­ტი­ზის ნაკ­ლე­ბო­ბა მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად ასუს­ტებს სა­ქარ­თვე­ლოს შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს გა­უ­წი­ოს პრო­პორ­ცი­უ­ლი წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა არ­სე­ბულ სა­ინ­ფორ­მა­ციო ხა­სი­ა­თის საფრ­თხე­ებს.

ერთ-ერთ მნიშ­ვნე­ლო­ვან გზას სა­ინ­ფორ­მა­ციო ომში წარ­მა­ტე­ბის მი­საღ­წე­ვად წარ­მო­ად­გენს შეღ­წე­ვა ოკუ­პი­რე­ბუ­ლი რე­გი­ო­ნე­ბის სა­ინ­ფორ­მა­ციო ველ­ში. იმის­თვის, რომ სა­ქარ­თვე­ლომ შეძ­ლოს რა­ი­მე სა­ხის წარ­მა­ტე­ბის მიღ­წე­ვა სა­ინ­ფორ­მა­ციო ომში, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია იმ სა­ინ­ფორ­მა­ციო „რკი­ნის ფარ­დის“ გარ­ღვე­ვა, რი­თაც აფხა­ზუ­რი და ოსუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა და­შო­რე­ბუ­ლია ქარ­თულ სა­ინ­ფორ­მა­ციო სივ­რცეს.

NS