რატომ  ვრცელდება კორონავირუსი სწრაფად და რამდენად ხშირია მისი ასიმპტომური შემთხვევები – კლინიკა „Mმედი 22-ის“ პედიატრი, პროფესორი თამთა ივანაშვილი

Coronaviruses არის ვირუსების ოჯახი, რომლებიც დასახელებულია მათი გვირგვინის მსგავსი გარეგნობისთვის. ანუ, ვირუსს სახელი დაერქვა ზედაპირიდან გამოშვერილი წვეტების გამო, რომლებიც გვირგვინს ჰგავს.

კორონავურისის ჯგუფის პირველი ვირუსი 1960–იან წლებში დაფიქსირდა. თუმცა ამჟამად გავრცელებულ ვირუსს „ახალი“ ეწოდა, რადგან ის არის კორონავირუსის დღემდე უცნობი შტამი. კორონავირუსები ზოონოზურია, რაც ნიშნავს, რომ ისინი გადაეცემიან ცხოველებიდან ადამიანებს და შემდეგ იწყება მათი ადამიანებში ფართო გავრცელება

ახალ კორონავირუსთან დაკავშირებულ საინტერესო დეტალებზე კლინიკა „Mმედი 22-ის“ პროფესორი თამთა ივანაშვილი გვესაუბრება.

რომელია კორონავირუსის ძველი შტამები და როგორია მათ მიერ მიყენებული ზიანი მსოფლიოში?

კორონავირუსები არის ვირუსების დიდი ოჯახი, რომლებიც, როგორც წესი, იწვევს მსუბუქ და ზომიერი სიმძიმის ზედა სასუნთქი გზების დაავადებებს ადამიანებში. ამასთან, XXI საუკუნეში სამჯერ კორონავირუსის გამოვლენამ გამოიწვია სერიოზული დაავადებები და გლობალური გადაცემის პრობლემები. ასობით კორნავირუსი არსებობს, რომელთა უმეტესობა ცხოველებში არსებობს ღორების, აქლემების, ღამურისა და კატების ჩათვლით. ზოგჯერ ეს ვირუსები ხვდება ადამიანების ორგანიზმში და შეიძლება გამოიწვიოს დაავადება.

კორონავირუსებიდან სამს სახეობას შეიძლება ჰქონდეს უფრო სერიოზული შედეგები ადამიანებში. ესენია:

• სარსი- SARS (severe acute respiratory syndrome) - მძიმე მწვავე რესპირატორული სინდრომი, რომელიც გაჩნდა 2002 წლის ბოლოს და მას 770 ადამიანი ემსხვერპლა
• მერსი-MERS (Middle East respiratory syndrome) - ახლო აღმოსავლეთის რესპირატორული სინდრომი, რომელიც გაჩნდა 2012 წელს და მას 850 ადამიანი ემსხვერპლა.
• COVID-19 (corona virus desease 2019) – მისით გამოწვეული ავადობა პირველად გამოვლინდა ჩინეთის ქალაქში უხანში და მას ოფიციალურად ეწოდა „კორონავირუსის დაავადება - 2019“ ანუ COVID19 . ამრიგად, სახელი შედგება სიმბოლოებისაგან Corona-Virus-Desaese-2019 იგივე CO-VI-D -19. დღეს მიმდინარეობს გლობალური ძალისხმევა მისი გავრცელების შესაჩერებლად.

კორონავირუსის სულ მცირე ოთხი ტიპი ყოველწლიურად მთელ მსოფლიოში სხვადასხვა სიმძიმის ინფექციებს იწვევს, მაგალითად, გაციებას. ცხოვრების გარკვეულ მომენტში, ადამიანთა უმეტესობა ერთი ან რამდენიმე ამ ვირუსით ერთხელ მაინც ავადება.

როგორ ვრცელდება ვირუსი?

ვირუსი ვრცელდება დაინფიცირებული ადამიანის რესპირაციულ წვეთებთან, რომელიც წარმოიქმნება ხველის ან დაცემინების დროს, უშუალო კონტაქტის გზით და ვირუსით დაინფიცირებულ ზედაპირებთან შეხებით. ვირუსი COVID-19 ზედაპირზე რამდენიმე საათს ძლებს, მაგრამ კვდება მარტივი დეზინფიცირებისას. დაინფიცირებული ადამიანები სუნთქვისას, საუბრისას, ხველების ან დაცემინებისას წარმოქმნიან ციცქნა რესპირატორულ წვეთებს, რომელთა საშუალებითაც ვირუსი ჰაერში ვრცელდება. რესპირატორული წვეთების დიდი ნაწილი დაახლოებით ერთი მეტრის მანძილზე დაბლა ეცემა. როდესაც ადამიანმა არ იცის, რომ ინფიცირებულია, თავისუფლად დადის სამსახურში, სპორტულ დარბაზებში, რელიგიურ დაწესებულებებში, მგზავრობს საზოგადოებრივი ტრანსპორტით და სუნთქავს სხვა ადამიანთა სიახლოვეს. ადამიანები, რომლებიც ახლო კონტაქტში არიან ინფიცირებულებთან, განსაკუთრებით, ოჯახის წევრები და სამედიცინო დაწესებულებების თანამშრომლები, ვირუსით სწორედ ამ გზით ავადდებიან. აღსანიშნავია ისიც, რომ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ცნობით, ასიმპტომური შემთხვევები ანუ სიმპტომების გარეშე დაფიქსირებული შემთხვევები იშვიათია.

მეცნიერებმა ჯერ–ჯერობით დაზუსტებით არ იციან, რამდენ ხანს ცოცხლობს ახალი კორონავირუსი სხვადასხვა საგნების ზედაპირზე, მაგრამ როგორც პირველადი კვლევა აჩვენებს, პათოგენის გავრცელებას ვერ უნდა აჩერებდეს ცხელი და ნოტიო გარემო. ცნობილია, რომ თბილი ამინდი აჩერებს გრიპს და უფრო მსუბუქ კორონავირუსებს.

რატომ ვრცელდება COVID-19 ძალიან სწრაფად?

2019 წლის 31 დეკემბერს დედაქლაქ უხანში დაფიქსირებულ უცნობი ეტიმოლოგიის პნევმონიის შემთხვევათა კვლევის შედეგად განისაზღვრა, რომ ეპიდაფეთქების გამომწვევი გახდა ახალი კორონავირუსი, რომლის იდენტიფიცირებაც მოხდა პნევმონიით დაავადებულ პაციენტში. ჩატარებულმა გენეტიკურმა და სტრუქტურულმა ანალიზებმა გამოავლინა ვირუსის საკვანძო მახასიათებელი — მისი ზედაპირის ცილა, რომელმაც შეიძლება ახსნას, რატომ აინფიცირებს ის ადამიანის უჯრედებს ასე მარტივად. უჯრედის დაინფიცირებისათვის კორონავირუსი იყენებს ცილის „წვეტებს“, რომლებიც ეკვრის და ბოჭავს უჯრედის მემბრანას; ამ პროცესს ააქტიურებს უჯრედის სპეციფიკური ფერმენტები. ახალი კორონავირუსის გენომურმა ანალიზებმა გამოააშკარავა, რომ მისი წვეტი-ცილები სხვა კორონავირუსის ანალოგიურ მახასიათებელთაგან განსხვავდება.

COVID-19 ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ პანდემიად შეფასდა. ეს რას ნიშნავს?

COVID-19-ის პანდემიად გამოცხადება არ ნიშნავს, რომ ვირუსი უფრო მომაკვდინებელი გახდა, არამედ წარმოადგენს დაავადების გეოგრაფიული გავრცელების დადასტურებას.

სიმპტომურად რამდენად განსხვავდება COVID-19 სხვა ვირუსებისგან?

მის სიმპტომებს შორის შეიძლება იყოს ტემპერატურის მატება, ხველა და სუნთქვის პრობლემები. ასევე ყნოსვის და გემოს უნარის მკვეთრი დაქვეითება. უფრო მძიმე შემთხვევებში ინფექციამ შეიძლება გამოიწვიოს პნევმონია ან სუნთქვის გაძნელება. შედარებით იშვიათ შემთხვევებში დაავადება შეიძლება ლეტალურად დამთავრდეს. ეს სიმპტომები ჰგავს გრიპის ან გაციების სიმპტომებს, რაც ბევრად უფრო გავრცელებულია, ვიდრე COVID-19. ამიტომაც COVID-19 ვირუსით დაინფიცირების დასადასტურებლად აუცილებელია სპეციალური გამოკვლევა. ამ ინფექციის მსუბუქი შემთხვევები შეიძლება ჰგავდეს გრიპს ან გაციებას, რაც მის გამოვლენას კიდევ უფრო ართულებს. პაციენტებს შეიძლება განუვითარდეთ სხვა სიმპტომებიც, მაგალითად, კუჭ-ნაწლავის პრობლემები და ფაღარათი. ამჟამინდელი მონაცემებით, სიმპტომები ვლინდება ორგანიზმში ვირუსის შეღწევიდან 2-14 დღემდე პერიოდში.

როგორია COVID-19–ით დაავადებულების მკურნალობის პროცესი?

ამერიკის ინფექციურ დაავადებათა საზოგადოების საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კომიტეტის თავმჯდომარის, დოქტორ ჯული ვაიშამპაიანის განცხადებით, რეკომენდებულია, რომ მსუბუქი სიმპტომების მქონე პაციენტები, რომლებსაც დაბალი სიცხე ან მსუბუქი ხველა აქვთ, სახლში დარჩნენ და სვან ძალიან ბევრი სითხე, „ამასობაში კი იმუნური სისტემა თავის საქმეს გააკეთებს და ორგანიზმს გამოაჯანმრთელებს“. მსუბუქი ინფექციის მქონე ადამიანთა უმეტესობა დაახლოებით ორ კვირაში განიკურნება. მას შემდეგ, რაც კორონავირუსის ინფექცია დასტურდება, მკურნალობა ძირითადად მზრუნველობითია, პაციენტისთვის საკმარისი ჟანგბადის მიწოდების უზრუნველყოფა, სხეულის ტემპერატურის მართვა და საჭიროების შემთხვევაში სასუნთქი აპარატით ფილტვების ვენტილაცია. პოტენციური სამკურნალო საშუალებების სახით, ამჟამად უკვე იტესტება რამდენიმე პრეპარატი. მათ შორის არის ანტივირუსული საშუალება სახელად „რემდესივირი“, რომელმაც ეფექტიანობა უკვე დაადასტურა ცხოველებში და აშშ-ში გამოაჯანმრთელა ერთი ადამიანი. ამჟამად მიმდინარეობს ამ პრეპარატის კლინიკური ცდები ინფიცირებულ პაციენტებზე, რომლებსაც აშშ-ის სხვადასხვა ინსტიტუტი და თავად მწარმოებელი, კომპანია Gilead-ი ატარებს.

და ბოლოს, კიდევ ერთხელ გვესაუბრეთ კორონავირუსის პრევენციაზე

ინფიცირებისგან თავის დაცვის ყველაზე საუკეთესო საშუალებაა იმ ზოგადი ინსტრუქციების გათვალისწინება, რასაც ექსპერტები გრიპის სეზონებზეც გვაძლევენ, რადგან კორონავირუსი ძირითადად იგივე გზით ვრცელდება.

• ხელები ხშირად დაიბანეთ საპნით
• მოერიდეთ საკუთარ სახეზე ხელების შეხებას
• დაიცავით სულ მცირე 1,8-მეტრიანი მანძილი ნებისმიერი ადამიანისგან, ვინც ახველებს ან აცემინებს.

ექსპერტთა განმარტავენ, რომ პირბადეები ვირუსისგან თავის დასაცავად ნაკლებად ეფექტურია, მაგრამ თუ თქვენ გაქვთ რესპირატორული დაავადების სიმპტომები, მისი ტარებით დაავადებისგან სხვებს დაიცავთ.

მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ მთავარი პრევენციული ზომები ჰიგიენის დაცვას უკავშირდება - ხელების ხშირი დაბანა, რესპირატორული ჰიგიენა. ეს ნიშნავს, რომ დახველების ან დაცემინების დროს უნდა დაიფაროთ პირის ღრუ მოხრილი მკლავით ან ერთჯერადი ცხვირსახოცით, შემდეგ ეს ცხვირსახოცი უნდა გადააგდოთ ნაგვის დახურულ ყუთში.