კინო, ლიტერატურა, მხატვრობა

1991 წელს მიხეილ კალატოზიშვილი უმცროსი იღებს ფილმს "რჩეული". ფილმი პროსპერ მერიმეს "მატეო ფალკონეს" მოტივებზეა შექმნილი. ფილმის მოქმედება 1921 წელს ხდება, ანუ საქართველოს გასაბჭოებაა აღწერილი. მთავარი გმირის ჯუნას პატრიარქალურ-პასტორალურ ყოფაში ახალი დროება იჭრება წითელი არმიელების სახით. ეს შემოჭრა ბუნებრივია ტრაგედიად შემოუბრუნდა ჯუნას და ყველას - სოფელს, ქვეყანას და იმ ადამიანებს ვინც მიიღო ახალი "სარწმუნოება”. ანუ გახდა ჯალათი. ჯალათი - მსხვერპლი, ეს ის მითოლოგიური არქეტიპია, რაც ამ ისტორიას დაედო საფუძვლად.

მიხეილ კალატოზიშვილი უმცროსი ფილმს ,რომელიც 1921 წლის ტრაიგიკულ ამბებს უკავშირდება, 1991 წელს იღებს. ანუ საბჭოთა რეჟიმის კოლაფსის შემდგომ, უკვე დამოუკიდებელ საქართველოში. სამოცდაათწლიანი წითელი ტერორი დასრულებულია. ეს იყო რეჟიმი, რომელმაც კაცობიობის ისტორიის მანძილზე ყველაზე მეტი ადამიანი გაანადგურა. სხვადასხვა ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობით მსხვერპლთა რიცხვი ას მილიონს აღწევს.

როგორია მეორე მსოფლიო ომში "გამარჯვების" რეალური ფასი? ათწლეულების მიხედვით, იცვლება რა პოლიტკონიუქტურა, მასთან ერთად მსხვერპლის რიცხვიც იზრდება ათეული მილიონობით. დღეს 45-დან 60 მილიონდე მერყეობს დაღუპულთა რაოდენობა. მეორე მსოფლიო ომში საბჭოთა მხარეს დანაკარგი, ბევრად აღემატება გერმანიისა და მოკავშირე ქვეყნების მსხვერპლს ერთად აღებულს. მოკლედ ასეთია გამარჯვების ფასი.

წითელი ადამიანები, ეს ნობელიანტი მწერლის სვეტლანა ალექსიევიჩის ტერმინია, იყვნენ და არიან დღესაც. ჩვენც/მეც წითელი ადამიანი ვარ რაღაც დოზით. და ეს ისტორიული მეხსიერება აქტუალობას არ კარგავს მას შემდეგაც რაც საბჭოთა კავშირი სამი ათეული წელია აღარ არსებობს პოლიტუკურ რუქაზე.

არის რამდენიმე კითხვა რაც მინდა ფილმს დავუსვა და ვფიქრობ ეს კითხვები ლეგიტიმურია:

1)ინტერმედიალური მიმართება - ფილმი და პროსპერ მერიმეს ლიტერატურული ტექსტი. შვილის მკვლელობის მითოლოგიურ- კულტურული ალუზიები.

2)"რჩეული” და მიხეილ კალატოზიშვილი უფროსის ფილმი "მარილი სვანეთს!": დიალოგური ურთიერთმიმართება.

3)ისტორიული კონტექსტი 1921 და 1991 წლები.

პროსპერ მერიმეს "მატეო ფალკონე"-ს მოქმედება კორსიკაზე ხდება. ეთნოკულტურული დომინანტი მნიშვნელოვანია. მთის ხალხის მკაცრი და ასკეტური ბუნება, ცხოვრების წესი. ასევე მეტად მნიშვნელოვანია ნოველის ძირითადი მოტივი - სისხლის აღების წესი. როცა მართლმსაჯულება ადამიანია თავად და არა სახელმწიფო, რომლის მიმართ უნდობლობაა გაცხადებული. ეს მოტივი პროსპერ მერიმესთან სიღრმისეულადაა დამუშავებული და ლანდშაფტის, გარემოს, ყოფით დეტალებშია ასახული.

მიხეილ კალატოზიშვილ უმცროსთან ეს მოტივი უცვლელადაა გადმოტანილი, მაგრამ მხოლოდ როგორც ფაქტი, და არა როგორც იდენტობის ნაწილი, გეოგრაფიული მახასიათებელი და ეთნოთავისბურება.

მოგვიანებით თემურ და გელა ბაბლუანებს ექნებათ არცთუისე წარმატებული მცდელობა სისხლის აღების წესის როგორც ეთნოკულტურული თავისებურების ჩვენების ფილმში "მემკვიდრეობა"(2006 წელი).

განზრახ თუ გაუცნობიერებლად მიხეილ კალატოზიშვილი უმცროსი ამ დეტალებზე უარს ამბობს. ფილმში გარემო უფრო გროტესკული, პლაკატური შტრიხებითაა მოცემული, წითელი ადამიანების ყოფის მსგავსად. კონტრრვოლუციონერიც და წითელი ადამიანებიც გროტესკული პერსონაჟები არიან. ჯუნა და მისი სამყარო ფალკონესეულია თითქოს, უბრალოდ არა იმდენად მკაცრი და ასკეტური. უფრო თეატრალური პირობითობის ზღვარზე, რაც სამსახიობო ანსამბლითაა განპირობებული. ჯუნას (მსახიობი ავთანდილ მახარაძე) და დედის(მსახიობი ნინელი ჭანკვეტაძე) სახეებს, შემსრულებლების რუსული თეატრალური სკოლის კლიშეები, მათივე უდავო ნიჭიერებას კინოგენურობას უკარგავს. იგივე რუსი მსახიობი ლარისა გუზეევა, წითელი კომისარის სახასიათო როლში, ბევრად კინოგენურია. აქ როლს მისი სითამამეც თამაშობს, მისი წყალობით სპეკულაციის მიჯნაზე მყოფი ეპიზოდი არაა ყალბი(ლარისა გუზეევას გმირი ეკლესიაში მოისაქმებს).

ფილმის სამსახიობო ანსამბლი, როგორც მთლიანად ფილმი ეკლექტურია. ეპიზოდური როლების შემსრულებელი გოგი მარგველაშვილი გამოირჩევა ზუსტი პლასტიკითა და ემოციური ასკეტურობით. მისი, როგორც მსახიობის პოტენციალი ქართულ კინოს არ გამოუყენებია. მე ვურჩევ ქართველ რეჟისორებს, შეეშვან გაცვეთილ სახეებს და კინოში დააბრუნონ გოგი მარგველაშვილი - მსახიობი. განაგრძეთ კითხვა