ვერეს ხეობის მდგომარეობა სტიქიიდან 1 წლის შემდეგ - არსებობს თუ არა ტრაგედიის განმეორების საფრთხე?

13 ივნისის სტიქიიდან ერთი წლის შემდეგ, კვლავ აქტუალურია კითხვები - არის თუ არა ვერეს ხეობაში სტიქიის განმეორების საფრთხე და რა მდგომარეობაა ამჟამად ხეობაში.

Ambebi.ge-ს კითხვაზე, მოხსნილია თუ არა რისკები ვერეს ხეობასა და მიმდებარე ტერიტორიებზე, კრიზისების მართვის საბჭოში განგვიცხადეს, რომ გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ დადგინდა მდინარე ვერეს ხეობაში რისკის ზონები, საიდანაც მოხდა მოსახლეობის გასახლება და მერიის მიერ აკრძალულია ყველანაირი სოციალური აქტივობა. მათივე ინფორმაციით, გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ დადგენილია საფრთხის შემცველი ზონები, სადაც საცხოვრებელი სახლების მშენებლობა კატეგორიულად დაუშვებელია.

დავინტერესდით, რა სამუშაოები ჩატარდა სტიქიის ზონაში დაზიანებული ინფრასტრუქტურის აღსადგენად და რამდენად აკმაყოფილებს გვირაბების, ხიდების მშენებლობის სტანდარტები უსაფრთხოების ნორმებს, ასევე მდინარე ვერეს კვლავ ადიდების შემთხვევაში, რამდენად დაცული იქნება ხეობა და იქ მცხოვრები მოსახლეობა. კრიზისების მართვის საბჭოს ინფორმაციით, "მიმდინარე წლის 13 ივნისს იხსნება ტენდერი და დაიწყება მუშაობა მდინარე ვერეს კალაპოტის ფორმირებაზე - ნაპირდამცავი ჯებირების მშენებლობაზე. 2016 წელს მდინარე ვერეს ხეობაში აშენდება ნატანდამჭერი ცხაურები, რაც ძლიერი წვიმისა და წყალდიდობის შემთხვევაში, ვერეს ხეობას დაზიანებისგან დაიცავს. გარდა ამისა, გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს რეკომენდაციის შესაბამისად, მდინარე ვერეს აუზში დამონტაჟდა მონიტორინგის სისტემები: ავტომატური ნალექ მზომები, ავტომატური წყლის დონის მზომები და მეტეოროლოგიური სადგურები. შემდგომში წყლის დონის მკვეთრი მატების ან კლების შემთხვევაში ოპერატიულად მოხდება ინფორმაციის დამუშავების ცენტრისთვის მიწოდება და სათანადო გაფრთხილების მომზადება.

პრევენციული ღონისძიებების ფარგლებში ჭაბუა ამირეჯიბის გზატკეცილზე განხორციელდა სტიქიის შედეგად დაზიანებული გამტარი გვირაბების აღდგენა-რეკონსტრუქცია. მზიურის მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებული გვირაბის ნაცვლად (დაზიანების ხარისხიდან გამომდინარე) აშენდა ხიდი. სვანიძის ქუჩასა და მზიურის ტერიტორიაზე გაკეთდა ახალი სანიაღვრე ქსელი და წყალამრიდი ნაგებობები" - განგვიმარტეს კრიზისების მართვის საბჭოში.

გარემოს ეროვნული სააგენტოს ხელმძღვანელის, თამარ ბაგრატიას თქმით, ვერეს ხეობა აყვანილია უპრეცედენტო მონიტორინგის ქვეშ, რაც გულისხმობს იმას, რომ ვერეს ხეობაში დამონტაჟებულია 5 სადგური და იმ შემთხვევაში, თუ უხვი ნალექი მოვა და წყალი მოიმატებს, გარემოს ეროვნული სააგენტო სხვადასხვა წერტილებიდან მიიღებს ონლაინ ინფორმაციას და გადასცემს შესაბამის უწყებებს.

- ქალბატონო თამარ, ვერეს ხეობაში ზოგიერთ ადგილას ისევ შენდება საცხოვრებელი კორპუსები, რამდენად დაშვებულია იმ ადგილებში მშენებლობა?

- ექსტრემალური მოვლენების 100%-ით გამორიცხვა არ შეიძლება, მაგრამ გარემოს ეროვნულმა სააგენტომ უწყებათაშორისი კომისიის დავალების შესაბამისად, ის რისკის ზონა გამოკვეთა, სადაც ნებისმიერი მშენებლობა აკრძალულია. რისკის ზონიდან გაასახლეს მოსახლეობაც და არანაირი ტიპის საქმიანობა დაშვებული არ არის.

გეოლოგ ლაშა სუხიშვილის თქმით, 2015 წლის 13-14 ივნისის სტიქიის გამომწვევი რამდენიმე ფაქტორი გამოიკვეთა. "სტიქია გამოიწვია ბევრმა ფაქტორმა, რომლის ნაწილი ვითარდებოდა წლების განმავლობაში, ხოლო მეორე რიგის ფაქტორები იყო მოკლევადიანი, რომელშიც იგულისხმება მოულოდნელად მოსული უზარმაზარი ნალექი.

გრძელვადიანი ფაქტორებიდან აღსანიშნავია გამოფიტვა, რაც გამოწვეულია ტემპერატურული მერყეობით - გაყინვით და ა.შ. ამას გარდა, ნაპრალებში, რომელიც ძირითად ქანში გაჩნდა, ჩასული იყო ხის ფესვები, რამაც კიდევ უფრო გამოიწვია ამ ქანების დანაპრალიანება. შემდეგ უკვე უშუალოდ მაისი-ივნისის პერიოდში ეს გამოფიტული გრუნტი გაჯერდა წყლით, წყალი შეჩერდა წყალგაუმტარ ფენასა და გამოფიტულ გრუნტს შორის და მოხდა ზედა ნაწილის დასრიალება ძირითად ქანზე. ამას გარდა, იყო ძლიერი წვიმა, რამაც გამოიწვია ვერეს ხეობაში წყალდიდობა, ამას დაეამატა 13 ივნისის ღამეს მოსული ნალექები, რის გამოც წყლის დონემ მკვეთრად მოიმატა, ანუ წყალდიდობა გადაიქცა წყალმოვარდნად. ყველაფერს დაემატა მილიონ სამასი ათასი კუბური მეტრი მიწის მასა, რომელიც მეწყრის სახით ჩავიდა მდინარეში და ამან კიდევ უფრო გაზარდა წყლის მოცულობა. ჩვენი შეფასებით, დამატებით 20 000-მდე მორი მოხვდა მდინარე ვერეს კალაპოტში, ამხელა მასა დაიძრა თბილისისკენ და მოხდა ის, რაც მოხდა.

- რამდენად შეიძლებოდა ამის თავიდან აცილება?

- თავიდან აცილება შეუძლებელია, რადგან ასეთი მოვლენები ვერეს ხეობისთვის ძალიან ჩვეულებრივია, ხშირად ხდება, უბრალოდ სხვადასხვა მასშტაბით, შეიძლება ყოველ ათ წელიწადში მოხდეს წყალდიდობა და ნახევარ საუკუნეში ერთხელ დამანგრეველი სიმძლავრის მოვლენა. თუ ვლაპარაკობთ თავიდან აცილებაზე, აქცენტი უნდა გაკეთდეს ადრეული შეტყობინების სისტემებზე ანუ კვლევაზე დაფუძნებულ გარკვეული ალბათობის პროგნოზებზე, ხოლო როცა უკვე გაფრთხილება გაცემული იქნება, სახელმწიფო სტრუქტურებმა დროული რეაგირება უნდა მოახდინონ და სწრაფად გაიყვანონ სტიქიის ზონიდან ადამიანები.

- რამდენად არის სტიქიის გამეორების საფრთხე?

- ასეთი კატასტროფული მოვლენა, რომელიც შარშან იყო, ყოველ წელს არ ხდება. ზოგადად, მდინარე ვერე, მეწყრული კერებით მდიდარია, მეწყრის 50 ერთეული კერაა, მაგრამ ამ ყველაფერს დროთა განმავლობაში სჭირდება შემზადება, ისე რომ, ყოველ წელს დაიძრას დიდი მასა, ეს შეუძლებელია.

თეა ბეჟიტაშვილი

AMBEBI.GE

A year since Tbilisi Flood: What has been done and risks that remain