16 ივნისს პეტრე-პავლობის მარხვა დაიწყო, რომელიც 12 ივლისამდე გასტანს. ეს მარხვა მოციქულთა მარხვის სახელწოდებითაცაა სახელდებული. ჩვენი ჟურნალის მკითხველები სხვადასხვა კითხვით მოგვმართავენ ამ მარხვასთან დაკავშირებით. შევეცდებით, შეძლებისდაგვარად, მკითხველთა ყველა კითხვას ვუპასუხოთ...
არქიმანდრიტი მაკარი (აბესაძე):
- ამ მარხვას პეტრე-პავლობის მარხვა ეწოდება იმის გამო, რომ პეტრე და პავლე მოციქულთა ხსენება დაწესებულია 12 ივლისს. 13 ივლისს ერთობლივად იხსენიება თორმეტივე მოციქული. ამის გამო ამ მარხვას მოციქულთა მარხვაც ეწოდება, ისევე როგორც დიდმარხვას ხშირად აღდგომის მარხვის სახელწოდებითაც ვიხსენიებთ, შობის დღესასწაულის წინ დაწესებულ მარხვას შობის მარხვად, ხოლო ღვთისმშობლის მიძინების დღესასწაულის წინ დაწესებულ მარხვას - მიძინების ან მარიამობის მარხვად. ძირითადად, მარხვები ქრისტიანობის პირველი საუკუნეებიდანვე მომდინარეობს, მაგრამ თავდაპირველად, მოციქულთა ხანაშივე დაწესებული იყო დიდი მარხვა, რომელიც აღდგომის დღესასწაულს უსწრებს წინ. ოდნავ მოგვიანებით დაწესდა შობის მარხვა. რაც შეეხება პეტრე-პავლობის მარხვას, უფრო გვიან პერიოდში ჩამოყალიბდა. მარხვებთან დაკავშირებით, ეკლესიებს ჰქონდათ სხვადასხვა ტრადიცია, მაგრამ შემდეგ ეს ტრადიციები მთელ მართლმადიდებელ ეკლესიაში გაერთიანდა და IX-X საუკუნეებში ფაქტობრივად იმ სახით ჩამოყალიბდა, როგორითაც დღესდღეობით არსებობს. საერთოდ, პირველ საუკუნეებში ქრისტიანებს ჰქონდათ ტრადიცია, რომ ყველა დიდი დღესასწაულის წინ მარხულობდნენ რამდენიმე ხანს. სწორედ ეს ტრადიციები გადაიზარდა - შობის, პეტრე-პავლობის, ღვთისმშობლის მიძინების მარხვებში. რაც შეეხება აღდგომის მარხვას, მოციქულთა ხანიდანვე იმ სახით ჩამოყალიბდა, როგორი სახითაც დღეს არსებობს.
- რატომ არის დაწესებული პეტრე-პავლობის მარხვა?
- მოციქულთა ღვაწლის მოსახსენიებლად და იმ დღესასწაულის განსადიდებლად, რომლისთვისაც ეს მარხვა გვამზადებს. როდესაც ჩვენ ვმარხულობთ, განსაკუთრებულად მობილიზებულია ჩვენი გონება, ვცდილობთ ვილოცოთ, აღვასრულოთ ღვთის მცნებები ამ დროს. ძველი ქრისტიანები ცდილობდნენ, რომ საღმრთო დღესასწაულებს შეხვედროდნენ უფრო მეტად განწმენდილები, გაძლიერებული ლოცვით, ღვთის მცნებათა მეტი მოშურნეობით, აღსრულებით, რათა უფრო მეტად ეზეიმათ სულიერად და უფრო მეტად განეცადათ საღმრთო დღესასწაულების მადლი, შეეგრძნოთ საღმრთო დღესასწაულთა სული, ამის გამო წინდაწინ ემზადებოდნენ მარხვით. სწორედ ესაა ამ მარხვის დანიშნულებაც.
- მოციქულთა ღვაწლიც გავიხსენოთ...
- მოციქულებმა უდიდესი ღვაწლი გასწიეს. ფაქტობრივად, მათ გააცნეს მსოფლიოს მაცხოვრის სიტყვა. ვიცით, რომ იმ პერიოდში არ იყო ისეთი საშუალებები, როგორიც დღესაა, ანუ ადვილად არ ვრცელდებოდა ინფორმაცია. მოციქულები იყვნენ სწორედ იმ სწავლების გამავრცელებლები, რაც მათ მაცხოვარმა მისცა. ისინი მთელ მსოფლიოში ავრცელებდნენ ქრისტეს სწავლებას. მათ ცხოვრების წესი შეცვალეს მსოფლიოში ანუ წარმართობასთან ერთად, თავად წარმართობის დროინდელი ცხოვრების წესიც კი შეცვალეს - მოციქულთა ღვაწლით, მოციქულთა ქადაგებით, არა მარტო ადამიანები გახდნენ ქრისტიანები, დაუბრუნდნენ უფალს, შესაძლებლობა მიეცათ, რომ სასუფეველში შესულიყვნენ, არამედ მიწიერადაც კი შეიცვალა ადამიანების მენტალიტეტი, ჩაცმულობა, ცხოვრების წესი, ურთიერთობა... ყველაფერი შეიცვალა მსოფლიოში, ყველაფერი დაუკავშირდა ქრისტეს, ქრისტიანობას. თუ დაუკვირდებით, თავად ის ადამიანებიც კი, რომლებიც არ არიან ქრისტიანები, იმ ცხოვრების წესს, რაც მოციქულთა ქადაგებას მოჰყვა და მოციქულებმა გაავრცელეს, ყველაზე სწორ წესად აღიარებენ და ნაწილობრივ მაინც მიჰყვებიან.
- ვიცით, რომ უფლის რჩეული მოციქულები დაბალი ფენებიდან გამოსული, გამოუცდელი ადამიანები იყვნენ, თუმცა, ყველაზე უმაღლესი სწავლებები შეიმეცნეს, უდიდეს ღვთისმეტყველებას ჩასწვდნენ და მსოფლიოში გაავრცელეს...
- ღვთის ყოვლისშემძლეობის წინაშე არავითარი მნიშვნელობა არ აქვს, ადამიანი სწავლული იქნება, უსწავლელი თუ საზოგადოების რომელი ფენიდან იქნება გამოსული. მთავარია, როგორი გული აქვს ადამიანს, როგორ ენდობა უფალს. რაც მეტად ვენდობით უფალს, რაც მეტად გვწამს მისი და რაც უფრო მეტად შევიყვარებთ, მით მეტად აღასრულებს უფალი თავის საქმეებს ჩვენთვის. მოციქულები იყვნენ სწორედ ის ადამიანები, რომლებიც ყველაზე მეტად იყვნენ მინდობილნი უფალს და სწორედ ამის გამო, მათი პირით განანათლა უფალმა მთელი მსოფლიო. ეს კიდევ ერთი ნიშანია იმისა, რომ ღვთის წინაშე შეუძლებელი არაფერია. უფლის გარეშე ჩვენ არაფრის კეთება არ შეგვიძლია. თუ უფალმა არ მოგვცა სასიცოცხლო ენერგია, ცოდვასაც კი ვერ ჩავიდენთ. აქ ის კი არ იგულისხმება, რომ თითქოს უფალი გვადენინებს ცოდვას, არამედ როგორც ვთქვით, თუკი უფალმა სასიცოცხლო ენერგია არ მოგვცა, ჩვენ არაფრის ქმნა არ შეგვიძლია, რადგან მაშინვე გარდავიცვლებით.
- ანუ თორმეტი რჩეული მოციქული ყველაზე მეტად იყო მიმღები და დამტევი ღვთის სიტყვისა...
- რა თქმა უნდა. უფალს შეეძლო, გამოერჩია უფრო ნაკლები ან კიდევ მეტი რჩეული მოციქული, მაგრამ რადგან ისრაელი იყო თორმეტი ტომი, სწორედ ამის გამო გამოარჩია უფალმა სიმბოლურად თორმეტი მოციქული. ვიცით, რომ უფალმა თორმეტი რჩეული მოციქულის გარდა, გამოარჩია სამოცდაათი მოციქული, ასევე უამრავი ადამიანი, რომლებიც ღვთის სიტყვას ქადაგებდნენ და რა თქმა უნდა, მოციქულთა სწორებად მიიჩნევიან. თავად პავლე მოციქული არ შედიოდა თორმეტ მოციქულში, მაგრამ იგი პეტრე მოციქულთან ერთად მოიხსენიება, როგორც თავი მოციქულთა.
- რატომ ეწოდებათ პეტრე და პავლე მოციქულებს მოციქულთა თავნი?
- პეტრე მოციქული თავად მაცხოვრის სიცოცხლეშიც კი იყო თავი მოციქულთა - იგი მოციქულთა შორის ასაკით ყველაზე უფროსი გახლდათ, ამასთანავე, უფლისადმი გამორჩეული რწმენის, სიყვარულის, სიმხნევისა და აქტიურობის გამო, ის თავისთავად ჩამოყალიბდა მოციქულთა თავად. როდესაც მოციქულებზე სულიწმინდა გარდამოვიდა, პირველად პეტრე წამოდგა და იქადაგა. ეს იმაზეც მიანიშნებს, რომ მის სიტყვას მოციქულებისთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. რაც შეეხება პავლე მოციქულს, ვიცით, რომ მაცხოვრის თორმეტ მოციქულთა რიგს არ მიეკუთვნება. ის მაცხოვრის ზეცად ამაღლებისა და მოციქულებზე სულიწმიდის გარდამოსვლის შემდეგ მოექცა ქრისტიანულ სჯულზე და უფლის მოციქული გახდა, მაგრამ თავისი სწავლებებით, თავისი მისიონერული მოღვაწეობით, უდიდესი მოშურნეობითა და ღვაწლით შეიქმნა მოციქულთა თავი. პეტრე და პავლე მოციქულები მოციქულთა თავნი არიან არა იერარქიულად, არამედ - პატივით.
- რატომ არის მოციქულთა მარხვა თევზით ხსნილი?
- საერთოდ, თევზი სამარხვო საზრდელია, მაგრამ რადგან ტრადიციად ჩამოყალიბდა, რომ აღდგომის მარხვა არის მძიმე მარხვა, ამის გამო დიდმარხვის დროს თევზს არ ვიღებთ. თევზით არ არის ხსნილი არც ღვთისმშობლის მიძინების მარხვა, რადგან ეს მარხვა ძალიან მცირე ხანგრძლივობისაა და ამის გამო ჩამოყალიბდა ტრადიცია, მიძინების მარხვაში არ მივიღოთ თევზი. რაც შეეხება მოციქულთა მარხვას და შობის მარხვას, ამ მარხვებში, ოთხშაბათისა და პარასკევის გარდა, თევზის მიღება ნებადართულია.
- რატომ არის მოციქულთა მარხვა სხვადასხვა ხანგრძლივობის?
- ეს მარხვა დაკავშირებულია აღდგომის დღესასწაულთან. ის იწყება აღდგომიდან ორმოცდამეჩვიდმეტე დღეს და პეტრე-პავლობის დღესასწაულამდე - 12 ივლისამდე გასტანს. თუ აღდგომის დღესასწაული ადრიანადაა, ანუ ვთქვათ, აპრილის დასაწყისშია, პეტრე-პავლობის მარხვის ხანგრძლივობაც დიდია, ხოლო თუ აღდგომის დღესასწაული მოგვიანებითაა და მაისის დასაწყისს ემთხვევა, ეს მარხვაც მოკლეა. მოციქულთა მარხვის ხანგრძლივობა 42 დღიდან 9 დღემდე მერყეობს.
შორენა მერკვილაძე
(გამოდის ხუთშაბათობით)