“როცა აქ მოვედი, კედლის ძირებიღა იყო და 300-წლიანი სახლის აღდგენას შევუდექი“ - გაიცანით ალუდა ჯვარიძე: მეწარმე, რომელმაც ისტორია გააცოცხლა და წინაპრების ნასახლარზე ტურისტებს მასპინძლობს

ჭობარეთი ასპინძის მუნიციპალიტეტის სოფელია, რომელიც ზღვის დონიდან 1440 მეტრზე მდებარეობს. უძველეს და ისტორიულ სოფელში არაერთი ნასახლარია, სადაც, ამ კუთხის მკვიდრს, ალუდა ჯვარიძეს, წინაპრების ნასახლარზე 300 წლის მესხური ოდის აღდგენის იდეა გაუჩნდა. ჩანაფიქრი სისრულეში მალე მოიყვანა და იქაურობას ახალი სიცოცხლე შესძინა...

სანამ ალუდა ჯვარიძის ამბავს მოგიყვებოდეთ, გეტყვით, რომ ჭობარეთი სამხრეთ საქართველოს ერთ-ერთი უძველესი სოფელია.

ამაზე ის აღმოჩენაც მეტყველებს, რომელსაც საფუძველი 2009 წელს დაედო, როდესაც იქ გაზსადენის გაყვანისას, ადრე ბრინჯაოს ხანის ნასახლარი საცხოვრებელი და სამეურნეო სათავსოებით აღმოაჩინეს. ის სავარაუდოდ, ძველი წელთაღრიცხვის 3500-3000 წლებით თარიღდება. აღმოჩენილ იქნა ასევე ქვის საბეჭდავი, რომელიც მესოპოტამიიდან, ქალაქ ურუქიდან უნდა იყოს შემოტანილი... 2012 წლიდან ძეგლზე მუშაობა დაიწყო საქართველოს ეროვნული მუზეუმის და ავსტრალიის მელბურნის უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ...

ჭობარეთი საკუთარ წარსულზე კიდევ ბევრ საინტერესო ინფორმაციას ინახავს, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ცივილიზაცია იქ ჯერ კიდევ ასწლეულების წინ არსებობდა.

• ალუდა ჯვარიძე:

- ამ სოფლის მკვიდრი ვარ, აქ არის ჩემი წინაპრების საფლავები... დღეს ჭობარეთში 200 ადამიანი ცხოვრობს და სულ კი 50 ოჯახი იქნება, მათგან ნახევარზე მეტი მოხუცია. დავიბადე და გავიზარდე სახლში, სადაც ჩემი წინაპრები ცხოვრობდნენ. როცა წამოვიზარდე, საცხოვრებლად ახალციხეში გადავედი. იმ პერიოდში აქ ჭერი ჩამოინგრა და სახლის მხოლოდ კედლებიღა იყო დარჩენილი...

გვყავდა პაპის და, კარგი ქალბატონი, რომელიც იმის გამო არ გაათხოვეს, რომ პაპაჩემის შვილებისთვის მოევლო (პაპას ბევრი შვილი ჰყავდა). შვილიშვილებიც მისი გაზრდილები ვართ.

ის ქალბატონი ბუხართან დაჯდებოდა და ძველ ამბებს გვიყვებოდა - მოგვითხრობდა გაჭირვების პერიოდში თუ როგორ ცხოვრობდნენ, თავი როგორ გაჰქონდათ. ბევრი რამ ჰქონდა გამოვლილი, მათ შორის, მესხეთში მუსლიმების ყოფნა, ომი... როდესაც გარდაიცვალა, სოფლიდან საცხოვრებლად ახალციხეში გადავედი. მისმა საუბრებმა, მონათხრობებმა ჩემზე სერიოზული კვალი დატოვა, ყველაფერი გონებაში მყარად აღმებეჭდა... ჰოდა, ხშირად წარმოვიდგენდი ხოლმე ჩვენს კარმიდამოს ისეთად, როგორც მის მონაყოლში იყო... საბოლოოდ კი ისეთი სურვილი გამიჩნდა, ჩვენი მამაპაპეული ადგილი ისევე აღმედგინა.

როცა აქ მოვედი, კედლის ძირებიღა იყო და 300-წლიანი სახლის აღდგენას იმ მონათხრობის მიხედვით შევუდექი.

- პირველად რა გააკეთეთ?

- ბუხარი... რადგანაც ის ქალბატონი სწორედ ბუხართან ჯდებოდა და ამბებს იქ მიყვებოდა. თუ შინ მისვლას ვაგვიანებდი, ნაცარში ჩემთვის განკუთვნილ საჭმელს ჩადებდა, რომ არ გაციებულიყო. ამიტომაც პირველად სწორედ იმ ბუხრის ოთახით დავიწყე. გარშემო იყო ტერასები, ვენახები, საქონლის სადგომი... მერე ყველაფერს მივყევი და სამუშაოები მალე დავასრულე.

- ოდა რა ნაწილებისგან შედგება?

- როგორიც იყო ერთნავიანი ტერასული ნამოსახლარი ასეთივე გამოვიდა (ნავი რომ პირქვე დაამხო, ასეთი ჭერებია ტერასული ნამოსახლარები). როდესაც მიწა ამოვთხარეთ და მას ვზიდავდით, იმ პერიოდში ქვემოთ სხვა ოდებიც გამოჩნდა. ამიტომ, უახლოეს მომავალში მის აღდგენასაც ვაპირებ. გამოჩნდა ასევე ფურნეები, პურის საცხობები (დიდი შენობაა, სადაც 2 პურის საცხობია).

იმ ადამიანის მონაყოლიდან ვიცი, როცა მტერი სოფელს თავს ესხმოდა, მოსახლეობა იქიდან გარბოდა. მტრები ყველაფერს ანადგურებდნენ, მათ შორის, ფურნეებს, ქვევრებს ბილწავდნენ. წლების მერე, როცა ხალხი სოფელს უბრუნდებოდა, ძველ ფურნეებს აღარ იყენებდა, რადგან იქ ათასი სისაძაგლე იყო ჩადენილი. ამიტომ კედელს ამოქოლავდნენ და გვერდით ახალ ფურნეს უშენებდნენ. ჩემს სახლთან ახლოს, სამეზობლოშიც ნასახლარებია, ერთგან 7 ფურნეა აღმოჩენილი. ეს იმას ნიშნავს, რომ მტერი 7-ჯერ მოსულა და წასულა...

- ყველა ნივთი, ძველი ექსპონატი, რაც ოდაში გაქვთ, თქვენი წინაპრებისაა?

- ზოგი ჩემია, ზოგი - შევიძინე, ან თანასოფლელებმა მაჩუქეს. სულ ტრადიციული ნივთებია, ხალიჩები ნატურალური ბეწვითაა დამზადებული და ბუნებრივი საღებავებით შეღებილი... ჩვენი მესხური ოდა ისეა მოწყობილი, როგორც ძველად იყო და მეც ჭობარეთში ასე დავსახლდი. ვიღებთ სტუმრებს, ვაგემოვნებინებთ მესხურ ტრადიციულ კერძებს, რითაც ჩვენი წინაპრები იკვებებოდნენ, ვუყვებით ჩვენი კუთხისა და სოფლის ისტორიას.

მნიშვნელოვანია, რომ პროდუქტებს არ ვყიდულობთ, ყველაფერი თვითონ მოგვყავს. წითელი დოლის პურს ვაცხობთ და ხორბალი ჩვენია. გვაქვს ტენილი ყველი, რომელსაც ჩვენი საქონლის რძისგან ვამზადებთ. აპოხტის ხინკალი იქნება, თუ ყველის ხინკალი - ამ ყველაფრისთვის საჭირო პროდუქტი ასევე ჩვენია. ასევე ყველანაირი ბოსტნეული, გვაქვს ჩვენი თაფლი...

- ე.ი. საოჯახო მეურნეობასაც უძღვებით.

- რა თქმა უნდა. სადღაც 3 ჰექტარზე წითელი დოლის ხორბალს ვთესავთ, აქ მოყვანილი ხორბალი მთელი წელი ყველაფრისთვის გვყოფნის. მესხური ქვის ფურნეში ტრადიციული პური ცხვება, თან ჩვენთან მოსულ ადამიანებს ამის მასტერკლასს ვუტარებთ. ჯერ შოთი პური, ანუ თითიანი ცხვება, შემდეგ - მესხური ხაჭაპური და ასევე ძალიან გემრიელი ქადა, რომელიც შეიძლება 20 დღის განმავლობაში შეინახო. ცხვება ასევე სომენი პურიც, მის გამოცხობას მთელი ღამე სჭირდება. დიდი პურებია, რომელიც თავს ერთი თვე ინახავს. ესეც ჩვენმა წინაპრებმა მოიგონეს. როცა მტრის შემოსევა იყო და სოფლიდან გაქცევა უწევდათ, ისეთ პური ჰქონდათ, რომ დიდხანს გაეძლო.

40 სულამდე საქონელი მყავს. ჩვენც ვუვლით და ოჯახებიც გვეხმარებიან. მუდმივად 5 ადამიანია დასაქმებული, ხანდახან როცა ტურისტების დიდი ჯგუფები მოგვდის, 10-15 ადამიანს ვიხმართ.

- ღვინოსაც აყენებთ?

- აქ არის მესხური ვაზი. 1500 ძირამდე მეც დავრგე. რაც მაქვს, იმასაც ვწურავ და ყურძენს გარშემო სოფლებშიც ვყიდულობ. მარანი მშენებლობის პროცესშია... ჩვენთან ქვევრები ყოველთვის მიწაში იყო, ცივი ადგილია, თუ ქვევრი მიწის ქვეშ არ იქნა, ღვინოს ვერ დააყენებ. აქ ყინვა მალე იწყება, ყურძენი გვიან, ოქტომბერში მოდის, ახლა იკრიფება, რასაც ყინვა მალე მოჰყვება. ამიტომ მის დასადუღებლად შესაბამისი პირობებია საჭირო.

ჩავყარე ახლი ნერგები - ხიხვი, ხარისთვალა, ჩიტისკვერცხა, შავი ასპინძურა, თამარის ვაზი. ნერგების გამოყვანაში ორგანიზაციები დაგვეხმარნენ. საგრანტო პროექტით ყველის ქარხანაზე ვისარგებლეთ, 28.000 ლარი მოგვცეს, რომ წარმოება აღგვეჭურვა.

- ე.ი. გეგმაში გაქვთ ახლა მესხური უბნის გაშენება...

- კი, აქ მინდა, პატარა მესხური უბანი შევქმნა. 70 წლის წინ გადაღებული ფოტოც მაქვს და მას უნდა დავეყრდნო... აქვე, გვერდით არის 5 სახლი, რომელიც სხვისია, ოღონდ, ჩვენი გვარის წარმომადგენლები არიან. ახლა მოლაპარაკება მიდის, რომ მათ ჩემს სხვა მიწაში გავუცვალო.

ვფიქრობ, რომ ეს ყველაფერი, რაც გავაკეთე და რასაც მომავალში ვგეგმავ, ის საქმეა, რასაც მთელი ცხოვრება ვეძებდი... აქამდე რა ბიზნესი არ წამოვიწყე, კი გამომდიოდა, წარმატებაც მქონდა, მაგრამ ვერსად გული ისე ვერაფერს დავუდე, როგორც აქ. ჭობარეთიდან წამოსვლა არ მინდა. მიუხედავად იმისა, რომ მივარდნილი სოფელია და ახალგაზრდობაც არ არის, მივარდნილი სოფელია, აქ მხოლოდ საქმის კეთების დიდი სურვილი მიჩნდება. სხვებსაც გაუჩნდათ აქ დაბრუნების სურვილი. სოფელში სხვებიც დაბრუნდნენ და ამუშავდნენ - სასტუმროების გაშენება დაიწყეს.

თვეში სხვადასხვა ქვეყნიდან, დაახლოებით, 400 კაცი შეიძლება, გვესტუმროს. მათ შორის არიან ბლოგერები, ელჩებიც...

ვფიქრობ, რომ ეს ყველაზე მადლიანი საქმეა და ქვეყნის გადარჩენისთვისაც მნიშვნელოვანი, რომ ადამიანებმა თავის მამაპაპეულ კერას ხელი მოკიდონ და მოუარონ. ისეთნაირად მოხდა, არანაირი ხელობა არ ვიცოდი, თან ისეთი ადგილია, ტრაქტორსაც ვერ მოიყვან, სულ ხელით ვაკეთეთ ყველაფერი.

მოკლედ, შედეგით თვითონაც გაკვირვებული დავრჩი, ღმერთის დახმარებით, ჩანაფიქრი რომ გამომივიდა. შეიძლება ეს საქმე ბევრს ეძნელება, მაგრამ თუკი დაიწყებს, დარწმუნდება, რომ სახლი ისე გაშენდება, გარშემო ყველაფერი ისე აღდგება და ფეხზე დადგება, თვითონაც გაკვირვებული დარჩება.