64,4%-ით შემცირებული უცხოური ინვესტიციები - რა არის მიზეზი და როგორ მოქმედებს ამ პროცესზე პოლიტიკური დაძაბულობა?

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, 2024 წლის პირველ კვარტალში ევროკავშირის 27 ქვეყნისგან მიღებულმა პირდაპირმა უცხოურმა ინვესტიციებმა 116 მილიონი დოლარი შეადგინა - ოფიციალური მონაცემების თანახმად, 2024 წლის პირველ კვარტალში, გასული წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, ევროკავშირის ქვეყნებიდან ინვესტიციების მოცულობა 59.4 პროცენტით არის შემცირებული.

შეგახსენებთ, რომ საქართველოში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სრულმა მოცულობამ 2024 წლის 1-ელ კვარტალში 201.4 მლნ. აშშ დოლარი შეადგინა, რაც 2023 წლის 1-ლი კვარტლის წინასწარ მონაცემებზე 64.4 პროცენტით ნაკლებია.

აღსანიშნავია, რომ 2024 წლის პირველ კვარტალში საქართველოში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების (FDI) ამავე პერიოდში ქვეყანაში განხორციელებულ ფულად გზავნილებს 4-ჯერ ჩამორჩება.

ეკონომიკის ექსპერტების აზრით, ეს მონაცემები მიანიშნებს იმაზე, რომ ქვეყანაში ინვესტიციები მცირდება, შესაბამისად, FDI ვერ ახდენს მნიშვნელოვან გავლენას ეკონომიკურ ზრდაზე, რაც ჩვენნაირი ქვეყნისთვის ძალიან ცუდია. ზოგადად, ეკონომიკური ზრდისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების როლი, რადგან ასეთი სახის ინვესტიციებს მოაქვს ცოდნა როგორც ტექნოლოგიების, ასევე, საერთაშორისო ბაზრების, მენეჯმენტის მიმართულებით. ამ ცოდნისა და ტექნოლოგიების გარეშე, მაღალი ეკონომიკური ზრდის მიღწევა კი ძალიან რთული იქნება.

ვახტანგ ჭარაია, ექსპერტი ეკონომიკურ საკითხებში:

"ეს კომპლექსური საკითხია და არ არის სასიამოვნო, როდესაც უცხოური ინვესტიციებში დიდი ვარდნაა. ამის ახსნად ამ ეტაპზე ალბათ საარჩევნო წლის ფაქტორი გვევლინება. ამასთანავე, ეს წლის პირველი კვარტალია და მარტო საარჩევნო ფაქტორის დასახელება შეგვიძლია და არა ის პოლიტიკური სირთულეები, რომელიც იყო ქვეყანაში უკვე მეორე კვარტალში (მეორე კვარტლის შედეგებს უნდა დაველოდოთ, ჯერ მაგის მონაცემები არ გვაქვს). გასათვალისწინებელია, რომ მაგ. საფინანსო სექტორშია თვალშისაცემად შემცირებული უცხოური ინვესტიციები, მეორეს მხრივ, მომატებულია ენერგეტიკაში წინა წლის ამ პერიოდთან შედარებით. შესაბამისად, არის მიმართულებები, სადაც არის გარკვეული წინსვლა, თუმცა მთლიანობაში ფაქტია, რომ უცხოურმა ინვესტიციებმა იკლო. გასათვალისწინებელია ის, რომ ინვესტიციები, რომლებიც შემოვიდა, ძირითადად რეინვესტირებას წარმოადგენდა და არა ახალ ინვესტიციებს, ანუ ის ინვესტორები, ვინც უკვე არიან ქვეყანაში, ადგილობრივ ბაზარს ენდობიან, მაგრამ ახალი ინვესტორების შემოყვანა არის გამოწვევა, რომელიც დასაძლევია.

სტატისტიკა ცხადყოფს, რომ განსაკუთრებით საარჩევნო წელს ახალი ინვესტორები არ აქტიურობენ და ისევ და ისევ იმათ მხრებზე გადადის უცხოური ინვესტიციების ჯამური მოცულობა, ვინც უკვე ადგილზეა, ოპერირებს ბაზარზე, ხედავს გარკვეულ ადგილს მისი განვითარებისთვის და, შესაბამისად, ახდენს ინვესტირებას. აქამდე ამ მხრივ წამყვანი მიმართულებები, როგორც წესი, არის საფინანსო სექტორი, ტურიზმთან დაკავშირებული სფეროები, დამამუშავებელი მრეწველობა, ბევრად გასააქტიურებელია სოფლის მეურნეობის სფერო (რათა მეტი უცხოური ინვესტიციები წამოვიდეს, რომელიც გვჭირდება და რაშიც ცოტა ინვესტიცია იდება), ტექნოლოგიების სფეროშია მეტი ინვესტიცია მოსაზიდი, რადგან ამ ეტაპზე ტექნოლოგიები გადამწყვეტია. ინვესტიციების მოზიდვა არ არის მარტივი და ამაზე სახელმწიფო უფრო მეტად უნდა ზრუნავდეს. ინვესტიცია არ არის მარტო ფული, არის თუნდაც კადრების ამაღლება, ახალი კონტაქტები, ახალი ტექნოლოგიები, რომელიც მოჰყვება ამ ინვესტიციებს, ახალი ბაზრები და აშ. სახელმწიფო "აწარმოვე საქართველოში“ გავლით სხვადასხვა პროგრამებს ნერგავს და უკვე აქვს საკმაოდ მრავალფეროვანი შეთავაზებები ინვესტორებისთვის, შემუშავებული აქვთ დარგების მიხედვით წამახალისებელი პროექტები, თუმცა ფაქტია, რომ ახალი ინვესტორების მოზიდვა საქართველოს უჭირს და აქ არის მეტი სამუშაო, რათა ახლები შემოვიდნენ ქვეყანაში და არა ერთი და იგივე ინვესტორზე იყოს დამოკიდებული, რადგან გვჭირდება ახალი მოთამაშეები, რომლებიც ახალ სფეროებს განავითარებენ.

უცხოური ინვესტიციები ევროპიდან და დასავლეთიდან ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, მას დიდი წილი უჭირავს ჯამურ ინვესტიციებში, თუმცა ევროპა და ამერიკა არ არის ერთადერთი, ვინც ამ ინვესტიციებს ახორციელებს საქართველოში. ფინანსური ინვესტიციების თვალსაზრისით, ჯამურად შეიძლება ევროკავშირს მართლაც ეკავოს გადამწყვეტი პოზიცია, მაგრამ ქვეყნების მიხედვით თუ ავიღებთ, ბევრი სხვა ქვეყანა გამოჩნდება, რომელიც ევროკავშირის წევრი არ არის და საქართველოში დიდ ინვესტიციებს დებს. ჩვენი საინვესტიციო პოლიტიკა უნდა ეფუძნებოდეს არა იმას, რომ საქართველომ კონკრეტულად ერთი ქვეყნიდან ან რეგიონიდან მიიღოს ყველა ინვესტიცია, არამედ მაქსიმალურად დივერსიფიცირება მოახდინოს იმიტომ, რომ პოლიტიკური სირთულეები, გამოწვევები ჩვენთან, თუ ინვესტორ ქვეყანაში ყოველთვის არის ხოლმე, როგორც ასეთი (არ არსებობს ქვეყანა, სადაც მუდამ სტაბილურობა და პროგრესია, ყველას აქვს აღმავლობის და დაღმავლობის ფაზები), შესაბამისად, ჩვენი ინტერესი უნდა იყოს, მაქსიმალურად დივერსიფიცირებული იყოს ქვეყნები, საიდანაც ინვესტიციები შემოდის.

პოლიტიკური სირთულეები და დაძაბულობა ევროკავშირთან და ზოგადად დასავლეთის ქვეყნებთან, რა თქმა უნდა, ინვესტიციების მოზიდვისთვის არ არის სასარგებლო, პირიქით, გვართმევს შესაძლებლობას ინვესტორები მოვხიბლოთ, თუმცა ამ მიმართულებით საქართველოს ხელისუფლებას აქვს გასაწევი დიდი მუშაობა იმისთვის, რომ ხელახლა აღადგინოს ის ურთიერთობები, რომელიც გვქონდა დასავლეთთან, რაღაცნაირად გადატვირთვაა საჭირო ქართულ-დასავლური ურთიერთობებისთვის, ვინაიდან ამ ფორმატში არც დასავლეთი დარჩება მოგებული და არც საქართველო. საბოლოო ჯამში, საქართველოში სტაბილურობის შენარჩუნება და ეკონომიკის განვითარება ორივე მხარის ინტერესია და შესაბამისად, მნიშვნელოვანია ეს რთული პერიოდი მალე დაიძლიოს, ერთის მხრივ გვქონდეს შესაძლებლობა მივიღოთ უცხოური ინვესტიციები და სხვა ტიპის მხარდაჭერა, რასაც მუდამ ვიღებთ დასავლეთის მხრიდან და ჩვენც თავად გავუწიოთ მათ ის მხარდაჭერა ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში, მაგ. იმავე ალტერნატიული სატრანზიტო კორიდორის არსებობის სახით. ჩვენ უცხოური ინვესტიციების არა თუ კლება, რამდენჯერმე ზრდა უნდა დავისახოთ მიზნად იმისთვის, რომ ქვეყნის ეკონომიკას წაადგეს, ამაში ჩვენი დასავლელი პარტნიორები თუ დაგვეხმარებიან, ხომ კარგი, თუ რაღაც პრობლემები შეიქნა, ჩვენთვისვე ცუდია, ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოს მაქსიმალურად კარგი ურთიერთობები ჰქონდეს დასავლეთთან მეტი ინვესტიციის მოსაზიდად, თუმცა პარალელურად, მნიშვნელოვანია დივერსიფიცირება იმისთვის, რომ მაქსიმალურად მეტი გზით მივიღოთ ის ფინანსური რესურსი, თუ მისი თანმდევი სხვა პოზიტიური რესურსი, რათა არ ვიყოთ მხოლოდ ერთ რეგიონზე დიდი დოზით დამოკიდებული და ჩვენი ბაზარი იყოს მაქსიმალურად დივერსიფიცირებული.“

გიორგი კეპულაძე, არასამთავრობო ორგანიზაცია "საზოგადოება და ბანკების“ დამფუძნებელი:

"ზოგადად, ყველა ხელისუფლების მიზანი უნდა იყოს ქვეყანაში ინვესტიციებისთვის პოზიტიური მოლოდინების შექმნა, რაც განაპირობებს იმას, რომ ადგილობრივი ბიზნესიც უფრო მოტივირებულია დახარჯოს გარკვეული თანხა შიდა ინვესტიციაზე და უცხოელი ინვესტორებისთვისაც ქვეყანაში უნდა იყოს შექმნილი საინტერესო გარემო და პირობები იმისთვის, რომ ქვეყანაში ჩადოს ფული. ეს ძალიან ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული, რა თქმა უნდა - კანონმდებლობაზე, როგორ მიმდინარეობს ბიზნესის რეგისტრაცია, რამდენად ღიაა ქვეყანა, რამდენად თავისუფალია კაპიტალის მოძრაობა, რამდენად სტაბილურია პოლიტიკური გარემო, მნიშვნელოვანი რგოლია სასამართლო და სამართლიანი მართლმსაჯულების სისტემა... ამას ყველა აქცევს ყურადღებას, რაც სამწუხაროდ, საქართველოში წლების განმავლობაში მხოლოდ გაუარესების მიმართულებით მიდიოდა და ეს აისახება პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებზე.

უცხოური კომპანია, თუ კერძო პირი, ვინც საქართველოში ფულის ჩადებას აპირებს, ყველაფერს ყურადღებას აქცევს, რეალურ სურათს ხედავს და იმის მიხედვით იღებს გადაწყვეტილებას. ამიტომ ინვესტიციების 64%-იანი შემცირება პირველ კვარტალში ლოგიკურია, თუ გადავხედავთ "ქართული ოცნების“ ბოლოდროინდელ პოლიტიკას (არა მხოლოდ ბოლო თვეების, არამედ - ზოგადად). ინვესტორს სჭირდება გარანტია, რომ მისი კერძო საკუთრება დაცული იქნება, მათ შორის სასამართლოს მიერ და ის შეძლებს თავისი მოგების მიღებას... ის ნაკლები ინტერესით მიდის ქვეყანაში, სადაც ამის გარანტიების არ არსებობს...

რატომ მცირდება ინვესტიციები - ეს ერთგვარი სიგნალი უნდა იყოს, მათ შორის მთავრობისთვის. კარგად ვიცით, რომ საქართველოში შიდა დანაზოგი და შიდა კაპიტალი იმხელა არ გვაქვს, რომ ეყოს ქვეყანას, ამიტომ მნიშვნელოვანია უცხოური ინვესტიციის მოზიდვა, წლებია ამაზე დგას საქართველოს ეკონომიკა და ბოლო 30 წლის განმავლობაში თუ რამ გაკეთდა ამ ქვეყანაში, ყველაფერი დასავლური დაფინანსებით, იქნებოდა ეს პირდაპირ უცხოური ინვესტიცია, სესხი, თუ გრანტი. ასეთ სიტუაციაში, მით უმეტეს, საარჩევნო წელს ინვესტორები ახალი პროექტების დაწყებისგან ისედაც თავს იკავებენ, რადგან ქვეყანაში როცა ხელისუფლების ცვლილებაა მოსალოდნელი, ფიქრობენ, როგორ დალაგდებიან ახალ მთავრობასთან და სხვა. ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ეს პირველი კვარტლის მონაცემებია და მეორე და მესამე კვარტალში მდგომარეობა შეიძლება კიდევ უფრო დამძიმდეს. ინვესტიცია ხომ მარტო ფული არ არის, ინვესტორს შემოაქვს ახალი ცოდნა, განათლება, ახალი ტექნოლოგიები, ადგილზე ასაქმებს ადამიანებს და შემდეგ იხდის გადასახადებს, არა მხოლოდ ის, რომ ვიღაცამ ფული ჩარიცხა, მოგება ნახა და უკან წაიღო.

საინვესტიციო თვალსაზრისით, წამყვანი სექტორი არის საფინანსო სექტორი. დღეს ორი ქართული ბანკი ივაჭრება ლონდონის საფონდო ბირჟაზე, ისინი არიან წარმატებულები, ბოლო დროინდელ მოვლენებს თუ არ გავითვალისწინებთ, აქციების ფასი ბოლო თვეებში იზრდებოდა, მაგრამ ბოლო თვე ნახევარში რუსული კანონის ინიციირების და ამერიკული სანქციების დაანონსების შემდეგ, ლონდონის საფონდო ბირჟაზე მათი აქციების ფასიც შემცირდა, რაც პირდაპირ საქართველოში მიმდინარე მოვლენების გამოხატულებაა, ეს პირდაპირ აისახა ამ კომპანიების წარმატებაზე და აქციების ფასზე. ეს ყველაფერი მთლიანად პოლიტიკური სიტუაციითაა განპირობებული. ჩვენი უცხოელი პარტნიორებისთვის საინვესტიციო თვალსაზრისით, საფინანსო სექტორია ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო, ძალიან მნიშვნელოვანია ამ მიმართულებით ტურიზმის და სამშენებლო სექტორი, მაგრამ როდესაც ინვესტორი საერთო სურათს უყურებს, ის იღებს გადაწყვეტილებას საკუთარი და მისი კომპანიის ინტერესებიდან გამომდინარე. ის ასეთ ქვეყანაში ფულს არ ჩადებს. ჯერ კიდევ "ვარდების რევოლუციის“ შემდეგ, როდესაც პირველი დიდი ტალღა დაიწყო, ბაქო-ჯეიჰანის ნავთობსადენის მშენებლობა იყო ერთ-ერთი პირველი და ყველაზე დიდი საინვესტიციო პროექტი, რომელმაც დიდი უცხოური კაპიტალი მოიზიდა ჩვენს ქვეყანაში, ის წლების განმავლობაში პრიორიტეტი იყო საქართველოს ყველა მთავრობისთვის და უნდა იყოს ახლაც, მაგრამ ამას სჭირდება შესაბამისი პოლიტიკური, ეკონომიკური ნაბიჯების გადადგმა, საბოლოო ჯამში ის შედეგი მივიღოთ, რაც გამოიწვევს ინვესტიციების არა შემცირებას, არამედ ზრდას, მაგრამ როგორც აღვნიშნე, ეს ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული და ბოლო წლებში ყველა ეს ფაქტორი, სამწუხაროდ, უარესდება.

ქვეყანამ რომ შეიცვალოს დასავლური კურსი, ეს იქნება საფრთხის შემცველი დასავლელი ინვესტორებისთვის, ქვეყანა ისევ ევროკავშირის მიმართულებით უნდა წავიდეს. ჩვენი სტატუსის მიღება იყო ძალიან მნიშვნელოვანი დადებითი სიგნალი უცხოელი ინვესტორებისთვის - ქვეყანა, რომელიც ევროკავშირის წევრი შეიძლება გახდეს, არის ძალიან საინტერესო ინვესტორებისთვის, მაგრამ ჩვენ თუ ვაპირებთ გეზი შევიცვალოთ (დარწმუნებული ვარ ამას არ გააკეთებს ქართველი ხალხი და საქართველოს ეყოლება ისეთი მთავრობა, რომელიც აუცილებლად პროდასავლური იქნება, დასავლურ კურსს შეინარჩუნებს და მისი მთავარი მიზანი ევროკავშირსა და ნატოში ინტეგრაცია იქნება), რა თქმა უნდა, დავკარგავთ მიმზიდველობას. პირველ რიგში, პოლიტიკური ნაბიჯებია გადასადგმელი, კანონმდებლობის დონეზეც უფრო მეტი ინტერესი უნდა გავუჩინოთ უცხოელ ინვესტორებს, თუმცა სამწუხაროდ, ამ ეტაპზე რაღაც ოპტიმიზმის საფუძველი არ არსებობს, რომ უახლოეს თვეებში, არჩევნებამდე რამე შეიცვლება, მდგომარეობის ცვლილების იმედი ნაკლებად მაქვს.

ეს ეტყობა ბიზნესსაც - დღეს იგივე ადგილობრივი ბიზნესი ცდილობს, რომ შეამციროს თავისი ხარჯები მოსალოდნელი კრიზისის და საარჩევნო პერიოდის გათვალისწინებით, დაზოგოს გარკვეული თანხა, ვინაიდან ბიზნესი ხომ პირველი გრძნობს, რა მიმართულებით წარმოიქმნება პრობლემა. ამიტომ გამოსავალი, რა თქმა უნდა, დემოკრატიული არჩევნების ჩატარება და ამ არჩევნებზე იმ აზრის დაფიქსირებაა, რაც არის ქართული საზოგადოების უმრავლესობის აზრი - საქრათველო წავიდეს ევროკავშირის და არა რუსეთის მიმართულებით, წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა ჩვენი ქვეყანა სულაც იზოლაციაში მოექცეს და აღარ დაგვრჩეს მეგობრები დასავლეთში".